Kinh tế hàng hóa là nền kinh tế có sự phân công lao động và trao đổi hàng hóa, dịch vụ giữa người này với người khác. Nó trái với nền kinh tế tự cung tự cấp trong đó người ta tự sản xuất sản phẩm và tự tiêu dùng.
Để cho đơn thuần, giả định nền kinh tế có hai cá thể là A và B. Có sự phân công lao động ( hoàn toàn có thể dựa trên năng lượng sản xuất ) giữa hai người ; A chuyên sản xuất gạo và B chuyên sản xuất thịt. Hai người sẽ đem trao đổi mẫu sản phẩm của mình với nhau, nhờ đó mỗi người đều có cả gạo lẫn thịt. Khi mẫu sản phẩm được trao đổi, chúng trở thành hàng hóa. Nền kinh tế hình thành từ quan hệ trao đổi hàng hóa này chính là kinh tế hàng hóa .
Ở giai đoạn sơ khai, trao đổi hàng hóa mang hình thức trực tiếp, gọi là hàng đổi hàng. Người sản xuất gạo và cần thịt có thể gặp người sản xuất thịt và cần gạo để đổi trực tiếp gạo lấy thịt. Đây đã là kinh tế hàng hóa. Tuy nhiên, nếu không gặp được người có thứ mình cần và cần thứ mình có, thì trao đổi không được thực hiện.
Khi tiền ra đời, khi có nhiều hơn hai cá nhân, người ta có thể sử dụng tiền làm phương tiện trao đổi. Người A bán gạo cho người B và nhận tiền để mua rượu từ người C. Người C bán rượu cho người A và nhận tiền để mua thịt từ người B. Người B lại bán thịt cho người C và nhận tiền để mua gạo của người A. Lúc này, nền kinh tế hàng hóa đồng thời là kinh tế tiền tệ.
Có nhiều chính sách trao đổi. Khi chính sách trao đổi dựa trên Chi tiêu thị trường, kinh tế hàng hóa đồng thời là kinh tế thị trường. Khi chính sách trao đổi dựa trên những sắp xếp quy hoạch từ một TT nào đó, kinh tế hàng hóa đồng thời là kinh tế kế hoạch .Kinh tế hàng hóa là một hình thái của nền sản xuất xã hội tiếp nối đuôi nhau và cao hơn nền sản xuất tự cung tự túc tự cấp, trong đó mẫu sản phẩm được sản xuất ra để trao đổi trải qua mua – bán trên thị trường ; hình thái quan hệ kinh tế thống trị của những mối liên hệ kinh tế là quan hệ hàng hoá – tiền tệ. Nó trái chiều với kinh tế tự nhiên, trong đó hình thái thống trị là những quan hệ hiện vật. Theo Mac K. ( K. Marx ), KTHH là một quy trình tiến độ tăng trưởng nhất định trong lịch sử dân tộc tăng trưởng của xã hội theo tiến trình : kinh tế tự nhiên – kinh tế hàng hoá – kinh tế mẫu sản phẩm. Nền kinh tế xã hội chủ nghĩa trong tiến trình đầu của chủ nghĩa cộng sản về toàn diện và tổng thể là một nền KTHH. Điều kiện chung của sống sót sản xuất hàng hoá là phân công lao động xã hội và sự tách biệt ( độc lập ) kinh tế giữa những người sản xuất. Đặc trưng chung của KTHH trong bất kể chính sách xã hội nào là sự sống sót hình thái giá trị và thị trường, trong đó giá trị của hàng hoá – lượng lao động xã hội thiết yếu để sản xuất ra hàng hoá đó, được đo bằng tiền tệ và mang hình thái Ngân sách chi tiêu ; quy luật đặc trưng của sản xuất hàng hoá là quy luật giá trị, và những quy luật tương quan như quy luật cung và cầu, quy luật lưu thông tiền tệ, quy luật hàng hoá được trao đổi theo nguyên tắc ngang giá .
