Đọc những bài cùng chuỗi, xin click vào đây .
Chào những bạn ,
Hôm nay mình giới thiệu đến các bạn Sáo Diều của Việt Nam.
Sáo Diều là nhạc cụ họ hơi, chi hơi lùa của dân tộc Việt. Thân sáo được làm bằng một đoạn tre hoặc bương dài từ 30-55 cm, đường kính từ 5-11 cm. Ở giữa thân sáo nghệ nhân khoét 4 lỗ hình chữ nhật để buộc vào thân diều, hai đầu đều có một lỗ thổi hình chữ nhật để đón gió lùa vào. Gió càng mạnh thì diều càng lên cao, tiếng sáo càng vang xa.
Sáo Diều thường ngân vang trên xóm làng quê nhà trên cánh đồng bát ngát vào những chiều hè gió mát, những đêm trǎng sáng, hoặc dùng trong những hoạt động và sinh hoạt đi dạo vui chơi trong làng .
Dưới đây mình có những bài :
– Về làng diều sáo nổi tiếng bậc nhất Việt Nam
– Người thổi hồn cho sáo diều
Cùng với 4 clips toàn diện và tổng thể nghệ thuật và thẩm mỹ Sáo Diều để những bạn tiện việc tìm hiểu thêm và chiêm ngưỡng và thưởng thức .
Mời những bạn .
Túy Phượng
( Theo Viện Âm Nhạc việt nam )
Về làng diều sáo nổi tiếng bậc nhất Nước Ta
( Lìu Seo Lìn-TTVHVN )
Mùa Hè vốn là mùa chơi diều, cùng về làng Đại Trà, xã Đông Phương, Kiến Thụy, TP. Hải Phòng là nơi nổi tiếng cả nước về thú chơi diều .
Năm ngoái, chiếc diều của làng Đại Trà từng được sách kỷ lục Nước Ta xác nhận : “ Bộ sáo ầm có nhiều sáo nhất Nước Ta ”. Ngược Quốc lộ 5, chúng tôi tới TP. Hải Phòng để “ mục sở thị ” thú làm và chơi diều của ngôi làng này .
Thú chơi của làng
Từ Hải Phòng Đất Cảng xuôi về phía biển chúng tôi tìm đến Đại Trà – một làng của xã Đông Phương ( Kiến Thụy ) vào một buổi chiều nắng như thiêu, như đốt của mùa Hè. Ấy vậy mà người già, trẻ nhỏ nơi đây vẫn đầu trần, chân đất háo hức ra đồng với những con diều .
Khi nói về nguồn gốc của nghề chơi diều nơi đây, không ai nhớ nổi nó đã có từ khi nào và họ cho rằng nghề chơi diều ở đây bắt nguồn từ ông Trần Quốc Thi, thành hoàng làng Đại Trà là người khai sinh, lập ấp khởi xướng việc làm sáo diều vào khoảng chừng thế kỷ thứ XIII .
Diều của làng Đại Trà thường rất to so với diều của những vùng khác. Ông Nguyễn Văn Nheo cho biết : “ Làng chúng tôi chơi diều, cốt là để nghe tiếng sáo. Cho nên cánh diều thường làm rất to nó mới có sức để nâng bộ sáo bay lên ”. Cũng theo ông ngày trước còn có người chơi diều với những cánh diều rộng bằng cả gian nhà cùng với cây sáo to gần bằng cây cột nhà .
Diều sáo tại làng Đại Trà đã trở thành một thứ nhạc cụ dân gian, bộ sáo đã thành thứ gia bảo được nâng niu giữ gìn của người làm sáo. Hiện nay nhiều nghệ nhân làm sáo diều không phải chỉ để thoải ý thích, mà nhiều người đã sống nhờ vào nghề này. Nhiều người ở xa đã tìm đến vùng đất này để mong kiếm được cho mình một bộ diều sáo về chơi hay đơn thuần chỉ để làm quà tặng lưu niệm .
Nhưng diều sáo khác với những thứ sản phẩm & hàng hóa khác. Không phải bộ sáo nào làm ra đều được mang đi bán cả. Vì họ làm sáo hầu hết chỉ để tự mình chiêm ngưỡng và thưởng thức là chính. Nếu vì một nguyên do nào đó mà những nghệ nhân phải bán đi bộ diều sáo thì còn tiếc hơn mất cả của quý ở trong nhà .
Theo ông Nheo, để làm được một bộ sáo không phải khó, chỉ mất độ chục ngày là hoàn toàn có thể làm xong. Nhưng có khi phải làm hàng chục bộ may ra mới tìm được một bộ thực sự vừa lòng. Thậm chí cũng có những người làm sáo cả đời mới tìm được một bộ mà họ thực sự thấy hài lòng .
Người giữ lửa cho làng nghề diều sáo Đại Trà
Hiện làng Đại Trà có khoảng chừng độ chục người biết làm sáo, nhưng thực sự am hiểu về sáo thì không đủ đếm trên đầu ngón tay. Những người biết chơi diều sáo ở ngôi làng này phải kể đến ông Nguyễn Văn Lộc. Một người chơi diều sáo được gọi là bậc thầy ở làng .
Ông vốn là người có học, có hiểu biết về quy tắc trong âm nhạc lại được thừa kế kinh nghiệm tay nghề làm sáo từ dòng họ. Yêu sáo, mê hồn làm sáo như ông giờ đây cũng thật hiếm có. Cùng với cậu con trai ông hoàn toàn có thể làm sáo đến nỗi quên ăn, quên ngủ .
Hiện nay nhà ông đang lưu giữ khá nhiều bộ sáo quý và hiếm, có bộ được làm từ sừng con trâu vô địch tại một hội chọi trâu ở Đồ Sơn. Chỉ tay vào bộ sáo, ông nói “ đã từng có người trả tôi tới 5 triệu để mua bộ sáo đó nhưng tôi không bán, tôi bảo để nhà chơi ”. Ông cho biết thêm, mỗi bộ sáo làm ra có giá tối thiểu từ 2 triệu và hiện ông cũng có những bộ sáo người mua trả đến cả chục triệu mà ông vẫn chưa muốn bán .
Bí kíp sáo diều
Khi nói về kỹ thuật làm sáo ông chỉ vào bộ dụng cụ xếp đầy một gốc nhà và nói “ trước những cụ làm sáo chỉ cần có cái đục và con dao nhọn, nhưng thời nay làm sáo còn cầu kỳ hơn nhiều ”. Cũng theo ông để làm được một cây sáo có những vật tư như cây Mai, Vầu, Giang nhưng thường dùng hơn là cây Dùng già hay trồng ở vườn. Nếu suôn sẻ kiếm được đoạn ống tre mà kiến làm tổ trong ống tạo nên độ sần sùi thì sáo sẽ trưởng thành, không bị vỡ cũng như sẽ dễ lấy tiếng sáo hơn so với những loại khác .
Còn làm miệng sáo thì cần phải chọn những cây gỗ có dạng xoắn thớ như mít vườn có độ tuổi từ 30 năm trở lên để có lõi to, già mới bảo vệ vừa dai, vừa rắn để khi đục, đẽo không bị vỡ. Bên cạnh đó, cây mít vườn còn có ưu điểm là nhẹ nên được dùng nhiều. Ngoài ra, người ta cũng hoàn toàn có thể dùng gỗ Sến, thậm chí còn có những người cầu kỳ hơn nữa làm miệng sáo bằng sừng trâu .
Nhìn vào bộ sưu tập của mình, ông Lộc san sẻ “ dù giống nhau về số cây sáo, cùng một cây tre và cùng một bàn tay làm ra nhưng mỗi bộ lại có một âm thanh riêng không liên quan gì đến nhau. Cũng giống như chim, dù cho chúng cùng một loài nhưng lại có tiếng hót khác nhau ” .
Thông thường mỗi bộ sáo chỉ cần có 3 chiếc là đủ những bộ âm chính, còn những sáo khác như dòng âm để hòa đồng reo theo. Nhưng người làng Đại với ông Lộc thì đã chơi thì phải từ 5 chiếc, 7 chiếc hay 9 chiếc .
Thậm chí mới đây, ông cùng những nghệ nhân như ông Nheo, ông Tàm, ông Coong, ông Thênh, ông Nở … đã miệt mài trong vòng 3 tháng để làm ra con diều có sải cánh dài 7,2 m – cao 4,4 m, gồm 13 cây sáo nặng 7 kg. Khi con diều sáo này bay lên trời, người ở xa hàng chục km vẫn nghe thấy tiếng sáo diều vi vu. Con diều và bộ sáo 13 cây đã đi vào kỷ lục Guinness Nước Ta .
Với 13 cây sáo được xếp theo thứ tự âm thanh từ to đến nhỏ gồm những cây : Ầm, ì, bi, bu, bô, xô, do, de, dí, dị, dì, di. Nếu một bộ xếp những thứ tự âm thanh vừa nêu thì được gọi là sáo đàn, tức là mẹ gọi con thưa, tuần tự tiếp nối. Còn bộ nào bỏ khuyết đi một thì gọi là sáo cầm còi : Bà gọi cháu thưa, chắt vỗ tay. Nghĩa là người xếp sáo đã lượt bỏ đi một cây sáo trong dàng ví như là lượt bỏ đi thế hệ sáo mẹ mà từ sáo bà chuyển sang sáo cháu luôn .
Theo ông Lộc, để có được tiếng sáo hay thì tiếng sáo nhất, nhì, ba phải “ ăn ” nhau, như “ đập ” vào nhau khiến người ở xa nghe thấy tiếng vỏng vọng kêu .
Trong câu truyện với chúng tôi, nghệ nhân Lộc đau đáu một điều “ giờ làng này những người thực sự yêu diều và biết làm diều ngày càng mai một, e rằng không lâu nữa nghề chơi diều nơi đây sẽ chỉ còn trong ký ức nếu thế hệ trẻ không liên tục học làm diều và chơi diều sáo ” .
Chơi diều sáo có lẽ rằng là thú chơi lãng mạn, mang sắc màu mục đồng bậc nhất. Ngắm nhìn cánh diều để ghì dây rồi nhả dây cho cánh diều bay lên trên khoảng chừng trời thăm thẳm với tiếng sáo êm ả dịu dàng, du dương trên khoảng chừng khoảng trống yên bình, người chơi diều thấy mình như đang quay trở lại tuổi thơ .
Thethaovanhoa. vn trân trọng ra mắt một số ít hình ảnh về bộ diều sáo đặc biệt quan trọng của làng Đại Trà :
13 cây sáo của “ con diều kỷ lục ” được đưa vào làm lễ tại đình làng .
Con diều có sải cánh dài 7,2m – cao 4,4m, chịu được sức gió cấp 5–6.
Nghệ nhân Nguyên Văn Lộc, gia chủ của bộ diều sáo kỷ lục, vẫn miệt mài với việc làm sáo. Ông cho biết sắp tới sẽ “ trình làng ” bộ sáo “ khủng ” hơn nhiều so với bộ 13 sáo này .
Miệng sáo được làm từ cây Mít với độ tuổi từ 30 năm trở lên để bảo vệ độ dai và rắn khi đục khoét không bị vỡ hoạc nứt. Thân sáo được làm từ cây Mai, Vầu, Giang và đặc biệt quan trọng nếu trong ống có kiến làm tổ tạo ra độ sần sùi thì âm thanh càng tốt .
Trước khi thả, người dân triển khai lễ tế diều. Nghi lễ này để tưởng niệm đến ông Trần Quốc Thi, thành Hoàng làng Đại Trà là người khai sinh, lập ấp khởi xướng việc làm sáo diều .
Người làng Đại Trà rậm rịch thả diều
Cánh diều mang theo những tham vọng và khát khao của người dân Đại Trà về một mùa bội thu .
* * *
Người thổi hồn cho sáo diều
( Phong Thu )
Hình thức tinh xảo, âm thanh tuyệt hay đã khiến bất kể người chơi diều nào cũng muốn chiếm hữu một bộ sáo do ông làm ra. Ông là nghệ nhân Nguyễn Khắc Khoái, 75 tuổi, ở phường Kỳ Bá, TP Tỉnh Thái Bình .
Ông Khoái kể cơ duyên đến với đam mê diều sáo rằng, xưa quê ông có cụ chánh tổng rất mê diều. Những con diều của cụ chánh to bằng chiếc thuyền nan, chở những ống sáo lớn với âm thanh du dương. Ông hay sang chơi và được cụ quý mến dạy cách vót xương diều và làm sáo theo công thức riêng của cụ. Xưa những cụ làm diều bằng tre già, thân tre đỏ au, có độ bền và độ đàn hồi cao. Thân diều được bồi bằng giấy nam, nhuộm củ nâu. Dây diều thường được làm bằng tre, vót nhỏ bằng ngón tay và luộc kỹ. Sau này dây được làm bằng dây gai, cũng luộc lên, phơi kỹ bện thành .
Học xong đại trà phổ thông, ông Khoái đi công tác làm việc ở ngành giao thông vận tải vận tải đường bộ nên thú chơi diều sáo tạm gác lại. Bẵng đi gần 40 năm, đến năm 1996, khi được về nghỉ hưu, nhớ thú chơi diều xưa, ông Khoái mới tìm vật tư làm diều sáo. Chiếc diều sáo tiên phong được thả lên ngay trong đêm. Nhiều người nghe tiếng sáo bổng trầm rất mê đã tìm đến nhà ông đòi mua và đặt làm. Ông bảo, mỗi năm ông làm được khoảng chừng 30 – 40 bộ sáo, riêng năm 2013 làm gần 80 bộ. Đặc biệt, năm 2002 có người còn đến đặt sáo diều của ông để đem đi hội thi thả diều ở Hà Lan …
Theo ông Khoái, ở Kỳ Bá người ta hoàn toàn có thể chơi sáo 1, sáo 2 ( cồng đôi ), sáo 3 hoặc sáo 5, thậm chí còn sáo 7. Để soạn được một bộ ống sáo diều không đơn thuần chút nào. Sáo muốn hay trước hết phải chọn ống có hai đầu, độ dày và độ già của ống đều nhau. Dung tích của ống sáo phải làm thế nào để hợp âm từ cái 1, đến cái 5, cái 7 phải “ ăn ” với nhau. Ngoài ra, nét riêng của sáo Kỳ Bá là mỗi bộ sáo được khắc những đường chỉ giật cấp giữa thân sáo, rất chau chuốt và tinh xảo. Điều này yên cầu kỹ thuật khắc tỉ mỉ, khôn khéo và sự kiên trì. Tuy nhiên, diều ở Kỳ Bá không có gì đặc biệt quan trọng, hầu hết là diều có đuôi để tạo cân đối. “ Trước đây tôi thường làm đuôi diều tròn nhưng do trong quy trình đâm diều hay bị gãy nên đổi làm thành đuôi cá. Đuôi cá có cái hay là diều xuống chậm là là chứ không giộng mạnh gây gãy đuôi diều ” – ông Khoái nói .
Theo ông Khoái, giờ người ta thả diều quanh năm, nhưng từ tháng 3 đến tháng 6 là thời gian tốt nhất, lúc này gió đều, diều lên căng. Ông Khoái cũng cho biết, giờ ở Kỳ Bá tuy chưa có câu lạc bộ người chơi diều nhưng ông đã giảng dạy và truyền được nghề làm sáo diều cho lớp trẻ. Ông mong ước có một tổ chức triển khai tập hợp những người chơi diều để cùng san sẻ kinh nghiệm tay nghề và cùng nhau gìn giữ di sản văn hóa truyền thống quý báu của cha ông để lại .
oOo
Sáo Diều – chất liệu và cách chọn:
Sáo Diều Đại Trà:
Sáo diều bộ 17 ống:
Thả diều 5m và bộ sáo 9 tại KĐT Việt Hưng:
Share this:
- Thêm
Thích bài này:
Thích
Đang tải …
