GS ĐINH XUÂN TRÌNH PGS, TS ĐẶNG THỊ NHÀN
ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
Tóm tắt: Khoảng cách về không gian, thời gian của thương mại quốc tế so với thương mại nội địa đã sản sinh ra một phương thức thanh toán quốc tế ưu việt, thuận tiện, an toàn và đảm bảo gắn trách nhiệm với quyền lợi của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu thông qua vai trò quan trọng của các ngân hàng, đó là phương thức tín dụng chứng từ (Documentary Credits). Khi sử dụng phương thức tín dụng chứng từ, khả năng người xuất khẩu có được thanh toán hay không là hoàn toàn phụ thuộc vào chứng từ giao hàng (Shipping Documents) được yêu cầu xuất trình. Vì vậy đòi hỏi nhà xuất khẩu phải tuân thủ một cách chặt chẽ những quy định về chứng từ xuất trình. Các ngân hàng chỉ trả tiền khi các chứng từ xuất trình của người xuất khẩu phù hợp với thư tín dụng (L/C), với các điều khoản có thể áp dụng được của Các tập quán và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ (UCP600 2007), phù hợp với Thực tiễn ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế về kiểm tra chứng từ theo UCP600 (ISBP745 2013).
Bài viết nhằm giới thiệu những điểm mới của quy tắcThực tiễn ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế về kiểm tra chứng từ theo UCP600 (ISBP745 2013) do Phòng thương mại quốc tế ICC vừa mới ban hành tháng 4.2013, đồng thời phân tích một số điểm bất cập của quy tắc này nhằm lưu ý các ngân hàng và các doanh nghiệp xuất nhập khẩu khi áp dụng ISBP745.
1. Sự ra đời và những điểm mới của ISBP 745 2013
Các tập quán và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ (The Uniform Customs and Practice for the Documentary Credits – viết tắt là UCP)do Phòng thương mại quốc tế (ICC) tại Paris ban hành năm 1933 và sửa đổi lần đầu tiên vào năm 1951. Nhìn chung, cứ 10 năm UCP lại được sửa đổi một lần cho phù hợp với sự phát triển và thay đổi hoạt động của các ngành thương mại, ngân hàng, tài chính, vận tải, giao nhận và bảo hiểm. UCP được ban hành nhằm thống nhất các quy định trong hoạt động thanh toán quốc tế bằng thư tín dụng, tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tham gia hoạt động này.
Các tập quán và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ là một bộ các quy tắc (rules) áp dụng cho bất cứ loại L/C nào (bao gồm cả Tín dụng dự phòng trong chừng mực có thể áp dụng). Các quy tắc của UCP được quy định trong các Điều khoản (Articles) của UCP, trong đó bao gồm các quyền và nghĩa vụ của các ngân hàng có liên quan và người thụ hưởng L/C trong thanh toán bằng tín dụng chứng từ. Do UCP chỉ bao gồm những điều khoản rất cơ bản, ngắn gọn chứa đựng các quy tắc điều chỉnh L/C, cho nên trong ứng dụng đã phát sinh các cách hiểu khác nhau làm nảy sinh các tranh chấp không cần thiết. Trước khi ISBP ra đời, có tới 60-70% lần xuất trình chứng từ đầu tiên đòi tiền theo L/C bị từ chối thanh toán, vì vậy ICC thấy cần thiết ban hành một tập quán quốc tế để diễn giải và hướng dẫn áp dụng các điều khoản của UCP. Đó chính là bản quy tắc Tập quán Ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế để kiểm tra chứng từ trong phương thức tín dụng chứng từ (International Standard Banking Practice for the examination of documents under documentary credits – gọi tắt là ISBP). ISBP đầu tiên ra đời năm 2002 mang số hiệu 645 áp dụng cho việc kiểm tra chứng từ theo tín dụng chứng từ đã tạo ra một hành lang pháp lý cho các ngân hàng kiểm tra chứng từ theo L/C, nhờ đó đã giảm thiểu rất nhiều các tranh chấp.
Sau khi ban hành bản sửa đổi UCP600,ICC đãxuất bản ấn phẩm ISBP681 2007 thay cho ấn phẩm cũ ISBP 645 2002. ISBP 681 đưa ra các quy tắc kiểm tra chứng từ nhằm giúp đỡ các ngân hàng trong việc quyết định bộ chứng từ có phù hợp hay không. Từ đó ISBP 681 được áp dụng đương nhiên cùng với phiên bản UCP 600.
Tuy nhiên, sau gần 7 năm áp dụng, trong chừng mực nào đó ISBP681 đã bộc lộ nhiều thiếu sót và chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế về kiểm tra chứng từ theo L/C, do vậy, mới đây vào tháng 4 năm 2013 Ủy ban Ngân hàng của ICC đã thông qua bản ISBP sửa đổi với tên gọi mới là ISBP 745 (International Standard Banking Practice for the Examination of Documents under UCP600 – ISBP 2013 ICC Publication No. 745).
ISBP 745 2013 bổ trợ và sửa đổi tổng thể và toàn diện những quy tắc của ISBP 681 2007. Có thể thấy ISBP745 có 1 số ít điểm mới so với ISBP681 như sau :
1.1. ISBP745 được đổi tên: là “Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế để kiểm tra chứng từ theo UCP600” (International Standard Banking Practice for the Examination of Documents under UCP600 – ISBP745 2013 ICC) thay vì tên cũ “Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế để kiểm tra chứng từ theo tín dụng chứng từ” (International Standard Banking Practice for the Examination of Documents under Documentary Credits – ISBP681 2007 ICC)
Sự đổi tên này một mặt nhằm giải quyết sự mơ hồ về tên gọi của ISBP 681 2007 và mặt khác quy định rõ ràng mối quan hệ pháp lý gắn bó không thể tách rời giữa UCP600 và ISBP. ISBP được ban hành nhằm làm rõ hơn định nghĩa “xuất trình phù hợp” theo điều 2 UCP600: “Xuất trình phù hợp nghĩa là việc xuất trình phù hợp với các điều kiện và điều khoản của tín dụng, với các điều khoản có thể áp dụng của các quy tắc này và với Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế”. Như vậy tiêu chuẩn kiểm tra chứng từ này (ISBP) gắn với UCP600 chứ không gắn với tín dụng chứng từchung chung như tên của ISBP 681 2007 trước đây thể hiện.
1.2.Mối quan hệ pháp lý giữa UCP600 và ISBP745 được quy định trong phần Phạm vi áp dụng ISBP745 (Scope of Publication):
– ISBP 745 được hiểu là gắn liền và không tách rời UCP 600 : “ This publication is to be read in conjunction with UCP 600 and not inisolation ”. Nội dung nàykhẳng định rằng ISBP 745 2013 đã tạo ra một “ hành lang pháp lý ” để những ngân hàng nhà nước kiểm tra chứng từ xuất trình theo L / C tuân thủ UCP 600 2007 .
– Mục đích của ISBP 745 là nhằm mục đích diễn giải và hướng dẫn vận dụng những pháp luật của UCP600, trong khoanh vùng phạm vi của những pháp luật và điều kiện kèm theo của thư tín dụng hoặc bất kể những sửa đổi thư tín dụng kèm theo. “ The practices described in this publication highlight how the articles of UCP 600 are to be interpreted and applied, to the extent that the terms and conditions of the credit, or any amendment thereto ”. Ngoài UCP 600, ngân hàng nhà nước địa thế căn cứ vào ISBP 745 để kiểm tra chứng từ và hoàn toàn có thể trích dẫn những pháp luật thích hợp của ISBP 745 để làm cơ sở quyết định hành động thanh toán giao dịch hay khước từ nếu những chứng từ xuất trình tương thích hay không tương thích với điều kiện kèm theo và pháp luật của L / C và những sửa đổi L / C kèm theo có dẫn chiếu đến UCP600 .
– ISBP745 không sửa đổi hay hủy bỏ những pháp luật của UCP600 : “ The practices do not expressly modify or exclude an applicable article in UCP 600 ”. Điều này hàm ý mục tiêu phát hành ISBP của ICC chỉ nhằm mục đích diễn giải và hướng dẫn vận dụng những lao lý của UCP600 mà không sửa đổi, bổ trợ hay hủy bỏ những lao lý của UCP600 .
Tuy nhiên hàm ý này của ISBP 745 cần được luận bàn rõ ở phần dưới.
1.3. ISBP 745 đã viết lại phần lớn các phần hướng dẫn của ISBP 681, bổ sung thêm nhiều diễn giải và hướng dẫn áp dụng một cách rõ ràng và minh bạch hơn các quy tắc của ISBP 681 2007.
Có thể dẫn ra một vài ví dụ sau đây :
– Về chữ viết tắt : ISBP 745 bổ trợ đa ký hiệu sẹc ( / / / ), bổ trợ ký hiệu dấu phẩy đơn hoặc đa dấu phẩy .
– Về chứng từ vận tải hàng không, các dữ liệu không có yêu cầu phải điền vào trong ô có tên “Accounting Information” hoặc “Handling Information” thường tìm thấy trong AWB. Cũng có thể tìm đọc trong mục A37 liên quan đến các yêu cầu đối với chữ ký thể hiện trong bất cứ trong ô, khu vực hay nơi nào.
– Về xác lập bản gốc và bản sao chứng từ, ISBP745 vô hiệu quy tắc 33 ISBP681 lao lý về bản gốc và bản sao dẫn chiếu đến tài liệu 470 / 871 của ICC bằng cách đưa trực tiếp một số ít nội dung của tài liệu 470 / 871 thành hướng dẫn trong ISBP sửa đổi lần này : “ Một chứng từ bộc lộ ra bên ngoài có chữ ký gốc, ký hiệu, dấu, hoặc thương hiệu của người phát hành sẽ được coi như là một chứng từ gốc, trừ khi chứng từ ghi rõ rằng nó là một bản sao. Các ngân hàng nhà nước không quyết định hành động xem chữ ký, ký hiệu, dấu hoặc thương hiệu của người phát hành là được triển khai bằng tay hoặc bằng hình thức fax và theo lẽ thường, mọi chứng từ có giải pháp xác nhận chân thực như thế sẽ cung ứng những nhu yếu của pháp luật 17 UCP 600 … ” ( Quy tắc A277 ISBP745 về bản gốc và bản sao ) .
– ISBP 745 vô hiệu quy tắc 21 c của ISBP681 coi Hóa đơn là chứng từ của bên thứ ba .
– Về những thuật ngữ không được lao lý trong UCP 600, ISBP 745 bổ trợ khái niệm “ shipping documents ” .
– Về vận dụng những pháp luật 19, 20 UCP 600, ISBP 745 diễn giải rõ hơn về khái niệm vận tải đường bộ đơn ( B / L ) để lựa chọn vận dụng tương thích với những lao lý 19, 20 của UCP 600 .
– Về cách đo lường và thống kê, ISBP 745 bổ trợ cách đo lường và thống kê tổng thể và toàn diện không những về số tiền, mà còn cả về số lượng, khối lượng, đơn vị chức năng bao, chiếc .
– vv …
Có thể nói ISBP745 là phiên bản được sửa đổi cẩn trọng hơn nhiều so với ISBP 681 cả về nội dung lẫn hình thức. Tuy nhiên có 1 số ít yếu tố về mặt pháp lý trong mối quan hệ giữa ISBP 745 với UCP600 và 1 số ít chưa ổn cần quan tâm khi vận dụng ISBP 745 2013 dù mới được phát hành .
2. Những điểm cần lưu ý khi sử dụng ISBP 745 ICC 2013
2.1. Nên dẫn chiếu áp dụng UCP 600 và cả ISBP 745 2013 ICC khi phát hành thư tín dụng (L/C)
Trong phần Phạm vi vận dụng ” Scope of the publication ” của ISBP745 có nói rằng ISBP745 là bản ” diễn giải và vận dụng – interpreted and applied ” những lao lý của UCP 600 2007. Điều này hàm ý ISBP chỉ là những quy tắc được phong cách thiết kế nhằm mục đích làm rõ hơn những pháp luật của UCP600, đặc biệt quan trọng là những pháp luật tương quan đến chứng từ xuất trình. Trong phần này cũng khẳng định chắc chắn ISBP745 không sửa đổi hay hủy bỏ những pháp luật của UCP600. “ The practices … do not expressly modify or exclude an applicable article in UCP 600 ”
Tuy nhiên, khi đọc lời ra mắt “ Introduction ” ISBP 745 cũng như khi đọc một số ít quy tắc của ISBP 745 ta lại thấy rõ sự ” sửa đổi – revision hay bổ trợ – supplement ” UCP 600 2007 ICC. Vậy thì những quy tắc của ISBP745 2013 đã ” sửa đổi hay bổ trợ ” UCP 600 2007 liệu có giá trị pháp lý để kiểm tra chứng từ xuất trình theo L / C hay không, nếu như L / C không dẫn chiếu vận dụng ISBP 745 ?
2.1.1. Về các quy tắc của ISBP 745 có tính chất bổ sung một số nội dung cho UCP600
ISBP 745 2013 phát hành với mục tiêu nhằm mục đích ” diễn giải và vận dụng ” những ĐIỀU KHOẢN ( Articles ) của UCP 600 2007, tuy nhiên có nhiều nội dung chưa được UCP 2007 tổ hợp thành những Điều khoản như :
– ISBP 745 đã diễn giải và hướng dẫn áp dụng “Quy tắc chung về kiểm tra chứng từ” – một nội dung chưa được UCP 600 2007 điều chỉnh dưới dạng là một điều khoản (Article)
– ISBP 745 đã diễn giải và hướng dẫn áp dụng 6 nội dung mới liên quan đến các loại chứng từchưa được đề cập trong các điều khoản của UCP600 như Hối phiếu (drafts), Giấy chứng nhận xuất xứ (Certificate of origin), Phiếu đóng gói (Packing List), Giấy chứng nhận của người hưởng lợi (Beneficiary’s Certificate), Phiếu kê khai trọng lượng (Weight List) và các giấy chứng nhận (Certificates) khác.
Riêng so với chứng từ Hối phiếu, ISBP 745 2013 đã dành hẳn một mục gồm có 9 quy tắc để diễn giải và hướng dẫn vận dụng mặc dầu UCP 600 không có lao lý riêng không liên quan gì đến nhau nào kiểm soát và điều chỉnh hối phiếu .
Vì UCP600 không có pháp luật riêng không liên quan gì đến nhau nào lao lý cụ thể về Hối phiếu nên yếu tố hối phiếu có phải là chứng từ được nhu yếu xuất trình theo L / C hay không và sai biệt trên hối phiếu có cấu thành nguyên do để phủ nhận thanh toán giao dịch hay không đã trở thành một chủ đề tranh cãi lớn. Thực tiễn trên quốc tế và ở Nước Ta đã phát sinh tranh chấp giữa những ngân hàng nhà nước khi kiểm tra chứng từ hối phiếu theo thư tín dụng vận dụng UCP600 .
UCP600 không có những quy định cụ thể về Hối phiếu mà chỉ đề cập một cách khái quát tại điều khoản 6c “không được phát hành L/C có giá trị thanh toán một hối phiếu ký phát đòi tiền người yêu cầu”, hay quy định tại điều khoản 7aiv: “với điều kiện là các chứng từ quy định được xuất trình tới ngân hàng chỉ định hoặc tới ngân hàng phát hành và với điều kiện xuất trình phù hợp, ngân hàng phát hành phải thanh toán nếu tín dụng có giá trị chấp nhận tại một ngân hàng chỉ định và ngân hàng chỉ định đó không chấp nhận một hối phiếu ký phát đòi tiền nó hoặc có chấp nhận, nhưng không trả tiền khi hối phiếu đáo hạn” và điều khoản 8ai(d): “với điều kiện là các chứng từ quy định được xuất trình đến ngân hàng xác nhận hoặc đến bất cứ một ngân hàng chỉ định nào khác và với điều kiện xuất trình phù hợp, ngân hàng xác nhận phải: Chấp nhận tại một ngân hàng chỉ định khác và ngân hàng chỉ định đó không chấp nhận hối phiếu đòi tiền nó hoặc có chấp nhận, nhưng không trả tiền khi đáo hạn.”
– ISBP 745 2013 đã bổ trợ nội dung cho một số ít lao lý của UCP 600 2007. Ví dụ :
ü Quy tắcC10 ISBP 745 bổ trợ lao lý 18 aiv UCP 600 về việc hóa đơn không thiết yếu phải ghi ngày phát hành .
ü Quy tắc D32, E28, G26 ISBP 745 bổ trợ những pháp luật 19, 20, 22 của UCP 600 2007 về yếu tố giải tỏa sản phẩm & hàng hóa nhiều chứng từ vận tải đường bộ .
ü Quy tắc D17a, E13a, G12a ISBP 745 bổ trợ những lao lý 19, 20 và 22 UCP 600 2007 về pháp luật người gửi hàng ký hậu chứng từ vận tải đường bộ .
ü Quy tắc D26, E22, G20, F20, H22 và J17 ISBP 745 bổ trợ những pháp luật 19, 20, 21, 22, 23, 24 UCP 600 2007 về miêu tả sản phẩm & hàng hóa trên những chứng từ vận tải đường bộ .
ü Quy tắc K5 ISBP 745 bổ trợ pháp luật 28 UCP 600 2007 về ký đối chứng trong chứng từ bảo hiểm vv và vv …
2.1.2. ISBP 745 2013 đã sửa đổi một số điều khoản của UCP 600 2007
– Các quy tắc D24, E20, F18, G18, H20, J15 ISBP 745 sửa đổi lao lý 27 UCP 600 2007 về chứng từ vận tải đường bộ tuyệt vời. UCP 600 đưa ra khái niệm chứng từ vận tải đường bộ tuyệt vời là “ chứng từ mà trên đó không có lao lý hoặc ghi chú nào công bố một cách rõ ràng về thực trạng khuyết tật của sản phẩm & hàng hóa hoặc vỏ hộp ”, ISBP 745 2013 đã sửa lại “ … không có pháp luật hoặc những lao lý .. ”, bỏ từ “ ghi chú ” .
– Quy tắc D1c ISBP745 sửa đổi lao lý của điều 19UCP600 : Nếu một Thư tín dụng nhu yếu xuất trình một chứng từ vận tải đường bộ mà không phải là chứng từ vận tải đường bộ phối hợp hay đa phương thức và nó chỉ rõ tuyến đường chuyên chở sản phẩm & hàng hóa pháp luật trong Thư tín dụng và do nhiều phương pháp vận tải đường bộ chuyên chở, ví dụ, nếu chứng từ vận tải đường bộ chỉ rõ nơi nhận hàng trong nước hoặc nơi hàng đến ở đầu cuối hoặc chỉ rõ cảng bốc hàng hoặc khu vực dỡ hàng đã triển khai ở một nơi mà thực tiễn là một nơi trong nước và không phải là một cảng, thì Điều khoản 19 UCP 600 sẽ được vận dụng để kiểm tra chứng từ đó .
Theo nhóm tác giả, nếu như ISBP 745 đã thành công trong việc khắc phục sai sót lớn của ISBP 681 2007 là không gắn với UCP 600, thì sửa đổi ISBP 745 lần này lại phạm phải một sai sót không nên mắc phải, đó là một phần lớn nội dung của ISBP 745 2013 đã vượt quá phạm ví áp dụng mà ấn phẩm này đã quy định, ngoài ra cũng đã phạm phải một sai lầm pháp lý cơ bản, đó là ban hành một văn bản pháp lý phụ để diễn giải và hướng dẫn áp dụng các điều khoản của một văn bản pháp lý chính mà văn bản pháp lý chính này không bao gồm các điều khoản đó. Vì vậy, để khắc phục khiếm khuyết này của ISBP 745, các doanh nghiệp XNK khi ký kết hợp đồng thương mại quốc tế và các ngân hàng thương mại khi phát hành L/C hoặc khi kiểm tra L/C, ngoài việc dẫn chiếu áp dụng UCP 600, cần dẫn chiếu thêm cả ISBP 745 2013 ICC. Việc dẫn chiếu thêm ISBP 745 2013 trong một L/C, một mặt không những khắc phục các sai sót nêu trên, còn một mặt khác cũng là sự thể hiện sự quán triệt đầy đủ Điều khoản 1 áp dụng UCP 600 2007 “…các quy tắc này (UCP 600) ràng buộc tất cả các bên, trừ khi tín dụng chứng từ loại trừ hoặc sửa đổi nó một cách rõ ràng”.
2.2. Sự cần thiết xác định rõ lại mối quan hệ pháp lý của UCP 600 2007 và ISBP 745 2013 Nếu như ISBP 681 2007 thể hiện đã không gắn liền với UCP 600 2007, thì ngược lại ISBP 745 2013 đã gắn kết không thể tách rời với UCP 600 2007 thể hiện qua tên gọi (Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế để kiểm tra chứng từ theo UCP 600) và phạm vi áp dụng của nó (Ấn phẩm này được hiểu là gắn liền và không thể tách rời với UCP 600). Với hàm ý này, một khi L/C đã dẫn chiếu áp dụng ISBP 745 thì đương nhiên cũng nên hiểu là việc áp dụng ISBP 745 phải tuân thủ UCP 600 2007.
Tuy nhiên với chiều ngược lại, nếu một L/C đã dẫn chiếu áp dụng UCP 600 thì có đương nhiên được hiểu là áp dụng cả ISBP 745 hay không? Để xem xét vấn đề này, chúng ta đọc điều 2 của UCP 600 xem đã xác định rõ ràng được mối quan hệ giữa UCP 600 và ISBP 745 hay chưa: “Xuất trình phù hợp có nghĩa là việc xuất trình phù hợp với các điều kiện và điều khoản của tín dụng, với các điều khoản có thể áp dụng của quy tắc này (UCP 600) và tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế”. Hiện có tới 3 “Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế ISBP” mang số hiệu khác nhau là 645, 681 và 745. Vậy thì quy định ISBP trong điều 2 nói trên chưa rõ mang số hiệu nào? Quy định như thế là mơ hồ, cho nên không nên hiểu là một khi đã dẫn chiếu áp dụng UCP 600 thì đương nhiên cũng áp dụng cả ISBP 745.
Trong điều kiện kèm theo chưa sửa đổi được điều 2 của UCP 600 hoặc là chỉ rõ số hiệu của ISBP hoặc là ghi thêm cụm từ “ đang có hiệu lực hiện hành thi hành ” vào cuối câu “ tập quán ngân hàng nhà nước tiêu chuẩn quốc tế ”, thì khi phát hành một L / C, ngân hàng nhà nước phát hành nên tham chiếu vận dụng UCP 600 và cả ISBP 745 nhằm mục đích tránh những tranh chấp không thiết yếu hoàn toàn có thể phát sinh .
ISBP745 gắn với UCP600 và cùng với UCP 600, ISBP754 đã được biên soạn để lấp đầy khoảng cách giữa các nguyên tắc chungcủa UCP600 và thực hành hàng ngày. Tất cả các chuyên gia ngân hàng, các hãng dịch vụ vận tải, bảo hiểm, các luật gia và doanh nghiệp xuất nhập khẩu, các trường đại học và các viện nghiên cứu trên toàn thế giới, các bên tiếp xúc với phương thức tín dụng chứng từ có thể sử dụng ISBP 745 2013 như một cuốn cẩm nang pháp lý cho thói quen tạo lập và kiểm tra chứng từ hàng ngày của họ.
Tài liệu tham khảo:
- GS Đinh Xuân Trình, PGS, tiến sỹ Đặng Thị Nhàn ( 2011 ) – Giáo trình Thanh toán quốc tế – NXB Khoa học và Kỹ thuật – Đại học Ngoại thương
- GS Đinh Xuân Trình ( 2010 ) – Bộ tập quán quốc tế về L / C của ICC – NXB tin tức và Truyền thông .
- ICC Publication : 745E ( 2013 ) – International Standard Banking Practice for the Examination of Documents under UCP600 – ISBN : 978-842-0188 – 4 ICC Business Bookstore
NGUỒN: TẠP CHÍ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI SỐ 61, NĂM 2014
Bình chọn
Share this:
Thích bài này:
Thích
Đang tải …
