Nguồn nguy hiểm cao độ là gì ? Thế nào là nguồn nguy hiểm cao độ ? Các lao lý về nguồn nguy hiểm cao độ và nghĩa vụ và trách nhiệm bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra .
Nguồn nguy hiểm cao độ là gì?
Nguồn nguy hiểm cao độ là những vật do đặc tính của nó nên trong quy trình chiếm hữu, khai thác, quản trị, luân chuyển chúng luôn tiềm ẩn tiềm ẩn những nguy hiểm khách quan, dễ xảy ra thiệt hại ở mức độ lớn cho những người xung quanh. Vậy thế nào là nguồn nguy hiểm cao độ ? Theo lao lý tại khoản 1 điều 601 Bộ luật dân sự năm ngoái lao lý :
1. Nguồn nguy hiểm cao độ bao gồm phương tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy công nghiệp đang hoạt động, vũ khí, chất nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, thú dữ và các nguồn nguy hiểm cao độ khác do pháp luật quy định.
Có thể thấy, nguồn nguy hiểm cao độ hoàn toàn không được mô tả rõ ràng theo quy định này mà chỉ hướng dẫn chung chung về các khái niệm này. Trước đó theo hướng dẫn của nghị quyết 03/2006/NQ-HĐTP (hướng dẫn bộ luật dân sự 2005 đã hết hiệu lực) việc xác định nguồn nguy hiểm cao độ như sau:
1. Xác định nguồn nguy hiểm cao độ
a) Khi có phương tiện giao thông, công trình, vật chất hoặc loại thú nào đó gây ra thiệt hại, để có căn cứ áp dụng các khoản 2, 3 và 4 Điều 623 BLDS xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại thì phải xác định nguồn gây ra thiệt hại có phải là nguồn nguy hiểm cao độ hay không.
b) Để xác định nguồn nguy hiểm cao độ cần phải căn cứ vào khoản 1 Điều 623 BLDS và văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan hoặc quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về lĩnh vực cụ thể đó.
Ví dụ: Để xác định phương tiện giao thông cơ giới đường bộ thì phải căn cứ vào Luật Giao thông đường bộ. Theo quy định tại điểm 13 Điều 3 Luật giao thông đường bộ thì phương tiện giao thông cơ giới đường bộ gồm xe ô tô, máy kéo, xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh, xe gắn máy và các loại xe tương tự, kể cả xe cơ giới dùng cho người tàn tật.
2. Xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
a) Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ đang chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Chủ sở hữu đang chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm là đang thực hiện mọi hành vi theo ý chí của mình để nắm giữ, quản lý nguồn nguy hiểm cao độ nhưng không được trái pháp luật, đạo đức xã hội; khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ nguồn nguy hiểm cao độ.
b) Người được chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng quy định của pháp luật phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, trừ trường hợp giữa chủ sở hữu và người được giao chiếm hữu, sử dụng có thỏa thuận khác không trái pháp luật, đạo đức xã hội hoặc không nhằm trốn tránh việc bồi thường.
Ví dụ: Các thỏa thuận sau đây là không trái pháp luật, đạo đức xã hội hoặc không nhằm trốn tránh việc bồi thường:
– Thỏa thuận cùng nhau liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại;
– Thỏa thuận chủ sở hữu bồi thường thiệt hại trước, sau đó người được giao chiếm hữu, sử dụng sẽ hoàn trả cho chủ sở hữu khoản tiền đã bồi thường;
– Ai có điều kiện về kinh tế hơn thì người đó thực hiện việc bồi thường thiệt hại trước.
Trong trường hợp chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ không theo đúng quy định của pháp luật mà gây thiệt hại, thì chủ sỡ hữu phải bồi thường thiệt hại.
Ví dụ: Chủ sở hữu biết người đó không có bằng lái xe ô tô, nhưng vẫn giao quyền chiếm hữu, sử dụng cho họ mà gây thiệt hại thì chủ sở hữu phải bồi thường thiệt hại.
c) Về nguyên tắc chung chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra cả khi không có lỗi, trừ các trường hợp sau đây:
– Thiệt hại xảy ra là hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại.
Ví dụ: Xe ô tô đang tham gia giao thông theo đúng quy định của pháp luật, thì bất ngờ có người lao vào xe để tự tử và hậu quả là người này bị thương nặng hoặc bị chết. Trong trường hợp này chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng hợp pháp xe ô tô đó không phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ (xe ô tô) gây ra.
– Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Cần chú ý là trong trường hợp pháp luật có quy định khác về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại được thực hiện theo quy định của văn bản quy phạm pháp luật đó.
d) Người chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, nếu chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng hợp pháp không có lỗi trong việc để nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật (đã tuân thủ các quy định về bảo quản, trông giữ, vận chuyển, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng các quy định của pháp luật).
Nếu chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng hợp pháp có lỗi trong việc để nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật (không tuân thủ hoặc tuân thủ không đầy đủ các quy định về bảo quản, trông giữ, vận chuyển, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ theo quy định của pháp luật) thì phải liên đới cùng với người chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
đ) Nếu chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ đã giao nguồn nguy hiểm cao độ cho người khác mà gây thiệt hại thì phải xác định trong trường hợp cụ thể đó người được giao nguồn nguy hiểm cao độ có phải là người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ hay không để xác định ai có trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
Ví dụ: A là chủ sở hữu xe ô tô đã giao xe ô tô đó cho B. B lái xe ô tô tham gia giao thông đã gây tai nạn và gây thiệt hại thì cần phải phân biệt:
– Nếu B chỉ được A thuê lái xe ô tô và được trả tiền công, có nghĩa B không phải là người chiếm hữu, sử dụng xe ô tô đó mà A vẫn chiếm hữu, sử dụng; do đó, A phải bồi thường thiệt hại.
– Nếu B được A giao xe ô tô thông qua hợp đồng thuê tài sản, có nghĩa A không còn chiếm hữu, sử dụng xe ô tô đó mà B là người chiếm hữu, sử dụng hợp pháp; do đó, B phải bồi thường thiệt hại. Nếu trong trường hợp này được sự đồng ý của A, B giao xe ô tô cho C thông qua hợp đồng cho thuê lại tài sản, thì C là người chiếm hữu, sử dụng hợp pháp xe ô tô đó; do đó, C phải bồi thường thiệt hại.
Như vậy, bộ luật dân sự năm ngoái không pháp luật đơn cử nhưng khi xác lập nguồn nguy hiểm cao độ phải theo lao lý pháp lý quản trị nguồn nguy hiểm cao độ đó .
Trách nhiệm bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
Việc bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra hiện tại được lao lý tại điều 601 bộ luật dân sự năm ngoái đơn cử :
Điều 601. Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
1. Nguồn nguy hiểm cao độ bao gồm phương tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy công nghiệp đang hoạt động, vũ khí, chất nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, thú dữ và các nguồn nguy hiểm cao độ khác do pháp luật quy định.
Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải vận hành, sử dụng, bảo quản, trông giữ, vận chuyển nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng quy định của pháp luật.
2. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra; nếu chủ sở hữu đã giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng thì người này phải bồi thường, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
3. Chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại cả khi không có lỗi, trừ trường hợp sau đây:
a) Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại;
b) Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
4. Trường hợp nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật thì người đang chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ trái pháp luật phải bồi thường thiệt hại.
Khi chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ có lỗi trong việc để nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật thì phải liên đới bồi thường thiệt hại.
Có thể thấy trách nhiệm bồi thường khi nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại có những lưu ý sau:
– Không có lỗi vẫn phải bồi thường (trừ trường hợp lỗi cố ý bên bị thiệt hại hoặc bất khả kháng)
– Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ có trách nhiệm với nguồn nguy hiểm cao độ
Nhầm lẫn trong thực tiễn về nguồn nguy hiểm cao độ
Trên thực tế, đã có sự nhầm lẫn trong việc xác định trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra khi người áp dụng pháp luật không phân biệt được thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra và thiệt hại liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ. Không ít trường hơp cứ thấy có hành vi trái pháp luật của con người gây thiệt hại, hành vi gây thiệt hại có liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ là xác định thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Ba vụ việc sau đây là những điễn hình cụ thể:
* Vụ việc thứ nhất : N ký hợp đồng với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại và dịch vụ TC ( Công ty TC ) về việc thuê xe xe hơi tự lái ( loại xe 4 chỗ ngồi ). Theo hợp đồng, Công ty TC cho N thuê xe xe hơi 03 ngày ( từ ngày 05/4 đến 07/4/2018 ), giá mỗi ngày 100.000 đồng. Khoảng 12 giờ ngày 06/4/2018, N tinh chỉnh và điều khiển xe ôtô lưu thông trên Quốc lộ 1A theo hướng Bắc – Nam, đến địa phận xã H, huyện Đ, tỉnh Q., do chạy quá vận tốc, đi không đúng phần đường nên đã tông vào xe đạp điện do chị V điều khiển và tinh chỉnh đi ngược chiều gây tai nạn thương tâm. Hậu quả, chị V tử trận tại chỗ. Với hành vi trên, Toà án nhân dân huyện Đ phán quyết N 12 tháng tù về tội vi phạm pháp luật về tham gia giao thông vận tải đường đi bộ theo khoản 1 Điều 260 BLHS năm năm ngoái và vận dụng Điều 601 BLDS buộc Công ty TC ( do anh B làm đại diện thay mặt ) bồi thường cho mái ấm gia đình nạn nhân V số tiền 70 triệu đồng ( Toà án xác lập Công ty TC là chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ, phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH cho người bị hại ) .
Theo tác giả, về nghĩa vụ và trách nhiệm dân sự trong vụ án này, việc Toà án vận dụng Điều 601 BLDS năm năm ngoái để buộc Công ty TC BTTH cho thân nhân mái ấm gia đình chị V là không đúng qui định của pháp lý. Như đã nghiên cứu và phân tích ở trên về điều kiện kèm theo phát sinh nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, để hoàn toàn có thể vận dụng Điều 601 BLDS về BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, cần xác lập rõ : Thế nào là nguồn nguy hiểm cao độ ? Thiệt hại có phải do “ tự thân ” nguồn nguy hiểm cao độ gây ra hay không ? Đối với vụ án trên, thiệt hại xảy ra là do hành vi trái pháp lý của N. Hay nói cách khác, hành vi trái pháp lý của N ( tinh chỉnh và điều khiển xe ôtô chạy quá vận tốc và đi không đúng phần đường ) là nguyên do trực tiếp, quyết định hành động gây ra thiệt hại về tính mạng con người so với chị V. Xe ôtô do N thuê của Công ty TC là nguồn nguy hiểm cao độ, nhưng trong vụ án này xe ôtô là phương tiện đi lại tương quan đến việc gây ra thiệt hại chứ bản thân sự hoạt động giải trí tự thân của xe ôtô không gây ra thiệt hại. Mặt khác N là người được chủ sở hữu chuyển giao nguồn nguy hiểm cao độ trải qua hợp đồng thuê gia tài, có nghĩa Công ty TC không còn chiếm hữu, sử dụng xe xe hơi đó mà N là người chiếm hữu, sử dụng hợp pháp ; do đó, N là chủ thể phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH .
Như vậy, nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH trong vụ án này là nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH thường thì do hành vi trái pháp lý của con người gây ra chứ không phải BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Chủ thể phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm bồi thường là N chứ không phải Công ty TC ; địa thế căn cứ pháp lý để vận dụng khi xác lập chủ thể phải bồi thường là những Điều 584, Điều 591 của BLDS năm năm ngoái .
* Vụ việc thứ hai : Khoảng 16 giờ ngày 25/6/2018, sau khi uống nhiều rượu cùng bè bạn tại quán, Đ tinh chỉnh và điều khiển xe mô tô đi trên Quốc lộ 1A theo hướng Nam – Bắc về nhà mình ở thị xã H, huyện V. Khi đến km 755 + 500, do quá say rượu, không làm chủ bản thân nên Đ điều khiển và tinh chỉnh xe chạy từ bên phải sang bên trái đường theo chiều đi của mình và tông vào xe xe hơi do anh K tinh chỉnh và điều khiển ( xe xe hơi thuộc quyền sở hữu của K ) đi ngược chiều gây tai nạn thương tâm. Hậu quả : Đ tử trận tại chỗ. Các cơ quan thực thi tố tụng huyện V xác lập tai nạn đáng tiếc xảy ra trọn vẹn do lỗi ( vô ý ) của Đ nên quyết định hành động không khởi tố vụ án hình sự. Gia đình Đ khởi kiện về dân sự nhu yếu Tòa án xử lý buộc K phải BTTH. Tòa án huyện V đã vận dụng Điều 601 BLDS buộc K bồi thường cho mái ấm gia đình nạn nhân Đ số tiền 40 triệu đồng .
Việc buộc K phải BTTH cho gia đình Đ theo lập luận của Tòa án V là căn cứ vào hướng dẫn tại điểm 2 mục III Nghị quyết 03/2006. Điểm 2 mục III nghị quyết này đưa ra ví dụ để hướng dẫn cho trường hợp chủ sở hữu, người chiếm hữu nguồn nguy hiểm cao độ không phải BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trong trường hợp: “Xe ô tô đang tham gia giao thông theo đúng quy định của pháp luật thì bất ngờ có người lao vào xe để tự tử và hậu quả là người này bị thương hoặc bị chết”. Quan điểm của Tòa án này cho rằng, ví dụ trên chỉ loại trừ trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trong trường hợp hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại; còn trong vụ việc này lỗi của người bị thiệt hại là lỗi vô ý nên trách nhiệm bồi thường của chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ vẫn đặt ra.
Theo tác giả, cách hiểu về Điều 601 BLDS của Tòa án V là không đúng. Bởi lẽ cũng như đã nghiên cứu và phân tích ở trên, thiệt hại xảy ra trong vấn đề này là do hành vi trái pháp lý của con người ( nạn nhân Đ ) chứ không phải do hoạt động giải trí tự thân của nguồn nguy hiểm cao độ ( xe xe hơi của anh K ) gây ra. Vì vậy, chỉ hoàn toàn có thể xem xét nghĩa vụ và trách nhiệm dân sự thường thì do hành vi trái pháp lý của con người gây ra, trong đó lỗi là một trong bốn điều kiện kèm theo bắt buộc. Trong vấn đề này, anh K không có lỗi so với cái chết của nhận nhân Đ nên không phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm bồi thường. Việc xử lý BTTH ngoài hợp đồng tương quan đến phương tiện đi lại tham gia giao thông vận tải ở tất cả chúng ta lúc bấy giờ theo kiểu khi tai nạn thương tâm xảy ra, xe lớn phải bồi thường cho xe nhỏ là không tương thích với pháp lý, trừ khi chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ và người bị thiệt hại có thỏa thuận hợp tác .
Mặt khác, ví dụ mà Nghị quyết 03/2006 đưa ra trên đây là nhằm mục đích chỉ để hướng dẫn loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra do lỗi cố ý của người bị thiệt hại. Tuy nhiên, ví dụ này còn có yếu tố chưa hài hòa và hợp lý vì hoàn toàn có thể dẫn đến cách hiểu loại trừ trường hợp người bị thiệt hại cố ý lao vào xe xe hơi tự tử ( lỗi cố ý ), thì mọi thiệt hại tương quan đến xe xe hơi gây ra đều vận dụng nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Cách hiểu như vậy rõ ràng là không tương thích cả về phương diện lý luận và ý thức luật thực định .
Như vậy, nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra thuộc chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ. Nếu chủ sở hữu đã giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng thì những người này phải bồi thường, trừ trường hợp có thỏa thuận hợp tác khác. Các khoản bồi thường trong trường hợp này cũng gồm có BTTH về vật chất và khoản bù đắp tổn thất về ý thức tương ứng với thiệt hại trong thực tiễn xảy ra. Mức bồi thường và phương pháp giám sát những khoản bồi thường được đồng ý tương tự như như những trường hợp nhu yếu BTTH về tính mạng con người, sức khỏe thể chất, gia tài. / .
