Khi chính quyền thượng tôn pháp luật (30/05/2021)
Trong bất kỳ vương quốc nào, thượng tôn pháp luật là yếu tố quan trọng để duy trì và thực thi hiệu suất cao hoạt động giải trí quan lý xã hội, muốn đạt hiệu suất cao thì nhà nước và công dân đều phải là đối tượng người tiêu dùng nêu cao niềm tin thượng tôn pháp luật .
Một chính quyền thượng tôn pháp luật sẽ dễ dàng được người dân tôn trọng và phục tùng, bởi họ tin rằng chính quyền này có khả năng đảm bảo công lý cho họ. Chính ý nghĩa này khiến cho chính quyền nào cũng muốn khoác lên mình cái danh xưng ấy. Nó đã trở thành câu cửa miệng của các chính trị gia, khiến họ liên tục kêu gọi thượng tôn pháp luật. Vậy làm sao để ta biết được chính quyền nào thực sự thượng tôn pháp luật, còn chính quyền nào thì không? Theo giáo sư luật học Brian Tamanaha, thượng tôn pháp luật có nghĩa là cả chính quyền lẫn người dân phải cùng chịu sự ràng buộc bởi luật và phải tuân theo luật. Định nghĩa này chứa đựng ba hàm ý chính: giới hạn quyền lực nhà nước, đúng thủ tục pháp lý và bình đẳng trước pháp luật.
Như vậy, một chính quyền chỉ được coi là thượng tôn pháp luật khi nó bị ràng buộc bởi pháp luật hiện hành và chính quyền, công dân đồng song cùng thực hiện trên nguyên tắc lấy pháp luật làm chuẩn trong thực hiện hành vi ứng xử. Nếu chỉ có một bên tuân thủ pháp luật, còn một bên chỉ kêu gọi mà không thực hiện thì bằng không, việc nói coi trọng pháp luật thực ra chỉ là kêu gọi người khác thực hiện, chứ không phải là chính mình, nếu như vậy thì quyền lực đã bị giới hạn.
Trong quá khứ, người ta thường nhận diện một chính quyền sở tại thượng tôn pháp luật bằng cách xem xét nó có cam kết hay hứa hẹn gì về quyền lực tối cao của chính nó hay không. Chính như Louis XIV, vị vua có triều đại quản lý dài nhất châu Âu, hình mẫu của một nhà độc tài chuyên chế, cũng từng công bố “ Để mang lại niềm hạnh phúc tối thượng cho một vương quốc, thì những thần dân phải tuân theo quốc vương và chính vị quốc vương ấy phải tuân theo pháp luật ”. Magna Carta là một ví dụ nổi tiếng khác cho thấy nhà vua đồng ý chấp thuận bị ràng buộc bởi pháp luật, khi giới quý tộc Anh nổi dậy ép Vua John phải ký vào Đại hiến chương, trong đó định rõ nhà vua phải tuân theo những cam kết nhất định. Bản cam kết năm 1215 này cũng chính là nền tảng của hiến pháp bất thành văn của nước Anh sau này. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy rằng những cam kết kiểu này khó được bảo vệ khi mà vua hoặc giới quản lý trở nên mạnh hơn, lúc đó anh ta chẳng cần chăm sóc mình đã từng cam kết những gì và như thế anh ta lại liên tục quản lý tùy tiện .
Do đó, vào thế kỷ 18, nhà tư tưởng Montesquieu đã yêu cầu một giải pháp khác. Đó chính là chính sách phân loại và trấn áp quyền lực tối cao, được những nhà lập quốc Hoa Kỳ vận dụng để thiết kế xây dựng nên chính quyền sở tại Mỹ thời nay. Giờ đây, chính sách này được vận dụng tại nhiều vương quốc trên quốc tế như Nước Hàn, Indonesia, Mexico. Ngoài ra, những vương quốc theo quy mô nghị viện như Nhật Bản, Anh, Canada cũng vận dụng một chính sách trấn áp và đối trọng tương tự như. Theo quan điểm của nhà triết gia Montequieu ( 1689 – 1755 “ Nếu cơ quan cầm quyền vừa là cơ quan người thực thi, vừa là người lập pháp thì hoàn toàn có thể tàng phá vương quốc bằng những ý chí sai lầm đáng tiếc. Nếu họ còn nắm luôn cả quyền xét xử nửa thì hoàn toàn có thể đè nát mỗi công dân theo ý muốn của mình ” .
Cụ thể, khi vận dụng chính sách tam quyền phân lập thì quyền lực tối cao chính quyền sở tại không bị tập trung chuyên sâu vào tay một người hay một tổ chức triển khai, mà được phân loại thành ba nhánh là lập pháp, hành pháp và tư pháp. Quyền lực của mỗi nhánh được lao lý rõ ràng trong Hiến pháp và mỗi nhánh đều có năng lực chống lại sự lạm quyền của những nhánh kia. Chính sự đối trọng lẫn nhau giữa những nhánh chính quyền sở tại khiến cho quyền lực tối cao nhà nước được tự trấn áp. Ngày nay, để biết được quyền lực tối cao nhà nước có bị số lượng giới hạn hay không, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể xem xét Hiến pháp của nó. Từ góc nhìn “ Đúng thủ tục pháp lý ”. Điều kiện thứ hai của một nhà nước thượng tôn pháp luật là chính pháp luật phải tuân theo một hình thức hoặc thủ tục được ấn định từ trước. Như giáo sư luật học Shen đã chứng minh và khẳng định “ để đạt tới công lý, thì ta phải vận dụng một cách đồng điệu những luật lệ và thủ tục đã tạo nên mạng lưới hệ thống. Tại sao lại như vậy ?
Thứ nhất, nếu không tuân theo các thủ tục được coi là công bình và hợp pháp, thì rất khó để cho ra một kết quả hợp pháp. Dĩ nhiên thôi, vì luật pháp còn có ý nghĩa gì nếu ta không tuân theo các thủ tục pháp lý của nó?
Thứ hai, khi chính quyền sở tại buộc phải tuân theo những thủ tục được pháp luật ( trước khi họ hoàn toàn có thể tước đoạt mạng sống, tự do hay gia tài … của công dân ), thì mức rủi ro đáng tiếc quản lý chuyên quyền sẽ giảm thiểu và cái viễn cảnh những quyền cá thể bị tước đoạt một cách oan ức cũng sẽ được hạn chế .
Cuối cùng, việc tuân theo thủ tục giúp tất cả chúng ta hoàn toàn có thể Dự kiến trước được tiến trình của pháp luật, từ đó được cho phép ta dữ thế chủ động trong đời sống. Tuy nhiên, tất cả chúng ta phải quan tâm rằng việc tuân theo thủ tục chỉ là một điều kiện kèm theo cần của công lý, chứ không phải điều kiện kèm theo đủ. Ta cần phải hiểu rằng, khi luật bất công thì việc tuân theo thủ tục pháp lý chỉ đơn thuần là củng cố sự bất công đó. Đã có vô số ví dụ về điều này, ví dụ điển hình như nạn phân biệt chủng tộc ở Mỹ và Nam Phi trước đây .
Nếu ta đánh đồng việc “ đúng thủ tục ” là “ thượng tôn pháp luật ”, thì ta chỉ đang đem lại tính chính danh về hình thức cho những chế độ độc tài. Bởi vì, theo tư tưởng của triết gia John Rawls, “ một kim chỉ nan dù vẻ bên ngoài hay ho và hài hòa và hợp lý đến đâu cũng phải bị bác bỏ hoặc xem xét lại nếu nó không đúng đắn ; tựa như như vậy, pháp luật và những thiết chế xã hội dù có được sắp xếp tốt và hữu hiệu đến đâu cũng cần phải cải cách hoặc hủy bỏ nếu chúng không công minh. ” Còn một quan tâm quan trọng khác, ấy là pháp luật hoàn toàn có thể đổi khác và như thế thủ tục cũng sẽ biến hóa theo. Tuy nhiên, chính quyền sở tại không hề tùy tiện muốn thay khi nào thì thay hay là thay thế nào cũng được. Nhà phản hồi thời trung cổ Ulpian đã chứng minh và khẳng định rằng, “ nếu luật được coi là công lý trong một thời hạn dài, thì phải có nguyên do chính đáng ta mới hoàn toàn có thể đổi khác nó ” .
Ngày nay, trước khi thay đổi luật pháp và đưa ra một bộ luật mới, ta phải xem xét nó có vi phạm quyền con người và quyền hiến pháp hay không. Nếu có, thì đó là một bộ luật bất công và các công dân phải có nghĩa vụ chống lại nó thay vì tuân thủ theo các thủ tục của nó một cách cứng nhắc.
Về cách nhìn để nhìn nhận việc bình đẳng trước pháp luật. Không thể nói rằng một xã hội là thượng tôn pháp luật khi mà những công dân của nó bị phân biệt đối xử. Do đó, bình đẳng trước pháp luật phải là một trong những tiêu chuẩn tiên quyết của việc thượng tôn pháp luật. Một khẳng định chắc chắn của luật gia khét tiếng Dicey : “ không một ai vượt trên được lao lý, mỗi người dù ở bất kể cấp bậc hay vị thế nào đều phải tuân theo pháp luật của vương quốc và phải phục tùng quyền tài phán của những TANDTC. Bất kể là một quân nhân hay giáo sĩ, nếu có được miễn những nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý thường thì nhờ vị thế của họ, thì họ vẫn không hề trốn tránh những nghĩa vụ và trách nhiệm của một công dân thông thường ”. Ở những vương quốc theo mạng lưới hệ thống thông luật, yếu tố “ bình đẳng trước pháp luật ” rất được coi trọng. Theo nguyên tắc tiền lệ pháp ( stare decisis ), những phán quyết của tòa trong một vụ án đều được đưa thành án lệ, làm khuôn mẫu xét xử để vận dụng cho những vấn đề tương tự như .
Trên đây là ba điều kiện kèm theo tiên quyết để xem xét một chính quyền sở tại có thượng tôn pháp luật hay không. Ta hoàn toàn có thể nói rằng, chính quyền sở tại nào không thỏa mãn nhu cầu dù chỉ một trong ba điều kiện kèm theo này thì không hề coi là thượng tôn pháp luật. Từ những kiến thức và kỹ năng cơ bản trên, ta hoàn toàn có thể thuận tiện nhận diện những công bố của giới chính trị gia, rằng đâu mới là một chính quyền sở tại thượng tôn pháp luật thực sự và đâu là lời công bố giả tạo trá hình. Mà một chính quyền sở tại không thượng tôn pháp luật thì không có tư cách gì để lôi kéo người dân phải tuân theo pháp luật cả. / .
Tiến Sĩ Phạm Quốc Sử
