1. Về khái niệm Luật hôn nhân và gia đình: Luật hôn nhân và gia đình là một công cụ để nhà nước điều chỉnh các mối quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực hôn nhân – gia đình như quan hệ xã hội giữa vợ chồng, giữa cha mẹ và con cái, giữa các thành viên trong gia đình.
Khái niệm : “ Luật hôn nhân và gia đình ” hoàn toàn có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau :
- Là một ngành luật;
- Một môn học;
- Một văn bản pháp luật cụ thể.
Dưới góc nhìn là một ngành luật trong mạng lưới hệ thống pháp lý Nước Ta, Luật hôn nhân và gia đình Nước Ta là tổng hợp những quy phạm pháp luật do Nhà nước phát hành nhằm mục đích kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ hôn nhân và gia đình về nhân thân và về gia tài .
Luật hôn nhân và gia đình với ý nghĩa là môn học là hệ thống những khái niệm, quan điểm, nhận thức và đánh giá mang tính chất lý luận về pháp luật hôn nhân và gia đình.
Dưới góc nhìn là một văn bản pháp lý, Luật Hôn nhân gia đình là một văn bản pháp lý do Nhà nước phát hành, nằm trong mạng lưới hệ thống Pháp luật Nước Ta .
Hai cách hiểu Luật hôn nhân và gia đình với ý nghĩa là một ngành luật với Luật hôn nhân và gia đình với ý nghĩa là một văn bản pháp lý đơn cử là hai cách hiểu khá tương đương, cần có sự phân biệt giữa hai cách hiểu này để tránh sự nhầm lẫn trong lý luận cũng như trong thực tiễn vận dụng. Văn bản pháp lý đơn cử là hiệu quả khi thiết kế xây dựng Pháp luật, tiềm ẩn nhiều quy phạm của một ngành luật. Ví dụ như : Luật hôn nhân gia đình năm 1959, Luật hôn nhân gia đình năm 1986, Luật hôn nhân gia đình năm 2000, … Còn Luật hôn nhân gia đình có ý nghĩa là một ngành luật chỉ gồm những quy phạm pháp luật kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ xã hội giữa những thành viên gia đình : Giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và những con, … .
2. Về đối tượng điều chỉnh của Luật hôn nhân và gia đình:
Đối tượng điều chỉnh của Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam là các quan hệ xã hội trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình, cụ thể là quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và các con, giữa những người thân thích ruột thịt khác. Có thể hiểu, đối tượng điều chỉnh của Luật hôn nhân và gia đình là các quan hệ xã hội phát sinh giữa các thành viên trong gia đình về những lợi ích nhân thân và tài sản, do vậy có thể hiểu ngắn gọn, đối tượng điều chỉnh của Luật hôn nhân gia đình gồm: Quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản. Trong đó quan hệ tài sản là những quan hệ xã hội phát sinh giữa các thành viên trong gia đình về những lợi ích tài sản. Ví dụ như: Quan hệ cấp dưỡng, quan hệ về chế độ sở hữu tài sản chung của vợ và chồng,… Quan hệ nhân thân là những quan hệ xã hội phát sinh giữa các thành viên trong gia đình về những lợi ích nhân thân. Ví dụ như: Quan hệ giữa vợ và chồng về sự thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau, về việc xác định chỗ ở chung,…
Có thể thấy, đối tượng người tiêu dùng kiểm soát và điều chỉnh của Luật hôn nhân gia đình có nhiều điểm tương đương so với đối tượng người dùng kiểm soát và điều chỉnh của Luật dân sự. Tuy nhiên, xét về mặt nội dung, quan hệ hôn nhân và gia đình có những đặc thù riêng, điển hình nổi bật sau :
- Quan hệ nhân thân là nhóm quan hệ chủ đạo và có ý nghĩa quyết định trong các quan hệ hôn nhân và gia đình;
- Yếu tố tình cảm gắn bó giữa các chủ thể;
- Căn cứ làm phát sinh các quan hệ hôn nhân và gia đình là những sự kiện pháp lý đặc biệt, đó là hôn nhân, huyết thống và nuôi dưỡng;
- Chủ thể của quan hệ hôn nhân và gia đình là thể nhân, không thể là các tổ chức, cơ quan khác;
- Quyền và nghĩa vụ hôn nhân và gia đình gắn liền với nhân thân mỗi chủ thể, không thể chuyển giao cho người khác.
3. Về phương pháp điều chỉnh của Luật hôn nhân và gia đình:
Từ đối tượng người tiêu dùng kiểm soát và điều chỉnh của Luật như đã nghiên cứu và phân tích, Luật Hôn nhân và gia đình có chiêu thức kiểm soát và điều chỉnh đặc biệt quan trọng để tương thích với đối tượng người dùng kiểm soát và điều chỉnh nêu trên .
Phương pháp điều chỉnh của Luật hôn nhân và gia đình là những cách thức, biện pháp mà các quy phạm pháp luật hôn nhân và gia đình tác động lên các quan hệ xã hội thuộc đối tượng điều chỉnh của nó, phù hợp với ý chí của Nhà nước. Hay hiểu một cách ngắn gọn, phương pháp điều chỉnh của Luật hôn nhân và gia đình là các biện pháp tác động lên các quan hệ hôn nhân – gia đình.
Phương pháp kiểm soát và điều chỉnh của Luật hôn nhân gia đình có những đặc thù điển hình nổi bật như sau :
- Trong quan hệ hôn nhân và gia đình quyền đồng thời là nghĩa vụ của các chủ thể;
- Các chủ thể khi thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình phải xuất phát từ lợi ích chung của gia đình;
- Các chủ thể không được phép bằng sự thỏa thuận để làm thay đổi các quyền và nghĩa vụ mà pháp luật đã quy định;
- Các quy phạm pháp luật hôn nhân và gia đình gắn bó mật thiết với các quy phạm đạo đức, phong tục tập quán.
Tóm lại, Luật Hôn nhân gia đình là một khái niệm hoàn toàn có thể được hiểu theo nhiều góc nhìn khoa học khác nhau như thể một môn học, một ngành luật hay một loại văn bản pháp lý đơn cử. Có thể thấy, Luật Hôn nhân gia đình là một ngành luật độc lập do có đối tượng người dùng kiểm soát và điều chỉnh cũng như chiêu thức kiểm soát và điều chỉnh riêng để phân biệt với những ngành luật độc lập khác .
Luật Hoàng Anh
