NHẤT TÂM
Nguyễn Thế Đăng
Trong kinh Hoa Nghiêm, phẩm Thập Địa nói, “Tất cả ba cõi chỉ là Một Tâm”. Phẩm Dạ-ma cung kệ tán nói, “Như tâm, Phật cũng vậy. Như Phật, chúng sanh đồng. Tâm, Phật, và chúng sanh. Cả ba không sai khác”.
Tất cả hiện hữu chỉ là Một Tâm, vậy thì Một Tâm hay chân tâm chúng ta biểu lộ như thế nào? Pháp giới Một Tâm của kinh Hoa Nghiêm luôn luôn hiện diện trước mắt chúng ta. Nghĩa là tánh Không, quang minh, như huyễn của pháp giới luôn luôn hiện diện trước mắt chúng ta.
Pháp giới là tánh Không, nên để thấy và đi vào pháp giới, phải thấy và đi vào tánh Không. Pháp giới là quang minh, để thấy và đi vào pháp giới, phải thấy và đi vào quang minh. Pháp giới là như huyễn, để thấy và đi vào pháp giới, phải thấy và đi vào như huyễn. Pháp giới là sẵn đủ hiện tiền, để thấy và đi vào pháp giới, phải thấy và đi vào cái sẵn đủ hiện tiền trước mắt này.
Một tánh Không
Tánh Không là sự vô tự tánh của tổng thể những pháp. Vì vô tự tánh cho nên vì thế vô sanh, nghĩa là thấy như có sanh mà thật là không có sanh. Tất cả những pháp, chúng sanh, quốc tế, chư Phật đều đồng một tánh Không. Tánh Không là pháp thân và giống hệt so với chư Phật nên kinh nói “ pháp thân của chư Phật ”. Tất cả pháp do nhân duyên sanh, người thường thấy như có sanh, nhưng thật ra mỗi nhân duyên đều vô tự tánh, cho nên vì thế là vô sanh. Thấy được nhân duyên sanh là vô sanh, đó là thấy tánh Không, tức cũng là thấy pháp thân chư Phật. Lại phóng quang tên Pháp thanh tịnh Hay khiến toàn bộ những chân lông Đều diễn diệu pháp chẳng nghĩ bàn Ai nghe pháp này đều vui hiểu. Nhân duyên sanh ra vốn vô sanh Pháp thân chư Phật chẳng phải thân Pháp tánh thường trụ như hư không Do thuyết nghĩa ấy được quang minh.
(Phẩm Hiền Thủ, thứ 12).
Tánh Không là nền tảng chung của tổng thể những pháp. Các pháp Open từ tánh Không, hiện hữu và tiêu tan trong tánh Không, nên những pháp chính là tánh Không :
“Thiên Cổ (trống trời) bảo các Thiên tử rằng: Như Thiên Cổ ta chẳng sanh chẳng diệt, sắc thọ tưởng hành thức cũng vậy, chẳng sanh chẳng diệt. Các người nếu có thể hiểu được như thế, nên biết là đã được nhập Vô y ấn tam muội”. (Phẩm Như Lai tùy hảo quang minh công đức, thứ 39).
Không những tánh của sắc thọ tưởng hành thức là tánh Không không sanh không diệt mà tướng của sắc thọ tưởng hành thức cũng không sanh không diệt. Chính vì sắc thọ tưởng hành thức không sanh không diệt nên mới hoàn toàn có thể hòa nhập với nhau và với sắc thanh hương vị xúc pháp không sanh không diệt, với mắt tai mũi lưỡi thân ý cũng không sanh không diệt để thành pháp giới sự sự vô ngại. Thấy trực tiếp được những pháp không sanh không diệt, không đến không đi, không dơ không sạch, không tăng không giảm, không một không nhiều … là thấy trực tiếp được pháp giới Hoa Nghiêm hay Phật Tỳ-lô-giá-na. Tất cả pháp không sanh Tất cả pháp không diệt Nếu hay hiểu như thế Chư Phật thường hiện tiền
(Phẩm Tu-di đảnh kệ tán, thứ 14).
Ở đây không chỉ là một tánh Không thuần túy, không sanh không diệt, không đến không đi … một bản tánh Không, Vô tướng, Vô tác, không có sự tướng nào. Tánh Không như vậy đương nhiên vốn là giải thoát. Ở đây còn có vô số sự tướng, nhưng những sự tướng ấy cũng không sanh không diệt, không đến không đi, không một không nhiều … nên cũng vốn tự giải thoát. Cho nên giải thoát, giác ngộ của kinh Hoa Nghiêm là Chân Không Diệu Hữu. Diệu Hữu vì có vô số cái có, nhưng vô số cái có ấy vốn tự giải thoát. Chân Không Diệu Hữu là Quả vốn tự giải thoát, vốn tự viên thành. Trong Chân Không Diệu Hữu, giải thoát không phải lìa trần gian hữu lậu mà trần gian hữu lậu vốn vô chiếm hữu, vốn tự giải thoát. Nếu có ai thấy Phật Giải thoát, lìa hữu lậu Không dính dấp trần gian Người này chẳng chứng đạo. Nếu ai biết Như Lai Thể tướng vô chiếm hữu Tu được thấy, hiểu rõ Người này sớm thành Phật … Nếu thấy Phật cùng mình An trụ trong bình đẳng Vô trụ, không chỗ nhập Sẽ thành bậc Nan Ngộ. Sắc, thọ không số hạn Tưởng hành thức cũng vậy Nếu biết được như đây Sẽ làm Đại Mâu-ni. Kiến chấp thế, xuất thế Tất cả đều vượt khỏi Khéo biết chân lý này Sẽ thành bậc Đại Quang. Nếu so với toàn giác Phát sanh tâm hồi hướng Thấy tâm không chỗ sanh Sẽ được bậc Hồng Danh. Chúng sanh không có sanh Cũng lại không có hoại Nếu được trí như vậy Sẽ thành vô thượng đạo. Trong một, hiểu vô lượng Trong vô lượng, hiểu một Rõ chúng đồng sanh nhau Sẽ thành bậc không sợ. Tất cả những pháp, tánh và tướng bổn lai thanh tịnh, đây là Viên giáo, là Quả thừa của kinh Hoa Nghiêm.
Một quang minh
Pháp giới bao trùm trong quang minh của chư Phật : “ Đại Bồ-tát này thấy chư Như Lai vô lượng sắc tướng, vô lượng hình trạng, vô lượng thị hiện, vô lượng quang minh, vô lượng lưới quang minh. Phần lượng của quang minh này bằng pháp giới, chiếu khắp pháp giới, làm cho đều phát khởi trí huệ vô thượng. Lại thấy thân Phật không có nhiễm trước, không có chướng ngại, thanh tịnh rốt ráo. Dầu Đại Bồ-tát này thấy thân Như Lai nhiều tướng sai biệt như vậy nhưng thân Như Lai vẫn chẳng tăng chẳng giảm. Ví như hư không nơi lỗ bằng hột cải do con mọt ăn cũng chẳng giảm nhỏ, nơi vô số quốc tế cũng chẳng thêm rộng.
Cũng vậy, Đại Bồ-tát trụ tam muội này tùy nơi tâm nguyện thấy thân Phật các thứ hóa hiện, thọ trì ngôn từ thuyết pháp chẳng quên, mà thân Như Lai chẳng tăng chẳng giảm. Ví như chúng sanh sau khi mạng chung lúc sắp tái sanh chỗ thấy thanh tịnh chẳng rời nơi tâm. Cũng vậy, Đại Bồ-tát thấy rốt ráo thanh tịnh mà chẳng rời tam muội sâu xa này”. (Phẩm Thập định, thứ 27).
Các pháp là quang minh : Chúng sanh vô thủy lại Mãi lưu chuyển sanh tử Chẳng có pháp chân thực Nên chư Phật sinh ra. Các pháp chẳng thể hoại Cũng không ai hoại được Tự tại đại quang minh Hiển hiện khắp trần gian.
(Phẩm Đâu-suất kệ tán, thứ 24).
Cho đến mỗi vi trần đều tròn đủ quang minh : Trong mỗi trần có vô lượng quang Chiếu khắp mười phương những cõi nước Đều hiện chư Phật hạnh giác ngộ Tất cả biển cõi vô sai biệt.
(Phẩm Thế giới thành tựu, thứ 4).
Phật là quang minh, pháp giới là quang minh, các pháp là quang minh. Quang minh đầy khắp pháp giới, mỗi sự vật là quang minh, “Tâm, Phật, chúng sanh không sai khác” là quang minh, nhưng tại sao người thường chúng ta không thấy, không biết tâm mình và pháp giới là một quang minh?
Chỉ vì mải chạy theo tướng mà không thấy được những tướng vốn là quang minh. Chỉ vì không chịu “ thấy Phật cùng mình, an trụ trong bình đẳng ”, phân biệt chạy theo tướng, không thấy được những tướng là không có biên giới, “ sắc, thọ không số hạn ”, chỉ vì “ kiến chấp thế, xuất thế ” mà không thấy được toàn bộ là một quang minh. Chỉ cần dừng lại sự điên cuồng theo đuổi những tướng “ vô chiếm hữu ”, dừng lại tâm phân biệt, những kiến chấp, thì tâm cảnh đều là một quang minh, một vị quang minh.
Một như huyễn
Như huyễn có từ tâm và là hoạt động giải trí của tâm Tâm như nhà họa sỹ Vẽ nên những trần gian Năm uẩn từ tâm sanh Không pháp gì chẳng tạo. Như tâm, Phật cũng vậy Như Phật, chúng sanh đồng Tâm, Phật và chúng sanh Cả ba không sai khác … Nếu người muốn rõ biết Tất cả Phật ba đời Phải quán pháp giới tánh Tất cả duy tâm tạo.
(Phẩm Dạ-ma cung kệ tán, thứ 20).
Tâm vẽ nên ba cõi, toàn bộ chỉ do tâm tạo. Với chúng sanh, cũng tâm ấy mà thấy có sanh tử trói buộc khổ đau vì không biết đó là do tâm vẽ nên như huyễn. Chúng sanh chuyển game show vẽ vời vô tự tánh của tâm thành một quốc tế có thật, có vô số biên giới chia cách phân mảnh, đó là sanh tử. Chư Phật cũng đồng một tâm ấy, và cái hoạt dụng của tâm là vẽ, nhưng chư Phật “ trụ trí như huyễn ”, “ biết tự tâm ”, biết “ pháp giới tánh, tổng thể duy tâm tạo ”, nên quốc tế chỉ là “ ảnh hiện ” như huyễn. Cùng tột của như huyễn này là “ sự sự vô ngại ”. Tâm như huyễn với chúng sanh không biết thì bị tâm ấy sai sử, trói buộc mà có ra sanh tử như huyễn rồi trôi lăn trong lao nhọc, khổ đau. Các Bồ-tát thì cũng tâm như huyễn này nhưng rõ biết sự biến hiện của nó, phát huy không thiếu năng lượng của nó, sử dụng nó, “ thừa ” nó ( thừa là cưỡi, là xe, như trong chữ Đại thừa ), và đi vào Như huyễn tam muội để nhập thế độ sanh. Như huyễn vừa để tự giác, biết pháp giới tánh, vừa để giác tha. “ Đại Bồ-tát biết tổng thể những pháp trần gian đều đồng như huyễn hóa. Biết những hiện tượng kỳ lạ là huyễn nên biết trí huyễn. Vì biết trí huyễn nên biết nghiệp ( hành vi ) huyễn. Đã biết trí huyễn và nghiệp huyễn nên khai triển trí huyễn xem tổng thể nghiệp trần gian như những huyễn thuật. Chẳng ở ngoài chỗ của mình mà hiện huyễn, cũng chẳng ở ngoài huyễn mà có chỗ của mình. Cũng vậy, Đại Bồ-tát chẳng ở ngoài tánh Không mà nhập trần gian, cũng chẳng ở ngoài trần gian mà nhập tánh Không. Tại sao thế ? Vì tánh Không và trần gian không sai biệt, trụ nơi trần gian cũng là trụ nơi tánh Không. Đại Bồ-tát ở trong tánh Không hay thấy hay tu những hoạt động giải trí khác nhau trang nghiêm mọi quốc tế. Trong một niệm đều rõ biết vô số quốc tế hoặc thành hoặc hoại, cũng biết những kiếp tương tục tiếp nối đuôi nhau. Trong một niệm hiện vô số kiếp nhưng chẳng làm một niệm rộng thêm ra. Đại Bồ-tát đạt được huyễn trí giải thoát chẳng thể nghĩ bàn, đến bờ bên kia, trụ nơi huyễn tế, nhập vào trần gian như huyễn, tư duy tổng thể những pháp đều như huyễn, chẳng trái với trần gian như huyễn, triển khai xong huyễn trí, rõ biết ba đời hiện tại quá khứ vị lai cùng huyễn không khác, chứng ngộ quyết định hành động sự không ngằn mé của tâm. Như chư Như Lai trụ trí như huyễn, tâm Phật bình đẳng. Cũng vậy, Đại bồ-tát biết những trần gian thảy đều như huyễn, với tổng thể chỗ đều không chấp trước, không có ngã sở. Như nhà huyễn thuật hiện những sự huyễn, dầu chẳng đồng ở với những sự huyễn ấy, nhưng vẫn không mê lầm về những sự huyễn.
Đây là trí thiện xảo diệu quang minh đại tam muội thứ hai của Đại Bồ-tát”. (Phẩm Thập định, thứ 27).
Huyễn nghĩa là vốn vô sanh mà thị hiện có sanh : Pháp tánh vốn vô sanh Thị hiện mà có sanh Trong đây không người hiện Cũng không vật được hiện.
(Phẩm Bồ-tát vấn minh, thứ 10).
Tâm là vô tận, nên những pháp huyễn cũng là vô lượng. Tâm như huyễn là vô tận, nên pháp giới như huyễn cũng vô tận. “ Vì biết toàn bộ pháp rốt ráo vô tận. Vì biết toàn bộ cõi Phật vô biên. Vì biết toàn bộ chúng sanh giới không hề nghĩ bàn. Vì biết tiền tế vô thủy, vị lai vô cùng, hiện tại tận hư không khắp pháp giới vô biên … Vì biết toàn bộ pháp sở duyên của huyễn tâm là vô lượng.
Đại Bồ-tát nhập tam muội này biết tâm như huyễn, xuất sanh tất cả cảnh giới của các pháp, cùng khắp vô tận. Tại sao thế? Vì Đại Bồ-tát thành tựu hạnh trí vô ngại của Phổ Hiền, quan sát vô lượng huyễn cảnh rộng lớn, thấy chúng như bóng ảnh không tăng không giảm”. (Phẩm Thập định, thứ 27).
Con đường Đại thừa là Bồ-tát hạnh. Sức mạnh của Bồ-tát hạnh lưu xuất từ cái thấy như huyễn như hóa : Bồ-tát quán những pháp Biết chắc đều như hóa Mà tu hạnh như hóa Rốt ráo trọn chẳng bỏ. Tùy thuận tự tánh hóa Tu tập đạo giác ngộ Tất cả pháp như hóa Bồ-tát hạnh cũng vậy. Tất cả những trần gian Cùng với vô lượng nghiệp Bình đẳng đều như hóa Rốt ráo trụ không tịch. Chư Phật trong ba đời Tất cả cũng như hóa Bổn nguyện tu những hạnh Biến hóa thành Như Lai. Phật dùng đại từ bi Độ chúng sanh như hóa Việc độ cũng như hóa Lực hóa mà thuyết pháp.
(Phẩm Thập nhẫn, thứ 29).
Tất cả những pháp như huyễn, nhưng pháp tánh không động, đó là giải thoát :
“Nói tất cả các pháp dường như huyễn hóa, thuyết minh pháp tánh không động chuyển… khiến vào những mây tam muội, khiến biết tâm đó như huyễn như hóa, vô biên vô tận”. (Phẩm Thập định, thứ 27).
Nhất Tâm
Nhất tâm là tánh Không, quanh minh và như huyễn. Cả ba cái ấy là đồng thời, đồng hiện hữu. Nơi nào cũng là tánh Không nên nơi nào cũng có quang minh ; và nơi nào có quang minh, nơi ấy có ảnh hiện những sự vật như huyễn. Cả ba cái ấy là một, tức là cả ba thân, Pháp thân ( tánh Không ), Báo thân ( quang minh ), Hóa thân ( như huyễn ) là một. Thấy Nhất Tâm là thấy “ cả ba tức là một ” ấy hiển hiện khắp nơi, khắp chốn. Sở dĩ người ta không thấy được, sống được pháp giới Nhất Tâm vì con người tự tạo ra một TT giả tạo là cái tôi, và xung quanh liền có những TT giả tạo khác là những cái khác với tôi. Trong khi pháp giới “ cả ba là một ” thì không có một TT, nghĩa là đâu cũng là TT, tổng thể là TT. Văn, tư, tu cái ‘ không có một TT nên tổng thể là TT ’ này, thì đến một lúc nào, tất cả chúng ta thấy được Nhất tâm đang ảnh hiện thành muôn vàn sắc tướng, âm thanh, mùi vị … như huyễn tạo thành pháp giới. Đây chính là ý nghĩa của đời sống. Ví như trăng sáng giữa hư không Thế gian chúng sanh thấy tròn khuyết Tất cả sông ao hiện bóng trăng Mọi thứ tinh tú đều mờ tối … Như trong biển lớn đầy châu báu Trong sạch không nhơ, không hạn lượng Bao nhiêu chúng sanh ở bốn châu Tất cả hiện bóng ở trong biển. Phật thân công đức cũng như vậy Không nhơ không đục không ngằn mé Nhẫn đến pháp giới những chúng sanh Không ai chẳng hiện trong thân Phật. Ví như mặt trời phóng quang minh Chẳng rời bổn xứ chiếu mười phương Phật quang chiếu khắp cũng như vậy Không đi không đến trừ si tối. Dầu không chỗ y mà ở khắp
Dầu đến tất cả mà không đi
Như vẻ trong không, cảnh trong mộng Phải quán thân Phật là như vậy.
(Phẩm Nhập pháp giới, thứ 39). (Tạp chí Văn Hóa Phật Giáo số 236)
