( Last Updated On : 03/11/2021 )Với nguyên tắc trung gian, khi có nhu yếu thanh toán giao dịch chứng khoán, những nhà đầu tư phải sử dụng những phương tiện đi lại để truyền tải những thông tin tương quan tới nhu yếu thanh toán giao dịch của mình tới người môi giới được chuyển nhượng ủy quyền. Các phương tiện đi lại đó được gọi là những lệnh thanh toán giao dịch chứng khoán .
1. Khái niệm lệnh thanh toán giao dịch chứng khoán
Lệnh giao dịch chứng khoán là các chỉ thị của nhà đầu tư yêu cầu người môi giới (công ty chứng khoán, nhà môi giới độc lập) tiến hành mua, bán chứng khoán theo những điều kiện nhất định.
Lệnh thanh toán giao dịch được coi như một đơn đặt hàng cố định và thắt chặt của nhà đầu tư so với người môi giới. Lệnh là một cam kết không hủy bỏ trong thời hạn của lệnh, trừ khi nhà đầu tư nhu yếu hủy bỏ và được công ty chứng khoán chấp thuận đồng ý .
2. Nội dung của lệnh
Để bảo vệ tính thống nhất cũng như những nhu yếu về mặt kỹ thuật thanh toán giao dịch, những lệnh thanh toán giao dịch phải có những nội dung cơ bản như sau :
- Tên lệnh: lệnh mua/ lệnh bán/ lệnh hủy/ lệnh sửa. Nội dung này thường được thể hiện trên các mẫu lệnh in sẵn do công ty chứng khoán in ấn.
- Các thông tin khách hàng (họ tên, số ..) và số hiệu tài khoản giao dịch.
- Đối với lệnh bán phải ghi rõ là bán đứt (long sale) hay bán khống (short sale) (ở các nước cấm nghiệp vụ bán khống thì trong lệnh không thể hiện nội dung này).
- Tên và mã ký hiệu của loại chứng khoán muốn mua hoặc bán.
- Số lượng chứng khoán và mức giá yêu cầu sẵn sàng giao dịch.
- Loại lệnh (lệnh thị trường, lệnh giới hạn, lệnh dừng,…)
- Ngày giờ đặt lệnh và thời gian hiệu lực của lệnh.
- Các thông tin khác: tên công ty chứng khoán, đại diện pháp lý của công ty…
3. Hình thức của lệnh
Lệnh thanh toán giao dịch hoàn toàn có thể được thực thi theo những hình thức sau :
- Lệnh văn bản: các công ty chứng khoán thường in sẵn các mẫu phiếu lệnh như phiếu lệnh mua, phiếu lệnh bán, phiếu lệnh huỷ…
- Lệnh bằng điện và điện tử: điện thoại, telex, internet (email, message).
4. Các loại lệnh
– Theo hành vi giao dịch, lệnh giao dịch bao gồm:
- Lệnh bán: Là loại lệnh mà theo đó khách hàng yêu cầu nhà môi giới tiến hành bán chứng khoán cho họ theo những điều kiện nhất định.
- Lệnh mua: Là loại lệnh mà theo đó khách hàng yêu cầu nhà môi giới tiến hành mua chứng khoán cho họ theo những điều kiện nhất định.
- Lệnh huỷ bỏ: Là loại lệnh mà theo đó khách hàng yêu cầu nhà môi giới tiến hành hủy bỏ lệnh giao dịch mà họ đã đặt trước đó.
Lệnh hủy bỏ gồm có : lệnh hủy bỏ luôn và lệnh hủy bỏ có sửa chữa thay thế .
- Lệnh sửa: Là lệnh do nhà đầu tư đưa vào hệ thống sửa đổi một số nội dung vào lệnh gốc đã đặt trước đó (giá, khối lượng, mua hay bán…). Lệnh sửa đổi chỉ được chấp nhận khi lệnh gốc chưa được thực hiện.
- Lệnh mở: Là loại lệnh mà nhà đầu tư yêu cầu nhà môi giới mua hoặc bán chứng khoán tại mức giá cá biệt và lệnh có giá trị thường xuyên cho đến khi bị hủy bỏ.
– Theo thời gian hiệu lực của lệnh, lệnh giao dịch bao gồm: lệnh ngày, lệnh tuần, lệnh tháng…
– Theo tính chất thực hiện, lệnh giao dịch bao gồm: lệnh giới hạn, lệnh thị trường, lệnh ATO, lệnh ATC, lệnh dừng, lệnh giới hạn dừng.
+ Lệnh số lượng giới hạn ( Limit order – LO )
Định nghĩa: Lệnh giới hạn là loại lệnh giao dịch trong đó khách hàng đưa ra mức giá giới hạn để mua/ bán chứng khoán. Đối với lệnh bán thì khách hàng đưa ra mức giá thấp nhất sẵn sàng bán, còn đối với lệnh mua thì khách hàng đưa ra mức giá cao nhất sẵn sàng mua.
Nhà môi giới có nghĩa vụ và trách nhiệm mua hoặc bán tại mức giá số lượng giới hạn đã được xác lập .
Ví dụ:
Mua REE 1.000 CP, giá 100.000 đ ; điều này có nghĩa là người mua chỉ đồng ý mua CP REE với mức giá thấp hơn hoặc cao nhất là 100.000 đ .
Bán SAM 500CP, giá 135.000 đ ; điều này có nghĩa là người mua chỉ đồng ý bán CP SAM với mức giá cao hơn hoặc thấp nhất là 135.000 đ .
Đặc điểm: Lệnh giới hạn được ưu tiên sau lệnh thị trường, lệnh ATO, ATC và do đó có thể không được thực hiện ngay, vì vậy nhà đầu tư phải xác định thời gian cho phép đến khi có lệnh hủy bỏ.
- Ưu điểm: Giúp nhà đầu tư khống chế được giá mua, bán khi giao dịch được thực hiện, giảm được rủi ro khi thị trường có biến động lớn về mức giá.
- Nhược điểm: Nhà đầu tư có thể phải nhận rủi ro do mất cơ hội đầu tư, đặc biệt trong trường hợp giá thị trường bỏ xa mức giá giới hạn (ngoài tầm kiểm soát của nhà đầu tư). Trong một số trường hợp, lệnh giới hạn không được thực hiện, ngay cả khi giá giới hạn phù hợp giá khớp lệnh nhưng không đáp ứng được các nguyên tắc ưu tiên trong khớp lệnh, hoặc khối lượng lệnh đối ứng ít hơn.
Ví dụ: Cổ phiếu VTC
| Khối lượng mua | Giá mua (1000đ) | Giá bán (1000đ) | Khối lượng bán |
| 5000 (M1) | 100 | 98 | 1000 (B1) |
| 99 | 1000 (B2) |
Kết quả khớp lệnh : Giá tham chiếu 99, giá khớp 100, khối lượng khớp 2000
→ M1 chỉ mua được 2000 CP với giá 100 .
+ Lệnh thị trường ( Market order – MO )
Định nghĩa: Lệnh thị trường còn gọi là lệnh theo giá thị trường (MP): Là loại lệnh mà khách hàng sẵn sàng giao dịch tại mọi mức giá có trên thị trường. Nhà môi giới không bị ràng buộc về giá cả, họ sẽ mua bán theo mức giá tốt nhất trên thị trường cho khách hàng.
Đặc điểm:
- Lệnh không ghi giá: ví dụ mua REE 1.000 CP @MP, bán SAM 500CP @MP
- Lệnh mua: sẵn sàng mua tại mọi mức giá bán có trên thị trường.
- Lệnh bán: sẵn sàng bán tại mọi mức giá mua có trên thị trường.
- Khi sử dụng lệnh này, nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận mua hoặc bán ngay theo mức giá của thị trường nên lệnh được ưu tiên trước các loại lệnh khác. Mặc dù vậy, lệnh vẫn có thể không được thực hiện (nếu không có lệnh đối ứng, Ví dụ: có lệnh mua cổ phiếu A nhưng không có lệnh bán cổ phiếu A), hoặc không được thực hiện hết (nếu lệnh đối ứng có số lượng ít hơn).
- Thường được khớp lệnh, nên có tác dụng làm tăng tính thanh khoản của thị trường.
- Thường được áp dụng trong các trường hợp có nhu cầu mua, bán
- Phù hợp với các nhà đầu tư lớn, có đầy đủ thông
- Lệnh thị trường không đưa ra mức giá nên nhà đầu tư không thể khống chế được giá mua, bán chứng khoán cho mình.
Theo pháp luật hiện hành ở Nước Ta, lệnh này chỉ được vận dụng trong thanh toán giao dịch khớp lệnh liên tục. Lệnh này không được nhập vào mạng lưới hệ thống khi không có lệnh đối ứng. Sau khi so khớp lệnh mà khối lượng đặt lệnh của lệnh thị trường vẫn chưa được triển khai hết thì lệnh thị trường sẽ được xem là lệnh số lượng giới hạn mua tại mức giá cao hơn, hoặc lệnh bán tại mức giá thấp hơn một bước giá trên thị trường .
Ví dụ 1:
Sổ lệnh CP XYZ như sau :
| Khối lượng mua | Giá mua (đ) | Giá bán (đ) | Khối lượng bán |
| 5000 (M1) | MP | 120.000 | 1000 (B1) |
| 121.000 | 2000 (B2) |
Kết quả khớp lệnh : có 3000 CP được mua và bán trong đó : 1000 CP được mua và bán với giá 120.000 đ và 2000CP được mua và bán với giá 121.000 đ, khối lượng 2000CP chưa được triển khai của nhà đầu tư M1 sẽ tự động hóa chuyển thành lệnh LO mua tại mức giá số lượng giới hạn 122.000 đ .
Sau khi khớp lệnh, sổ lệnh CP XYZ như sau :
| Khối lượng mua | Giá mua (đ) | Giá bán (đ) | Khối lượng bán |
| 2000 (M1) | 122.000 |
Ví dụ 2:
Sổ lệnh CP ABC như sau :
| Khối lượng mua | Giá mua (đ) | Giá bán (đ) | Khối lượng bán |
| 1000 (M1) | 135.000 | 137.000 | 1000 (B1) |
| 2000 (M2) | 134.000 | MO | 2600 (B2) |
Kết quả khớp lệnh : có 2.600 CP được mua và bán trong đó : 1000 CP được mua và bán với giá 135.000 đ và 1.600 CP được mua và bán với giá 134.000 đ .
Sau khi khớp lệnh, sổ lệnh CP ABC như sau :
| Khối lượng mua | Giá mua (đ) | Giá bán (đ) | Khối lượng bán |
| 400 (M2) | 134.000 | 137.000 | 1000 (B1) |
+ Lệnh ATO ( At the Opening ) và ATC ( At the Closing )
Lệnh ATO và ATC là dạng đặc biệt quan trọng của lệnh thị trường, theo lệnh này nhà môi giới sẽ triển khai việc mua hoặc bán chứng khoán cho người mua theo mức giá khớp lệnh của phiên thanh toán giao dịch ( là lệnh thực thi ở mức giá khớp lệnh ) .
Lệnh ATO là:
- Lệnh mua hoặc bán tại mức giá khớp lệnh xác định giá mở cửa,
- Lệnh không ghi giá (ghi ATO).
Ví dụ : Mua REE 1.000 CP @ ATO, Bán SAM 500CP @ ATO .
- Lệnh ATO được ưu tiên trước lệnh giới hạn khi so khớp lệnh,
- Hiệu lực của lệnh: trong phiên khớp lệnh định kỳ xác định giá mở cửa.
Ví dụ:
| Khối lượng mua | Giá mua (1000đ) | Giá bán (1000đ) | Khối lượng bán |
| 1500 (M1) | 100 | ATO | 1000 (B1) |
| 99 | 2000 (B2) |
Kết quả khớp lệnh : giá 100, khối lượng 1500 M1 và B1 : 1000, M1 và B2 : 500
Lệnh ATC là:
- Lệnh mua hoặc bán tại mức giá khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng cửa.
- Lệnh không ghi giá (ghi ATC),
Ví dụ : Mua REE 1.000 CP @ ATC, Bán SAM 500CP @ ATC .
- Lệnh ATC được ưu tiên trước lệnh giới hạn khi so khớp lệnh,
- Hiệu lực của lệnh: trong phiên khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng cửa.
+ Lệnh dừng ( Stop order – SO )
Lệnh dừng là loại lệnh thanh toán giao dịch trong đó người mua đưa ra một mức giá dừng làm ngưỡng để nhà môi giới triển khai việc mua vào hay bán ra chứng khoán .
Sau khi lệnh đã được đặt qua một nhà môi giới nào đó, nếu giá thị trường tiếp cận hoặc vượt qua mức giá dừng, nhà môi giới được ủy quyền sẽ triển khai mua, hoặc bán chứng khoán cho nhà đầu tư. Và như vậy, tại thời gian lệnh dừng được thực thi, lệnh dừng đã trở thành lệnh thị trường. Vì vậy, xét về thực chất lệnh dừng được coi là lệnh thị trường có điều kiện kèm theo .
Có 2 loại lệnh dừng : Lệnh dừng để mua và Lệnh dừng để bán .
+ Lệnh dừng để mua ( stop order to buy )
Lệnh dừng để mua là loại lệnh dừng trong đó người mua đưa ra một mức giá dừng để mua chứng khoán. Nếu giá thị trường tăng đạt hoặc vượt mức giá dừng thì ngay lập tức nhà môi giới chứng khoán phải mua chứng khoán vào cho người mua .
Ví dụ:
Vào thời gian ngày 1/1 / N, giá CP X đang được thanh toán giao dịch với mức giá trung bình là 10 USD / CP. Nhà góp vốn đầu tư K Dự kiến trong vòng 3 tháng tới giá CP X không hề giữ được mức giá 10 USD / CP mà chỉ hoàn toàn có thể ở mức giá 8 USD / CP. Vì lẽ đó, K quyết định hành động đi vay một số lượng CP của một nhà đầu tư khác, hoặc của nhà môi giới và bán ngay ( bán khống ) trên thị trường và kỳ vọng đến lúc phải trả nợ số CP trên thì cũng là lúc giá CP X sẽ về đúng như mức giá như K đã Dự kiến. Nhưng để đề phòng Dự kiến của mình không đúng, giá CP X không giảm và lại có xu thế ngày càng tăng vượt trên mức giá 10 USD / CP, K đặt lệnh dừng để mua với mức giá dừng 10,5 USD / CP. Khi giá CP X ngày càng tăng tới mức 10,5 USD / CP hoặc vượt 10,5 USD / CP, CTCK được ủy quyền sẽ thực thi mua CP X cho K. Trong trường hợp này, K đã số lượng giới hạn mức lỗ trên 1 CP là 0,5 USD hoặc hoàn toàn có thể lớn hơn .
Đặc điểm của lệnh dừng để mua:
Lệnh thường được nhà đầu tư đưa ra khi dự báo giá CP có xu thế giảm đi theo thời hạn .
Lệnh hoàn toàn có thể được sử dụng tích hợp cùng với hành vi bán khống để hạn chế thua lỗ do dự làm giá không đúng mực .
Tại thời gian đặt lệnh, mức giá dừng khi nào cũng cao hơn mức giá hiện hành .
+ Lệnh dừng để bán ( stop order to sell )
Lệnh dừng để bán là một loại lệnh dừng trong đó người mua đưa ra một mức giá dừng để bán chứng khoán. Nếu giá thị trường dịch chuyển giảm đạt hoặc thấp hơn mức giá dừng thì ngay lập tức lệnh được kích hoạt, nhà môi giới phải bán chứng khoán ra cho người mua .
Ví dụ:
Nhà góp vốn đầu tư K trong một phiên thanh toán giao dịch vào ngày 30/8 / N đã mua được 1000 CP Z với giá 10 USD / CP. Sau 1 tháng, giá CP Z đã đạt tới mức giá là 15 USD / CP. Như vậy nếu K bán ngay hàng loạt số CP này vào ngày 30/9 / N thì K sẽ có một khoản thu nhập tương ứng với 5 USD /. Nhưng K lại cho rằng giá CP Z hiện tại chưa phải là mức giá cao nhất mà nó hoàn toàn có thể liên tục tăng. K quyết định hành động chờ đón khi nào CP Z đạt tới mức giá đỉnh điểm thì mới bán. Nhưng để đề phòng trường hợp Dự kiến sai, trong thời hạn tới giá CP Z không liên tục tăng mà ngược lại bị giảm giá, để bảo vệ số doanh thu của mình, K sẽ đặt một lệnh dừng để bán với mức giá dừng là 14,5 USD ví dụ điển hình tại một CTCK nào đó. Nếu trong trong thực tiễn mà giá CP Z không liên tục tăng và lại giảm giá thì CTCK được chuyển nhượng ủy quyền sẽ bán hàng loạt số CP trên cho K với mức giá 14,5 USD / CP hoặc thấp hơn một lượng giá trị nhất định .
Đặc điểm:
Lệnh thường được nhà đầu tư đưa ra khi dự báo giá CP có xu thế tăng lên theo thời hạn .
Tại thời gian đặt lệnh mức giá dừng phải thấp hơn mức giá hiện hành. Lệnh được sử dụng để bảo vệ doanh thu trong một thương vụ làm ăn đã thực thi .
→ Khi nào thì sử dụng lệnh dừng:
Sử dụng lệnh dừng có đặc thù bảo vệ :
- Bảo vệ tiền lời của người kinh doanh trong một thương vụ đã thực hiện.
- Bảo vệ tiền lời của người bán trong một thương vụ bán khống.
Bán khống chứng khoán là bán những chứng khoán mà nhà đầu tư chưa thực sự chiếm hữu tại thời gian bán. Bằng cách vay chứng khoán từ những công ty chứng khoán để bán rồi mua chứng khoán đó để hoàn trả lại, nhà đầu tư sẽ có lời nếu chứng khoán rớt giá sau đó .
Bán khống chứng khoán là bán chứng khoán chưa có ở thời gian hiện tại bằng hợp đồng giao lại chứng khoán đó trong tương lai. Nếu mua lại chứng khoán ở mức giá thấp hơn, người bán sẽ có lời. Tuy nhiên nếu ngân sách mua lại chứng khoán tăng, người bán khống sẽ bị lỗ .
Trong thực tiễn, bán khống chứng khoán tương thích với giải pháp lựa chọn chứng khoán duy lý. Nếu một nhà đầu tư dựa vào nghiên cứu và phân tích cơ bản của một công ty và tin rằng chứng khoán đã được định giá quá cao và giá chứng khoán nhất định sẽ giảm thì việc xem xét để bán khống chứng khoán này là một kế hoạch hài hòa và hợp lý .
Tại Nước Ta, theo Luật Chứng khoán có hiệu lực thực thi hiện hành 1/1/2007 thì nhiệm vụ bán khống vẫn chưa được phép triển khai .
Sử dụng lệnh dừng có đặc thù phòng ngừa :
- Phòng ngừa sự thua lỗ quá lớn trong trường hợp mua bán
- Phòng ngừa sự thua lỗ quá lớn trong trường hợp bán trước, mua
→ Ưu điểm và điểm yếu kém của lệnh dừng :
+ Ưu điểm : Bảo vệ doanh thu hoặc hạn chế thua lỗ so với nhà đầu tư .
+ Nhược điểm : Khi có một số lượng lớn những lệnh dừng được “ châm ngòi ”, sự rối loạn trong thanh toán giao dịch sẽ xảy ra khi những lệnh dừng trở thành lệnh thị trường, từ đó bóp méo Chi tiêu chứng khoán và mục tiêu của lệnh dừng là số lượng giới hạn thua lỗ và bảo vệ doanh thu không được thực thi .
+ Lệnh số lượng giới hạn dừng ( Stop limit order )
Lệnh số lượng giới hạn dừng được sử dụng như thể một công cụ để khắc phục sự bất định về mức giá thực thi trong lệnh dừng. Đặc trưng của lệnh số lượng giới hạn dừng là người mua phải đồng thời đưa ra 2 mức giá là mức giá dừng và mức giá số lượng giới hạn. Khi giá thị trường của chứng khoán giao
dịch tiếp cận hoặc vượt qua mức giá dừng, lệnh số lượng giới hạn dừng sẽ trở thành lệnh số lượng giới hạn có điều kiện kèm theo .
Lệnh số lượng giới hạn dừng cũng có 2 loại : số lượng giới hạn dừng để bán và số lượng giới hạn dừng để mua. Đối với lệnh số lượng giới hạn dừng để mua, ngoài giá dừng còn đặt thêm giá số lượng giới hạn, giá này cao hơn giá dừng một mức nhất định. Ngược lại, so với lệnh số lượng giới hạn dừng để bán, ngoài giá dừng còn đặt thêm giá số lượng giới hạn, giá này thấp hơn giá dừng một mức nhất định .
Ví dụ: Ông H đặt lệnh giới hạn dừng để bán 100 cổ phiếu TMS, giá dừng 55.000đ; giá giới hạn 50.000đ. Điều này có nghĩa là lệnh trên sẽ được kích hoạt tại mức giá 55.000đ hay thấp hơn, tuy nhiên vì có giá giới hạn 50.000đ nên lệnh này không được thực hiện tại mức giá thấp hơn 50.000đ.
(Tài liệu tham khảo: topica.edu.vn)
