Không Thủ Đạo) viết theo ” Karate-do ” ( ) viết theo Kanji chữ Hán ) theo lối thư pháp Nhật Bản
Karate (空手 (からて) (Không Thủ), Karate?) hay Karate-dō (空手道 (からてどう) (Không Thủ Đạo), Karate-dō?) là một môn võ thuật truyền thống của vùng Okinawa (Nhật Bản). Karate có tiếng là nghệ thuật chiến đấu với các đòn đặc trưng như đấm, đá, cú đánh cùi chỏ, đầu gối và các kỹ thuật đánh bằng bàn tay mở. Trong Karate còn có các kỹ thuật đấm móc, các kỹ thuật đấm đá liên hoàn, các đòn khóa, chặn, né, quật ngã và những miếng đánh vào chỗ hiểm. Để tăng sức cho các động tác tấn đỡ, Karate sử dụng kỹ thuật xoay hông hay kỹ thuật kime, để tập trung lực năng lượng toàn cơ thể vào thời điểm tác động của cú đánh.
Xuất xứ tên gọi ” Karate “[sửa|sửa mã nguồn]
Trước đây, khi mới chỉ giới hạn ở Okinawa, môn võ này được gọi là Totei theo ngôn ngữ ở đây, và được viết là 唐手 (tōsho, Đường thủ, tức các môn võ thuật có gốc từ Trung Hoa). Vào thời kỳ Minh Trị, môn võ này bắt đầu được truyền vào lãnh thổ chính của Nhật Bản, thì chữ 唐手 được phát âm theo tiếng Nhật là Karate và giữ nguyên cách viết này. Tuy nhiên, do 唐手 thường bị hiểu không đúng là “võ Trung Quốc”, cộng thêm việc môn võ này thường chỉ dùng tay không để chiến đấu, nên người Nhật bắt đầu từ thay thế chữ 唐 bằng một chữ khác có cùng cách phát âm và mang nghĩa “KHÔNG”, đó là 空. Tên gọi Karate và cách viết 空手 bắt đầu như vậy từ thập niên 1960. Giống như nhiều môn khác ở Nhật Bản (Trà đạo, Thư đạo, Cung đạo, Kiếm đạo, Côn đạo, Hoa đạo…), Karate được gắn thêm vĩ tố “Đạo”, phát âm trong tiếng Nhật là “do” (viết là 道). Vì thế, có tên Karate-do. Đa phần người tập Karate đều hướng tới chữ “do” này muốn học trò của mình có đạo đức nhân cách.
Lịch sử hình thành[sửa|sửa mã nguồn]
Những nghiên cứu và điều tra gần đây cho thấy Karate được tăng trưởng trên cơ sở tổng hợp những phương pháp chiến đấu của người Ryukyu với những môn võ thuật ở phía Nam Trung Quốc nhằm mục đích chống lại ách đô hộ khắc nghiệt mà giới quản lý Nhật Bản áp đặt lên dân bản xứ bấy giờ. Tuy nhiên, nguồn gốc đúng mực của môn võ này còn chưa được xác lập, bởi không tìm được thư tịch cổ nào của Vương quốc Lưu Cầu xưa ghi chép về môn võ này. Người ta chỉ hoàn toàn có thể đưa ra được những giả thiết về nguồn gốc của Karate .
Du nhập Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]
Võ sư Hồ Cẩm Ngạc là người Việt tiên phong đem những phái võ Nhật Bản gồm có nhu đạo, Karate, kendo và aikido về TP HCM, Nước Ta năm 1947. Trong khi đó ở Huế có Suzuki Choji, một viên sĩ quan trong Quân đội Đế quốc Nhật Bản, sau Đệ nhị Thế chiến chọn ở lại Nước Ta, định cư ở Huế và mở võ đường, lúc đầu dạy Judo, đến năm 1963 thì chuyển sang dạy Karate. Địa điểm võ đường là số 8 đường Võ Tánh. [ 1 ]
Phương pháp rèn luyện[sửa|sửa mã nguồn]
Việc tập luyện Karate văn minh được chia làm ba phần chính : kỹ thuật cơ bản ( ” Kihon ” theo tiếng Nhật ), Quyền ( ” Kata ” ) và tập luyện giao đấu ( ” Kumite ” )Kỹ thuật cơ bản ( Kihon ) ( 基本 ) được tập luyện từ những kỹ thuật cơ bản ( kỹ thuật đấm, động tác chân, những thế tấn ), thân pháp, nhãn pháp, hơi thở trong từng kĩ thuật của môn võ. Đây là biểu lộ ” mặt chung ” của môn võ mà phần nhiều mọi người thừa nhận, ví dụ những bước thực hành thực tế đòn đấm .Kata ( 型 ) nghĩa là ” bài quyền ” hay ” khuôn mẫu ” ” bài hình “, tuy nhiên nó không phải là những động tác múa. Các bài kata chính là những bài mẫu hoạt động và chiêu thức biểu lộ những nguyên tắc chiến đấu trong trong thực tiễn. Kata hoàn toàn có thể là chuỗi những hành vi cố định và thắt chặt hoặc vận động và di chuyển nhằm mục đích vào những kiểu tiến công và phòng thủ khác nhau. Mục đích của kata là hệ thống hóa lại những đòn thế cho dễ nhớ dễ thuộc và những bài kata đi từ dễ đến khó, từ đơn thuần đến phức tạp tùy theo trình độ của môn sinh, mỗi hệ phái Karate-do lại có một kĩ thuật khác nhau do đó mà trong luật tranh tài của liên đoàn Karate quốc tế phải tuân theo kĩ thuật của 4 hệ phái lớn .
Các lưu phái Karate[sửa|sửa mã nguồn]
Karate có nhiều lưu phái. Giữa những lưu phái có sự khác nhau không ít về bài quyền, giải pháp đào tạo và giảng dạy, quy cách tranh tài. Trước hết, Karate chia thành Karate truyền thống cuội nguồn và Full Contact Karate .
Karate truyền thống cuội nguồn[sửa|sửa mã nguồn]
Karate truyền thống lịch sử theo nghĩa hẹp gồm những lưu phái tuân theo quy tắc sundome ( 寸止め ). Quy tắc sundome tức là chấp hành cách đánh khi tranh tài phải giữ cự ly nhất định của đòn đánh vào đối phương hoặc giữ sức mạnh đòn đánh ở mức độ nhất định. Karate truyền thống lịch sử theo nghĩa rộng chỉ tổng thể những lưu phái, tổ chức triển khai tham gia Liên minh Karatedo Toàn Nhật Bản ( trong nước Nhật ) và Liên minh Karatedo Thế giới ( quốc tế ) .Karate truyền thống cuội nguồn có 1 số ít đặc trưng sau :
- Coi trọng lễ tiết, triết học
- Các bài quyền (kata) theo lối cổ điển
- Phương pháp luyện tập sử dụng nhiều phương pháp từ xưa để lại
- Ít tổ chức thi đấu
- Sử dụng chế độ phong đẳng cấp dựa vào số lượng bài quyền và động tác cơ bản luyện tập được. Thời gian phong đẳng cấp khác nhau giữa các lưu phái, song nhìn chung đều lâu.
Karate truyền thống lịch sử gồm những nhóm lưu phái sau :
- Karate cổ truyền: Đây là các lưu phái Karate không bị thể thao hóa hay hình thức hóa. Các lưu phái này coi trọng các kỹ thuật chiến đấu và luyện tập như nguồn gốc ở Okinawa. Đó là các hệ phái Kojou-ryū (hoặc Kogusuku-ryū theo phương ngôn Okinawa), Honbu-ryū, Shintō-ryū, v.v…
- Karate truyền thống theo nghĩa hẹp gồm các lưu phái đi theo dòng Karate thể thao hóa nhưng áp dụng quy tắc sundome, bao gồm bốn hệ pháichính là Gōjyu-ryū, Shōtōkan-ryū, Wadō-ryū, Shitō-ryū
- Karate Okinawa: Các lưu phái Karate có cơ sở chính ở Okinawa như Okinawa Gōjyu-ryū, Shōrin-ryū (Tiểu Lâm Lưu), Shōrin-ryū (Thiếu Lâm Lưu), Shōrinji-ryū (Thiếu Lâm Tự Lưu), Gensei-ryū, Hojo-ryū, Isshin-ryū, Makiwara, Ryu-te, Ryuei-ryū, Shuri-ryū, Shōei-ryū, v.v…
Karate văn minh[sửa|sửa mã nguồn]
Chủ yếu ship hàng cho tranh tài thể thao gồm 2 phần KATA và KUMITE Về KATA ( màn biểu diễn quyền ) trong hơn 100 hệ phái của Karate thì có 8 bài quyền bắt buộc của 4 hệ phái chính được đưa vào sử dụng, đó là những hệ phái : GOJU-RYU, WADO-RYU, SHOTOKAN, SHITO-RYU. Cụ thể 8 bài quyền bắt buộc của 4 hệ phái chính như sau : Goju : ( 2 bài : Seipai và Saifa ) Shotokan : ( 2 bài : Jion và Kankudai ) Shito : ( 2 bài : Bassaidai và Seienchin ) Wado : ( 2 bài : Seishan và Chinto )
- Ngoài 8 bài quyền bắt buộc 4 hệ phái này còn có các bài quyền tự chọn như sau:
GOJU-RYU có 10 bài, WADO-RYU có 10 bài, SHOTOKAN 21 bài, SHITO-RYU 43 bài .
Full Contact Karate ( romaji : Furu Kontakuto Karate ) lại vận dụng quy tắc sử dụng đòn đánh trực tiếp vào đối phương khi tranh tài không hạn chế cường độ. Khi tranh tài hoàn toàn có thể sử dụng hoặc không sử dụng những dụng cụ bảo vệ như mũ, áo giáp, v.v … Tuy được phân biệt với Karate truyền thống lịch sử ở chỗ sử dụng quy tắc trên, tuy nhiên chính quy tắc đánh trực tiếp vào người đối phương không hạn chế cường độ mới là quy tắc của Karate nguyên thủy ở Okinawa. Chính vì vậy, lưu phái lớn nhất trong Full Contact Karate lấy tên là Kyokushin Karate ( 極真カラテ hay Cực chân Karate, Karate chính cống ). Full Contact Karate thông dụng ở quốc tế nhất là Mỹ hơn là ở Nhật Bản .Thi nâng đẳng nâng đai trong Full Contact Karate ngoài dựa vào trình diễn những bài kata còn dựa vào hiệu quả đấu kumite giữa những người cùng ĐK thi lên đẳng .Các HỆ phái Full Contact Karate hầu hết là :
- Kyokushin Karate (bao gồm các phân phái nhỏ là Kyokushin Kaikan ở Nhật Bản, The World Oyama Karate Organization ở Mỹ, WKO Shinkyokushinkai, Seido Kaikan ở Nhật, Ashihara Kaikan với ảnh hưởng quan trọng tới huấn luyện võ thuật của quân đội và cảnh sát ở Nhật, v.v…). Ở phương Tây, Kyokushin Karate còn được gọi là Knock-down Karate. Các phái này cho đánh trực tiếp vào người đối phương khi thi đấu, nhưng không được đánh vào đầu.
- Các lưu phái cho phép đánh cả vào đầu đối phương khi thi đấu bao gồm ShinKarate, Zendokai, Daido Juku (hiện đã tách thành môn võ riêng tên Kudo) v.v…
- Ngoài ra còn có một số môn phái Karate ở Mỹ trong đó Karate Chuyên nghiệp Toàn Mỹ mà thực chất là Karate kết hợp với các môn boxing, kickboxing nên có khi gọi là Karate tổng hợp.
Đẳng cấp, màu đai và thương hiệu[sửa|sửa mã nguồn]
Chế độ quý phái và màu đai của Karate là học từ Judo và mở màn thi hành từ năm 1924 .Ban đầu chỉ có đai đen ( huyền đai ) và đai trắng. Đai đen dành cho những người đã có qua quy trình rèn luyện, còn đai trắng dành cho người mới mở màn. Giữa đai trắng và đai đen có từ 1 đến 3 đai nữa tùy theo từng lưu phái. Hay dùng nhất là đai màu xanh lá cây ( màu trà Nhật ). Ngoài ra tùy lưu phái hoàn toàn có thể có đai vàng, đai đỏ, đai nâu, đai tím, v.v … Trong đai đen lại có khoảng chừng 10 đẳng, thấp nhất là nhất đẳng ( nhất đẳng huyền đai ). Những người đạt đến trình độ ngũ đẳng huyền đai đến lục đẳng huyền đai được gọi là renshi ( 錬士 ) ngũ đẳng và renshi lục đẳng, từ thất đẳng huyền đai đến bát đẳng huyền đai được gọi là kyoshi ( 教士 ) hoặc tatsushi ( 達士 ), từ cửu đẳng huyền đai trở lên gọi là hanshi ( 範士 ). Cũng có lưu phái không sử dụng những thương hiệu này .
Trang phục Karate của một võ sinh với bài quyền kata.
Trang phục của một võ sĩ Karate ngày này .Nguyên thủy, người rèn luyện và đấu Karate để mình trần và mặc khố fundoshi. Ngày nay, người rèn luyện Karate mặc áo màu trắng là học theo áo của môn Judo. Karate truyền thống cuội nguồn thường mặc áo mà tay áo dài đến cổ tay, ống quần cũng dài đến cổ chân. Trong khi đó, Full Contact Karate mặc áo quần có ống tay áo ngắn hơn và ống quần dài hơn .
Thay đổi trong giải pháp huấn luyện và đào tạo[sửa|sửa mã nguồn]
Cảnh huấn luyện Karate trong thành Shuri ở Naha.
Khác với những môn võ khác của Nhật Bản được truyền thụ bằng tài liệu, Karate vốn được truyền thụ bằng miệng ( khẩu truyền ) và trình diễn mẫu. Tuy nhiên, từ thời kỳ Taisho những cao thủ Karate ở Okinawa xây dựng Câu lạc bộ Đường thủ Karate để cùng nhau nghiên cứu và điều tra, trao đổi về Karate, thì mở màn Open những tài liệu hướng dẫn tập luyện Karate .
Các điều luật lệ[sửa|sửa mã nguồn]
Theo tiếng Nhật gọi là Dojo kun, là một bộ những điều được đưa ra để những võ sinh Karate tuân theo. Những điều lệ này được vận dụng trong dojo hay còn gọi là phòng tập và trong cả đời sống đời thường .
Năm điều huấn thị của võ sư Funakoshi[sửa|sửa mã nguồn]
Võ sư Funakoshi Gichin ( tiếng Nhật : 船越 義珍 ) ( 1868 – 1957 ) đưa ra năm điều huấn thị so với người luyện Karate chi phái Shotokan để rèn luyện đạo đức .
- Nỗ lực hoàn thiện nhân cách, tiếng Nhật: ―、人格完成に努ろこと, phiên âm: Hitotsu, jinkaku kansei ni tsutomuru koto.
- Luôn luôn chân thành, tiếng Nhật: ―、誠の道を守ること, phiên âm: Hitotsu, makoto no michi wo mamoru koto.
- Nuôi dưỡng tinh thần nỗ lực, tiếng Nhật: ―、努力の精神を養うこと, phiên âm: Hitotsu, doryoku no seishin wo yashinau koto.
- Trọng lễ nghĩa, tiếng Nhật: ―、礼儀を重んずること, phiên âm: Hitotsu, reigi wo omonzuru koto.
- Kiềm chế các hành vi nóng nảy, tiếng Nhật: ―、血気の勇を戒むる, phiên âm: Hitotsu, kekki no yu ｗo imashimuru koto.
Hai mươi điều về Karate của sư tổ Funakoshi[sửa|sửa mã nguồn]
1. Đừng quên Karate mở màn bằng Lễ, kết thúc cũng bằng Lễ .2. Karate không nên ra đòn trước .3. Karate phải giữ nghĩa .4. Trước tiên phải biết mình rồi mới đến biết người .5. Kỹ thuật không bằng tâm thuật .6. Cần để tâm tự do .7. Khinh suất tất gặp rắc rối .8. Đừng chỉ có khi nào ở võ đường mới nghĩ về Karate .9. Rèn luyện Karate cả đời không nghỉ .10. Biến mọi thứ thành Karate, như vậy sẽ nắm được sự tuyệt vời của nó .11. Karate giống như nước nóng, nếu ngừng đung nóng thì sẽ nguội lạnh .12. Đừng nghĩ thắng, hãy nghĩ đừng bại .13. Chuyển hóa bản thân tùy theo đối phương .14. Kết quả cuộc đấu nhờ vào vào năng lực trấn áp .15. Hãy nghĩ chân tay người cũng là kiếm .16. Hễ ra khỏi nhà là có cả triệu kẻ địch .17. Người mới tập hoàn toàn có thể còn gượng gạo, nhưng về sau phải thật tự nhiên .
18. Phải tập kata thật chuẩn, nhưng nhớ là thực chiến sẽ khác đi.
19. Nhớ trấn áp độ mạnh yếu của lực, độ linh động của khung hình, độ nhanh chậm của đòn thế .20. Luôn chín chắn khi dùng võ .
