Mekong Delta là gì

Bài này nói về phần đồng bằng châu thổ sông Mekong trên chủ quyền lãnh thổ Nước Ta. Để xem hàng loạt vùng châu thổ của sông này, xem Mê Kông .Nội dung chính

• Mục lục
• Giới thiệu sơ lượcSửa đổi
• Địa mạo địa hìnhSửa đổi
• Khí hậuSửa đổi
• Thuỷ vănSửa đổi
• Địa lýSửa đổi
• Lịch sử hành chínhSửa đổi
• Thời chúa Nguyễn và thời Tây SơnSửa đổi
• Thời nhà Nguyễn độc lậpSửa đổi
• Thời Pháp thuộcSửa đổi
• Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Kỳ thời Pháp thuộc (1930)Sửa đổi
• Giai đoạn 1945-1954Sửa đổi
• Giai đoạn 1954-1956Sửa đổi
• Giai đoạn 1956-1975 dưới chính quyền Việt Nam Cộng hòaSửa đổi
• Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Phần (VNCH 1957)Sửa đổi
• Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Phần (1975)Sửa đổi
• Giai đoạn 1956-1975 dưới Chính quyền Cách mạngSửa đổi
• Danh sách các tỉnh thuộc khu 8 và 9 năm 1970Sửa đổi
• Từ năm 1976 đến naySửa đổi
• Tây Nam Bộ năm 1998Sửa đổi
• Các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long hiện naySửa đổi
• Đô thịSửa đổi
• Dân cưSửa đổi
• Khí hậuSửa đổi
• Kinh tếSửa đổi
• Tài nguyênSửa đổi
• Nông nghiệpSửa đổi
• Thủy sảnSửa đổi
• Công nghiệpSửa đổi
• Dịch vụSửa đổi
• Vùng đô thị Kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu LongSửa đổi
• Giao thôngSửa đổi
• Văn hóaSửa đổi
• Âm nhạcSửa đổi
• Văn học và phim ảnhSửa đổi
• Ghi chúSửa đổi
• Thư mụcSửa đổi
• Tiếng AnhSửa đổi
• Tiếng ViệtSửa đổi
• Tham khảoSửa đổi
• Xem thêmSửa đổi
• Liên kết ngoàiSửa đổi

Vùng đồng bằng sông Cửu Long (còn được gọi là Vùng đồng bằng sông Mê Kông, Vùng đồng bằng Nam Bộ, Vùng Tây Nam Bộ, Cửu Long hoặc Miền Tây) là vùng cực nam của Việt Nam, một trong hai phần của Nam Bộ. Khu vực này có 1 thành phố trực thuộc trung ương là thành phố Cần Thơ và 12 tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu và Cà Mau. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam năm 2019, Đồng bằng sông Cửu Long là đồng bằng có tổng diện tích các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lớn nhất Việt Nam (40.547,2km²)và có tổng dân số toàn vùng là 17.367.169 người. Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 13% diện tích cả nước nhưng có gần 18% dân số cả nước, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn cả nước (năm 2015 tăng 7,8% trong khi cả nước tăng 6,8%). Chỉ riêng lúa đã chiếm 47% diện tích và 56% sản lượng lúa cả nước; xuất khẩu gạo từ toàn vùng chiếm tới 90% sản lượng. Chưa kể thủy sản chiếm 70% diện tích, 40% sản lượng và 60% xuất khẩu cả nước,… Tuy nhiên, Đồng bằng sông Cửu Long đứng về phương diện thu nhập vẫn còn thấp hơn cả nước: thu nhập bình quân đầu người với mức 54 triệu đồng (cả nước là 64 triệu đồng/người/năm) .

Vị trí vùng Đồng bằng sông Cửu Long trên bản đồ Việt Nam

Mục lục

• 1 Giới thiệu sơ lược
• 2 Địa mạo địa hình
• 2.1 Khí hậu
• 2.2 Thuỷ văn
• 3 Địa lý
• 4 Lịch sử hành chính
• 4.1 Thời chúa Nguyễn và thời Tây Sơn
• 4.2 Thời nhà Nguyễn độc lập
• 4.2.1 Trước năm 1832
• 4.2.2 Sau năm 1832
• 4.3 Thời Pháp thuộc
• 4.3.1 Giai đoạn 1862-1867
• 4.3.2 Giai đoạn 1867-1871
• 4.3.3 Giai đoạn 1871-1900
• 4.3.4 Sau năm 1900
• 4.4 Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Kỳ thời Pháp thuộc (1930)
• 4.5 Giai đoạn 1945-1954
• 4.5.1 Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
• 4.5.2 Quốc gia Việt Nam
• 4.6 Giai đoạn 1954-1956
• 4.7 Giai đoạn 1956-1975 dưới chính quyền Việt Nam Cộng hòa
• 4.8 Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Phần (VNCH 1957)
• 4.9 Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Phần (1975)
• 4.10 Giai đoạn 1956-1975 dưới Chính quyền Cách mạng
• 4.11 Danh sách các tỉnh thuộc khu 8 và 9 năm 1970
• 4.12 Từ năm 1976 đến nay
• 4.13 Tây Nam Bộ năm 1998
• 5 Các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay
• 6 Đô thị
• 7 Dân cư
• 8 Khí hậu
• 9 Kinh tế
• 9.1 Tài nguyên
• 9.2 Nông nghiệp
• 9.3 Thủy sản
• 9.4 Công nghiệp
• 9.5 Dịch vụ
• 9.6 Vùng đô thị Kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long
• 10 Giao thông
• 11 Văn hóa
• 11.1 Âm nhạc
• 11.2 Văn học và phim ảnh
• 12 Ghi chú
• 13 Thư mục
• 13.1 Tiếng Anh
• 13.2 Tiếng Việt
• 14 Tham khảo
• 15 Xem thêm
• 16 Liên kết ngoài

Giới thiệu sơ lượcSửa đổi

Đồng bằng sông Cửu Long, hoặc gọi tam giác châu sông Mê Kông, ở vào điểm cực nam của Việt Nam, điểm đông nam của Campuchia, là vùng đất màu mỡ nhất và có nhân khẩu tụ tập đông nhất ở Việt Nam, cũng là đồng bằng lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á. Ở chỗ này có mạng lưới sông phân bố dày đặc, đi thuyền nhỏ, ngao du tự tại ở các sông ngòi đan chéo lẫn nhau, ruộng lúa bát ngát, vườn trái cây bay hương bốn mùa, hớn hở thưởng thức bài nhạc cải lương, đờn ca tài tử, nếm thử vị ngọt thơm của trái cây nhiệt đới và món ngon dân gian phương nam, cảm thụ phong thổ nhân tình chân chất của người miền nam Việt Nam, thêm nữa ta có thể nghe được rất nhiều truyện kể dân gian của rất nhiều đời tương truyền, gợi lên liên tưởng thích chí.

Sông Mê Kông bắt nguồn ở huyện Zadoi, châu tự trị dân tộc bản địa Tạng Ngọc Thụ, tỉnh Thanh Hải, Trung Quốc, ở trong nước Trung Quốc gọi là sông Lan Thương. Sau khi qua tỉnh Vân Nam ra khỏi biên giới Trung Quốc, chảy qua Myanmar, Lào, Vương Quốc của nụ cười và Campuchia, sau đó chảy vào biển Đông ở những cửa sông của miền nam Nước Ta .Đồng bằng sông Cửu Long gồm có gồm có 13 tỉnh thành : thành phố Cần Thơ, tỉnh An Giang, tỉnh Đồng Tháp, tỉnh Long An, tỉnh Tiền Giang, tỉnh Vĩnh Long, tỉnh Bến Tre, tỉnh Trà Vinh, tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang, tỉnh Bạc Liêu, tỉnh Cà Mau và tỉnh Kiên Giang .Vào khoảng chừng thời hạn cuộc chiến tranh Nước Ta, Bộ tư lệnh Quân sự Hoa Kì viện trợ Nước Ta ( MACV ) và đội du kích Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Nước Ta đều sai cử đội tàu tuần tra vận tốc nhanh đến vùng này, nhằm mục đích tác chiến ven sông ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, là thí dụ mẫu mực nổi bật cho lịch sử dân tộc tác chiến của thủy quân nước nâu .Vùng đất này có sẵn cánh đồng lúa lớn, những ruộng đất trồng trọt ở sát gần chỗ đó cực kỳ phì nhiêu, lúa nước ở chỗ này được thu hoạch bảy lần trong hai năm .Cư dân ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long giờ đây hầu hết là người Việt, người địa phương người Khmer sinh sống hầu hết ở tỉnh Trà Vinh, tỉnh Sóc Trăng và tỉnh An Giang. Vẫn có người Hoa quy mô tương tự ở tỉnh Kiên Giang và tỉnh Trà Vinh, một phần hoàn toàn có thể truy nguyên đến khoảng chừng thời hạn cuối nhà Minh đầu nhà Thanh do Mạc Cửu tuyển mộ di cư .

Địa mạo địa hìnhSửa đổi

Tam giác châu sông Mê Kông là đồng bằng bồi tích do hạ lưu sông Mê Kông và chín đường rẽ của nó chảy vào biển Đông mà hình thành nên, là đồng bằng lớn nhất Nước Ta, diện tích quy hoạnh chừng 40 ngàn kilômét vuông. Chiều cao trung bình so với mực nước biển không đến 2 mét, nhiều dòng sông và ao đầm. 60-70 % dân số làm nông nghiệp ở miền nam Nước Ta tập trung chuyên sâu ở chỗ đó, là chỗ sản xuất lúa gạo đa phần ở Nước Ta, cũng là một trong những khu sản xuất gạo nổi tiếng ở Khu vực Đông Nam Á. Sông Mê Kông về phía dưới Phnôm Pênh chia thành hai nhánh, ở trong nước Nước Ta gọi là sông Tiền và sông Hậu, hai sông này đem tam giác châu chia thành ba phần, về phía nam sông Hậu là bán đảo Cà Mau, chính do ứ tích bùn và cát của sông Mê Kông cho nên vì thế bán đảo mỗi năm lê dài 60 – 80 mét hướng về ven biển phía tây-nam. Bãi biển ở phía tây bán đảo đủ dài tạo thành rừng ngập mặn đặc biệt quan trọng chỉ có ở miền nhiệt đới gió mùa, bên trong vùng đất có nhiều ruộng lúa nước và rừng rậm nhiệt đới gió mùa. Ở giữa sông Tiền và sông Hậu là đồng bằng phì nhiêu và phẳng phiu, kênh mương chi chít như mạng nhện rác rưởi. Bộ phận về phía bắc sông Tiền chia ra, phía tây là đồng bằng Đồng Tháp Mười, trong thực tiễn là vùng ao đầm, mùa mưa tạo thành một bãi nước to lớn bát ngát, chiều sâu của nước là từ 3 mét trở xuống, mùa khô cạn nước cũng đến đầu gối, sản xuất nhiều củ sen và lúa nước nổi, phía đông là đồng bằng Đồng Nai .

Khí hậuSửa đổi

Lưu vực tam giác châu sông Mê Kông ở vào TT miền gió mùa nhiệt đới gió mùa của châu Á, từ tháng 5 đến cuối tháng 9 bị tác động ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam đến từ biển cả, khí ẩm nhiều mưa, từ tháng 5 đến tháng 10 là mùa mưa ; từ tháng 11 đến trung tuần tháng 3 năm liền sau bị ảnh hưởng tác động gió mùa Đông Bắc đến từ đất liền, khô khan ít mưa, từ tháng 10 đến tháng 11 là mùa khô, từ tháng 9 đến tháng 3 năm liền sau có thuỷ triều sáng và tối .Mưa dông có cường độ rất lớn, thời hạn xảy ra khá ngắn, phạm vi ảnh hưởng khá nhỏ đều rất liên tục trong suốt mùa mưa ; mưa xuống có thời hạn xảy ra khá dài, khoanh vùng phạm vi rất lớn tiếp tục nhất vào tháng 9, hoàn toàn có thể dẫn đến nước lũ dâng lên tràn ngập một cách nghiêm trọng, nhưng mà sự tác động ảnh hưởng của nó phần lớn chỉ số lượng giới hạn ở khu vực tam giác châu và vùng đất phía tây lưu vực, đôi lúc xuyên qua đất liền khiến khoanh vùng phạm vi lớn hơn bị mưa lớn đánh giật mình trong khoảng chừng thời hạn dài. Bởi vì mùa tiết của mưa phân bổ không đồng đều, những nơi ở lưu vực mỗi năm đều phải trải qua một đợt hạn hán có cường độ và thời hạn xảy ra khác nhau .

Thuỷ vănSửa đổi

Tam giác châu sông Mê Kông có lượng nước chảy vào biển trung bình nhiều năm là 475 tỉ mét khối. Trữ lượng lí thuyết thuỷ năng ở lưu vực sông Mê Kông là 58 triệu kilowatt, thuỷ năng được khai phát ước tính là 37 triệu kilowatt, lượng phát điện hằng năm là 180 tỉ kilowatt giờ, trong đó 33 % ở Campuchia và 51 % ở Lào. Thuỷ năng chưa khai phát không đến 1 % .Dòng chảy ở lưu vực tam giác châu sông Mê Kông đến từ mưa, do tại tác động ảnh hưởng gió mùa không biến hóa hằng năm, do đó đường tiến trình mức nước đa phần từ một năm thuỷ văn trước đến một năm thuỷ văn sau phần nhiều không đổi khác, chênh lệch giữa mức nước cao và mức nước thấp không lớn. Nếu pháp luật lưu lượng mức nước cao hằng năm là trên 110 % lưu lượng trung bình nhiều năm, lưu lượng mức nước thấp hằng năm là dưới 90 % lưu lượng trung bình nhiều năm, như vậy Phần Trăm Open năm nước cao, năm nước bằng, năm nước thấp khoảng chừng là 25 %, 50 %, 25 % đo ở trạm Viêng Chăn, Lào, là 20 %, 60 %, 20 % đo ở trạm Kratié, Campuchia .Đồng cỏ ở Đồng Tháp Mười

Ghe chở chôm chôm

trên sông Cửu Long

Thuyền ghe ở Đồng bằng

châu thổ sông Cửu Long

Địa lýSửa đổi

Vị trí vùng Đồng bằng sông Cửu Long trên map Nước Ta ( Màu xanh lá cây nhạt )Đồng bằng sông Cửu Long là bộ phận của châu thổ sông Mê Kông có diện tích quy hoạnh 40,6 nghìnkm². Có vị trí nằm liền kề vùng Đông Nam Bộ, phía Bắc giáp Campuchia, phía Tây Nam là vịnh Thailand, phía Đông Nam là Biển Đông .Các điểm cực của đồng bằng trên đất liền, điểm cực Tây ở phường Mỹ Đức, thành phố Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang ; cực Đông ở xã Thừa Đức, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre ; cực Bắc ở xã Hưng Điền A, huyện Vĩnh Hưng, tỉnh Long An ; cực Nam ở xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau. Ngoài ra, còn có những hòn đảo xa bờ của Nước Ta như hòn đảo Phú Quốc, quần đảo Thổ Chu, Hòn Khoai .Về phía tây, Đồng bằng sông Cửu Long được số lượng giới hạn bởi sông Châu Đốc và kênh Vĩnh Tế một dòng kênh tự tạo chảy dọc theo biên giới Việt Nam-Campuchia, nhận nước sông Hậu Giang qua sông Châu Đốc tại Thành phố Châu Đốc đổ nước ra Vịnh Xứ sở nụ cười Thái Lan, số lượng giới hạn một vùng đất thấp ngập nước theo mùa gọi là tứ giác Long Xuyên .Ở khu vực giữa hai dòng sông Hậu và sông Tiền, Đồng bằng sông Cửu Long được số lượng giới hạn đầu nguồn bởi những dòng kênh nối ngang tại 2 huyện thị đầu nguồn Tân Châu và An Phú của tỉnh An Giang như kênh Vĩnh An, …Về phía đông bắc và đông, Đồng bằng sông Cửu Long được số lượng giới hạn bằng hàng loạt những dòng sông kênh rạch liên thông với nhau, chảy dọc theo biên giới Việt Nam-Campuchia, ( số lượng giới hạn vùng đất trũng khác ngập nước theo mùa là vùng Đồng Tháp Mười ), và đều là phân lưu của sông Mekong : hoặc trực tiếp của dòng chính sông Tiền Giang, hay nhận nước gián tiếp qua một phân lưu chính của Mekong là Preak Banam đổ ra biển Đông qua sông Vàm Cỏ Tây ( sông Vàm Cỏ ) và những cửa của sông Cửu Long. Giới hạn phía đông bắc và đông của Đồng bắng sông Cửu Long là những dòng sông kênh rạch sau : sông Sở Thượng ( chảy trên biên giới Việt Nam-Campuchia, nhận nước sông Mekong qua Preak Banam ), sông Sở Hạ ( chảy trên biên giới Việt Nam-Campuchia, nhận nước sông Mekong qua Preak Trabeak phân lưu của Preak Banam ), rạch Cái Cỏ ( chảy trên biên giới Việt Nam-Campuchia [ 1 ], là ranh giới phía bắc của Đồng Tháp Mười [ 2 ], nhận nước sông Mekong qua Preak Trabeak một thượng lưu của sông Sở Hạ và rạch Long Khốt ), rạch Long Khốt ( nhận nước sông Mekong qua Preak Trabeak và Cái Cỏ, thượng nguồn của sông Vàm Cỏ Tây ), sông Vàm Cỏ Tây ( nhận nước sông Mekong qua rạch Long Khốt và những kênh rạch nối thông với sông Tiền Giang ), sông Vàm Cỏ ( nhận nước sông Mekong qua sông Vàm Cỏ Tây và những kênh rạch nối thông với sông Tiền Giang ), và ở đầu cuối là sông Soài Rạp ( nhận nước sông Mekong qua sông Vàm Cỏ ). Các sông Vàm Cỏ Tây, Vàm Cỏ, Soài Rạp mặc dầu thuộc mạng lưới hệ thống sông Sài Gòn-Đồng Nai, là mạng lưới hệ thống sông thuộc địa phận Miền Đông Nam Bộ, nhưng chúng là những dòng sông ở đầu cuối nhận nước từ sông Mekong về phía đông, đồng thời một trong số chúng ( sông Soài Rạp ) là ranh giới tự nhiên của 2 tỉnh phía đông Đồng bằng sông Cửu Long là Long An và Tiền Giang với tỉnh thành phía tây của Miền Đông Nam Bộ là Thành phố Hồ Chí Minh, nên lưu vực những sông rạch này ( chính là địa phận tỉnh Long An ) cũng là địa phận ranh giới tận cùng phía đông của Đồng bằng sông Cửu Long với Miền Đồng Nam Bộ .Đồng bằng sông Cửu Long gồm ba tiểu vùng. Vùng cao ở phía tây gồm những tỉnh đầu nguồn sông Cửu Long là Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, phần phía tây những tỉnh Long An, Tiền Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang và phần phía đông Kiên Giang. Đây là vùng thường bị ngập vào mùa mưa bởi nước sông Cửu Long dâng lên. Vùng thấp ở duyên hải phía đông gồm những tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Bạc Liêu, Cà Mau, phần phía đông Long An, Tiền Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang và phần ven biển Kiên Giang. Đây là vùng thường bị mặn xâm nhập vào mùa khô .Vùng đồng bằng sông Cửu Long của Nước Ta được hình thành từ những trầm tích phù sa và bồi dần qua những kỷ nguyên đổi khác mực nước biển ; qua từng quy trình tiến độ kéo theo sự hình thành những giồng cát ( đất bằng ) dọc theo bờ biển. Những hoạt động giải trí hỗn hợp của sông và biển đã hình thành những vạt đất phù sa phì nhiêu dọc theo đê ven sông lẫn dọc theo 1 số ít giồng cát ven biển và đất phèn trên trầm tích đầm mặn trũng thấp như vùng Đồng Tháp Mười, tứ giác Long Xuyên Hà Tiên, tây nam sông Hậu ( khu vực ngã ba Hậu Giang, Bạc Liêu và Cà Mau ) ở bán đảo Cà Mau .

Cách đây khoảng 8.000 năm, vùng ven biển cũ trải rộng dọc theo triền phù sa cổ thuộc trầm tích Pleistocen từ Hà Tiên đến thềm bình nguyên Đông Nam Bộ. Sự hạ thấp của mực nước biển một cách đồng thời với việc lộ ra từng phần vùng đồng bằng vào giai đoạn cuối của thời kỳ trầm tích Pleistocen. Một mẫu than ở tầng mặt đất này được xác định tuổi bằng C14 cho thấy nó có tuổi tuyệt đối là 8.000 năm (Ngộ, 1988). Sau thời kỳ băng hà cuối cùng, mực mước biển dâng cao tương đối nhanh chóng vào khoảng 34 m trong suốt giai đoạn khoảng 1.000 năm (Blackwelder và những người khác, 1979), gây ra sự lắng tụ của các vật liệu trầm tích biển ở những chỗ trũng thấp của châu thổ; tại đây những sinh vật biển như hàu (Ostrea) được tìm thấy và việc xác định tuổi tuyệt đối của chúng bằng C14 cho thấy trầm tích này được hình thành cách đây khoảng 5.680 năm (Ngộ, 1988).

Dưới những ảnh hưởng của môi trường biển và nước lợ, thực vật rừng ngập mặn dày đặc đã bao phủ toàn vùng này, chủ yếu là những cây đước (Rhizophora sp.) và mắm (Avicennia sp.). Những thực vật chịu mặn này đã tạo thuận lợi cho việc giữ lại các vật liệu lắng tụ, làm giảm sự xói mòn do nước hoặc gió, và cung cấp sinh khối cho trầm tích châu thổ (Morisawa M., 1985), và rồi những đầm lầy biển được hình thành. Tại vùng này, cách đây 5.500 năm trước công nguyên, trầm tích lắng tụ theo chiều dọc dưới điều kiện mực nước biển dâng cao đã hình thành những cánh đồng rộng lớn mang vật liệu sét. Sự lắng tụ kéo dài của các vật liệu trầm tích bên dưới những cánh rừng Đước dày đặc đã tích lũy dần để hình thành một địa tầng chứa nhiều vật liệu sinh phèn (pyrit).

Mực nước biển dâng cao, bao trùm cả vùng như vậy phần đông hơi không không thay đổi và mở màn có sự giảm xuống cách đây vào khoảng chừng 5.000 năm ( Pons L. J. và những người khác, 1982 ). Sự hạ thấp mực nước biển dẫn đến việc hình thành một mực nước biển mới, sau mỗi quy trình tiến độ như thế thì có một bờ biển mới được hình thành, và ở đầu cuối hình thành nên những vạt cồn cát chạy song song với bờ biển hiện tại mà người ta thấy ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Một cồn cát chia cắt vùng Đồng Tháp Mười và vùng trầm tích phù sa được xác lập tuổi bằng C14 cho thấy có tuổi tuyệt đối vào khoảng chừng 4.500 năm ( Ngộ, 1988 ) .

Sự hạ dần của mực nước kèm theo những thay đổi về môi trường trong vùng đầm lầy biển, mà ở đây những thực vật chịu mặn mọc dày đặc (Rhizophora sp., Avicinnia sp.) được thay thế bởi những loài thực vật khác của môi trường nước ngọt như tràm (Melaleuca sp.) và những loài thực thực vật hoang dại khác (Fimbristylis sp.,Cyperus sp.). Sự ổn định của mực nước biển dẫn đến một sự bồi lắng trầm tích ven biển khá nhanh với vật liệu sinh phèn thấp hơn (Pons L. J. và những người khác, 1989).

Sự tham gia của sông Cửu Long đóng vai trò rất quan trọng trong suốt quy trình hình thành vùng châu thổ. Lượng nước trung bình hàng năm của sông này phân phối vào thời gian 4.000 tỷ m³ nước và vào thời gian 100 triệu tấn vật tư phù sa ( Morgan F. R., 1961 ), những mảnh vỡ bị bào mòn từ lưu vực sông, mặc dầu một phần hoàn toàn có thể dừng lại trong thời điểm tạm thời dọc theo hướng chảy, sau cuối được mang đến cửa sông và được lắng tụ như một châu thổ ( Morisawa, 1985 ). Những vật tư sông được lắng tụ dọc theo sông để hình thành những đê tự nhiên có độ cao 34 m, và một phần của những vật tư phù sa phủ lên trên những trầm tích pyrit thời kỳ Holocen với sự biến thiên khá rộng về độ dày tầng đất vùng và khoảng trống vùng ( Pons L. J. và csv., 1982 ). Các con sông nằm được chia cắt với trầm tích đê phù sa nhưng những vùng to lớn mang vật tư trầm tích biển chứa phèn tiềm tàng vẫn còn lộ ra trong vùng đầm lầy biển ( Moormann, 1961 ). Tuy nhiên, độ chua tiềm tàng không Open trong vùng phụ cận của những nhánh sông gần cửa sông mà tại đây ảnh hưởng tác động rửa bởi thủy triều khá mạnh. Ngược lại, vùng châu thổ sông Hồ Chí Minh, nằm kế bên hạ lưu châu thổ sông Mekong, được bộc lộ bởi một vận tốc bồi lắng ven biển khá chậm do lượng vật tư phù du trong nước sông khá thấp và châu thổ này bị chia cắt bởi nhiều nhánh sông thủy triều và do bởi những vành đai thực vật chịu mặn thì to lớn hơn vành đai này ở vùng châu thổ sông Mekong, và tác dụng là trầm tích của chúng chứa nhiều axít tiềm tàng ( Moormann và Pons, 1974 ) .

Theo công bố của Bộ Tài nguyên và Môi trường (Việt Nam), khoảng 40% vùng đồng bằng sông Cửu Long có thể bị ngập trong nước biển do biến đổi khí hậu.[3] Bên cạnh đó do ảnh hưởng của hiện tượng Elnino, nhiều vùng ven biển của Đồng bằng sông Cửu Long gặp tình trạng hạn hán và nước mặn xâm nhập sâu vào nội địa[4]. Mặt khác trong khi nước biển dâng lên, thì “tình trạng khai thác nước ngầm quá mức là một trong những nguyên nhân gây sụt lún đất ở khu vực TP.HCM và vùng đồng bằng sông Cửu Long”.[5][6] Những đề xuất về “bơm bù nước ngầm” để giảm sụt lún thì không được quan tâm thực hiện.[7]

Ngoài ra ảnh hưởng tác động ở thượng nguồn như nạn phá rừng và một loạt những đập nước đang đưa vào kế hoạch ở Hoa lục, Lào, và Campuchia đã giảm thiểu lượng phù sa bồi đắp ở những cửa sông, khiến vùng ven biển bị ngập dần. So với năm 1990 khi sông Cửu Long đưa 160 triệu tấn phù sa ra biển thì số lượng vào năm năm ngoái chỉ còn 75 triệu tấn, giảm hơn phân nửa. Lượng phù sa dù ra đến gần biển cũng bị trút bớt vì con người dùng sỏi cát vào những khu công trình xây đắp, gây thiệt hại trầm trọng đến viễn cảnh sống còn của vùng đồng bằng. [ 8 ]

Lịch sử hành chínhSửa đổi

Thời chúa Nguyễn và thời Tây SơnSửa đổi

Nam Bộ xưa được gọi là xứ Đồng Nai. Mùa xuân năm Mậu Dần (1698), chúa Nguyễn sai Nguyễn Hữu Cảnh sang kinh lược Cao Miên, lấy đất Nông Nại đặt làm phủ Gia Định. “Đất Nông Nại” hay “phủ Gia Định” khi ấy gồm chung cả Nam Bộ.

Tháng 8 mùa thu năm Giáp Ngọ (1714), vua phong cho một người Hoa gốc ở Lôi Châu, tỉnh Quảng Đông làm Tổng binh trấn Hà Tiên. Theo sách Hoàng Việt Giáp Tý niên biểu thì năm Mậu Tý 1708, chúa Minh trao cho Mạc Cửu chức Tổng binh Hà Tiên.

Mùa xuân năm Nhâm Tý ( 1732 ), khổn súy Gia Định chia đất ấy lập làm châu Định Viễn, dựng dinh Long Hồ ( tục gọi là dinh Cái Bè ) .Năm Bính Tý ( 1756 ), Nghi biểu hầu Nguyễn Cư Trinh tâu xin chuẩn hứa cho vua Chân Lạp Nặc Nguyên n chuộc tội, lấy đất hai xứ Xoài Rạp, Tầm Đôn ( có lẽ rằng là vùng Gò Công và Đồng Tháp Mười ngày này ) bổ trợ vào châu Định Viễn .Năm 1757, nhận hiến thêm hai đất Trà Vinh và Ba Thắc và vùng Tầm Phong Long [ a ]. Nhân đó, Nguyễn Cư Trinh tâu xin dời dinh Long Hồ qua xứ Tầm Bào. Lại đem xứ Sa Đéc đặt làm đạo Đông Khẩu, xứ Cù Lao ở Tiền Giang đặt làm đạo Tân Châu, xứ Châu Đốc ở Hậu Giang đặt làm đạo Châu Đốc .Trên nửa thế kỷ ( 1698 – 1757 ), những chúa Nguyễn đã đặt xong cơ sở hành chính trên khắp địa phận Nam Bộ .Tháng 10 mùa đông năm Kỷ Hợi 1779, Nguyễn Ánh cho họa địa đồ chia cắt địa giới 3 dinh Trấn Biên ( Biên Hòa ), Phiên Trấn ( Gia Định ) và Long Hồ ( Vĩnh Long, An Giang ) cho liên lạc nhau. Nhân đó, lấy địa bàn tọa lạc tại xứ Mỹ Tho đặt làm dinh Trường Đồn, để lỵ sở Giồng Cai Yến .Vậy là cuối thế kỷ XVIII, toàn Nam Bộ chia ra 4 dinh : Trấn Biên, Phiên Trấn, Long Hồ, Trường Đồn và trấn Hà Tiên ( coi như 5 đơn vị chức năng tỉnh ngày này ) .

Năm Canh Thân (1800), đổi Gia Định phủ làm Gia Định trấn gồm dinh Phiên Trấn, dinh Trấn Biên, dinh Vĩnh Trấn (Long Hồ), dinh Trấn Định (Trường Đồn) và trấn Hà Tiên.

Thời nhà Nguyễn độc lậpSửa đổi

Trước năm 1832Sửa đổi

Ngày 12 tháng 1 năm Mậu Thìn (1808), đổi Gia Định trấn làm Gia Định thành. Gia Định thành cai quản 5 trấn ở trong nam là Phiên An (Phiên Trấn cũ), Biên Hòa (Trấn Biên cũ), Định Tường (Trấn Định cũ), Vĩnh Thanh (Vĩnh Trấn cũ) và Hà Tiên, lại kiêm quản thêm trấn Bình Thuận ở phía bắc Biên Hòa. Trong đó, địa bàn toàn bộ các trấn Định Tường, Vĩnh Thanh, Hà Tiên và một phần trấn Phiên An cùng thuộc khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ngày nay.

Sau đây là tình hình phân ranh hành chính những trấn Phiên An, Định Tường, Vĩnh Thanh và Hà Tiên cùng thuộc Gia Định thành hồi năm 1808 :

• Trấn Phiên An gồm 1 phủ là Tân Bình và 4 huyện: Bình Dương, Tân Long, Phước Lộc, Thuận An
• Trấn Vĩnh Thanh gồm 1 phủ là Định Viễn và 3 huyện: Vĩnh An, Vĩnh Bình, Tân An
• Trấn Định Tường gồm 1 phủ là Kiến An và 3 huyện: Kiến Đăng, Kiến Hưng, Kiến Hòa
• Trấn Hà Tiên gồm 2 huyện (chưa đặt phủ): Long Xuyên, Kiên Giang

Theo Gia Định thành thông chí, tình hình phân loại hành chính Gia Định thành hồi năm 1820 có một vài biến hóa như sau :

• Trấn Phiên An gồm 1 phủ là Tân Bình và 4 huyện: Bình Dương, Tân Long, Phước Lộc, Thuận An
• Trấn Định Tường gồm 1 phủ là Kiến An và 3 huyện: Kiến Đăng, Kiến Hưng, Kiến Hòa
• Trấn Vĩnh Thanh gồm 1 phủ là Định Viễn và 4 huyện: Vĩnh Bình, Vĩnh An, Vĩnh Định, Tân An
• Trấn Hà Tiên gồm 2 huyện (chưa đặt phủ): Long Xuyên, Kiên Giang

Sau năm 1832Sửa đổi

Năm Minh Mạng thứ 13 (năm 1832) đã đổi trấn thành tỉnh.Toàn nước Đại Nam có 30 tỉnh và 1 phủ Thừa Thiên. Nam Kỳ được chia thành 6 tỉnh nên gọi là Nam Kỳ Lục tỉnh hay Lục tỉnh[9]. Đó là các tỉnh: Phiên An, năm 1836 đổi thành Gia Định (tỉnh lỵ là tỉnh thành Sài Gòn), Biên Hòa (tỉnh lỵ là tỉnh thành Biên Hòa), Định Tường (tỉnh lỵ là tỉnh thành Mỹ Tho) ở miền Đông; Vĩnh Long (tỉnh lỵ là tỉnh thành Vĩnh Long), An Giang (tỉnh lỵ là tỉnh thành Châu Đốc) và Hà Tiên (tỉnh lỵ là tỉnh thành Hà Tiên) ở miền Tây.

Trong số 6 tỉnh ở Nam Kỳ lúc bấy giờ thì có 4 tỉnh ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long ( miền Tây Nam Bộ ) thời nay, gồm có : Định Tường, Vĩnh Long, An Giang và Hà Tiên. Ngoài ra, một phần đất đai của tỉnh Gia Định lúc bấy giờ cũng nằm trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long, tương tự với một phần những tỉnh Long An và Tiền Giang ( vùng đất Gò Công ) thời nay. Thượng và hạ lưu của sông Vàm Cỏ Tây ( cho tới đoạn ngã ba sông Bảo Định ), cùng với sông Bảo Định là ranh giới giữa hai tỉnh Gia Định và Định Tường .Nam Kỳ lục tỉnh hồi năm 1840, theo tài liệu của Trương Vĩnh Ký, ở đây không kể tỉnh Biên Hòa thuộc khu vực Đông Nam Bộ ngày này :

• Tỉnh Gia Định gồm 4 phủ, 9 huyện:
• Phủ Tân Bình (Sài Gòn) gồm 3 huyện: Bình Dương (Sài Gòn), Bình Long (Hóc Môn), Tân Long (Chợ Lớn). Phủ này nay đều thuộc địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thuộc Miền Đông Nam Bộ.
• Phủ Hòa Thạnh (Gò Công) gồm 2 huyện: Tân Hòa (Gò Công), Tân Thạnh (Kỳ Son). Huyện Tân Hòa nay thuộc tỉnh Tiền Giang. Huyện Tân Thạnh, ở phía bờ nam sông Vàm Cỏ Tây đối diện huyện Cửu An, nay thuộc địa bàn thành phố Tân An và toàn bộ huyện Châu Thành tỉnh Long An.
• Phủ Tân An (Vũng Gù) gồm 2 huyện: Cửu An (Vũng Gù), Phước Lộc (Cần Giuộc). Huyện Cửu An là vùng đất nằm kẹp giữa hai dòng Vàm Cỏ Tây và Vàm Cỏ Đông từ Tân Trụ đến Thủ Thừa, nay thuộc địa bàn Tân Trụ, Tân An, Thủ Thừa, Bến Lức, và có thể cả Thạnh Hóa của tỉnh Long An. Huyện Phước Lộc nay là các huyện Cần Đước, Cần Giuộc và một phần huyện Bến Lức tỉnh Long An.
• Phủ Tây Ninh gồm 2 huyện: Tân Ninh (Tây Ninh), Quang Hóa (Bến Cầu, Trảng Bàng). Ngày nay một phần huyện Mộc Hóa (phần phía đông sông Vàm Cỏ Tây), thị xã Kiến Tường, và có thể là một phần các huyện Thạnh Hóa, Đức Hòa, Đức Huệ của tỉnh Long An nguyên là đất huyện Quang Hóa phủ Tây Ninh.

Bản đồ hành chính Nam Kỳ lục tỉnh quá trình 1841 – 1861Bản đồ hành chính Nam Kỳ Lục tỉnh ( Basse Cochinchine ) năm 1863Bản đồ xứ Nam Kỳ 1872 ( thời Pháp Thuộc ) với sáu tỉnh : Biên Hòa, Gia Định, Định Tường, Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên ( vẽ theo hành chính thời nhà Nguyễn độc lập ) .

• Tỉnh Định Tường gồm 2 phủ, 4 huyện (nay nằm hoàn toàn trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long):
• Phủ Kiến An (chợ Cai Tài) gồm 2 huyện: Kiến Hưng (giồng Trấn Định), Kiến Hòa (Chợ Gạo)
• Phủ Kiến Tường (Cao Lãnh) gồm 2 huyện: Kiến Phong (Cái Bè), Kiến Đăng (Cai Lậy)
• Tỉnh Vĩnh Long gồm 4 phủ, 8 huyện (nay nằm hoàn toàn trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long):
• Phủ Định Viễn (Vĩnh Long) gồm 2 huyện: Vĩnh Bình (Long Hồ), Vĩnh Trị (Vũng Liêm)
• Phủ Hoằng An (Ba Vác) gồm 2 huyện: Tân Minh (Ba Vác), Duy Minh (Rạch Nước Trong)
• Phủ Hoằng Đạo (Bến Tre) gồm 2 huyện: Bảo Trị (Bến Tre), Bảo An (Cái Bông)
• Phủ Lạc Hóa (Trà Vinh) gồm 2 huyện: Trà Vinh (Trà Vinh), Tuân Ngãi (Cầu Ngang, Mương Đục)
• Tỉnh An Giang gồm 3 phủ, 8 huyện (nay nằm hoàn toàn trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long):
• Phủ Tuy Biên (Châu Đốc) gồm 2 huyện: Tây Xuyên (Cái Vừng, Ba Rách, Long Xuyên), Phong Phú (Cần Thơ)
• Phủ Tân Thành (Sa Đéc) gồm 3 huyện: Vĩnh An (Sa Đéc), Đông Xuyên (Cái Vừng), An Xuyên (Nha Mân)
• Phủ Ba Xuyên (Sóc Trăng) gồm 3 huyện: Phong Nhiêu (Bãi Xàu), Phong Thạnh (Nhu Gia), Vĩnh Định
• Tỉnh Hà Tiên gồm 3 phủ, 7 huyện:
• Phủ Quảng Biên (Cần Vọt) gồm 2 huyện: Khai Biên (phía Cần Vọt), Vĩnh Trường (phía Cần Vọt). Phủ này nay thuộc lãnh thổ Campuchia.
• Phủ An Biên (Hà Tiên) gồm 3 huyện: Hà Châu (Hà Tiên), Long Xuyên (Cà Mau), Kiên Giang (Rạch Giá), nay phần lớn nằm trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
• Phủ Tịnh Biên (Thất Sơn, Xà Tón) gồm 2 huyện: Hà Dương (Linh Quỳnh), Hà Âm (Giang Thiềng). Huyện Hà Âm nằm phía bờ bắc kênh Vĩnh Tế, nay thuộc lãnh thổ Campuchia. Huyện Hà Dương nay là các huyện Tịnh Biên và Tri Tôn của tỉnh An Giang.

Năm 1855, tình hình những tỉnh này lại có 1 số ít đổi khác nhỏ và không đáng kể như sau :

• Tỉnh Gia Định gồm 3 phủ, 9 huyện:
• Phủ Tân Bình gồm 3 huyện: Bình Dương, Bình Long, Tân Long
• Phủ Tân An gồm 2 huyện: Cửu An, Phước Lộc, Tân Hòa, Tân Thạnh
• Phủ Tây Ninh gồm 2 huyện: huyện Tân Ninh (nay thuộc địa bàn tỉnh Tây Ninh Việt Nam và tỉnh Svay Rieng Campuchia), và huyện Quang Hóa. Tỉnh Tây Ninh ngày nay, nằm ở khu vực Miền Đông Nam Bộ, chiếm phần lớn đất đai nguyên là của phủ Tây Ninh.
• Tỉnh Định Tường gồm 2 phủ, 4 huyện:
• Phủ Kiến An gồm 2 huyện: Kiến Hưng, Kiến Hòa
• Phủ Kiến Tường gồm 2 huyện: Kiến Phong, Kiến Đăng
• Tỉnh Vĩnh Long gồm 3 phủ, 8 huyện:
• Phủ Định Viễn gồm 2 huyện: Vĩnh Bình, Vĩnh Trị
• Phủ Hoằng Trị gồm 4 huyện: Bảo Hựu, Bảo An, Tân Minh, Duy Minh
• Phủ Lạc Hóa gồm 2 huyện: Trà Vinh, Tuân Ngãi
• Tỉnh An Giang gồm 3 phủ, 10 huyện:
• Phủ Tuy Biên gồm 4 huyện: Tây Xuyên, Phong Phú, Hà Dương, Hà Âm
• Phủ Tân Thành gồm 3 huyện: Vĩnh An, Đông Xuyên, An Xuyên
• Phủ Ba Xuyên gồm 2 huyện: Phong Nhiêu, Vĩnh Định
• Tỉnh Hà Tiên gồm 1 phủ là An Biên với 3 huyện: Hà Châu, Long Xuyên, Kiên Giang. Ngày nay, trừ một phần nhỏ đất nguyên thuộc huyện Hà Châu (vùng giáp biên giới Việt Nam-Campuchia thuộc các huyện Kampong Trach, Banteay Meas của tỉnh Kam pốt) được Pháp cắt trả cho Camphuchia những năm 1870, còn lại phần lớn đất phủ An Biên tỉnh Hà Tiên giai đoạn này, thì đều nằm trong địa bàn khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, phần lớn thuộc các tỉnh Kiên Giang, Cà Mau, một phần các tỉnh Hậu Giang, Bạc Liêu.

Đặc biệt, lúc bấy giờ trên toàn vùng đất Nam Kỳ nói chung và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long thời nay nói riêng, tên gọi những địa điểm hành chính từ cấp tỉnh, cấp phủ, cấp huyện cho đến cấp thôn, cấp ấp đều được sử dụng bằng những mỹ từ Hán Việt. Tuy nhiên, ngoài tên gọi địa điểm hành chính dùng chính thức trong những sách vở, văn kiện vốn được gọi theo bằng những mỹ từ Hán Việt, mỗi thôn xã còn có tục danh bằng tên Nôm nữa. Tên gọi những tục danh này chỉ được gọi thông dụng trong dân gian và không hề được dùng chính thức trong những văn bản hành chính vào thời nhà Nguyễn lúc bấy giờ. Chẳng hạn, thôn Tân An thuộc huyện Phong Phú, phủ Tuy Biên, tỉnh An Giang còn có tên tục danh bằng tiếng Nôm là ” Cần Thơ ” ; thôn Mỹ Trà thuộc tổng Phong Thạnh, huyện Kiến Phong, phủ Kiến Tường, tỉnh Định Tường có thêm tên gọi trong dân gian là ” Cao Lãnh ” ; thôn Thuận Tắc thuộc tổng Hòa Lạc Hạ, huyện Tân Hòa, phủ Tân An, tỉnh Gia Định còn được gọi là ” Gò Công ” …

Thời Pháp thuộcSửa đổi

Giai đoạn 1862-1867Sửa đổi

Ngày 17 tháng 2 năm 1859, Pháp đưa quân đội xâm lăng thành Gia Định ( cũng gọi là thành Hồ Chí Minh ). Ngày 28 tháng 2 năm 1861 ), thực dân Pháp chiếm được tỉnh Gia Định và đến ngày 12 tháng 4 năm 1861 thì chiếm xong tỉnh Định Tường. Tuy nhiên, mãi đến ngày 18 tháng 12 năm 1861, Pháp mới chiếm được tỉnh Biên Hòa ( ngày này thuộc vùng Đông Nam Bộ ) .Ngày 5 tháng 6 năm 1862, triểu đình Huế phải ký Hòa ước Nhâm Tuất nhượng cho Pháp 3 tỉnh miền Đông Nam Kỳ là Biên Hòa, Gia Định và Định Tường. Năm 1867, Pháp vi phạm ” hòa ước “, đem quân chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây Nam Kỳ là Vĩnh Long, An Giang và Hà Tiên. Sau đó, thực dân Pháp xóa bỏ lề lối quản lý cũng như cách phân loại địa giới hành chính phủ huyện cũ của triều đình nhà Nguyễn .

Sau khi chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây Nam Kỳ, ngày 5 tháng 6 năm 1867, thực dân Pháp ra nghị định chia 6 tỉnh Nam Kỳ ra 24 hạt tham biện (arondissemnent). Viên cai trị hạt là tham biện (inspecteur, sau đổi là administrateur). Lúc đầu Pháp gọi département thay cho phủ, gọi arrondissement thay cho huyện. Lỵ sở của hạt gọi là “châu thành”, có chức năng như một “trung tâm hành chính” của hạt. Sau khi thành lập các thị xã với chức năng “tỉnh lỵ”, nó chiếm một phần diện tích của “châu thành”, phần diện tích còn lại vẫn giữ tên cũ là quận Châu Thành và sau này là huyện Châu Thành. Bắt đầu từ năm 1912, địa danh Châu Thành chính thức được đặt tên cho nhiều đơn vị hành chính cấp quận ở các tỉnh Nam Kỳ.

Khoảng năm 1868, toàn vùng đất Nam Kỳ có hai mươi bảy inspection (lúc này tiếng Việt gọi là “hạt thanh tra”, “địa hạt thanh tra”, “khu thanh tra” hay “tiểu khu thanh tra”, do Thanh tra cai trị). Ban đầu, hạt Thanh tra tạm gọi tên theo tên các phủ huyện cũ, sau đó mới đổi tên gọi theo địa điểm đóng trụ sở kể từ ngày 16 tháng 8 năm 1867.

Ngày 17 tháng 2 năm 1863, thực dân Pháp triển khai lập hạt thanh tra Tây Ninh ( lỵ sở đặt tại Tây Ninh ) trên địa phận phủ Tây Ninh của tỉnh Gia Định. Từ ngày 11 tháng 2 năm 1864, phủ Tây Ninh có hai huyện thường trực là Quang Hóa và Tân Ninh. Ngày 3 tháng 2 năm 1866, xây dựng hạt thanh tra Quang Hóa trên địa phận huyện Quang Hóa của phủ Tây Ninh do tách ra từ hạt thanh tra Tây Ninh ( lỵ sở đặt tại Trảng Bàng ) .Ngày 9 tháng 11 năm 1864, thực dân Pháp lần lượt cho xây dựng những hạt Thanh tra sau đây trên địa phận tỉnh Gia Định ( lúc này vẫn còn giữ tên là tỉnh Gia Định như cũ ) :

• Hạt thanh tra Tân Long: trên địa bàn huyện Tân Long của phủ Tân Bình (lỵ sở đặt tại Chợ Lớn)
• Hạt thanh tra Tân An: trên địa bàn hai huyện Cửu An và Tân Thạnh của phủ Tân An (lỵ sở đặt tại Tân An)
• Hạt thanh tra Phước Lộc: trên địa bàn huyện Phước Lộc của phủ Tân An (lỵ sở đặt tại Cần Giuộc)
• Hạt thanh tra Tân Hòa: trên địa bàn huyện Tân Hòa của phủ Tân An (lỵ sở đặt tại Gò Công)

Ngày 3 tháng 6 năm 1865, Pháp lại lần lượt cho xây dựng những hạt Thanh tra sau đây trên địa phận tỉnh Định Tường ( lúc này cũng vẫn còn giữ tên là tỉnh Định Tường như cũ ) :

• Hạt thanh tra Kiến An hay Kiến Hưng: trên địa bàn huyện Kiến Hưng của phủ Kiến An (lỵ sở đặt tại Mỹ Tho)
• Hạt thanh tra Kiến Hòa: trên địa bàn huyện Kiến Hòa của phủ Kiến An (lỵ sở đặt tại Chợ Gạo)
• Hạt thanh tra Kiến Đăng: trên địa bàn huyện Kiến Đăng của phủ Kiến Tường (lỵ sở đặt tại Cai Lậy)
• Hạt thanh tra Kiến Tường hay Kiến Phong: trên địa bàn huyện Kiến Phong của phủ Kiến Tường (lỵ sở ban đầu đặt tại Cao Lãnh và sau đó lại dời đến Cần Lố (ngã ba sông Cần Lồ với sông Tiền Giang))

Ngày 15 tháng 6 năm 1867, ngoại trừ vùng đất huyện Hà Châu chưa đặt hạt thanh tra vì địa phận nhỏ hẹp, thực dân Pháp cũng xây dựng những hạt Thanh tra sau đây trên địa phận tỉnh Hà Tiên :

• Hạt thanh tra Kiên Giang: trên địa bàn huyện Kiên Giang (lỵ sở đặt tại Rạch Giá)
• Hạt thanh tra Long Xuyên: trên địa bàn huyện Long Xuyên (lỵ sở đặt tại Cà Mau)

Tại vùng đất tỉnh Vĩnh Long cũng lần lượt xây dựng những hạt thanh tra sau :

• Hạt thanh tra Định Viễn: trên địa bàn phủ Định Viễn (lỵ sở đặt tại Vĩnh Long)
• Hạt thanh tra Hoằng Trị: trên địa bàn phủ Hoằng Trị (lỵ sở đặt tại Bến Tre)
• Hạt thanh tra Lạc Hóa: trên địa bàn phủ Lạc Hóa (lỵ sở đặt tại Trà Vinh)

Tại tỉnh An Giang có 3 hạt thanh tra sau :

• Hạt thanh tra Tuy Biên: trên địa bàn phủ Tuy Biên (lỵ sở đặt tại Châu Đốc)
• Hạt thanh tra Tân Thành: trên địa bàn phủ Tân Thành (lỵ sở đặt tại Sa Đéc)
• Hạt thanh tra Ba Xuyên: trên địa bàn phủ Ba Xuyên (lỵ sở đặt tại Sóc Trăng)

Ngày 1 tháng 8 năm 1867, Pháp thấy vùng đất Cà Mau còn vắng vẻ nên đã bãi bỏ hạt thanh tra Long Xuyên, sáp nhập địa phận này tức vùng đất Cà Mau vào hạt thanh tra Kiên Giang và coi luôn vùng đất huyện Long Xuyên cũ .

Giai đoạn 1867-1871Sửa đổi

Ngày 16 tháng 8 năm 1867, thực dân Pháp chính thức đổi tên gọi tổng thể những địa điểm cấp tỉnh và hạt thanh tra theo tên gọi khu vực nơi đặt lỵ sở tỉnh hoặc hạt thanh tra. Các tên gọi mới này chính là tục danh bằng tên Nôm của những thôn xã nơi đặt lỵ sở tỉnh hoặc hạt thanh tra vốn trước đây vào thời nhà Nguyễn độc lập lại không được dùng chính thức trong những văn bản hành chính. Như vậy, cũng kể từ đây, chính quyền sở tại thực dân Pháp đã từ từ chính thức hóa những tên gọi địa điểm bằng tiếng Nôm này bằng những văn bản hành chính ; đồng thời hầu hết những tên gọi địa điểm cũ cấp tỉnh, cấp phủ và cấp huyện và sau này là những hạt thanh tra bằng những mỹ từ Hán Việt của thời nhà Nguyễn cũng dần bị xóa bỏ trọn vẹn. Các tên gọi mới bằng tục danh chữ Nôm của những hạt thanh tra này cũng chính là tên gọi những tỉnh và những Q. thường trực những tỉnh ở Nam Kỳ nói chung và vùng Đồng bằng sông Cửu Long sau này và cho đến tận thời nay, hầu hết những tỉnh, những huyện và thành phố thường trực đều vẫn còn giữ lại những tên gọi địa điểm này .Tuy nhiên, do ở hạt thanh tra Tân An chính quyền sở tại thực dân Pháp liên tục dời lỵ sở hạt bắt đầu từ Cai Tài, sau đó đến năm 1863 dời về thôn Nhơn Thạnh và sau cuối lại dời về đóng tại Vũng Gù vào năm 1869 cho đến tận thời nay, do đó tên gọi hạt thanh tra Tân An vẫn được giữ lại và không hề bị đổi khác. Ngoài ra, những tên gọi Vĩnh Long, Trà Vinh, Đông Xuyên ( sau này lại đổi thành Long Xuyên cho đến ngày này ) và Hà Tiên vốn là những địa điểm cũ bằng những mỹ từ Hán Việt của thời nhà Nguyễn nhưng lúc bấy giờ cũng được sử dụng liên tục và không bị biến hóa, xóa bỏ do trước kia tại những thôn xã là nơi đặt lỵ sở của những hạt này lại không có Open những tên gọi bằng tục danh chữ Nôm trong dân gian. Đồng thời, cũng từ năm 1900 thì những địa điểm Tân An, Vĩnh Long, Trà Vinh, Long Xuyên và Hà Tiên cũng chính thức trở thành tên gọi những tỉnh cũng như tên gọi tỉnh lỵ ở Nam Kỳ dưới thời Pháp thuộc .Cụ thể, vào thời gian này, thực dân Pháp đổi tên tỉnh Gia Định thành tỉnh TP HCM, đổi tên tỉnh Định Tường thành tỉnh Mỹ Tho và đổi tên tỉnh An Giang thành tỉnh Châu Đốc ; đồng thời cũng đổi tên gọi tổng thể những hạt Thanh tra ở Nam Kỳ đơn cử như sau :Bản đồ Nam Kỳ thuộc Pháp năm 1868, sau khi Pháp đã chiếm hàng loạt 6 tỉnh Nam Kỳ của nhà Nguyễn

• Tỉnh Sài Gòn gồm các hạt thanh tra:
• Hạt thanh tra Tân An: vẫn giữ nguyên tên gọi cũ
• Hạt thanh tra Chợ Lớn: đổi tên từ hạt thanh tra Tân Long
• Hạt thanh tra Cần Giuộc: đổi tên từ hạt thanh tra Phước Lộc
• Hạt thanh tra Gò Công: đổi tên từ hạt thanh tra Tân Hòa
• Hạt thanh tra Tây Ninh: lấy tên phủ cũ thay cho tên huyện cũ Tân Ninh
• Hạt thanh tra Trảng Bàng: đổi tên từ hạt thanh tra Quang Hóa
• Tỉnh Mỹ Tho gồm các hạt thanh tra:
• Hạt thanh tra Mỹ Tho: đổi tên từ hạt thanh tra Kiến An hay Kiến Hưng
• Hạt thanh tra Chợ Gạo: đổi tên từ hạt thanh tra Kiến Hòa
• Hạt thanh tra Cai Lậy: đổi tên từ hạt thanh tra Kiến Đăng
• Hạt thanh tra Cần Lố: đổi tên từ hạt thanh tra Kiến Tường hay Kiến Phong
• Tỉnh Vĩnh Long gồm các hạt thanh tra:
• Hạt thanh tra Vĩnh Long: đổi tên từ hạt thanh tra Định Viễn
• Hạt thanh tra Bến Tre: đổi tên từ hạt thanh tra Hoằng Trị
• Hạt thanh tra Trà Vinh: đổi tên từ hạt thanh tra Lạc Hóa
• Tỉnh Châu Đốc gồm các hạt thanh tra:
• Hạt thanh tra Châu Đốc: đổi tên từ hạt thanh tra Tuy Biên
• Hạt thanh tra Sa Đéc: đổi tên từ hạt thanh tra Tân Thành
• Hạt thanh tra Sóc Trăng: đổi tên từ hạt thanh tra Ba Xuyên
• Tỉnh Hà Tiên gồm:
• Hạt thanh tra Hà Tiên
• Hạt thanh tra Rạch Giá: đổi tên từ hạt thanh tra Kiên Giang

Ngày 4 tháng 12 năm 1867, tách vùng đất cù lao Minh của hạt thanh tra Bến Tre để xây dựng hạt thanh tra Mỏ Cày, với lỵ sở đặt tại chợ Mỏ Cày. Đồng thời, huyện Phong Phú cũng được tách ra khỏi hạt thanh tra Sa Đéc để xây dựng mới hạt thanh tra Cần Thơ, với lỵ sở đặt tại Cần Thơ .Cũng trong năm 1867, thực dân Pháp lại cho xây dựng thêm hạt thanh tra Đông Xuyên, với lỵ sở đặt tại khu vực chợ Đông Xuyên, trên cơ sở tách ra từ hạt thanh tra Châu Đốc, có địa phận tương ứng với một phần những huyện Đông Xuyên và Tây Xuyên cũ. Tuy nhiên, sau khi đàn áp xong cuộc khởi nghĩa Bảy Thưa vào năm 1873, lần tiên phong Gia Định Báo đã dùng từ ” Long Xuyên ” thay cho ” Đông Xuyên “. Theo nghị định ngày 5 tháng 1 năm 1876, hạt Long Xuyên được chính thức dùng thay cho tên gọi ” Đông Xuyên ” trước đó .Đồng thời, cũng tách vùng đất huyện Tuân Ngãi thuộc phủ Lạc Hóa, tỉnh Vĩnh Long trước đây để xây dựng hạt thanh tra Bắc Trang, với lỵ sở đặt tại Bắc Trang .Ngày 5 tháng 12 năm 1868, hạt thanh tra Cai Lậy bị giải thể, sáp nhập địa phận vào hạt thanh tra Mỹ Tho kể từ ngày 15 tháng 12 năm 1868. Ngày 23 tháng 2 năm 1869, Hạt thanh tra Chợ Gạo bị giải thể, sáp nhập địa phận vào hạt Thanh tra Mỹ Tho .Ngày 20 tháng 10 năm 1869, hạt thanh tra Cai Lậy được lập lại. Ngày 8 tháng 9 năm 1870, giải thể hạt thanh tra Cần Lố và sáp nhập địa phận vào những hạt thanh tra Sa Đéc và Cái Bè. Cũng nhân sự kiện này, vì nguyên do bảo mật an ninh nên dời trụ sở tới chợ Cái Bè nên lại đổi tên gọi hạt thanh tra Cai Lậy trước đó là hạt thanh tra Cái Bè .Tháng 4 năm 1870, chính quyền sở tại Pháp ở Nam Kỳ ( đứng đầu là Thống đốc Nam Kỳ ) cùng với triều đình vương quốc Cao Miên do Pháp bảo lãnh ( đứng đầu là vua Norodom I ) mở màn đàm phán ký kết thỏa ước phân định biên giới [ 10 ]. Chính thức kiểm soát và điều chỉnh lại biên giới giữa Cao Miên ( Campuchia ) với Nam Kỳ thuộc Pháp ( Cochinchine Française ) biến hóa lớn so với biên giới Cao Miên-Nam Kỳ Lục tỉnh tại 2 khu vực : địa phận những hạt thanh tra Trảng Bàng, Tây Ninh ( tức vùng lồi Mỏ vịt, nằm kẹp giữa thượng nguồn hai con sông Vàm Cỏ Tây và Vàm Cỏ Đông ) thành ra phủ ( khet ) Svay Téap ( ký kết ngày 9 tháng 7 năm 1870 ) [ 11 ], và vùng bờ bắc kênh Vĩnh Tế địa phận những hạt Hà Tiên, Châu Đốc nhập vào ( khet ) Tréang, cắt từ đất Nam Kỳ trả về cho Cao Miên .

Giai đoạn 1871-1900Sửa đổi

Bản đồ hành chính Nam Kỳ thuộc Pháp ( Cochinchine Française ) năm 1878

Từ ngày 5 tháng 6 năm 1871, inspection đổi thành arrondissement (lúc này tiếng Việt gọi là “hạt tham biện”, “địa hạt tham biện”, “khu tham biện” hay “hạt”). Đứng đầu arrondissement là administrateur, tiếng Việt gọi là Chính tham biện. Dinh hành chính gọi là tòa tham biện nhưng dân cũng quen gọi là tòa bố (giống như dinh quan bố chính của nhà Nguyễn cũ). Tham biện dưới quyền Thống đốc đóng ở Sài Gòn. Giúp việc Chính tham biện là hai phó tham biện; thư ký địa hạt cũng gọi là bang biện tức là secrétaire darrondissement. Cũng nhân thời điểm này, toàn vùng đất Nam Kỳ nói chung giảm còn 18 hạt, do giải thể và sáp nhập nhiều hạt thanh tra lại với nhau, cụ thể như sau:

• Giải thể hạt Trảng Bàng, nhập địa bàn vào hạt Chợ Lớn và hạt Tây Ninh
• Giải thể hạt Cần Giuộc, nhập địa bàn vào hạt Chợ Lớn và hạt Tân An
• Giải thể hạt Cai Lậy, nhập địa bàn vào hạt Mỹ Tho
• Giải thể hạt Cái Bè, nhập địa bàn vào hạt Mỹ Tho
• Giải thể hạt Bến Tre, nhập địa bàn vào hạt Mỏ Cày
• Giải thể hạt Bắc Trang, nhập địa bàn vào hạt Trà Vinh
• Giải thể hạt Cần Thơ, nhập địa bàn vào hạt Sa Đéc
• Tách vùng đất Cà Mau ra khỏi hạt Rạch Giá và sáp nhập vào hạt Sóc Trăng
• Tách vùng đất tổng Hưng Long và một phần tổng Mộc Hóa để sáp nhập vào hạt Tân An
• Chia địa bàn tổng Phong Thạnh trước đó thuộc hạt thanh tra Cần Lố và sau đó thuộc về hạt thanh tra Sa Đéc lần lượt cho 3 hạt thanh tra: Châu Đốc, Long Xuyên và Sa Đéc

Ngày 2 tháng 11 năm 1871, dời lỵ sở từ chợ Mỏ Cày về chợ Bến Tre nên hạt Mỏ Cày lại đổi tên thành hạt Bến Tre .Ngày 18 tháng 12 năm 1871, thực dân Pháp lại tách vùng đất Cà Mau ra khỏi hạt Sóc Trăng để nhập vào hạt Rạch Giá như cũ .Ngày 30 tháng 4 năm 1872, tách một phần đất đai của những hạt Sa Đéc, Vĩnh Long và Trà Vinh để xây dựng hạt Trà Ôn, với lỵ sở đặt tại Trà Ôn, có địa phận chiếm phần đất vùng đất huyện Phong Phú thuộc tỉnh An Giang vào thời nhà Nguyễn độc lập và sau đó từng có một thời hạn ngắn thuộc về hạt thanh tra Cần Thơ .Năm 1874, hạt Phú Quốc được xây dựng, nhưng vì kinh tế tài chính không tăng trưởng được nên một năm sau phải giải thể và sáp nhập vào hạt Hà Tiên .Ngày 14 tháng 5 năm 1875, tách vùng đất thuộc hạt thanh tra Cái Bè cũ sống sót trước năm 1871 ra khỏi hạt Vĩnh Long và sáp nhập vào hạt Mỹ Tho .

Ngày 5 tháng 1 năm 1876, thực dân Pháp chia Nam Kỳ thành 4 khu vực hành chính lớn, gọi là circonscription administrative, mỗi khu vực lại được chia nhỏ thành các “hạt” hay “tiểu khu” (arrondissement). Ngoại trừ khu vực Sài Gòn là ở miền Đông Nam Bộ, vùng đồng bằng sông Cửu Long lúc bấy giờ có 3 khu vực hành chính như sau:

• Khu vực Mỹ Tho có 4 tiểu khu: Mỹ Tho, Gò Công, Tân An và Chợ Lớn;
• Khu vực Vĩnh Long có 4 tiểu khu: Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh và Sa Đéc;
• Khu vực Bassac (Ba Thắc, còn gọi là Hậu Giang) có 6 tiểu khu: Châu Đốc, Hà Tiên, Long Xuyên, Rạch Giá, Trà Ôn và Sóc Trăng.

Ngày 23 tháng 2 năm 1876, Thống đốc Nam Kỳ ra Nghị định mới giải thể hạt Trà Ôn, đồng thời lấy huyện Phong Phú và một phần huyện An Xuyên và Tân Thành để lập hạt tham biện Cần Thơ với thủ phủ là Cần Thơ. Hạt Cần Thơ thuộc khu vực Bassac ( Hậu Giang ) .Ngày 18 tháng 7 năm 1882, Thống đốc Nam Kỳ lập thêm một hạt ( tiểu khu ) mới là hạt tham biện Bạc Liêu thuộc khu vực Bassac ( Ba Thắc ) trên cơ sở tách vùng đất Cà Mau ( gồm 3 tổng ) của hạt tham biện Rạch Giá hợp với vùng đất Bạc Liêu ( gồm 2 tổng ) của hạt tham biện Sóc Trăng trước đó, với lỵ sở của hạt đặt tại Bạc Liêu .Ngày 12 tháng 1 năm 1888, hạt Hà Tiên bị giải thể và cho thuộc về hạt tham biện Châu Đốc, đồng thời hạt Rạch Giá cũng bị giải thể và sáp nhập vào địa phận hạt Long Xuyên. Đến ngày 27 tháng 12 năm 1892, hạt tham biện Hà Tiên và hạt tham biện Rạch Giá đều được phục sinh trở lại, tuy nhiên địa phận hạt tham biện Hà Tiên lúc bấy giờ chỉ còn là vùng đất huyện Hà Châu thuộc tỉnh Hà Tiên cũ .

Sau năm 1900Sửa đổi

Bản đồ hành chính Nam Kỳ thuộc Pháp năm 1906

Ngày 20 tháng 12 năm 1899, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định đổi tên gọi “hạt” hay “hạt tham biện” thành “tỉnh” (province) kể từ ngày 1 tháng 1 năm 1900. Đặc biệt, lúc bấy giờ tên tỉnh và tên gọi tỉnh lỵ ở các tỉnh miền Tây Nam Kỳ luôn trùng nhau, dế nhớ, rất thuận tiện trong sinh hoạt và làm việc. Như vậy ở miền Tây Nam Kỳ lúc bấy giờ có 15 tỉnh như sau: Chợ Lớn, Tân An, Mỹ Tho, Gò Công, Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, Sa Đéc, Châu Đốc, Long Xuyên, Rạch Giá, Hà Tiên, Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu.

Ban đầu, dưới tỉnh (province) là cấp tổng (canton), dưới tổng là cấp làng (village) và dưới làng là các ấp (hemeau) trực thuộc. Ngoại trừ tên gọi các tỉnh và thêm vào đó là tên gọi các ấp có thể là tục danh chữ Nôm cũ và cũng có thể là những từ Hán Việt; còn tên gọi các tổng và các làng lúc bấy giờ đều được sử dụng bằng những mỹ từ Hán Việt cũ như trước đây. Đồng thời, chính quyền thực dân Pháp cũng cho thành lập thêm một số tổng mới và làng mới trên cơ sở chia tách từ các tổng cũ, làng cũ. Tuy nhiên, việc phân chia sắp xếp hành chính này, trong đó cấp tổng trực tiếp thuộc cấp tỉnh của chính quyền thực dân Pháp đã không mang lại nhiều thành công và hiệu quả cho họ trong chính sách cai trị thực dân và khai thác thuộc địa.

Chính vì vậy, từ đầu thập niên 1910, thực dân Pháp lập thêm cấp quận (circonscription) và cơ sở phái viên hành chính (délégation administrative), cấp hành chính trung gian giữa tỉnh và tổng; đứng đầu là viên Chủ quận (Chef de la circonscription) và vị Phái viên hành chính (Délégué administratif) tương ứng. Lúc bấy giờ, ngoại trừ tỉnh Bạc Liêu, thực dân Pháp đều thành lập quận Châu Thành (circonscription de chef-lieu) ở các tỉnh Tây Nam Kỳ. Quận Châu Thành là nơi đặt tỉnh lỵ của tỉnh đó (tỉnh lỵ chỉ thuộc địa phận một làng nhất định thuộc quận này). Riêng ở tỉnh Gò Công, thực dân Pháp lại không thành lập các quận, các tổng trực thuộc tỉnh. Ngoại trừ quận Châu Thành, tên gọi các quận khác thường được lấy theo tên gọi nơi đặt quận lỵ, có khi là tên chợ theo chữ Nôm hoặc Việt hóa tên gọi dân gian theo tiếng Khmer trước đó (chẳng hạn: Cai Lậy, Cái Bè), có khi lại lấy theo tên làng theo chữ Hán Việt (chẳng hạn: Vĩnh Lợi, Vĩnh Châu). Ngoài ra, cũng có một vài tổng nâng lên thành quận và lấy tên gọi cấp tổng trước đó (chẳng hạn: Phú Quốc, Mộc Hóa).

Thời Pháp thuộc, các đơn vị hành chính trực thuộc trong một tỉnh được phân chia, sắp xếp như sau: dưới tỉnh (province) là quận (circonscription), dưới quận là tổng (canton), dưới tổng là làng (village), dưới làng là ấp (hemeau). Sự phân chia, sắp xếp này được duy trì, thực hiện ở cả vùng nông thôn lẫn thành thị. Tên tỉnh và tên quận thường lấy theo tên gọi chữ Nôm, còn tên đơn vị hành chính cấp tổng, làng và ấp thường lấy theo tên gọi chữ Hán Việt.

Thực dân Pháp chủ trương tiết kiệm chi phí ngân sách nên cho đến năm 1945 đã có nhiều lần sáp nhập những làng lại với nhau, do vậy vào năm 1945 nếu so sánh với quy trình tiến độ trước thì tổng số làng trong toàn miền Tây Nam Kỳ nói chung và trong từng tỉnh nói riêng đã giảm. Đối với trường hợp ghép tên do sáp nhập làng, người Pháp chủ trương : lấy một từ ở tên mỗi làng, khi ghép lại đặt trước hoặc sau tùy từng trường hợp, miễn nghe thuận tai là được ( ví dụ điển hình : ba làng Thân Nhơn, Cửu Viễn và Nghĩa Hữu ở tỉnh Mỹ Tho nhập lại thành một làng Thân Cửu Nghĩa ; sáu làng Tân Phú Đông, Tân Qui Đông, Tân Qui Tây, Tân Hưng, Vĩnh Phước và Hòa Khánh ở tỉnh Sa Đéc nhập lại thành một làng Tân Vĩnh Hòa … ) .Từ ngày 9 tháng 2 năm 1913 có ba tỉnh bị giải thể và sáp nhập vào tỉnh khác như sau :

• Tỉnh Gò Công sáp nhập vào tỉnh Mỹ Tho
• Tỉnh Hà Tiên sáp nhập vào tỉnh Châu Đốc
• Tỉnh Sa Đéc sáp nhập vào tỉnh Vĩnh Long

Đến ngày 9 tháng 2 năm 1924, tỉnh Gò Công, Tỉnh Hà Tiên và tỉnh Sa Đéc được tái lập trở lại .Ngày 18 tháng 12 năm 1928, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định xây dựng những thành phố cấp III thường trực những tỉnh cùng tên gọi : Bạc Liêu, Cần Thơ, Rạch Giá và Mỹ Tho có Ủy ban thành phố, dưới quyền một viên Thị trưởng do chủ tỉnh chỉ định và có ngân sách riêng. Tuy nhiên, những đô thị này vẫn được gọi phổ cập hơn bằng tên tuổi là những ” thị xã ” .Ngày 16 tháng 1 năm 1930, Pháp chia địa phận thị xã Rạch Giá ( thường trực tỉnh Rạch Giá ) thành 5 khu vực để đánh thuế. Ngày 30 tháng 4 năm 1934, Pháp nâng thị xã Rạch Giá lên thành thành phố Rạch Giá và chia địa phận thành 3 thành phố .Ngày 22 tháng 12 năm 1932, địa phận thị xã Bạc Liêu ( thường trực tỉnh Bạc Liêu ) được chia thành 6 thành phố, gồm có 5 thành phố nội thị và 1 thành phố ngoại thị .

Ngày 30 tháng 11 năm 1934, chính quyền thực dân Pháp lại sắp xếp đất đai thị xã Cần Thơ (trực thuộc tỉnh Cần Thơ) thành 5 khu phố và 1 khu phố ngoại ô để thu thuế thổ trạch.

Ngày 31 tháng 1 năm 1935, Toàn quyền Đông Dương lại liên tục ra Nghị định xây dựng thành phố Long Xuyên là thành phố cấp III thường trực tỉnh Long Xuyên. Tuy nhiên, sau này cũng vẫn gọi phổ cập hơn là thị xã Long Xuyên .Ngày 16 tháng 12 năm 1938, Mỹ Tho được công nhận là thị xã hỗn hợp ( còn gọi là Hiệp xã ) thường trực tỉnh Mỹ Tho. Ngày 29 tháng 7 năm 1942, thực dân Pháp chia địa phận Hiệp xã Mỹ Tho thành 4 khu hành chánh .

Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Kỳ thời Pháp thuộc (1930)Sửa đổi

Stt	Tên tỉnh	Tên tỉnh lỵ	Số quận	Tên các quận trực thuộc
1	Bạc Liêu	Bạc Liêu	5	Vĩnh Lợi, Vĩnh Châu, Cà Mau, Giá Rai, Quảng An
2	Bến Tre	Bến Tre	4	Châu Thành, Ba Tri, Mỏ Cày, Thạnh Phú
3	Cần Thơ	Cần Thơ	5	Châu Thành, Ô Môn, Phụng Hiệp, Trà Ôn, Cầu Kè
4	Châu Đốc	Châu Đốc	5	Châu Thành, Tri Tôn, Tịnh Biên, Tân Châu, Hồng Ngự
5	Chợ Lớn	Chợ Lớn	4	Châu Thành, Cần Giuộc, Cần Đước, Đức Hòa
6	Gò Công	Gò Công	2	Châu Thành, Hòa Đồng
7	Hà Tiên	Hà Tiên	4	Châu Thành, Hòn Chông, Phú Quốc, Giang Thành
8	Long Xuyên	Long Xuyên	3	Châu Thành, Chợ Mới, Thốt Nốt
9	Mỹ Tho	Mỹ Tho	5	Châu Thành, Chợ Gạo, Cai Lậy, Cái Bè, An Hóa
10	Rạch Giá	Rạch Giá	5	Châu Thành, Giồng Riềng, Gò Quao, Long Mỹ, Phước Long
11	Sóc Trăng	Sóc Trăng	3	Châu Thành, Kế Sách, Long Phú
12	Sa Đéc	Sa Đéc	3	Châu Thành, Lai Vung, Cao Lãnh
13	Tân An	Tân An	4	Châu Thành, Bình Phước, Thủ Thừa, Mộc Hóa
14	Trà Vinh	Trà Vinh	5	Châu Thành, Bắc Trang, Cầu Ngang, Càng Long, Tiểu Cần
15	Vĩnh Long	Vĩnh Long	4	Châu Thành, Vũng Liêm, Chợ Lách, Tam Bình

Giai đoạn 1945-1954Sửa đổi

Ngày 23 tháng 9 năm 1945 Nam Bộ kháng chiến mở màn, quân Pháp từ từ chiếm lại được những tỉnh thành ở Nam Kỳ và thiết lập lại mạng lưới hệ thống chính quyền sở tại cũ. Sau đó những đảng phái vương quốc thỏa hiệp với Pháp xây dựng những chính quyền sở tại Cộng hòa Tự trị Nam Kỳ và sau đó là Quốc gia Nước Ta do Cựu hoàng Bảo Đại làm Quốc trưởng. Chính vì thế, trong tiến trình 1945 – 1954 do có sự sống sót song song của hai chính quyền sở tại là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và chính quyền sở tại hợp tác với Pháp, vì vậy sự phân loại sắp xếp hành chính ở khu vực này cũng khác nhau theo hai chính quyền sở tại trái chiều như trên .

Việt Nam Dân chủ Cộng hòaSửa đổi

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, chính quyền sở tại kháng chiến của Việt Minh do Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chỉ huy bắt đầu có biến hóa tên gọi 1 số ít tỉnh trong 14 tỉnh ở miền Tây Nam Bộ, hầu hết là đặt tên tỉnh theo tên của anh hùng dân tộc bản địa chống Pháp ở địa phương trước đây. Trong đó, tỉnh Tân An đổi tên thành tỉnh Nguyễn Trung Trực, tỉnh Gò Công đổi tên thành tỉnh Trương Công Định, tỉnh Mỹ Tho đổi tên thành tỉnh Thủ Khoa Huân, tỉnh Bến Tre đổi tên thành tỉnh Đồ Chiểu. Ngày 9 tháng 10 năm 1945, Hội đồng nhà nước ra Quyết nghị những kỳ, thành phố, tỉnh và phủ, huyện trong cả nước Nước Ta vẫn giữ tên như cũ, không dùng tên danh nhân để đặt cho những đơn vị chức năng hành chính, gây trở ngại trong việc thông tin liên lạc .Cũng từ năm 1945, tên tuổi cấp hành chính ” kỳ ” được đổi thành ” bộ “. Như vậy, Nam Kỳ chính thức được đổi thành Nam Bộ cho đến nay và lúc bấy giờ được chia thành 3 khu vực nhỏ hơn : Đông Nam Bộ, Trung Nam Bộ và Tây Nam Bộ. Trong đó, vùng Đồng Bằng sông Cửu Long thời nay thuộc về 2 khu vực là Trung Nam Bộ và Tây Nam Bộ khi đó .Đồng thời, cấp tổng cũng được bãi bỏ, những làng gọi là ” xã “. Ở khu vực Trung Kỳ và Bắc Kỳ, do chính quyền sở tại thực dân Pháp cho đến năm 1945 vẫn duy trì phân loại hành chính ” phủ “, ” huyện “, ” thôn ” giống như thời nhà Nguyễn độc lập và cũng không triển khai quy trình hợp nhất những thôn làng lại với nhau nhiều lần giống như ở Nam Kỳ, cho nên vì thế sau năm 1945, chính quyền sở tại Việt Minh đã quyết định hành động hợp nhất nhiều thôn lại với nhau để xây dựng mới những xã, nghĩa là bên dưới cấp xã là những thôn thường trực. Tuy nhiên, còn ở khu vực Nam Kỳ nói chung và vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, do chính quyền sở tại thực dân Pháp đã nhiều lần triển khai quy trình hợp nhất những thôn làng lại với nhau, do đó chính quyền sở tại Việt Minh đã quyết định hành động quy đổi những làng cũ trở thành những ” xã “, bên dưới những xã vẫn gồm những ấp thường trực như cũ .Ngày 15 tháng 10 năm 1945, Theo Sắc lệnh của quản trị Hồ Chí Minh, toàn nước được phân loại lại thành 9 chiến khu, cũng gọi là khu. Trong đó, vùng Đồng bằng sông Cửu Long ngày này thuộc về Khu 8 ( lúc bấy giờ thuộc về khu vực Trung Nam Bộ ) và Khu 9 ( lúc bấy giờ thuộc về khu vực Tây Nam Bộ ) :

• Khu 8 có 5 tỉnh: Tân An, Mỹ Tho, Gò Công, Bến Tre, Sa Đéc.
• Khu 9 có 9 tỉnh: Châu Đốc, Hà Tiên, Long Xuyên, Rạch Giá, Bạc Liêu, Trà Vinh, Vĩnh Long, Cần Thơ, Sóc Trăng.

Ngày 12 tháng 9 năm 1947, theo chỉ thị số 50/CT của Ủy ban kháng chiến hành chính Nam Bộ (chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa), lúc bấy giờ có sự thay đổi sắp xếp hành chính của tỉnh Châu Đốc và tỉnh Long Xuyên, thành lập các tỉnh mới có tên là Long Châu Tiền và Long Châu Hậu như sau:

• Tỉnh Long Châu Tiền nằm ở phía bờ trái (tả ngạn) sông Hậu, hai bên sông Tiền và thuộc Khu 8
• Tỉnh Long Châu Hậu nằm ở phía bờ phải (hữu ngạn) sông Hậu và thuộc Khu 9

Ngày 25 tháng 3 năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành Sắc lệnh số 148-SL[12] quy định các danh từ “phủ”, “châu”, “quận” đều được bãi bỏ. Cấp trên cấp xã và dưới cấp tỉnh thống nhất gọi là “huyện”. Cũng từ năm 1948, theo các Quyết định của Ủy ban kháng chiến hành chính Nam Bộ, các xã là nơi đặt tỉnh lỵ của mỗi tỉnh cũng được nâng cấp thành các “thị xã” trực thuộc tỉnh (các làng này trước năm 1945 đều thuộc quận Châu Thành của tỉnh đó, ngoại trừ tỉnh Bạc Liêu không có quận Châu Thành mà là quận Vĩnh Lợi), còn quận Châu Thành được chuyển thành huyện Châu Thành. Như vậy, lúc bấy giờ tất cả các tỉnh ở miền Tây Nam Bộ đều có một thị xã tỉnh lỵ trực thuộc.

Đến tháng 10 năm 1950 tỉnh Long Châu Hậu hợp nhất với tỉnh Hà Tiên thành tỉnh Long Châu Hà và thuộc về Khu 9. Tháng 6 năm 1951, tỉnh Long Châu Tiền hợp nhất với tỉnh Sa Đéc thành tỉnh Long Châu Sa và thuộc về Khu 8 .Ngày 27 tháng 6 năm 1951, Ủy ban kháng chiến hành chính Nam Bộ đã đổi khác sắp xếp hành chính nhiều tỉnh ở miền Tây Nam Bộ như sau :

• Tỉnh Rạch Giá bị giải thể và bị xé lẻ, nhập vào các tỉnh Bạc Liêu, Cần Thơ, Sóc Trăng
• Hợp nhất 3 tỉnh: Mỹ Tho, Tân An, Gò Công thành một tỉnh có tên là tỉnh Mỹ Tho.
• Hợp nhất 2 tỉnh Vĩnh Long và Trà Vinh lại thành một tỉnh có tên là tỉnh Vĩnh Trà.
• Hợp nhất 2 tỉnh Bà Rịa và Chợ Lớn lại thành một tỉnh có tên là tỉnh Bà Rịa – Chợ Lớn

Ngày 12 tháng 10 năm 1951, theo Nghị định số 252/NB-51 của Ủy ban kháng chiến hành chính Nam Bộ, các Khu ở Nam Bộ đều bị giải thể, đồng thời chia Liên khu Nam Bộ ra làm hai Phân liên khu:

• Phân liên khu Miền Đông, gồm 5 tỉnh: Gia Định Ninh, Thủ Biên, Bà Rịa – Chợ Lớn, Mỹ Tho, Long Châu Sa
• Phân liên khu Miền Tây, gồm 6 tỉnh: Bến Tre, Vĩnh Trà, Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Long Châu Hà

Quốc gia Việt NamSửa đổi

Tuy nhiên, những việc đổi khác hành chính này lại không được chính quyền sở tại Quốc gia Nước Ta của Bảo Đại lúc bấy giờ công nhận. Đến năm 1954, chính quyền sở tại Việt Minh đều Phục hồi lại tổng thể những tỉnh có từ năm 1945 quay trở lại trước .Trong quá trình 1945 – 1954, chính quyền sở tại Quốc gia Nước Ta ở Nam Kỳ lại triển khai dời khu vực nơi đặt Q. lỵ của một số ít Q. và đổi tên những Q. này theo tên goi nơi đặt Q. lỵ mới, đồng thời cũng xây dựng thêm 1 số ít Q. mới. Chẳng hạn, vào năm 1947, họ xây dựng thêm Q. Lấp Vò thuộc tỉnh Long Xuyên ; xây dựng thêm những Q. Tân Hiệp và Vĩnh Kim thuộc tỉnh Mỹ Tho. Hoặc là do dời Q. lỵ từ làng An Hóa về làng Bình Đại nên đổi tên Q. An Hóa thuộc tỉnh Mỹ Tho thành Q. Bình Đại .

Ngày 29 tháng 12 năm 1952, Thủ tướng chính phủ lâm thời Quốc gia Việt Nam ban hành Nghị định số 807-Cub/MI quyết định công nhận 5 đô thị tỉnh lỵ sau ở miền Tây Nam Kỳ trở thành 5 thị xã hỗn hợp (commune mixte) trực thuộc 5 tỉnh cùng tên gọi: Bạc Liêu, Cần Thơ, Rạch Giá, Mỹ Tho và Long Xuyên.

Giai đoạn 1954-1956Sửa đổi

Stt	Tên tỉnh	Tên tỉnh lỵ	Tên Thị xã	Số quận	Tên các quận trực thuộc
1	Bạc Liêu	Bạc Liêu	Bạc Liêu	4	Vĩnh Lợi, Vĩnh Châu, Giá Rai, Cà Mau
2	Bến Tre	Bến Tre		4	Châu Thành, Mỏ Cày, Ba Tri, Thạnh Phú
3	Cần Thơ	Cần Thơ	Cần Thơ	5	Châu Thành, Ô Môn, Phụng Hiệp, Trà Ôn, Cầu Kè
4	Châu Đốc	Châu Đốc		5	Châu Thành, Tri Tôn, Tịnh Biên, Tân Châu, Hồng Ngự
5	Chợ Lớn	Chợ Lớn		4	Gò Đen, Đức Hòa, Cần Giuộc, Cần Đước
6	Gò Công	Gò Công		2	Châu Thành, Hòa Đồng
7	Hà Tiên	Hà Tiên		4	Châu Thành, Giang Thành, Hòn Chông, Phú Quốc
8	Long Xuyên	Long Xuyên	Long Xuyên	5	Châu Thành, Núi Sập, Chợ Mới, Thốt Nốt, Lấp Vò
9	Mỹ Tho	Mỹ Tho	Mỹ Tho	5	Châu Thành, Chợ Gạo, Cai Lậy, Cái Bè, Bình Đại
10	Rạch Giá	Rạch Giá	Rạch Giá	4	Châu Thành, Giồng Riềng, Gò Quao, Tân Hiệp
11	Sóc Trăng	Sóc Trăng		9	Châu Thành, Kế Sách, Long Phú, Thạnh Trị, Long Mỹ, Bãi Xàu, Bố Thảo, Lịch Hội Thượng, An Phước
12	Sa Đéc	Sa Đéc		3	Châu Thành, Lai Vung, Cao Lãnh
13	Tân An	Tân An		4	Châu Thành, Tân Trụ, Thủ Thừa, Mộc Hóa
14	Trà Vinh	Trà Vinh		5	Châu Thành, Trà Cú, Tiểu Cần, Càng Long, Cầu Ngang
15	Vĩnh Long	Vĩnh Long		5	Châu Thành, Vũng Liêm, Chợ Lách, Tam Bình, Cái Nhum

Giai đoạn 1956-1975 dưới chính quyền Việt Nam Cộng hòaSửa đổi

Thời Nước Ta Cộng hòa ( 1954 – 1975 ), khu vực miền Tây Nam Bộ được gọi là Tây Nam Phần. Sau năm 1956, những ” làng ” gọi là ” xã “. Các đơn vị chức năng hành chính thường trực trong một tỉnh được phân loại, sắp xếp như sau : dưới ” tỉnh ” là ” Q. “, dưới ” Q. ” là ” tổng “, dưới ” tổng ” là ” xã “, dưới ” xã ” là ” ấp “. Sự phân loại, sắp xếp này được duy trì, thực thi ở cả vùng nông thôn lẫn thành thị. Từ năm 1962, chính quyền sở tại bỏ dần, đến năm 1965 thì bỏ hẳn cấp ” tổng “, những ” xã ” trực tiếp thuộc những ” Q. ” .Ban đầu, chính quyền sở tại Quốc gia Nước Ta và sau đó là Nước Ta Cộng hòa vẫn duy trì tên gọi tổng thể những tỉnh đã có từ thời Pháp thuộc ở miền Tây Nam Phần .Ngày 17 tháng 2 năm 1956, Tổng thống Nước Ta Cộng hòa Ngô Đình Diệm hàng loạt phát hành những Sắc lệnh về việc xây dựng những tỉnh mới ở miền Tây Nam Phần có tên như sau : Tam Cần, Phong Thạnh, Mộc Hóa .

• Sắc lệnh số 16-NV thành lập tỉnh Tam Cần bao gồm một phần đất của các tỉnh Cần Thơ, Vĩnh Long, Trà Vinh trước đó. Tỉnh lỵ đặt tại Trà Ôn. Cuối năm 1956 tỉnh Tam Cần bị giải thể.
• Sắc lệnh số 21-NV thành lập tỉnh Mộc Hóa bao gồm phần lớn đất đai của tỉnh Tân An trước đó. Tỉnh lỵ đặt tại Mộc Hóa.
• Sắc lệnh số 22-NV thành lập tỉnh Phong Thạnh bao gồm một phần đất của các tỉnh Châu Đốc, Long Xuyên và Sa Đéc trước đó. Tỉnh lỵ đặt tại Cao Lãnh.

Đến ngày 9 tháng 3 năm 1956, chính quyền Việt Nam Cộng hòa lại ban hành Sắc lệnh số 32-NV cho thành lập thêm tỉnh Cà Mau, trên cơ sở tách đất từ tỉnh Bạc Liêu trước đó. Tỉnh lỵ đặt tại Cà Mau.

Ngày 28 tháng 8 năm 1956, chính quyền sở tại Nước Ta Cộng hòa phát hành Dụ số 50 về việc bãi bỏ quy định thị xã. Theo quyết định hành động này, bãi bỏ Dụ số 13 phát hành ngày 30 tháng 5 năm 1954 về quy định thị xã. Những thị xã hiện đặt dưởi quy định trên, từ nay sẽ theo chính sách thôn xã, và được quản tri bởi một ủy ban hành chính do tỉnh trường bồ nhiệm. Theo đó, triển khai giải thể những thị xã hỗn hợp là Bạc Liêu, Cần Thơ, Rạch Giá, Mỹ Tho và Long Xuyên vốn được lập nên trước đó .

Ngày 22 tháng 10 năm 1956, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm ký Sắc lệnh số 143-NV để ” thay đổi địa giới và tên Đô thành Sài Gòn  Chợ Lớn cùng các tỉnh và tỉnh lỵ tại Việt Nam”. Địa giới và địa danh các tỉnh ở miền Nam thay đổi nhiều, một số tỉnh mới được thành lập. Theo Sắc lệnh này, địa phận Nam Phần của Việt Nam Cộng Hoà gồm Đô thành Sài Gòn và 22 tỉnh, riêng ở miền Tây Nam Phần bao gồm 11 tỉnh có tên như sau: An Xuyên, Ba Xuyên, An Giang, Kiên Giang, Phong Dinh, Vĩnh Long, Kiến Hòa, Vĩnh Bình, Kiến Phong, Kiến Tường, Định Tường. Các tỉnh mới này được thành lập trên cơ sở đổi tên tỉnh hoặc do hợp nhất 2 tỉnh lại với nhau, cụ thể như sau:

• Hợp nhất tỉnh Chợ Lớn và tỉnh Tân An lại thành tỉnh Long An
• Hợp nhất tỉnh Mỹ Tho và tỉnh Gò Công lại thành tỉnh Định Tường
• Hợp nhất tỉnh Long Xuyên và tỉnh Châu Đốc lại thành tỉnh An Giang
• Hợp nhất tỉnh Sóc Trăng và tỉnh Bạc Liêu lại thành tỉnh Ba Xuyên
• Hợp nhất tỉnh Rạch Giá và tỉnh Hà Tiên lại thành tỉnh Kiên Giang
• Giải thể tỉnh Sa Đéc, sáp nhập vào địa bàn tỉnh Vĩnh Long
• Đổi tên tỉnh Cà Mau thành tỉnh An Xuyên
• Đổi tên tỉnh Cần Thơ thành tỉnh Phong Dinh
• Đổi tên tỉnh Bến Tre thành tỉnh Kiến Hòa
• Đổi tên tỉnh Trà Vinh thành tỉnh Vĩnh Bình
• Đổi tên tỉnh Phong Thạnh thành tỉnh Kiến Phong
• Đổi tên tỉnh Mộc Hóa thành tỉnh Kiến Tường
• Giữ nguyên tên tỉnh Vĩnh Long

Tên những tỉnh lỵ lúc bấy giờ cũng bị đổi khác như sau :

• Bến Tre đổi tên thành Trúc Giang (tỉnh lỵ tỉnh Kiến Hòa)
• Trà Vinh đổi tên thành Phú Vinh (tỉnh lỵ tỉnh Vĩnh Bình)
• Sóc Trăng đổi tên thành Khánh Hưng (tỉnh lỵ tỉnh Ba Xuyên)
• Cà Mau đổi tên thành Quản Long (tỉnh lỵ tỉnh An Xuyên)

Riêng tên những tỉnh lỵ sau đây thì vẫn được giữ nguyên và không bị biến hóa : Mỹ Tho ( tỉnh lỵ tỉnh Định Tường ), Cần Thơ ( tỉnh lỵ tỉnh Phong Dinh ), Rạch Giá ( tỉnh lỵ tỉnh Kiên Giang ), Long Xuyên ( tỉnh lỵ tỉnh An Giang ), Tân An ( tỉnh lỵ tỉnh Long An ), Mộc Hóa ( tỉnh lỵ tỉnh Kiến Tường ), Vĩnh Long ( tỉnh lỵ tỉnh Vĩnh Long ), Cao Lãnh ( tỉnh lỵ tỉnh Kiến Phong ) .Ngày 24 tháng 10 năm 1956, Tổng thống Nước Ta Cộng hòa Ngô Đình Diệm ký sắc lệnh phân loại lại địa giới những quân khu, theo đó xây dựng mới Đệ ngũ Quân khu, gồm có 13 tỉnh : Long An, Kiến Tường, Kiến Phong, Định Tường, Kiến Hòa, Vĩnh Long, Vĩnh Bình, An Giang, Phong Dinh, Ba Xuyên, Kiên Giang, An Xuyên và Côn Sơn .

Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Phần (VNCH 1957)Sửa đổi

Stt	Tên tỉnh	Tên tỉnh lỵ	Số quận	Tên các quận trực thuộc	Tên tỉnh cũ (1956)
1	An Giang	Long Xuyên	8	Châu Thành, Núi Sập, Chợ Mới, Thốt Nốt, Châu Phú, Tri Tôn, Tịnh Biên, Tân Châu	Long Xuyên Châu Đốc
2	An Xuyên	Quản Long	6	Quản Long, Thới Bình, Sông Ông Đốc, Đầm Dơi, Cái Nước, Năm Căn	Cà Mau
3	Ba Xuyên	Khánh Hưng	8	Châu Thành, Bố Thảo, Thạnh Trị, Long Phú, Lịch Hội Thượng, Vĩnh Lợi, Giá Rai, Phước Long	Sóc Trăng Bạc Liêu
4	Định Tường	Mỹ Tho	7	Châu Thành, Chợ Gạo, Bến Tranh, Cai Lậy, Cái Bè, Gò Công, Hòa Đồng	Mỹ Tho Gò Công
5	Kiên Giang	Rạch Giá	6	Kiên Thành, Kiên Tân, Kiên An, Kiên Bình, Hà Tiên, Phú Quốc	Rạch Giá Hà Tiên
6	Kiến Hòa	Trúc Giang	7	Trúc Giang, Ba Tri, Bình Đại, Giồng Trôm, Hàm Long, Mỏ Cày, Thạnh Phú	Bến Tre
7	Kiến Phong	Cao Lãnh	4	Cao Lãnh, Mỹ An, Thanh Bình, Hồng Ngự	Phong Thạnh
8	Kiến Tường	Mộc Hóa	3	Châu Thành, Ấp Bắc, Tuyên Bình	Mộc Hóa
9	Long An	Tân An	7	Bình Phước, Thủ Thừa, Tân Trụ, Bến Lức, Cần Giuộc, Cần Đước, Đức Hòa	Chợ Lớn Tân An
10	Phong Dinh	Cần Thơ	5	Châu Thành, Ô Môn, Phụng Hiệp, Long Mỹ, Kế Sách	Cần Thơ
11	Vĩnh Bình	Phú Vinh	9	Châu Thành, Càng Long, Cầu Kè, Cầu Ngang, Long Toàn, Tiểu Cần, Trà Cú, Trà Ôn, Vũng Liêm	Trà Vinh
12	Vĩnh Long	Vĩnh Long	6	Châu Thành, Chợ Lách, Tam Bình, Bình Minh, Sa Đéc, Lấp Vò	Vĩnh Long Sa Đéc

Ngày 22 tháng 10 năm 1956, cơ quan chính phủ VNCH quyết định hành động hợp 2 tỉnh Tân An và Chợ Lớn thành tỉnh Long An .Ngày 5 tháng 4 năm 1959, thiết lập tòa đại biểu chính phủ nước nhà Nước Ta Cộng hòa tại tây nam Nam Phần, gồm có những tỉnh : An Xuyên, Long An, Định Tường, Kiến Tường, Kiến Phong, Kiến Hòa, Vĩnh Bình, Vĩnh Long, An Giang, Kiên Giang, Phong Dinh, Ba Xuyên. Trụ sở đặt tại Cần ThơNgày 16 tháng 4 năm 1959, Tổng thống Nước Ta Cộng hoà ký sắc lệnh phân loại lại địa giới một số ít quân khu, theo đó Đệ ngũ Quân khu gồm có 12 tỉnh : Kiến Tường, Kiến Phong, Định Tường, Kiến Hòa, Vĩnh Long, Vĩnh Bình, An Giang, Phong Dinh, Ba Xuyên, Kiên Giang, An Xuyên và Côn Sơn. Riêng Quân khu Thủ đô gồm có : Thủ đô TP HCM, tỉnh Gia Định, tỉnh Long An .

Ngày 21 tháng 1 năm 1961, Tổng thống Ngô Đình Diệm ban hành Sắc lệnh số 244-NV cho thành lập thêm tỉnh Chương Thiện trên cơ sở tách một phần đất đai từ các tỉnh Phong Dinh (các quận Đức Long và Long Mỹ), Kiên Giang (các quận Kiên Long và Kiên Hưng) và Ba Xuyên (quận Phước Long). Tỉnh lỵ có tên là Vị Thanh.

Ngày 1 tháng 6 năm 1961, Quân khu Thủ đô đổi thành Biệt khu Thủ đô gồ có Đô thành Hồ Chí Minh, thỉnh Gia Định và Đặc khu Côn Sơn, tiểu khu Long An chuyển sang thường trực Quân khu 3, do đó tỉnh Long An thuộc về khu vực miền Đông Nam Phần .

Ngày 15 tháng 10 năm 1963, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm lại ban hành Sắc lệnh số 124-NV thành lập tỉnh Hậu Nghĩa từ phần đất tách ra của các tỉnh Long An (các quận Đức Hòa và Đức Huệ), Bình Dương (quận Củ Chi) và Tây Ninh (quận Trảng Bàng). Tỉnh lỵ đặt tại Bàu Trai, nhưng lúc này lại có tên gọi mới là Khiêm Cường.

Ngày 1 tháng 11 năm 1963, chính quyền sở tại Đệ nhất Cộng hòa của Nước Ta Cộng hòa bị lật đổ, Tổng thống Ngô Đình Diệm bị ám sát. nhà nước mới của Nước Ta Cộng hòa được xây dựng, triển khai chia tách và trả lại tên gọi cho một vài tỉnh vốn đã bị giải thể và sáp nhập vào những tỉnh khác trước đây, đơn cử như sau :

• Ngày 20 tháng 12 năm 1963, Thủ tướng Chính phủ lâm thời Việt Nam Cộng hòa ban hành Sắc lệnh số 36-TTP tái lập tỉnh Gò Công. Tỉnh lỵ có tên là Gò Công.
• Ngày 8 tháng 9 năm 1964, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Cộng hòa đồng loạt ban hành các Sắc lệnh tái lập tỉnh, quy định các tỉnh này chính thức đi vào hoạt động kể từ ngày 1 tháng 10 năm 1964 như sau:
• Sắc lệnh số 245-NV tái lập tỉnh Bạc Liêu. Tỉnh lỵ có tên là Vĩnh Lợi
• Sắc lệnh số 246-NV tái lập tỉnh Châu Đốc. Tỉnh lỵ có tên là Châu Phú
• Ngày 24 tháng 9 năm 1966, Chủ tịch Ủy ban lãnh đạo Quốc gia thuộc chính quyền Việt Nam Cộng hòa Ban hành Sắc lệnh số 162-SL/ĐUHC tái lập tỉnh Sa Đéc. Tỉnh lỵ có tên là Sa Đéc. Tỉnh Sa Đéc chính thức đi vào hoạt động kể từ ngày 23 tháng 12 năm 1966[13].

Ngày 9 tháng 12 năm 1965, quản trị Uỷ ban Hành pháp chính quyền sở tại Nước Ta Cộng hòa là Nguyễn Cao Kỳ đã ký phát hành Nghị định phân loại Nam Nước Ta thành 4 vùng giải pháp, Quân khu Thủ đô và Đặc khu Rừng Sác. Theo đó, Vùng 4 Chiến thuật, gồm có 15 tỉnh : Kiến Tường, Định Tường, Gò Công, Kiến Hòa, Kiến Phong, Vĩnh Long, Vĩnh Bình, Châu Đốc, An Giang, Kiên Giang, Phong Dinh, Chương Thiện, Bạc Liêu, Ba Xuyên, An Xuyên. Tháng 7 năm 1970, những ” Vùng giải pháp ” được đổi tên trở lại thành những ” Quân khu “, trong đó có Quân khu 4 với Bộ chỉ huy đặt ở Cần Thơ .Thời Nước Ta Cộng hòa, tên gọi Q. Châu Thành ở 1 số ít tỉnh miền Tây Nam Phần bị đổi khác thành tên gọi Q. khác như sau :

• Quận Châu Thành ở tỉnh Gò Công bị giải thể, chia ra thành 2 quận là Hòa Lạc và Hòa Tân;
• Quận Châu Thành ở tỉnh Kiến Hòa (tỉnh Bến Tre cũ) bị đổi tên thành quận Trúc Giang (sau khi đã tách ra và thành lập quận Hàm Long);
• Quận Châu Thành ở tỉnh Sa Đéc bị đổi tên thành quận Đức Thịnh (sau khi đã tách ra và thành lập quận Đức Tôn);
• Quận Châu Thành ở tỉnh Châu Đốc bị đổi tên thành quận Châu Phú (sau khi đã tách ra và thành lập quận An Phú);
• Quận Châu Thành ở tỉnh Kiên Giang (tỉnh Rạch Giá cũ) bị đổi tên thành quận Kiên Thành (sau khi đã tách ra và thành lập quận Kiên Tân);
• Quận Châu Thành ở tỉnh Ba Xuyên (tỉnh Sóc Trăng cũ) bị đổi tên thành quận Mỹ Xuyên (sau khi đã tách ra và thành lập quận Thuận Hòa);
• Quận Châu Thành ở tỉnh An Xuyên (tỉnh Cà Mau cũ) bị đổi tên thành quận Quản Long.

Ngày 24 tháng 9 năm 1966, chính phủ nước nhà VNCH quyết định hành động tái lập tỉnh Sa Đéc tách ra từ tỉnh Vĩnh Long. Tính đến thời gian này miền Tây Nam Phần có tổng thể là 16 tỉnh .

Danh sách các tỉnh miền Tây Nam Phần (1975)Sửa đổi

Stt	Tên tỉnh	Tên tỉnh lỵ	Số quận	Tên các quận trực thuộc
1	An Giang	Long Xuyên	4	Châu Thành, Huệ Đức, Chợ Mới, Thốt Nốt
2	An Xuyên	Quản Long	6	Quản Long, Thới Bình, Sông Ông Đốc, Đầm Dơi, Cái Nước, Năm Căn
3	Ba Xuyên	Khánh Hưng	8	Mỹ Xuyên, Thuận Hòa, Kế Sách, Thạnh Trị, Ngã Năm, Long Phú, Lịch Hội Thượng, Hòa Tú
4	Bạc Liêu	Vĩnh Lợi	4	Vĩnh Lợi, Vĩnh Châu, Giá Rai, Phước Long
5	Châu Đốc	Châu Phú	5	Châu Phú, Tri Tôn, Tịnh Biên, Tân Châu, An Phú
6	Chương Thiện	Vị Thanh	5	Đức Long, Long Mỹ, Kiên Long, Kiên Hưng, Kiến Thiện
7	Định Tường	Mỹ Tho	8	Châu Thành, Chợ Gạo, Bến Tranh, Sầm Giang, Cai Lậy, Cái Bè, Giáo Đức, Hậu Mỹ
8	Gò Công	Gò Công	4	Hòa Đồng, Hòa Lạc, Hòa Tân, Hòa Bình
9	Kiên Giang	Rạch Giá	8	Kiên Thành, Kiên Tân, Kiên An, Kiên Lương, Kiên Bình, Hiếu Lễ, Hà Tiên, Phú Quốc
10	Kiến Hòa	Trúc Giang	10	Trúc Giang, Ba Tri, Bình Đại, Đôn Nhơn, Giồng Trôm, Hàm Long, Hương Mỹ, Mỏ Cày, Thạnh Phú, Phước Hưng
11	Kiến Phong	Cao Lãnh	6	Cao Lãnh, Kiến Văn, Mỹ An, Thanh Bình, Đồng Tiến, Hồng Ngự
12	Kiến Tường	Mộc Hóa	4	Châu Thành, Kiến Bình, Tuyên Bình, Tuyên Nhơn
13	Phong Dinh	Cần Thơ	7	Châu Thành, Phong Phú, Phụng Hiệp, Thuận Nhơn, Thuận Trung, Phong Điền, Phong Thuận
14	Sa Đéc	Sa Đéc	4	Đức Thịnh, Đức Thạnh, Đức Tôn, Lấp Vò
15	Vĩnh Bình	Phú Vinh	7	Châu Thành, Càng Long, Cầu Kè, Cầu Ngang, Long Toàn, Tiểu Cần, Trà Cú
16	Vĩnh Long	Vĩnh Long	7	Châu Thành, Minh Đức, Vũng Liêm, Chợ Lách, Tam Bình, Trà Ôn, Bình Minh

Năm 1970, Thủ tướng chính quyền sở tại Nước Ta Cộng hòa là ông Trần Thiện Khiêm đã phát hành những Sắc lệnh cho cải biến và tái lập lập ở miền Tây Nam Phần 3 thị xã tự trị thường trực chính quyền sở tại Trung ương Nước Ta Cộng hòa, tương tự cấp tỉnh lúc bấy giờ là thị xã Mỹ Tho, thị xã Cần Thơ và thị xã Rạch Giá. Cụ thể như sau :

• Ngày 30 tháng 9: ban hành Sắc lệnh số 114-SL/NV cải biến xã Điều Hòa thuộc quận Châu Thành, tỉnh Định Tường thành “thị xã Mỹ Tho”
• Ngày 30 tháng 9: ban hành Sắc lệnh số 115-SL/NV cải biến xã Tân An và các phần đất phụ cận (bao gồm xã Thuận Đức, ấp Lợi Nguyên thuộc xã An Bình và ấp Bình Nhựt thuộc xã Long Tuyền) thuộc quận Châu Thành, tỉnh Phong Dinh thành “thị xã Cần Thơ”.
• Ngày 20 tháng 11: ban hành Sắc lệnh số 144-SL/NV cải biến hai xã Vĩnh Thanh Vân và An Hòa thuộc quận Kiên Thành, tỉnh Kiên Giang thành “thị xã Rạch Giá”

Ngày 7 tháng 6 năm 1971, chính quyền Việt Nam Cộng hòa ban hành Nghị định số 585-NĐ/NV thành lập tại thị xã Cần Thơ 2 quận lấy tên là quận 1 (quận Nhứt) và quận 2 (quận Nhì). Địa phận của 2 quận này được phân chia thành 8 khu phố trực thuộc. Trong đó quận 1 (quận Nhứt) có 5 khu phố: An Lạc, An Cư, An Nghiệp, An Hòa, An Thới và quận 2 (quận Nhì) có 3 khu phố: Hưng Lợi, Hưng Phú, Hưng Thạnh.

Ngày 7 tháng 6 năm 1971, chính quyền sở tại Nước Ta Cộng hòa cũng phát hành Nghị định chia địa phận thị xã Rạch Giá thành 6 thành phố thường trực : Vĩnh Thanh Vân, Vĩnh Thanh, Vĩnh Lạc, Vĩnh Hiệp, An Hoà, Phó Cơ Điều .

Ngày 10 tháng 6 năm 1971, Tổng trưởng Nội vụ chính quyền Việt Nam Cộng hòa ban hành Nghị định số 493-BNV/HCĐP/26/ĐT/NĐ chia địa phận thị xã Mỹ Tho thành 6 khu phố trực thuộc: 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Ngày 22 tháng 8 năm 1972, Tổng trưởng Nội vụ chính quyền Việt Nam Cộng hòa lạo ban hành Nghị định số 553BNV/HCĐP/NÐ, đối các danh xưng khu phố của thị xă thành “phường”.

Stt	Tên thị xã	Dân số (1974)	Số quận	Đơn vị hành chính trực thuộc	Chú thích
1	Cần Thơ	182.424	2	8 phường: An Lạc, An Cư, An Nghiệp, An Hòa, An Thới, Hưng Lợi, Hưng Phú, Hưng Thạnh	Thị xã tự trị kiêm tỉnh lỵ tỉnh Phong Dinh
2	Mỹ Tho	119.892	1	6 phường: 1, 2, 3, 4, 5, 6	Thị xã tự trị kiêm tỉnh lỵ tỉnh Định Tường
3	Rạch Giá	99.933	1	6 phường: Vĩnh Thanh Vân, Vĩnh Thanh, Vĩnh Lạc, Vĩnh Hiệp, An Hoà, Phó Cơ Điều	Thị xã tự trị kiêm tỉnh lỵ tỉnh Kiên Giang

Giai đoạn 1956-1975 dưới Chính quyền Cách mạngSửa đổi

Tuy nhiên, chính quyền sở tại Mặt trận dân tộc bản địa giải phóng miền Nam Nước Ta ( sau này là nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta ) và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phần nhiều không công nhận tên gọi những tỉnh mới ở miền Tây lúc bấy giờ, mà thay vào đó vẫn sử dụng những tên gọi tỉnh cũ trước đây. Riêng tên gọi những tỉnh Long An, An Giang, Kiến Phong và Kiến Tường thì vẫn được chính quyền sở tại Cách mạng sử dụng. Cụ thể như sau :

• Thành lập mới các tỉnh Kiến Phong và Kiến Tường có địa giới hành chính giống như phía VNCH
• Hợp nhất tỉnh Chợ Lớn và tỉnh Tân An lại thành tỉnh Long An
• Hợp nhất tỉnh Mỹ Tho và tỉnh Gò Công lại thành tỉnh Mỹ Tho (VNCH gọi là tỉnh Định Tường)
• Hợp nhất tỉnh Long Xuyên và tỉnh Châu Đốc lại thành tỉnh An Giang
• Hợp nhất tỉnh Sóc Trăng và tỉnh Bạc Liêu lại thành tỉnh Sóc Trăng (VNCH gọi là tỉnh Ba Xuyên)
• Hợp nhất tỉnh Rạch Giá và tỉnh Hà Tiên lại thành tỉnh Rạch Giá (VNCH gọi là tỉnh Kiên Giang)
• Giải thể tỉnh Sa Đéc, sáp nhập vào địa bàn tỉnh Vĩnh Long
• Giữ nguyên tên gọi các tỉnh: Cần Thơ, Bến Tre, Trà Vinh, Cà Mau, Vĩnh Long

Năm 1957, địa phận miền Tây Nam Bộ tương ứng với Khu 8 và Khu 9, gồm có 12 tỉnh : Long An, Kiến Tường, Kiến Phong, Mỹ Tho, Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, An Giang, Cần Thơ, Rạch Giá, Sóc Trăng, Cà Mau

Danh sách các tỉnh thuộc khu 8 và 9 năm 1970Sửa đổi

Stt	Tên tỉnh phía Cách mạng	Thị xã trực thuộc	Huyện trực thuộc	Thuộc khu	Tên tỉnh phía VNCH
1	An Giang	Long Xuyên Châu Đốc	Châu Thành, Huệ Đức, Châu Phú, Tri Tôn, Tịnh Biên, Tân Châu, An Phú, Phú Tân	8	An Giang Châu Đốc
2	Cà Mau	Cà Mau	Châu Thành, Thới Bình, Giá Rai, Trần Văn Thời, Ngọc Hiển, Duyên Hải	9	An Xuyên
3	Sóc Trăng	Sóc Trăng Bạc Liêu	Châu Thành, Mỹ Xuyên, Thạnh Trị, Long Phú, Lịch Hội Thượng, Vĩnh Châu, Vĩnh Lợi, Hồng Dân	9	Ba Xuyên Bạc Liêu
4	Mỹ Tho	Mỹ Tho	Châu Thành Bắc, Châu Thành Nam, Chợ Gạo, Cai Lậy, Cái Bè	8	Định Tường
5	Gò Công	Gò Công	Gò Công Đông, Gò Công Tây	8	Gò Công
6	Rạch Giá	Rạch Giá	Châu Thành A, Châu Thành B, Tân Hiệp, An Biên, Vĩnh Thuận, Gò Quao, Giồng Riềng, Hà Tiên, Phú Quốc	9	Kiên Giang Chương Thiện
7	Bến Tre	Bến Tre	Châu Thành Đông, Châu Thành Tây, Ba Tri, Bình Đại, Giồng Trôm, Mỏ Cày, Thạnh Phú, Chợ Lách	8	Kiến Hòa
8	Long An	Tân An	Châu Thành, Tân Trụ, Thủ Thừa, Bến Lức, Cần Giuộc, Cần Đước, Đức Hòa và Đức Huệ	8	Long An Hậu Nghĩa
9	Kiến Phong	Cao Lãnh	Cao Lãnh, Kiến Văn, Mỹ An, Chợ Mới, Thanh Bình, Tam Nông, Hồng Ngự	8	Kiến Phong
10	Kiến Tường		Vùng 2, Vùng 4, Vùng 6, Vùng 8	8	Kiến Tường
11	Cần Thơ	Cần Thơ Vị Thanh	Châu Thành A, Châu Thành B, Ô Môn, Thốt Nốt, Phụng Hiệp, Long Mỹ, Kế Sách	9	Phong Dinh Chương Thiện
12	Trà Vinh	Trà Vinh	Châu Thành, Càng Long, Cầu Kè, Cầu Ngang, Duyên Hải, Tiểu Cần, Trà Cú	9	Vĩnh Bình
13	Vĩnh Long	Vĩnh Long Sa Đéc	Châu Thành, Cái Nhum, Vũng Liêm, Tam Bình, Trà Ôn, Bình Minh, Sa Đéc, Lấp Vò	9	Vĩnh Long Sa Đéc

Tháng 8 năm 1968, tái lập tỉnh Gò Công trên cơ sở tách ra từ tỉnh Mỹ Tho. Năm 1971, xây dựng tỉnh Châu Hà trên cơ sở tách đất từ tỉnh An Giang và tỉnh Rạch Giá. Tháng 11 năm 1973, tái lập tỉnh Bạc Liêu trên cơ sở tách ra từ tỉnh Sóc Trăng .Tháng 5 năm 1974, giải thể những tỉnh An Giang, Châu Hà và Kiến Phong để tái lập những tỉnh có tên là Long Châu Hà, Long Châu Tiền và Sa Đéc. Tỉnh Sa Đéc lúc này cũng nhận lại phần đất đã bị sáp nhập vào tỉnh Vĩnh Long từ năm 1957 .Năm 1967, Trung ương Cục miền Nam quyết định hành động tách thị xã Mỹ Tho ra khỏi tỉnh Mỹ Tho để xây dựng thành phố Mỹ Tho thường trực Khu 8. Năm 1969, tách thị xã Cần Thơ ra khỏi tỉnh Cần Thơ để giao cho Khu 9 quản trị. Đến năm 1972, nâng thị xã Cần Thơ lên trở thành thành phố Cần Thơ thường trực Khu 9 .

Stt	Tên Thành phố	Năm Thành lập	Quận trực thuôc	Thuộc khu	Chú thích
1	Thành phố Cần Thơ	1972	Quận 1, quận 2 và quận 3	9	Tồn tại độc lập, ngang hàng với tỉnh Cần Thơ
2	Thành phố Mỹ Tho	1967	Quận 1, quận 2, quận 3 và quận 4	8	Tồn tại độc lập, ngang hàng với tỉnh Mỹ Tho

Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, chính quyền sở tại quân quản Cộng hòa miền Nam Nước Ta lúc bấy giờ vẫn duy trì tên gọi những tỉnh thường trực Khu 8 và Khu 9 như cũ cho đến đầu năm 1976. Lúc này, chính quyền sở tại Cách mạng cũng bỏ tên tuổi ” Q. ” có từ thời Pháp thuộc và lấy tên tuổi ” huyện ” ( ” Q. ” và ” phường ” dành cho những đơn vị chức năng hành chánh tương tự khi đã đô thị hóa ) .Vào thời gian này, Khu 8 và Khu 9 ở miền Tây Nam Bộ có những tỉnh, thành phố thường trực như sau :

• Thành phố Mỹ Tho, thành phố Cần Thơ
• 15 tỉnh: Long An, Kiến Tường, Mỹ Tho, Gò Công, Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, Sa Đéc, Long Châu Tiền, Long Châu Hà, Cần Thơ, Rạch Giá, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau

Ngày 20 tháng 9 năm 1975, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 245-NQ/TW về việc bỏ khu, hợp tỉnh trong toàn quốc “nhằm xây dựng các tỉnh thành những đơn vị kinh tế, kế hoạch và đơn vị hành chính có khả năng giải quyết đến mức cao nhất những yêu cầu về đẩy mạnh sản xuất, tổ chức đời sống vật chất, văn hóa của nhân dân, về củng cố quốc phòng, bảo vệ trị an, và có khả năng đóng góp tốt nhất vào sự nghiệp chung của cả nước”. Theo Nghị quyết này, các tỉnh hợp lại sẽ đề nghị Nhà nước quyết định tên và tỉnh lỵ của tỉnh mới. Lúc này, các tỉnh ở miền Tây Nam Bộ ban đầu dự kiến sẽ hợp nhất lại như sau:

• Tỉnh Cà Mau, tỉnh Bạc Liêu và hai huyện Vĩnh Thuận, An Biên của tỉnh Rạch Giá (trừ hai xã Tây Yên và Đông Yên)
• Tỉnh Long Châu Hà, tỉnh Rạch Giá và huyện Thốt Nốt của tỉnh Cần Thơ
• Tỉnh Cần Thơ, tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Vĩnh Long, tỉnh Trà Vinh và thành phố Cần Thơ
• Tỉnh Long Châu Tiền, tỉnh Sa Đéc và tỉnh Kiến Tường
• Tỉnh Mỹ Tho, tỉnh Gò Công, tỉnh Long An, tỉnh Bến Tre và thành phố Mỹ Tho

Nhưng đến ngày 20 tháng 12 năm 1975, Bộ Chính trị lại ra Nghị quyết số 19/NQ điều chỉnh lại việc hợp nhất tỉnh ở miền Nam Việt Nam cho sát với tình hình thực tế. Theo đó hợp nhất các tỉnh sau đây thành những tỉnh mới:

• Tỉnh Cà Mau và tỉnh Bạc Liêu
• Tỉnh Cần Thơ (gồm cả huyện Thốt Nốt), tỉnh Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ
• Tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Trà Vinh
• Tỉnh Mỹ Tho, tỉnh Gò Công và thành phố Mỹ Tho
• Tỉnh Long An và tỉnh Kiến Tường
• Tây Long Châu Tiền và Long Châu Hà (tỉnh An Giang cũ bao gồm của tỉnh Long Xuyên, tỉnh Châu Đốc trừ huyện Thốt Nốt)
• Tỉnh Sa Đéc và tỉnh Kiến Phong cũ
• Tỉnh Bến Tre vẫn để thành tỉnh riêng
• Tỉnh Rạch Giá cũ (bao gồm cả các huyện Hà Tiên, Phú Quốc và Châu Thành A của tỉnh Long Châu Hà) vẫn để thành tỉnh riêng

Từ năm 1976 đến naySửa đổi

Tháng 2 năm 1976, nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta đã ra Nghị định về việc giải thể Khu, hợp nhất tỉnh ở miền Nam. Các tỉnh ở miền Tây Nam Bộ lúc này được hợp nhất như sau :

• Tỉnh Long An (gồm tỉnh Long An và tỉnh Kiến Tường cũ). Tỉnh lỵ: thị xã Tân An
• Tỉnh Tiền Giang (gồm tỉnh Mỹ Tho, tỉnh Gò Công và thành phố Mỹ Tho cũ). Tỉnh lỵ: thành phố Mỹ Tho
• Tỉnh Cửu Long (gồm tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Trà Vinh cũ). Tỉnh lỵ: thị xã Vĩnh Long
• Tỉnh Hậu Giang (gồm tỉnh Cần Thơ, tỉnh Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ cũ). Tỉnh lỵ: thành phố Cần Thơ
• Tỉnh Đồng Tháp (gồm tỉnh Sa Đéc và tỉnh Kiến Phong cũ). Tỉnh lỵ: thị xã Sa Đéc
• Tỉnh An Giang (gồm một số huyện của tỉnh Long Châu Hà, hai huyện của tỉnh Long Châu Tiền, một huyện của tỉnh Sa Đéc và toàn bộ tỉnh An Giang cũ trước chia ra nay nhập lại giữ tên An Giang). Tỉnh lỵ: thị xã Long Xuyên
• Tỉnh Kiên Giang (gồm tỉnh Rạch Giá và ba huyện của tỉnh Long Châu Hà cũ). Tỉnh lỵ: thị xã Rạch Giá
• Tỉnh Minh Hải (gồm tỉnh Cà Mau và tỉnh Bạc Liêu cũ). Tỉnh lỵ: thị xã Minh Hải (tên gọi mới của thị xã Bạc Liêu)
• Tỉnh Bến Tre. Tỉnh lỵ: thị xã Bến Tre

Ngày 17 tháng 5 năm 1984, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định số 75-HĐBT[14] về việc đổi tên thị xã Minh Hải thành thị xã Bạc Liêu thuộc tỉnh Minh Hải. Ngày 18 tháng 12 năm 1984, Hội đồng Bộ trưởng ra Quyết định số 170-HĐBT[15] về việc chuyển tỉnh lỵ tỉnh Minh Hải từ thị xã Bạc Liêu về thị xã Cà Mau. Từ đó, tỉnh lỵ tỉnh Minh Hải đặt tại thị xã Cà Mau cho đến cuối năm 1996.

Ngày 26 tháng 12 năm 1991, Quốc hội Nước Ta phát hành Nghị quyết về việc chia lại 1 số ít tỉnh trong cả nước nói chung và miền Tây Nam Bộ nói riêng, đơn cử như sau :

• Chia tỉnh Hậu Giang thành 2 tỉnh, lấy tên là tỉnh Cần Thơ và tỉnh Sóc Trăng:
• Tỉnh lỵ tỉnh Cần Thơ đặt tại thành phố Cần Thơ
• Tỉnh lỵ tỉnh Sóc Trăng đặt tại thị xã Sóc Trăng
• Chia tỉnh Cửu Long thành 2 tỉnh, lấy tên là tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Trà Vinh:
• Tỉnh lỵ tỉnh Vĩnh Long đặt tại thị xã Vĩnh Long
• Tỉnh lỵ tỉnh Trà Vinh đặt tại thị xã Trà Vinh

Ngày 29 tháng 4 năm 1994, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 36-CP[16] về việc di chuyển tỉnh lỵ tỉnh Đồng Tháp từ thị xã Sa Đéc về thị xã Cao Lãnh.

Ngày 6 tháng 11 năm 1996, Quốc hội Nước Ta lại phát hành Nghị quyết về việc chia tỉnh Minh Hải thành hai tỉnh là tỉnh Cà Mau và tỉnh Bạc Liêu :

• Tỉnh lỵ tỉnh Bạc Liêu đặt tại thị xã Bạc Liêu
• Tỉnh lỵ tỉnh Cà Mau đặt tại thị xã Cà Mau

Ngày 26 tháng 11 năm 2003, Quốc hội Việt Nam ban hành Nghị quyết số 22/2003/QH11[17] về việc chia và điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh. Theo đó, chia tỉnh Cần Thơ thành thành phố Cần Thơ trực thuộc trung ương và tỉnh Hậu Giang. Tỉnh lỵ tỉnh Hậu Giang đặt tại thị xã Vị Thanh.

Bảng dưới là list những tỉnh miền Tây Nam Bộ năm 1998 [ 18 ]

Tây Nam Bộ năm 1998Sửa đổi

Stt	Tên tỉnh	Tỉnh lỵ	Thành phố	Thị xã	Huyện	Tên Tỉnh cũ (trước 1976)
1	An Giang	Long Xuyên		Long Xuyên Châu Đốc	Châu Thành, Thoại Sơn, Châu Phú, Tri Tôn, Tịnh Biên, Tân Châu, An Phú, Phú Tân, Chợ Mới.	An Giang
2	Cà Mau	Cà Mau		Cà Mau	Thới Bình, Trần Văn Thời, Ngọc Hiển, Cái Nước, Đầm Dơi	Cà Mau
3	Bạc Liêu	Bạc Liêu		Bạc Liêu	Vĩnh Lợi, Giá Rai, Hồng Dân	Bạc Liêu
4	Sóc Trăng	Sóc Trăng		Sóc Trăng	Mỹ Tú, Mỹ Xuyên, Thạnh Trị, Long Phú, Kế Sách	Sóc Trăng
5	Tiền Giang	Mỹ Tho	Mỹ Tho	Gò Công	Châu Thành, Chợ Gạo, Cai Lậy, Cái Bè, Tân Phước, Gò Công Đông, Gò Công Tây	Mỹ Tho
6	Kiên Giang	Rạch Giá		Rạch Giá	Châu Thành, Tân Hiệp, An Biên, An Minh, Vĩnh Thuận, Gò Quao, Giồng Riềng, Hòn Đất, Hà Tiên, Phú Quốc, Kiên Hải	Rạch Giá
7	Bến Tre	Bến Tre		Bến Tre	Châu Thành, Ba Tri, Bình Đại, Giồng Trôm, Mỏ Cày, Thạnh Phú, Chợ Lách	Bến Tre
8	Long An	Tân An		Tân An	Châu Thành, Tân Trụ, Thủ Thừa, Bến Lức, Cần Giuộc, Cần Đước, Đức Hòa, Đức Huệ, Mộc Hóa, Thạnh Hóa, Tân Thạnh, Tân Hưng, Vĩnh Hưng	Long An Kiến Tường
9	Đồng Tháp	Cao Lãnh		Cao Lãnh Sa Đéc	Châu Thành, Lai Vung, Lấp Vò, Cao Lãnh, Tháp Mười, Thanh Bình, Tam Nông, Hồng Ngự, Tân Hồng	Sa Đéc Kiến Phong
10	Cần Thơ	Cần Thơ	Cần Thơ		Châu Thành, Ô Môn, Thốt Nốt, Phụng Hiệp, Vị Thanh, Long Mỹ	Cần Thơ
11	Trà Vinh	Trà Vinh		Trà Vinh	Châu Thành, Càng Long, Cầu Kè, Cầu Ngang, Duyên Hải, Tiểu Cần, Trà Cú	Trà Vinh
12	Vĩnh Long	Vĩnh Long		Vĩnh Long	Long Hồ, Mang Thít, Vũng Liêm, Tam Bình, Trà Ôn, Bình Minh	Vĩnh Long

Các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long hiện naySửa đổi

• Mục diện tích và dân số ghi theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam trên trang Wikipedia của các tỉnh thành Việt Nam.

Bản đồ khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (Tây Nam Bộ)

Stt	Tên tỉnh	Tỉnh lỵ[19]	Thành phố	Thị xã	Quận	Huyện	Diện tích (km²)	Dân số (người)	Mật độ dân số (người/km²)	Biển số xe	Mã vùng ĐT
1	Cần Thơ	Q Ninh Kiều			5	4	1.439,20	1.235.171	858	65	0292
2	An Giang	Tp Long Xuyên	2	1		8	3.536,70	1.908.352	540	67	0296
3	Bạc Liêu	Tp Bạc Liêu	1	1		5	2.669,00	907.236	340	94	0291
4	Bến Tre	Tp Bến Tre	1			8	2.394,60	1.288.463	538	71	0275
5	Long An	Tp Tân An	1	1		13	4.494,93	1.695.150	377	62	0272
6	Cà Mau	Tp Cà Mau	1			8	5.294,87	1.194.476	226	69	0290
7	Sóc Trăng	Tp Sóc Trăng	1	2		8	3.311,87	1.199.653	362	83	0299
8	Hậu Giang	Tp Vị Thanh	2	1		5	1.621,80	733.017	452	95	0293
9	Trà Vinh	Tp Trà Vinh	1	1		7	2.358,20	1.009.168	428	84	0294
10	Đồng Tháp	Tp Cao Lãnh	3			9	3.383,80	1.599.504	473	66	0277
11	Vĩnh Long	Tp Vĩnh Long	1	1		6	1.525,60	1.022.791	670	64	0270
12	Kiên Giang	Tp Rạch Giá	3			12	6.348,80	1.723.067	271	68	0297
13	Tiền Giang	Tp Mỹ Tho	1	2		8	2.510,50	1.764.185	703	63	0273
Tổng			18	10	5	101	40.889,87	17.273.630	423

Hiện tại, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích tự nhiên là 4,661 triệu ha (Tỷ lệ 12,25% so với Tổng diện tích cả nước) với dân số gần 18 triệu người (Tỷ lệ 18,5% so với tổng dân số cả nước), bình quân 440 người trên 1 cây số vuông.

Hiện nay, hầu hết những đô thị vốn trước kia là thị xã tỉnh lỵ của một tỉnh ở vùng đồng bằng sông Cửu Long đều đã trở thành những thành phố thường trực tỉnh ( ngoại trừ thành phố Cần Thơ thường trực TW từ đầu năm 2004 ). Trong đó, tỉnh Đồng Tháp có ba thành phố là Cao Lãnh, Hồng Ngự và Sa Đéc, tỉnh Kiên Giang có ba thành phố là Rạch Giá, Hà Tiên và Phú Quốc, tỉnh An Giang có hai thành phố là Long Xuyên và Châu Đốc, tỉnh Hậu Giang có hai thành phố là Vị Thanh và Ngã Bảy. Các tỉnh còn lại đều có một thành phố thường trực tỉnh .Trong suốt thời kỳ từ đầu năm 1976 cho đến năm 1999, toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long chỉ có hai thành phố ( lúc bấy giờ đều là thành phố thường trực tỉnh ) là Cần Thơ và Mỹ Tho. Từ năm 1999 đến nay, lần lượt những thị xã được tăng cấp trở thành những thành phố thường trực tỉnh .Các thành phố lập trước năm 1975 :

• Thành phố Mỹ Tho: lập ngày 24 tháng 08 năm 1967 theo Quyết định của Trung ương Cục miền Nam
• Thành phố Cần Thơ: lập vào tháng 8 năm 1972 theo Quyết định của chính quyền Cộng hòa miền Nam Việt Nam

Các thành phố lập từ năm 1999 đến nay :

• Thành phố Long Xuyên: lập ngày 01 tháng 03 năm 1999 theo Nghị định số 09/1999/NĐ-CP[20]
• Thành phố Cà Mau: lập ngày 14 tháng 04 năm 1999 theo Nghị định số 21/1999/NĐ-CP[21]
• Thành phố Rạch Giá: lập ngày 26 tháng 07 năm 2005 theo Nghị định số 97/2005/NĐ-CP[22]
• Thành phố Cao Lãnh: lập ngày 16 tháng 01 năm 2007 theo Nghị định số 10/2007/NĐ-CP[23]
• Thành phố Sóc Trăng: lập ngày 08 tháng 02 năm 2007 theo Nghị định số 22/2007/NĐ-CP[24]
• Thành phố Vĩnh Long: lập ngày 10 tháng 04 năm 2009 theo Nghị định số 16/NĐ-CP
• Thành phố Bến Tre: lập ngày 11 tháng 08 năm 2009 theo Nghị định số 34/NQ-CP[25]
• Thành phố Tân An: lập ngày 24 tháng 08 năm 2009 theo Nghị định số 38/NQ-CP[26]
• Thành phố Trà Vinh: lập ngày 04 tháng 03 năm 2010 theo Nghị định số 11/NQ-CP[27]
• Thành phố Bạc Liêu: lập ngày 27 tháng 08 năm 2010 theo Nghị định số 32/NQ-CP[28]
• Thành phố Vị Thanh: lập ngày 23 tháng 09 năm 2010 theo Nghị định số 34/NQ-CP[29]
• Thành phố Châu Đốc: lập ngày 19 tháng 07 năm 2013 theo Nghị định số 86/NQ-CP[30]
• Thành phố Sa Đéc: lập ngày 14 tháng 10 năm 2013 theo Nghị định số 113/NQ-CP[31]
• Thành phố Hà Tiên: lập ngày 11 tháng 09 năm 2018 theo Nghị quyết số 573/NQ-UBTVQH14[32]
• Thành phố Ngã Bảy: lập ngày 10 tháng 01 năm 2020 theo nghị quyết số 869/NQ-UBTVQH14[33]
• Thành phố Hồng Ngự: lập ngày 18 tháng 09 năm 2020 theo Nghị quyết số 1003/NQ-UBTVQH14[34].
• Thành phố Phú Quốc: lập ngày 09 tháng 12 năm 2020 theo Nghị quyết số 1109/NQ-UBTVQH14[35].

Hiện nay, ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long có 3 đô thị loại I : thành phố Cần Thơ ( thường trực Trung ương ), thành phố Mỹ Tho ( thuộc tỉnh Tiền Giang ), thành phố Long Xuyên ( thuộc tỉnh An Giang ). Các thành phố là đô thị loại II : thành phố Châu Đốc ( thuộc tỉnh An Giang ), thành phố Rạch Giá, thành phố Phú Quốc ( thuộc tỉnh Kiên Giang ), thành phố Cà Mau ( thuộc tỉnh Cà Mau ), thành phố Bạc Liêu ( thuộc tỉnh Bạc Liêu ), thành phố Trà Vinh ( thuộc tỉnh Trà Vinh ), thành phố Vị Thanh ( thuộc tỉnh Hậu Giang ), thành phố Cao Lãnh, thành phố Sa Đéc ( thuộc tỉnh Đồng Tháp ), thành phố Tân An ( thuộc tỉnh Long An ), thành phố Bến Tre ( thuộc tỉnh Bến Tre ), thành phố Vĩnh Long ( thuộc tỉnh Vĩnh Long ). Các thành phố còn lại lúc bấy giờ đều là những đô thị loại III thường trực tỉnh .

Đô thịSửa đổi

Tính đến ngày 23 tháng 12 năm 2020, vùng Đồng bằng sông Cửu Long có :

• 1 thành phố đô thị loại I trực thuộc trung ương: Cần Thơ.
• 2 thành phố đô thị loại I trực thuộc tỉnh: Mỹ Tho, Long Xuyên.
• 12 đô thị loại II, gồm 12 thành phố trực thuộc tỉnh: Cà Mau, Rạch Giá, Phú Quốc, Bạc Liêu, Châu Đốc, Trà Vinh, Sa Đéc, Bến Tre, Tân An, Vị Thanh, Cao Lãnh, Vĩnh Long.
• 9 đô thị loại III, gồm 4 thành phố trực thuộc tỉnh: Sóc Trăng, Hà Tiên, Ngã Bảy, Hồng Ngự và 5 thị xã: Gò Công, Long Mỹ, Tân Châu, Cai Lậy, Bình Minh.
• 24 đô thị loại IV, gồm 5 thị xã: Vĩnh Châu, Kiến Tường, Ngã Năm, Giá Rai, Duyên Hải; 1 huyện: Tịnh Biên và 18 thị trấn: Mỹ An, Lấp Vò, Mỹ Thọ, Núi Sập, Phú Mỹ, Chợ Mới, Ba Tri, Bình Đại, Năm Căn, Sông Đốc, Kiên Lương, Bến Lức, Hậu Nghĩa, Đức Hòa, Cần Đước, Cần Giuộc, Tiểu Cần, Mỏ Cày.

Dân cưSửa đổi

Dân cư ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long đa phần là người Kinh. Khu vực này trước đây từng là một phần của Đế quốc Khmer, do đó là vùng tập trung chuyên sâu người Khmer nhiều nhất bên ngoài nước Campuchia .Người Khmer sống đa phần ở Trà Vinh, Sóc Trăng và người Chăm theo đạo Hồi sống ở Tân Châu, An Giang. Người Hoa sống ở Sóc Trăng 64.910 người, tỉnh Kiên Giang 29.850 người, tỉnh Bạc Liêu 20.082 người ( 2009 ) [ 36 ]. Dân số vùng Đồng bằng sông Cửu Long là 17,33 triệu người vào năm 2011. [ 37 ]Dân số vùng Đồng bằng sông Cửu Long tăng chậm trong những năm gần đây, đa phần do di cư đi nơi khác. Dân số vùng tăng 471.600 người từ năm 2005 đến 2011, trong khi đó 166.400 người di cư chỉ trong năm 2011. Tương tự như vùng duyên hải miền Trung, đây là một trong những nơi tăng dân số chậm nhất nước. Tỷ lệ tăng dân số trong khoảng chừng 0,3 % đến 0,5 % từ năm 2008 đến 2011, trong khi đó tỷ suất tăng dân số vùng Đông Nam Bộ lân cận là 2 %. [ 37 ] Tỷ lệ tăng dân số cơ học trong vùng là âm trong những năm này. Tỷ lệ sinh của vùng cũng khá thấp, ở mức 1,8 trẻ nhỏ trên mỗi người phụ nữ vào năm 2010 và 2011, giảm từ 2,0 năm 2005. [ 37 ]

Khí hậuSửa đổi

Đồng bằng sông Cửu Long nhìn từ khoảng trống, tháng 2 năm 1996Đây là vùng có khí hậu cận xích đạo nên thuận tiện tăng trưởng ngành nông nghiệp ( mưa nhiều, nắng nóng ) đặc biệt quan trọng là tăng trưởng trồng lúa nước và cây lương thực .Theo điều tra và nghiên cứu của Trường Đại học Cần Thơ thì đổi khác khí hậu và hiện tượng kỳ lạ đung nóng toàn thế giới sẽ làm mực nước biển dâng lên. Nếu dâng một mét thì 20 % đồng bằng châu thổ sẽ bị rình rập đe dọa. Dâng hai mét diện tích quy hoạnh đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị xóa còn phân nửa, tác động ảnh hưởng trầm trọng đến đời sống 15 triệu dân. [ 8 ]Năm năm nay, Đồng bằng sông Cửu Long hứng chịu đợt hạn hán và xâm nhập mặn nặng nề nhất trong vòng 100 năm, gây thiệt hại hơn 160.000 ha lúa, tương tự 800.000 tấn lúa bị mất trắng, với mỗi mái ấm gia đình có diện tích quy hoạnh sản xuất khoảng chừng 0,5 ha, thì xâm nhập mặn đã làm khoảng chừng 300.000 hộ mái ấm gia đình ( khoảng chừng 1,5 triệu người ) trong những tháng qua không có thu nhập. Các tỉnh bị thiệt hại nặng nhất là Kiên Giang ( hơn 54.000 ha ), Cà Mau ( gần 50.000 ha ), Bến Tre ( gần 14.000 ha ), Bạc Liêu ( gần 12.000 ha ) … Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã phải công bố thực trạng thiên tai đặc biệt quan trọng nghiêm trọng. [ 38 ] Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên – môi trường tự nhiên Trần Hồng Hà, ngoài những nguyên do như mùa mưa năm năm ngoái đến muộn và kết thúc sớm, nguyên do chính là những yếu tố ở thượng nguồn dòng chảy. Theo Bộ Tài nguyên – thiên nhiên và môi trường, những hồ chứa trên dòng chính ở phía Trung Quốc có dung tích khoảng chừng 23 tỉ m3, những hồ chứa trên những sông nhánh khoảng chừng 20 tỉ m3. Tổng dung tích này ảnh hưởng tác động rất lớn đến việc điều tiết nước và lưu lượng dòng chảy về phía hạ lưu. Trong dịp Tết Nguyên đán ở Trung Quốc, nhu yếu nguồn năng lượng giảm nên họ tích nước, do vậy vào thời gian này lượng nước giảm đáng kể, sau đó dòng chảy tăng lên ( khi những hồ xả nước để chạy thủy điện ). Tôi chứng minh và khẳng định đây là nguyên do cơ bản – ông Hà nói. [ 39 ]

Kinh tếSửa đổi

Tài nguyênSửa đổi

Đồng bằng sông Cửu Long không giàu tài nguyên. Khoáng sản hầu hết là than bùn và đá vôi. Ngoài ra đồng bằng còn có những khoáng sản vật liệu kiến thiết xây dựng như sét gạch ngói, cát sỏi ….Tài nguyên rừng cũng giữ những vai trò quan trọng, đặc biệt quan trọng là mạng lưới hệ thống rừng ngập mặn ven biển lớn nhất Nước Ta, trong đó mạng lưới hệ thống rừng ngập mặn Mũi Cà Mau được công nhận là khu dự trữ sinh quyển quốc tế, cạnh bên đó là những cánh rừng tràm ở U Minh Cà Mau, Đồng Tháp với một mạng lưới hệ thống sinh học vô cùng phong phú .

Nông nghiệpSửa đổi

Phong cảnh làng quê tại vùng đồng bằng sông Cửu Long với mái nhà rơm làm chuồng bò .Cau được trồng bên đường ở phường Thường Thạnh, thuộc Q. Cái Răng, thành phố Cần ThơMột cánh đồng ở xã Phú Thuận ( Thoại Sơn, An Giang, Nước Ta ) vào mùa nước nổi .

Triển khai nghị quyết 120, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phân định đồng bằng sông Cửu Long thành ba vùng sản xuất: Vùng thượng: Trồng lúa, rau màu, nuôi trồng thủy sản nước ngọt. Vùng giữa: Trồng cây ăn quả. Vùng ven biển: Thâm canh, luân canh tôm  lúa, nuôi trồng thủy sản nước mặn, nước lợ.

Mặc dù diện tích quy hoạnh canh tác nông nghiệp và thủy hải sản chưa tới 30 % của cả nước nhưng miền Tây góp phần hơn 50 % diện tích quy hoạnh lúa, 71 % diện tích quy hoạnh nuôi trồng thủy hải sản, 30 % giá trị sản xuất nông nghiệp và 54 % sản lượng thủy hải sản của cả nước. [ 40 ] Lúa trồng nhiều nhất ở những tỉnh An Giang, Long An, Đồng Tháp, Tiền Giang. Diện tích và sản lượng thu hoạch chiếm hơn 50 % so với cả nước. Bình quân lương thực đầu người gấp 2,3 lần so với lương thực trung bình cả nước. Nhờ vậy nên Đồng bằng sông Cửu Long là nơi xuất khẩu gạo nòng cốt của cả quốc gia. Ngoài ra cây ăn quả còn là đặc sản nổi tiếng nổi tiếng của vùng, với sự phong phú về số lượng, cũng như chất lượng ngày càng được nâng caoNghề nuôi vịt đàn tăng trưởng mạnh, nuôi nhiều ở Đồng Tháp, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau và Sóc Trăng .

Thủy sảnSửa đổi

Sản lượng thủy hải sản chiếm 50 % cả nước, nhiều nhất ở những tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Kiên Giang và An Giang. Kiên Giang là tỉnh có sản lượng thủy hải sản săn bắt nhiều nhất, 239.219 tấn thủy hải sản ( năm 2000 ). An Giang là tỉnh nuôi trồng thủy hải sản lớn nhất vùng với sản lượng 80.000 tấn thủy hải sản ( năm 2000 ). Nghề nuôi trồng và đánh bắt cá thủy hải sản đang tăng trưởng mạnh, theo quy mô công nghiệp .

Công nghiệpSửa đổi

Ngành công nghiệp tăng trưởng rất thấp, đa phần là ngành chế biến lượng thực. Cần Thơ là TT công nghiệp của cả vùng gồm có những ngành nhiệt điện, chế biến lương thực, luyện kim đen, cơ khí, hóa chất, dệt may và vật tư thiết kế xây dựng .

Dịch vụSửa đổi

Chèo thuyền trên sông .Khu vực dịch vụ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long gồm có những ngành đa phần : xuất nhập khẩu, vận tải đường bộ thủy và du lịch. Xuất khẩu gạo chiếm 80 % của cả nước. Giao thông đường thủy giữ vai trò quan trọng nhất .Du lịch biển đa phần ở Kiên Giang với thắng cảnh đẹp ở Hà Tiên, Phú Quốc .Du lịch tâm linh với nhiều chùa đẹp ở Châu Đốc, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Trà Vinh .Du lịch sinh thái xanh khởi đầu khởi sắc như du lịch trên sông nước, vườn, mày mò những cù lao. Du lịch vững chắc bước đầu hình thành với sự thành công xuất sắc của khu nghỉ ngơi vững chắc Mekong Lodge tại Tiền Giang và nhiều địa phương khác như Bến Tre, Vĩnh Long, Cà Mau, Đồng Tháp. Tuy nhiên chất lượng và sức cạnh tranh đối đầu của những khu du lịch không đồng đều và còn nhiều hạn chế .

Vùng đô thị Kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu LongSửa đổi

Vùng kinh tế tài chính trọng điểm vùng đồng bằng sông Cửu Long là tên gọi khu vực tăng trưởng kinh tế tài chính động lực ở miền Tây Nam Bộ Nước Ta, gồm những thành phố : Cần Thơ, Long Xuyên, Rạch Giá và Cà Mau. Đề án xây dựng vùng kinh tế tài chính trọng điểm này đã được Thủ tướng nhà nước Nước Ta phê duyệt ngày 16 tháng 4 năm 2009 bằng Quyết định số 492 / QĐ-TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009. [ 41 ]Theo Quyết định này, đến năm 2020, vùng kinh tế tài chính trọng điểm này sẽ là TT lớn về sản xuất lúa gạo, nuôi trồng, đánh bắt cá và chế biến thủy hải sản, góp phần lớn vào xuất khẩu nông thủy hải sản của cả nước. Ngoài ra, vùng kinh tế tài chính này còn đóng vai trò quan trọng trong chuyển giao công nghệ sinh học, phân phối giống, những dịch vụ kỹ thuật, chế biến và xuất khẩu những mẫu sản phẩm nông nghiệp cho cả vùng đồng bằng sông Cửu Long .

Giao thôngSửa đổi

Mạng lưới đường đi bộ từng bước được quy hoạch, tăng cấp, xây mới theo dạng ” ô bàn cờ “, gồm có những trục dọc, ngang và mạng lưới hệ thống đường vành đai link với nhau một cách hài hòa và hợp lý. Nhiều trục quốc lộ đã và đang được tăng cấp, xây mới, trong đó đáng kể có dự án Bất Động Sản lan rộng ra Quốc lộ 1A đoạn Trung Lương Cần Thơ ; kiến thiết xây dựng đường cao tốc TP Hồ Chí Minh Trung Lương ; tuyến đường nam sông Hậu, tuyến Quản Lộ Phụng Hiệp … Nhiều cầu lớn vượt sông trên Quốc lộ 1A đã được góp vốn đầu tư, xây mới như cầu Mỹ Thuận vượt sông Tiền, cầu Cần Thơ vượt sông Hậu, cầu Rạch Miễu nối Tiền Giang với đất dừa Bến Tre, … Những cây cầu này xóa đi cảnh rậm rạp lộn xộn, mất thời hạn, thiếu bảo đảm an toàn tại những bến phà vốn sống sót hàng thế kỷ nay, đồng thời trở thành điểm thăm quan lôi cuốn khách du lịch bởi quy mô và kiến trúc đẹp, văn minh. Ðến nay những ” anh hai lúa ” hoàn toàn có thể thỏa mãn nhu cầu tham vọng được đi trên những máy bay văn minh, ngắm nhìn những cánh đồng thẳng cánh cò bay. Ðó cũng là nhờ việc chăm sóc góp vốn đầu tư, quy hoạch những trường bay trong vùng trên nguyên tắc bảo vệ liên kết vùng với những trường bay quốc tế và phân bổ đều trong khu vực, nhất là những tỉnh nằm trong vùng kinh tế tài chính trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long. Cùng với việc tăng cấp 1 số ít hạng mục những cảng hàng không quốc tế Rạch Giá, Cà Mau, Phú Quốc, … trường bay quốc tế Cần Thơ đã hoàn thành xong với sức chứa 2,5 triệu hành khách / năm và hoàn toàn có thể khai thác được những loại máy bay lớn như B747, B777. Hiện Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc mới tiến trình I đang được thiết kế, sau khi triển khai xong sẽ thuận tiện hơn cho người dân trên hòn đảo gần với đất liền và lôi cuốn nhiều khách trong và ngoài nước đến với hòn đảo xa. Cùng với đường đi bộ, đường hàng không, mạng lưới hệ thống đường sông Đồng bằng sông Cửu Long đã và đang được góp vốn đầu tư tăng cấp một cách đáng kể, nhất là những tuyến sông chính, tích hợp với mạng lưới hệ thống đường thủy do những địa phương quản trị đã góp thêm phần nâng cao năng lực liên kết khu vực với những cảng sông, biển. Từ TP Hồ Chí Minh, bằng phương tiện đi lại thủy, sản phẩm & hàng hóa và hành khách hoàn toàn có thể đi qua Ðồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đến Hà Tiên, Cà Mau … Nông sản sản phẩm & hàng hóa vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ đến nhanh hơn với những TT kinh tế tài chính lớn của cả nước .Cầu Cần Thơ là cầu dây văng bắt ngang qua sông Hậu, được hoàn thành xong vào ngày 12 tháng 4 năm 2010. Trước đó 3 năm, một tai nạn thương tâm lúc thiết kế xây dựng làm 55 người chết và làm bị thương hơn 100 người. Cầu được thiết kế xây dựng để thay thế sửa chữa cho phà và liên kết Quốc lộ 1A. Cầu Cần Thơ bắt ngang qua tỉnh Vĩnh Long và thành phố Cần Thơ. giá thành thiết kế xây dựng ước tính là 4.842 tỷ đồng ( khoảng chừng 342,6 triệu đô la Mỹ ), và là cây cầu đắt nhất Nước Ta lúc mới triển khai xong. [ 42 ] [ 43 ]Ngoài ra, còn có những cầu lớn như cầu Hàm Luông, cầu Cổ Chiên, cầu Cao Lãnh, cầu Vàm Cống, …

Văn hóaSửa đổi

Âm nhạcSửa đổi

Vùng này là cái nôi của nghệ thuật và thẩm mỹ đờn ca tài tử, nghệ thuật và thẩm mỹ sân khấu cải lương. Với những nghệ sĩ nổi tiếng như : Phùng Há, Lệ Thủy, Bạch Tuyết, Thanh Sang, Minh Phụng, …Là nguồn cảm hứng cho rất nhiều ca khúc âm hưởng dân ca Nam Bộ với nhiều nhạc sĩ nổi tiếng như : Bắc Sơn, Thanh Sơn, Trúc Phương, …

Một số bài hát

Tên bài hát	Tác giả
Anh về miền tây	Minh Vy
Áo mới Cà Mau	Thanh Sơn
Bỏ quê	Sơn Hạ
Bông bí vàng	Bắc Sơn
Bông điên điển	Hà Phương
Chiếc áo bà ba	Trần Thiện Thanh
Hồn quê	Thanh Sơn
Trà Vinh trong những tình mật ngọt	Trúc Phương
Về An Quảng Hữu	Trúc Phương
Về miền Tây	Tô Thanh Tùng

Và nhiều bài khác khác

Văn học và phim ảnhSửa đổi

Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu là tác phẩm nổi tiếng về con người hào khí, nghĩa hiệp; từ đó trở thành nghệ thuật đọc thơ Lục Vân Tiên.

Nhiều bộ phim được sản xuất ở vùng này để miêu tả nền văn minh của Đồng bằng sông Cửu Long. Một số phim nổi tiếng có thể kể ra như Mùa len trâu, Cánh đồng bất tận, Hương phù sa, Đất phương Nam,…

Sơn Nam, Vương Hồng Sển, Lê Vĩnh Hòa, Đoàn Giỏi, Nguyễn Quang Sáng, Nguyễn Ngọc Tư, Trang Thế Hy … đã viết nhiều quyển sách nổi tiếng về đời sống ở vùng Đồng bằng .

Ghi chúSửa đổi

1. ^ Kompong Long, có lẽ vùng đất nằm giữa sông Tiền và sông Hậu thuộc tỉnh An Giang ngày nay.

Thư mụcSửa đổi

Tiếng AnhSửa đổi

• Steffen Gebhardt, Juliane Huth, Nguyen Lam Dao, Achim Roth, Claudia Kuenzer: A comparison of TerraSAR-X Quadpol backscattering with RapidEye multispectral vegetation indices over rice fields in the Mekong Delta, Vietnam. In: International Journal of Remote Sensing. 33(24) 2012, 7644-7661.
• Claudia Kuenzer, Huadong Guo, Patrick Leinenkugel, Juliane Huth, Xinwu Li, Stefan Dech: Flood and inundation dynamics in the Mekong Delta: an ENVISAT ASAR based time series analyses. In print at: Remote Sensing. 2012.
• Patrick Leinenkugel, Thomas Esch, Claudia Kuenzer: Settlement detection and impervious surface estimation in the Mekong delta using optical and SAR data. In: Remote Sensing of Environment. 115(12) 2011, 3007-3019.

Tiếng ViệtSửa đổi

• Võ Thị Thu Vân và Lê Phát Quới, Đánh giá mối quan hệ các yếu tố tự nhiên và thảm thực vật vùng đất ngập nước của VQG Tràm Chim, Khóa luận tốt nghiệp cử nhân, Khoa Môi trường, Đại học Bách Khoa Tp. HCM, 2006.
• Lê Phát Quới, Formation of Acid Sulphate Soils in the Lower Mekong Delta, Vietnam. Viện Địa chất, Đại học Ghent, Bỉ, 1995.
• Lê Phát Quới, Study on Degarded Grey Soil (Plinthosols) in the Plain of Reeds, Lower Mekong Delta, Vietnam. Luận văn Thạc sĩ, Đại học Ghent, Bỉ, 1995.

Tham khảoSửa đổi

1. ^ Hiện trạng Công trình thủy lợi Biên giới Việt Nam – Cam Pu Chia, đăng ngày 28/12/2009. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 11 năm 2014. Truy cập ngày 19 tháng 11 năm 2014.
2. ^ Nghiên cứu đánh giá tác động của việc khai thác, phát triển vùng ngập đến dòng chảy lũ ở Đồng bằng sông Cửu Long, Trần Đức Đông, Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam.
3. ^ Mất 40% đồng bằng Cửu long nếu nước biển dâng một mét
4. ^ Xâm nhập mặn ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long (2015-2016), Tổng cục Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
5. ^ Sụt lún ở ĐBSCL: Chọn nước ngầm hay đất? Tiasang, 27/09/2018. Truy cập 5/10/2019.
6. ^ Sụt lún ĐBSCL vì khai thác nước ngầm quá sức chịu đựng. Tuoitre, 18/06/2019. Truy cập 5/10/2019.
7. ^ Đồng bằng sông Cửu Long đang ‘chìm’. Vietnambiz, 03/10/2019. Truy cập 5/10/2019.
8. ^ a b “The Mekong river”
9. ^ Theo Nguyễn Q. Thắng, nhà Nguyễn đặt tên lục tỉnh dựa theo 6 từ cuối của một câu thơ cổ: Khoái mã gia biên vĩnh định an hà (nghĩa: Phóng ngựa ra roi giữ yên non nước). Do đó, các tỉnh có tên: Gia Định, Biên Hòa, Vĩnh Long, Định Tường, An Giang và Hà Tiên. (Trịnh Hoài Đức, một trong Gia Định tam gia, Nam Bộ xưa và nay, Nhà xuất bản TP. HCM, 2005, tr.147)
10. ^ La Cochinchine francaise 1873, J.P. Salenave, trang 9: Avril 1870-Délimitation des frontières de la Cochinchine Française et du Cambodge.
11. ^ Les frontières du Vietnam: Histoire des frontières de la péninsule indochinoise: Frontiére du Royaume de Cambodge de Khmere de la Basse CochinChine, Pierre-Bernard Lafont, trang 164.
12. ^ Sắc lệnh 148/SL bãi bỏ danh từ phủ, châu, quận. Truy cập 9 tháng 2 năm 2015.
13. ^ .::Cong Thong Tin Dien Tu Dong Thap::. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 2 năm 2015. Truy cập 9 tháng 2 năm 2015.
14. ^ Quyết định 75-HĐBT năm 1984 phân vạch địa giới một số huyện, thị xã thuộc tỉnh Minh Hải do Hội đồng Bộ trưởng ban hành
15. ^ Quyết định 170. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
16. ^ Nghị định 36. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
17. ^ Nghị quyết chia và điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
18. ^ Trong suốt giai đoạn 1992-2003 không hề có tỉnh Hậu Giang, mà ngược lại chỉ có tỉnh Tiền Giang thay thế cho tên gọi tỉnh Mỹ Tho cũ).
19. ^ Tỉnh lỵ là thành phố trung tâm hành chính của tỉnh hoặc quận trung tâm hành chính của thành phố trực thuộc trung ương
20. ^ Nghị định 09/1999/NĐ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
21. ^ Nghị định 21/1999/NĐ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
22. ^ Nghị định 97/2005/NĐ-CP về việc thành lập thành phố Rạch Giá thuộc tỉnh Kiên Giang
23. ^ Nghị định 10/2007/NĐ-CP về việc thành lập thành phố Cao Lãnh thuộc tỉnh Đồng Tháp
24. ^ Nghị định 22/2007/NĐ-CP về việc thành lập thành phố Sóc Trăng thuộc tỉnh Sóc Trăng
25. ^ Nghị quyết 34/NQ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
26. ^ Nghị quyết 38/NQ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
27. ^ Nghị quyết 11/NQ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
28. ^ Nghị quyết 32/NQ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
29. ^ Nghị quyết 34/NQ-CP năm 2010 thành lập thành phố Vị Thanh thuộc tỉnh Hậu Giang do Chính phủ ban hành
30. ^ Nghị quyết 86/NQ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
31. ^ Nghị quyết 113/NQ. Truy cập 8 tháng 2 năm 2015.
32. ^ Nghị quyết 573/NQ. Truy cập 11 tháng 9 năm 2018.
33. ^ Nghị quyết 869/NQ. Truy cập 10 tháng 1 năm 2020.
34. ^ Nghị quyết số 1003/NQ-UBTVQH14 năm 2020 về việc thành lập phường An Bình A, phường An Bình B thuộc thị xã Hồng Ngự và thành phố Hồng Ngự thuộc tỉnh Đồng Tháp.
35. ^ Nghị quyết số 1109/NQ-UBTVQH14 năm 2020 về việc thành lập thành phố Phú Quốc và các phường thuộc thành phố Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang.
36. ^ Đôi nét về người dân tộc Hoa tại Việt Nam.
37. ^ a b c General Statistics Office (2012): Statistical Yearbook of Vietnam 2011. Statistical Publishing House, Hanoi
38. ^ Đồng bằng sông Cửu Long khô cằn trong hạn mặn trăm năm, Tuổi Trẻ,
39. ^ Số phận” đồng bằng sông Cửu Long, tuoitre, 20.3.2016
40. ^ Đồng bằng sông Cửu Long kêu cứu. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2011.
41. ^ Quy hoạch xây dựng vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020 và tầm nhìn năm 2050.
42. ^ SE Asia’s longest cable-stayed bridge underway in Can Tho. ngày 28 tháng 9 năm 2004. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 9 năm 2007. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2007.
43. ^ Cơ bản hoàn thành cơ sở hạ tầng giao thông ĐBSCL.

Xem thêmSửa đổi

• Tây Nguyên
• Bắc Trung Bộ
• Vùng Tây Bắc
• Đông Nam Bộ
• Nam Trung Bộ
• Vùng Đông Bắc
• Đồng bằng sông Hồng
• Vùng kinh tế trọng điểm Đồng bằng Nam Bộ

Liên kết ngoàiSửa đổi

• The WISDOM Project, a Water related Information System for the Mekong Delta
• Quyết định 1581/QĐ-TTg năm 2009 về việc phê duyệt quy hoạch xây dựng vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2050 do Thủ tướng Chính phủ ban hành
• Ảnh vệ tinh
• PBS
• Hệ thống canh tác Lưu trữ 2006-02-22 tại Wayback Machine