PGS.TS. Vương Xuân Tình & ThS. Vũ Đình Mười*
Khái niệm “tộc người”
Tộc người (ethnicity) hay nhóm tộc người (ethnic group) là các thuật ngữ chỉ được sử dụng phổ biến ở Bắc Mỹ và châu Âu khoảng từ những năm 1960, để thay cho các thuật ngữ bộ tộc (tribe), chủng tộc (race) được dùng trước đó. Nghiên cứu về tộc người có sự khác biệt đáng kể giữa các truyền thống nhân học và dân tộc học ở các quốc gia trên thế giới, trong đó nổi bật là sự khác biệt giữa nhân học ở Bắc Mỹ và châu Âu (gọi là nhân học Âu-Mỹ) với dân tộc học ở Liên bang Xô-viết trước đây.
Vậy tộc người là gì ? Khái niệm này có một số ít độc lạ giữa hai truyền thống cuội nguồn nghiên cứu và điều tra nêu trên. Với những nhà nhân học thuộc phe phái nhân học Âu – Mỹ, trong ý niệm về tộc người cũng chia thành hai khuynh hướng. Khuynh hướng thứ nhất cho rằng, tộc người có tương quan đến chủng tộc, và sự độc lạ giữa tộc người với chủng tộc khá mờ nhạt. Tuy tộc người được dựa trên cơ sở tương đương về văn hóa truyền thống, tuy nhiên sự phân biệt giữa tộc người này với tộc người khác, ngoài biểu lộ qua ngôn từ, tôn giáo, lịch sử vẻ vang, địa lý, còn ở dòng tộc hoặc chủng tộc. Chẳng hạn ở Mỹ, người Mỹ da đen được hiểu là người Mỹ gốc Phi, và điều ấy có nghĩa, nhóm tộc người cũng là nhóm chủng tộc ( Kottak 2000, 113 ; Eriksen 2010, 1-9 ). Khuynh hướng thứ hai cho rằng, tộc người sống sót không nhờ vào vào chủng tộc, như người Đức hay người Ý không tương quan đến xác lập gen. Tóm lại, tộc người là một dạng truyền thống nhóm dựa trên sự san sẻ những đặc trưng văn hóa truyền thống ( Eriksen 2010, 1-9 ; Munasinghe 2018, 1 ). Với sự tăng trưởng nhận thức tương quan đến chủng tộc xã hội ( social race ), tức sự độc lạ về chủng tộc là do định kiến chi phối chứ không phải yếu tố gen ( Kottak 2000, 139 ), khuynh hướng thứ hai trong ý niệm về tộc người ngày càng được nhiều nhà nhân học Âu – Mỹ và những khoa học kế cận đống ý .
Với những nhà dân tộc bản địa học Xô-viết, việc đàm đạo khái niệm “ tộc người ” đã diễn ra sôi sục vào khoảng chừng thập niên 1960, dẫn tới sự tương đối đồng thuận về nội hàm của khái niệm này. Theo đó, tộc người là một tập đoàn lớn người không thay đổi, được hình thành trong lịch sử vẻ vang trên một chủ quyền lãnh thổ nhất định, có những đặc thù văn hóa truyền thống chung, có ý thức về sự thống nhất của mình, và sự độc lạ với hội đồng khác, được bộc lộ ở tên tự gọi ( dẫn theo Bế Viết Đẳng 2006, 73 ) .
Hai ý niệm về tộc người nêu trên cho thấy có sự tương đương giữa những nhà nhân học Âu – Mỹ và những nhà dân tộc bản địa học Xô-viết, bộc lộ ở chỗ họ chú trọng đến truyền thống văn hóa truyền thống tộc người. Trong điều tra và nghiên cứu và nghiên cứu và phân tích về tộc người, những học giả của cả hai phe phái thường phân biệt giữa tộc người đa phần với tộc người thiểu số. Tuy nhiên, những nhà dân tộc bản địa học Xô-viết không đồng ý yếu tố chủng tộc, hay rõ hơn là yếu tố sinh học có tương quan đến tộc người. Sự độc lạ cơ bản nữa giữa hai phe phái trên là trong khi những nhà dân tộc bản địa học Xô-viết xác lập rõ tộc người là đối tượng người tiêu dùng điều tra và nghiên cứu của dân tộc bản địa học, dẫn đến dân tộc bản địa học là khoa học điều tra và nghiên cứu về tộc người, thì những nhà nhân học Âu-Mỹ chỉ dừng lại ở chỗ tộc người là một đơn vị chức năng nghiên cứu và phân tích, hay chủ đề nghiên cứu và điều tra và hoặc là đối tượng người dùng của một chuyên ngành nhân học tộc người trong phân ngành nhân học văn hóa truyền thống .
Nhân học tộc người trên thế giới
Nhìn lại lịch sử dân tộc hình thành và tăng trưởng của ngành nhân học ở những TT nhân học trên quốc tế, cho thấy điều tra và nghiên cứu tộc người chiếm một vị trí quan trọng, biểu lộ ở chỗ tộc người là đơn vị chức năng nghiên cứu và điều tra, tộc người là chủ đề nghiên cứu và điều tra, và tộc người là đối tượng người dùng nghiên cứu và điều tra ( Munasinghe 2018, 2 ) .
Các nhà nhân học đã nghiên cứu và điều tra văn hóa truyền thống tộc người ở nhiều nơi trên quốc tế. Chẳng hạn, năm 1859, Lewis Henry Morgan tích lũy thông tin cho điều tra và nghiên cứu nổi tiếng của ông về mạng lưới hệ thống thân tộc, cấu trúc xã hội và triết lý tiến hóa xã hội. Franz Boas nghiên cứu và điều tra văn hóa truyền thống của những bộ tộc thổ dân ở Bắc Mỹ. Bronisław Malinowski điều tra và nghiên cứu những bộ tộc ở quần đảo Trobriands thuộc Nam Thái Bình Dương. Radcliffe – Brown điều tra và nghiên cứu những bộ tộc quần đảo Andaman. Claude Lévi-Strauss tìm hiểu và khám phá những bộ tộc thổ dân Nam Mỹ. Nghiên cứu của Leach ( 1954 ) lý giải mạng lưới hệ thống chính trị của người Kachin ở vùng cao Myanmar. Một số nhà nhân học xã hội người Anh tìm hiểu và khám phá những bộ tộc ở châu Phi ( Munasinghe 2018, 2 ). Điểm điển hình nổi bật trong những khu công trình điều tra và nghiên cứu tộc người những thập niên cuối thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX là những nhà nhân học thường tập trung chuyên sâu tìm hiểu và khám phá những xã hội truyền thống lịch sử với giả định trở thành thông lệ, rằng mỗi xã hội tộc người có tính giống hệt, những thành viên của nó san sẻ những đặc trưng văn hóa truyền thống chung sống sót khác biệt với quốc tế bên ngoài ( Munasinghe 2018, 2 ). Từ thập niên 1960 đến nay, tộc người liên tục là yếu tố trọng tâm của nghiên cứu nhân học. Hơn nữa, tộc người không chỉ là yếu tố văn hóa truyền thống được những nhà nhân học chăm sóc mà còn là yếu tố có tính chính trị ở Lever vương quốc và quốc tế, nhất là ở những vương quốc và khu vực đa tộc người sống sót hay tiềm ẩn xích míc giữa những tộc người hay xích míc giữa tộc người với vương quốc – dân tộc bản địa. Trong một số ít trường hợp, thực tiễn này yên cầu nghiên cứu nhân học tộc người phải có năng lực ứng dụng để xử lý những yếu tố tộc người trong đời sống thực tiễn ở những địa phận đơn cử .
Các nhà nhân học đã thiết kế xây dựng nhiều kim chỉ nan để nghiên cứu và phân tích và lý giải tộc người. Trong truyền thống lịch sử nhân học Âu-Mỹ, những nhà nhân học văn hóa truyền thống ở Bắc Mỹ và nhân học xã hội ở vương quốc Anh đã thiết kế xây dựng những kim chỉ nan lớn lý giải về văn hóa truyền thống và xã hội trong đó có chủ đề tộc người. Nổi bật trong đó là hai quan điểm triết lý trái chiều nhau. Quan điểm kim chỉ nan tiến hóa văn hóa truyền thống cho rằng văn hóa truyền thống con người nói chung và văn hóa truyền thống của những tộc người đơn cử nói riêng có sự tăng trưởng từ thấp lên cao theo một con đường duy nhất. Từ đó, những nhà nhân học nghiên cứu và điều tra về những tộc người đơn cử thường đặt văn hóa truyền thống tộc người này ở vị trí nào đó trong khung tiến hóa từ mông muội đến tàn ác hay văn minh. Vì những nhà nhân học ở tiến trình cuối thế kỷ XIX và những thập niên đầu thế kỷ XX thường xuất thân từ phương Tây, nên họ lấy những giá trị và chuẩn mực văn hóa truyền thống của tộc người mình để soi chiếu và nghiên cứu và phân tích đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và điều tra. Điều này dẫn đến chỗ họ bị rơi vào chủ nghĩa vị chủng trong nghiên cứu và phân tích văn hóa truyền thống của những tộc người khác, làm hình thành nhận thức không có cơ sở khoa học rằng có 1 số ít tộc người siêu đẳng, ưu việt hơn những tộc người khác .
Phủ định quan điểm triết lý tiến hóa văn hoá đơn tuyến, từ đầu thế kỷ XX, quan điểm triết lý tương đối văn hóa truyền thống được nhà nhân học Franz Boas tăng trưởng, cho rằng không có nền văn hóa truyền thống cao hay nền văn hóa truyền thống thấp, bởi lẽ mỗi nền văn hóa truyền thống là mẫu sản phẩm được hình thành từ chính toàn cảnh địa lý và lịch sử dân tộc riêng có của tộc người đó. Vận dụng quan điểm kim chỉ nan này vào nghiên cứu và phân tích văn hóa truyền thống tộc người, rõ ràng nhà nhân học phải đặt văn hóa truyền thống của tộc người được điều tra và nghiên cứu trong toàn cảnh lịch sử vẻ vang đơn cử của chính tộc người đó để nghiên cứu và phân tích và lý giải từ lăng kính, giá trị và những chuẩn mực văn hóa truyền thống của chính tộc người đó, và đương nhiên cả từ quan điểm và lăng kính của nhà nhân học. Theo cách này, không hề mang văn hóa truyền thống của tộc người này so sánh với văn hóa truyền thống của tộc người khác. Điều này đồng nghĩa tương quan với việc không có văn hóa truyền thống cao và văn hóa truyền thống thấp, văn hóa truyền thống thượng đẳng và văn hóa truyền thống hạ đẳng. Thay vào đó, văn hóa truyền thống tộc người là sự độc lạ văn hóa truyền thống giữa tộc người này với tộc người khác. Sự độc lạ này chỉ là sự độc lạ văn hóa truyền thống, không phải là chỉ báo về sự độc lạ mang tính sinh học. Quan điểm kim chỉ nan này xu thế và dẫn dắt cách nghiên cứu và phân tích và lý giải của những nhà nhân học trong nghiên cứu và điều tra tộc người và điều tra và nghiên cứu con người nói chung .
Trong phe phái dân tộc bản địa học Xô-viết, ngoài việc không cho những vấn đề của chủ nghĩa Mác-Lênin, nhất là việc điều tra và nghiên cứu phải dựa trên giải pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử dân tộc, trong những thập niên 1960 – 1970, những nhà dân tộc bản địa học Xô-viết đã kiến thiết xây dựng 1 số ít kim chỉ nan để lý giải về tộc người, gồm có triết lý quy trình tộc người của Yu. V. Bromley nghiên cứu và phân tích và lý giải quy trình biến hóa của những tộc người theo hai hướng cố kết tộc người và phân ly tộc người. Ngoài ra, kim chỉ nan khu vực dân tộc bản địa học lịch sử dân tộc do những nhà dân tộc bản địa học Trêbôcxarốp và Trêbôcxarốpva tăng trưởng đã tôn vinh vai tr của những điều kiện kèm theo tự nhiên, lịch sử vẻ vang, kinh tế tài chính, xã hội trong quy trình xây đắp những đặc trưng văn hóa truyền thống tộc người ( Vương Xuân Tình 2019, 109 – 127 ) .
Từ dân tộc học đến nhân học tộc người ở Việt Nam
Ở Nước Ta, từ thời kỳ Pháp thuộc, một số ít nhà dân tộc bản địa học người Pháp đã điều tra và nghiên cứu những tộc người đơn cử và họ gọi là “ người ”. Ví dụ, nhà dân tộc bản địa học Georges Condominas ( 2008 ) nghiên cứu và điều tra về một hội đồng của nhóm địa phương thuộc tộc người Mnông ở Tây Nguyên, và ông gọi đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu của mình là “ người Mnông Gar ”. Trong những thập niên 1960 – 1990, với tác động ảnh hưởng can đảm và mạnh mẽ của phe phái dân tộc bản địa học Xô-viết, những nhà dân tộc bản địa học Nước Ta đã xác lập dứt khoát rằng đối tượng người dùng nghiên cứu và điều tra của dân tộc bản địa học ở Nước Ta là những tộc người. Từ những năm 2000, khi dân tộc bản địa học được quy đổi thành ngành nhân học, yếu tố tộc người liên tục được những nhà nhân học Nước Ta chăm sóc nghiên cứu và điều tra. Hai khoa Nhân học của hai Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc Đại học Quốc gia Thành Phố Hà Nội và Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đều có những học phần về nhân học tộc người. Còn ở một số ít cơ quan, tổ chức triển khai điều tra và nghiên cứu có tính năng, trách nhiệm gắn với yếu tố dân tộc bản địa thì tộc người vẫn là đối tượng người dùng nghiên cứu và điều tra trọng tâm .
Các khu công trình điều tra và nghiên cứu tộc người ở Nước Ta trong hơn nửa thế kỷ qua cho thấy những nhà dân tộc bản địa học Nước Ta nỗ lực làm rõ khái niệm tộc người, từ đó xác lập tộc người là đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và điều tra của dân tộc bản địa học, với mục tiêu ứng dụng rất rõ là nhằm mục đích Giao hàng chủ trương dân tộc bản địa của Đảng và Nhà nước. Bằng cách đó, tính đến nay, hàng nghìn khu công trình điều tra và nghiên cứu về tộc người của những nhà dân tộc bản địa học và nhân học Nước Ta được công bố dưới những hình thức sách, bài báo khoa học, v.v. Nghiên cứu dân tộc bản địa học về tộc người đa phần được triển khai bằng phương pháp luận dân tộc học, tức những nhà nghiên cứu đi điền dã, tham gia vào những hoạt động giải trí trong đời sống thường ngày của đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu để khám phá từ chính góc nhìn của họ, và kiến thiết xây dựng thành những chuyên khảo, tức trình diễn và nghiên cứu và phân tích về một tộc người, một nhóm tộc người hay vùng tộc người. [ 1 ] Theo đó, đến nay những khu công trình dân tộc bản địa học về tộc người ở Nước Ta có mấy khuynh hướng nghiên cứu và điều tra chính sau đây :
Thứ nhất là điều tra và nghiên cứu cơ bản về tộc người. Những khu công trình nghiên cứu và điều tra này được trình diễn dưới dạng dân tộc bản địa chí, xem xét tổng lực về tộc người, như dân số, phân bổ dân cư, lịch sử dân tộc, kinh tế tài chính, xã hội, văn hóa truyền thống. Ngoài dân tộc bản địa chí c n có những điều tra và nghiên cứu mang tính lý luận hay tổng kết về yếu tố tộc người ở Nước Ta. Một trong những thành tựu điển hình nổi bật của khuynh hướng điều tra và nghiên cứu cơ bản là những nhà dân tộc bản địa học có góp phần quyết định hành động trong công tác làm việc xác lập thành phần tộc người, tức xác lập xem Nước Ta có bao nhiêu tộc người và ai thuộc tộc người nào. Nhiệm vụ lớn và khó này được những nhà dân tộc bản địa học mở màn triển khai từ cuối thập niên 1950, và tiến hành can đảm và mạnh mẽ trong những thập niên 1960 – 1970. Kết quả là đến năm 1979, nhà nước công bố có 54 tộc người ở Nước Ta. Trong những năm 2001 đến năm 2013, việc xác lập lại thành phần tộc người so với một số ít tộc người hay những nhóm trong một tộc người được thực thi xuất phát từ nguyện vọng của một số ít người dân và nhà dân tộc bản địa học. Trong hai lần xác lập lại thành phần tộc người do Viện Dân tộc học và Ủy ban Dân tộc triển khai, những nhà dân tộc học và cán bộ quản trị nhà nước ở Nước Ta đều vận dụng ba tiêu chuẩn là có chung ngôn từ, có chung những đặc thù văn hóa truyền thống, và ý thức tự giác tộc người ( ý thức mình thuộc về một tộc người nào đó ), như đã được sử dụng trong lần xác lập trước. Vì thế, dù qua hai lần xác lập lại thành phần tộc người, đến nay Nước Ta vẫn giữ nguyên hạng mục 54 tộc người ở Nước Ta được công bố từ năm 1979 .
Tài liệu điều tra và nghiên cứu, những văn bản chủ trương và trong tài liệu truyền thông online về 54 tộc người ở Nước Ta thường phân loại thành tộc người hầu hết và tộc người thiểu số. Chỉ có một tộc người đa phần, đó là người Kinh ( Việt ) vì dân số của tộc người này chiếm đa phần dân cư Nước Ta, lên tới 85,3 % tổng dân số cả nước ( năm 2019 ). Toàn bộ 53 tộc người còn lại được gọi là những dân tộc thiểu số, vì tổng dân số của 53 tộc người này chỉ chiếm 14,7 % dân số cả nước ( năm 2019 ). Trong 53 dân tộc thiểu số lại có tới 16 dân tộc thiểu số rất ít người, theo nghĩa tổng dân số của mỗi tộc người này chỉ đạt dưới 10.000 người, gồm có những tộc người : Ơ-đu, Pu Péo, Si La, Rơ-măm, Brâu, Cống, Bố Y, Mảng, Cơ Lao, La Hủ, La Ha, Pà Thẻn, Lự, Phù Lá, Chứt, và Lô Lô .
Thứ hai, bản sắc tộc người là yếu tố được những nhà nhân học chăm sóc tìm hiểu và khám phá và thường gắn với điều tra và nghiên cứu những thành tố văn hóa truyền thống tộc người đơn cử, như phục trang, nhà cửa, siêu thị nhà hàng, quan hệ mái ấm gia đình và dòng họ, những thực hành thực tế tôn giáo và tín ngưỡng. Một trong những điều tra và nghiên cứu như vậy là của nhà dân tộc bản địa học Nguyễn Từ Chi ( 2003, 109 – 126 ). Ông đã dày công điền dã dân tộc bản địa học ở những bản người Mường tại tỉnh Hòa Bình để nghiên cứu và điều tra hoa văn trên cạp váy của phụ nữ người Mường. Phát hiện của ông là những hoa văn trên cạp váy của phụ nữ người Mường tương đương với những hoa văn trên mặt những trống đồng Đông Sơn. Vậy sao lại có sự tương đương này ? Cạp váy của phụ nữ người Mường đương thời có mối liên hệ gì với trang trí thẩm mỹ và nghệ thuật trên mặt trống đồng được đúc từ nhiều thế kỷ trước ? Nhà dân tộc bản địa học Từ Chi cho rằng, phụ nữ chính là người có năng lực lưu giữ nhiều yếu tố văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử. Cuộc sống của người Mường dẫu có những thay đổi, tuy nhiên nhiều hoa văn do tổ tiên họ – gia chủ của trống đồng Đông Sơn tạo nên, vẫn được họ giữ gìn, hay nói cách khác, là đã “ hóa thạch ” trên cạp váy của họ .
Thứ ba, quan hệ tộc người cũng là một yếu tố được những nhà nhân học chăm sóc. Khi nói đến quan hệ tộc người, những nhà nhân học nhìn nhận từ nhiều chiều cạnh, như quan hệ giữa những thành viên trong một tộc người, quan hệ giữa những tộc người thiểu số với nhau, quan hệ giữa những tộc người thiểu số với tộc người hầu hết, quan hệ tộc người xuyên vương quốc – tức quan hệ giữa những tộc người ở những vương quốc có chung biên giới hoặc không chung biên giới, và quan hệ tộc người với vương quốc – dân tộc bản địa ( giữa một hay những tộc người với vương quốc – dân tộc bản địa Nước Ta ). Trong khu công trình điều tra và nghiên cứu gần đây về những quan hệ tộc người xuyên vương quốc, chúng tôi đã tìm hiểu và khám phá ở người Khơ-me, người Chăm và người Hoa tại vùng Nam Bộ và phát hiện ra rằng, cùng với quan hệ kinh tế tài chính, mối quan hệ về tôn giáo cũng góp thêm phần quan trọng thôi thúc sự cố kết tộc người xuyên vương quốc trong toàn cảnh toàn thế giới hóa, khu vực hóa ( Vương Xuân Tình, Vũ Đình Mười đồng chủ biên năm nay ) .
Thứ tư, là nghiên cứu và điều tra tăng trưởng, tức tri thức và phương pháp luận dân tộc bản địa học được ứng dụng một cách hiệu suất cao vào xử lý những yếu tố hoạch định và thực thi chủ trương trong thực tiễn đời sống của quốc gia. Có thể nói, từ những tri thức sâu và tổng lực của mình, nhà nhân học nghiên cứu và điều tra về tộc người đã ứng dụng tri thức và giải pháp của họ vào xử lý nhiều yếu tố quan trọng trong những nghành nghề dịch vụ chính trị, kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, xã hội và thiên nhiên và môi trường ở những vùng dân tộc thiểu số, miền núi và đồng bằng. Thực tế này xuất phát từ chỗ những nhà nhân học đã nghiên cứu và điều tra sâu về những tộc người ở những địa phương đơn cử, đồng cảm những nền tảng và những tác nhân xây đắp hay ảnh hưởng tác động đến đời sống, truyền thống văn hóa truyền thống, sự tăng trưởng kinh tế tài chính và cố kết xã hội tộc người ở địa phận nghiên cứu và điều tra. Trên cơ sở đó, họ là những chuyên viên tư vấn cho chính quyền sở tại trong việc phong cách thiết kế những chủ trương tương thích với văn hóa truyền thống tộc người, hay tiến hành chủ trương để xử lý những yếu tố cấp bách ở từng tộc người đơn cử .
Chẳng hạn, trong quá trình xây dựng và triển khai Chương trình xóa đói giảm nghèo ở các xã đặc biệt khó khăn vùng dân tộc thiểu số và miền núi trong những năm 1998-2020, một số lượng không nhỏ các nhà nhân học đã đóng góp vào việc triển khai các hoạt động cụ thể liên quan đến nhận diện đói nghèo, thực hiện các dự án giảm nghèo, đánh giá hiệu quả và tác động của các dự án giảm nghèo như cho vay vốn, hỗ trợ người dân cây trồng, vật nuôi, công cụ sản xuất, hay tham gia vào các chương trình tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ địa phương và người dân để có thêm kiến thức và kỹ năng phát triển sinh kế, thích nghi với thị trường, đảm bảo công bằng giới, phát huy các giá trị văn hóa tộc người để làm du lịch, hoặc bảo vệ môi trường và tài nguyên rừng, đất và nước, v.v. Giải quyết tốt, có hiệu quả và bền vững các vấn đề này, và nhiều vấn đề khác của các cộng đồng tộc người thiểu số ở các địa bàn cụ thể đòi hỏi phải có tri thức về văn hóa của họ. Chúng ta biết đây chính là sở trường của các nhà nhân học, những người am hiểu về văn hóa, lịch sử, môi trường sống và các tập quán của chính những cộng đồng tộc người được thụ hưởng các chính sách và sự hỗ trợ của chính quyền nhà nước, các tổ chức quốc tế và địa phương, các doanh nghiệp công và tư. Bằng cách này, các nhà nhân học đã có đóng góp đặc biệt vào công tác xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong hơn nửa thế kỷ vừa qua.
Kết luận
Tộc người là một trong những chủ đề được những nhà nhân học quan tâm điều tra và nghiên cứu. Tùy vào từng truyền thống lịch sử nhân học ở những quốc gia cụ thể, tộc người được xác lập là đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu theo cách riêng của mình, nhưng điểm chung cơ bản là những nhà nhân học nhấn mạnh vấn đề đến văn hóa truyền thống trong định nghĩa tộc người và tiến hành nghiên cứu và điều tra về tộc người bằng phương pháp luận dân tộc bản địa học. Ở Nước Ta, từ thời Pháp thuộc, tộc người là chủ đề được những nhà dân tộc bản địa học chăm sóc nghiên cứu và điều tra. Đến những thập niên nửa sau thế kỷ XX, tộc người được những nhà dân tộc bản địa học Nước Ta xác lập rõ là đối tượng người tiêu dùng điều tra và nghiên cứu của dân tộc học, một trong những chuyên ngành của khoa học lịch sử dân tộc. Từ những năm 2000 đến này, trong quy trình dân tộc bản địa học được quy đổi thành nhân học, tộc người liên tục là một chủ đề nghiên cứu và điều tra quan trọng của những nhà nhân học văn hóa truyền thống, làm hình thành một chuyên ngành mà chúng tôi và những đồng nghiệp gọi là nhân học tộc người. Trong toàn cảnh toàn thế giới hóa và tân tiến hóa lúc bấy giờ, văn hóa truyền thống tộc người liên tục là một thành tố quan trọng quyết định hành động sự thành công xuất sắc và tính vững chắc của những chủ trương tăng trưởng kinh tế tài chính, khoa học và thiên nhiên và môi trường. Nhà nhân học quan tâm nghiên cứu và điều tra tộc người không chỉ là những chuyên viên mà còn là cầu nối giữa những người thực thi chủ trương với hội đồng, để bảo vệ những chủ trương được thực thi tương thích và vững chắc trong những toàn cảnh thực tiễn và xã hội đơn cử. Đây là cơ sở để những nhà nhân học liên tục lao vào nghiên cứu và điều tra cơ bản và ứng dụng tri thức khoa học cơ bản vào xử lý những yếu tố thực tiễn, nhất là ở vùng dân tộc bản địa tộc thiểu số, miền núi và biển hòn đảo của quốc gia .
Tài liệu trích dẫn
Nguyễn Từ Chi. 2003. Góp phần điều tra và nghiên cứu văn hóa truyền thống và tộc người. Thành Phố Hà Nội : Nxb Văn hóa dân tộc bản địa, Tạp chí Văn hóa thẩm mỹ và nghệ thuật .
Congdominas, Georges. 2008. Chúng tôi ăn rừng. TP. Hà Nội : Nxb. Thế giới .
Eriksen, Thomas H. 2010. Ethnicity and Nationalism : Anthropological Perspectives. Pluto Press .
Bế Viết Đẳng. 1973. “ Mấy quan điểm về ‘ Công tác xác định thành phần dân tộc bản địa ’ ở miền Bắc nước ta lúc bấy giờ. ” Thông báo Dân tộc học, số 3 ( 4 ) : 10-18 .
Eriksen, Thomas. 2010. Ethnicity and Nationalism : Anthropological Perspectives. Pluto Press .
Kottak, Conrad P. 2000. Anthropology : The Exploration of Human Diversity. 8 th Edition. McGraw-Hill Higher Education .
Vương Xuân Tình, Vũ Đình Mười ( Đồng chủ biên ). năm nay. Quan hệ dân tộc bản địa xuyên vương quốc ở Nước Ta : Nghiên cứu tại vùng Nam Bộ. TP.HN : Nxb Khoa học xã hội .
Vương Xuân Tình. 2019. Cộng đồng thiết kế : Tộc người với vương quốc – dân tộc bản địa trên quốc tế và ở Nước Ta. Thành Phố Hà Nội : Nxb Khoa học xã hội .
Munasinghe, Viranjini. 2018. “ Ethnicity in Anthropology. ” In The International Encyclopedia of Anthropology, edited by Hilary Callan, pp. 1-12. John Wiley và Sons Ltd. Publication .
* Về tác giả
PGS. Vương Xuân Tình tốt nghiệp tiến sỹ Dân tộc học tại Viện Dân tộc học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Nước Ta ( 1999 ) ; hoàn thành xong chương trình nghiên cứu và điều tra sau tiến sỹ về Nhân học ẩm thực tại Trường Đại học Wisconsin-Madison, Hoa Kỳ. Gần 40 năm công tác làm việc ở Viện Dân tộc học, ông đã tham gia và tổ chức triển khai nhiều hoạt động giải trí điều tra và nghiên cứu, gắn nghiên cứu và điều tra với đào tạo và giảng dạy ( bậc thạc sĩ và tiến sỹ ). Các yếu tố điều tra và nghiên cứu chính : văn hóa truyền thống nhà hàng, hưởng dụng đất ở vùng cao Nước Ta, văn hóa truyền thống và tăng trưởng, quan hệ tộc người xuyên vương quốc, quan hệ tộc người với vương quốc – dân tộc bản địa. Những chuyên đề huấn luyện và đào tạo : Quan hệ dân tộc bản địa và chủ trương dân tộc bản địa ở Nước Ta ( Thạc sĩ ) ; Tộc người và những quan hệ xuyên biên giới ở khu vực Mê-kông ( Thạc sĩ ) ; Văn hóa tộc người và tăng trưởng ( Tiến sĩ ) .
ThS. Vũ Đình Mười tốt nghiệp thạc sĩ Nhân học tại Đại học Northern Illinois, Hoa Kỳ ( 2006 ), hiện đang là NCS tiến sỹ tại Khoa Nhân học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP. Hà Nội. ThS. Vũ Đình Mười công tác làm việc tại Viện Dân tộc học từ năm 1999, tham gia nhiều hoạt động giải trí nghiên cứu và điều tra trong và ngoài cơ quan. Các chủ đề nghiên cứu và điều tra chính : Dân tộc Khơ-me, nhân học kinh tế tài chính, bần hàn, sinh kế tộc người, quan hệ tộc người xuyên vương quốc .
[1] Ngoài ra, tộc người còn là đề tài nghiên cứu của nhiều nhà nhân học người nước ngoài, như Oscar Salemink, Philip Taylor, Jean Michaud, v.v. song chúng tôi chưa có điều kiện giới thiệu ở đây.
Nguồn: Giáo trình “Nhân học: Ngành khoa học về con người”,
Nguyễn Văn Sửu ( chủ biên ), Nxb Đại học Quốc gia TP.HN, 2020
