Người thổi còi hoặc người tố giác[1] (tiếng Anh: whistleblower) là một người làm rò rỉ, tiết lộ ra công cộng, các thông tin chung quan trọng được giữ bí mật cho quần chúng. Thông thường các thông tin này là về các lạm dụng hoặc tội phạm như tham nhũng, giao dịch nội gián, vi phạm nhân quyền, lạm dụng dữ liệu hoặc các mối nguy hiểm chung, mà những người tố giác phát hiện tại nơi làm việc của mình, hoặc trong các liên hệ, bối cảnh khác. Nói chung, điều này liên quan chủ yếu đến các quá trình chính trị, chính quyền và các doanh nghiệp thương mại.
Những Whistleblower thường được quần chúng trọng nể, vì đã tạo nên sự minh bạch và dám đưa mình vào những gian truân, ảnh hưởng tác động đến cả việc làm, đời sống hoặc tính mạng con người mình. Thường thì những người tố cáo sẽ bị bắt nạt, mất việc làm của họ hoặc vì bị đưa ra tòa vì đã bật mý bí hiểm. Đặc biệt là trong những chủ đề gây nhiều tranh cãi như kinh doanh vũ khí, tội phạm có tổ chức triển khai hoặc tham nhũng của cơ quan chính phủ, đã có trường hợp người tố cáo bị giết chết hoặc bất ngờ đột ngột qua đời ở độ tuổi tương đối trẻ một cách huyền bí hoặc bị cho là đã tự sát. Ở một số ít nước Whistleblower được hưởng sự bảo vệ pháp lý đặc biệt quan trọng .Các thông tin được cung ứng thường có đặc thù nhạy cảm và hoàn toàn có thể làm hư hại khét tiếng của những cá thể và tổ chức triển khai. Ngoài ra còn có những trường hợp trong đó những cơ quan chính phủ hay những nhà chỉ huy đã buộc phải từ chức vì những sự công bố như vậy như vụ Watergate. Do đó, những phương tiện đi lại tiếp thị quảng cáo, tổ chức triển khai, những nhóm bật mý như Wikileaks thường cố gắng nỗ lực kiểm tra kỹ lưỡng độ đáng tin cậy và tính xác nhận của những thông tin trước khi công bố. Làm như vậy cũng để bảo vệ bản thân trước những lời cáo buộc sau này là thiếu sự đúng chuẩn và bị tận dụng. Whistleblower thường là nguồn chính hoặc duy nhất cho những nhà báo tìm hiểu, thao tác để phát hiện ra những sự cố chính trị hoặc những vụ bê bối kinh tế tài chính .
Nguồn gốc của thuật ngữ[sửa|sửa mã nguồn]
Thuật ngữ người thổi còi (whistleblower) bắt nguồn từ cụm từ to blow a whistle, cái còi trọng tài sử dụng để chỉ ra những hành động phạm luật hay chơi xấu, hay cảnh sát bắt gặp những hành động bất hợp pháp.[2][3]
Những báo cáo có thể được tiết lộ trong:
Hầu hết những tố cáo xảy ra trong nội bộ, người báo cáo giải trình hành vi sai lầm của một đồng nghiệp hoặc cấp trên trong khoanh vùng phạm vi công ty của họ. Một trong những câu hỏi mê hoặc nhất so với người tố cáo nội bộ là tại sao và trong thực trạng nào làm người ta hành vi ngay tại chỗ để ngăn ngừa hành vi phạm pháp mà không hề đồng ý được hoặc báo cáo giải trình nó. [ 4 ]
Một số người báo cáo giải trình những hành vi sai lầm cho những người hoặc tổ chức triển khai bên ngoài. Trong những trường hợp này, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và thực chất của thông tin, người tố cáo hoàn toàn có thể báo cáo giải trình những hành vi sai lầm cho những luật sư, những phương tiện đi lại truyền thông online, cơ quan thực thi pháp lý hoặc cơ quan giám sát, bảo vệ người tiêu thụ, hoặc địa phương, tiểu bang, hoặc những cơ quan liên bang khác. Trong 1 số ít trường hợp, việc báo cáo giải trình ra bên ngoài được khuyến khích bằng cách cung ứng tiền thưởng .
Bên thứ ba[sửa|sửa mã nguồn]
Dịch vụ của bên thứ ba liên quan đến việc sử dụng một cơ quan bên ngoài để thông báo cho các cá nhân đứng đầu một tổ chức về hành vi sai trái, mà không tiết lộ danh tính của người tố giác. Đây là một hiện tượng tương đối mới và đã được phát triển do việc phân biệt đối xử với người báo cáo. International Whistleblowers là một ví dụ của một tổ chức có liên quan tới việc cung cấp dịch vụ bên thứ ba cho người tố cáo.
