Israel – Wikipedia tiếng Việt

Israel (phiên âm tiếng Việt: I-xra-en[23], tiếng Hebrew: יִשְׂרָאֵל‎ Yisrā’el, tiếng Ả Rập: إِسْرَائِيل‎ Isrāʼīl), tên gọi chính thức là Nhà nước Israel (tiếng Hebrew: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎ [mediˈnat jisʁaˈʔel]; tiếng Ả Rập: دولة إِسْرَائِيل‎ Dawlat Isrāʼīl [dawlat ʔisraːˈʔiːl], tiếng Anh: State of Israel), là một quốc gia có chủ quyền tại khu vực Trung Đông, nằm trên bờ đông nam của Địa Trung Hải và bờ bắc của Biển Đỏ. Israel có biên giới trên bộ với Liban về phía bắc, với Syria về phía đông bắc, với Jordan về phía đông, lần lượt giáp với các lãnh thổ Bờ Tây, Dải Gaza – kiểm soát chung với Palestine về phía đông – tây[24] và với Ai Cập về phía tây nam. Quốc gia này có diện tích tương đối nhỏ, song lại có nhiều đặc điểm địa lý đa dạng.[25][26] Trung tâm thương mại, tài chính và công nghệ của Israel là Tel Aviv[27], thành phố cổ Jerusalem được tuyên bố là thủ đô vào năm 1980[28], song, chủ quyền của Israel đối với Đông Jerusalem lại không được cộng đồng quốc tế công nhận dù cho nước này hiện đang duy trì quyền tài phán cũng như sự kiểm soát trên thực tế.[29][30][31]

Ngày 29 tháng 11 năm 1947, Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc quyết định thông qua một phương án phân chia chính thức cho Lãnh thổ ủy trị Palestine – cựu thuộc địa của Đế quốc Anh, kế hoạch được kỳ vọng rằng sẽ giải quyết dứt điểm những xung đột liên miên giữa các phe phái của cộng đồng người Do Thái di cư theo ‘Chủ nghĩa phục quốc Do Thái’ và người Ả Rập bản địa – điều mà người Anh ngày càng bế tắc. Cụ thể, phương án này sẽ chia Lãnh thổ ủy trị Palestine thành 2 nhà nước mới, một của người Ả Rập và một của người Do Thái, trong khi khu vực Jerusalem nằm dưới quyền quản lý của Liên Hợp Quốc dưới hình thức là một chính thể quốc tế.[32][33] Thời điểm kết thúc quyền quản lý ủy trị của Anh Quốc đối với Palestine được ấn định là vào nửa đêm ngày 14 tháng 5 năm 1948. Người Do Thái chấp thuận theo sự sắp xếp của Liên Hợp Quốc, tuy nhiên, người Ả Rập lại không đồng ý với kế hoạch trên, họ cho rằng việc phân định, chia cắt lãnh thổ của cộng đồng người Ả Rập – những người mà đã sinh sống tại nơi đây lâu đời như vậy thì không khác gì hành vi cướp đất theo kiểu “Thực dân châu Âu”. Mặc cho những phản đối của người Ả Rập, gần sát đến thời điểm đó, một thủ lĩnh của cộng đồng người Do Thái là David Ben-Gurion ra tuyên bố “thành lập một nhà nước Do Thái tại Eretz Israel, được biết đến với tên gọi là Nhà nước Israel”, thể chế sẽ chính thức bắt đầu đi vào hoạt động ngay sau khi Anh Quốc kết thúc sự quản lý ủy trị.[34][35][36] Thế nhưng, biên giới của nhà nước mới lại không được xác định rõ ràng trong tuyên bố.[33][37] Thế giới Ả Rập ngay lập tức phản ứng gay gắt với quyết định này, họ gọi đó là hành động “liều lĩnh, trắng trợn, bất hợp pháp” và sẽ kiên quyết không bao giờ công nhận nhà nước mới của người Do Thái[38]. Ngay sau đó, Liên minh quân đội giữa các quốc gia Ả Rập dưới sự ủng hộ, hậu thuẫn, viện trợ từ phía Liên Xô chính thức tuyên bố chiến tranh, mục tiêu nhằm sử dụng vũ lực để xóa sổ nhà nước Israel non trẻ.[39][40] Chiến tranh Ả Rập – Israel (1948) bùng phát, Lực lượng Phòng vệ Israel với ưu thế về sự chủ động, sức cơ động, chiến thuật ưu tiên tác chiến đánh phủ đầu kết hợp không kích bất ngờ đồng thời thành công trong việc hạn chế các công nghệ quân sự của đối phương,… đã chiến đấu và nhanh chóng giành chiến thắng áp đảo trước các nước Ả Rập láng giềng.[41] Không dừng lại ở đó, sau này, Israel còn tiếp tục chiến thắng khối Ả Rập trong Chiến tranh Sáu Ngày (5/6-10/6 năm 1967) và Chiến tranh Yom Kippur (6/10-26/10 năm 1973). Trong quá trình đó, Israel chiếm đóng thêm một loạt các lãnh thổ mới, bao gồm: Bờ Tây, bán đảo Sinai (1956-57, 1967-82), một bộ phận của miền nam Liban (1982-2000), Dải Gaza (1967-2005, ngày nay vẫn bị xem là chiếm đóng sau năm 2005) và Cao nguyên Golan. Sau đó, Israel tiếp tục mở rộng quyền tài phán của mình lên toàn bộ Cao nguyên Golan và Đông Jerusalem, ngoại trừ khu vực Bờ Tây – giúp cho diện tích lãnh thổ nước này được mở rộng ra gấp 3 lần so với ban đầu.[42][43][44][45] Các nỗ lực sau đó của cộng đồng quốc tế nhằm giải quyết xung đột Israel – Palestine nhằm tìm kiếm, tiến tới một giải pháp hòa bình tiếp tục đi vào bế tắc và không đạt được kết quả nào đáng chú ý. Tuy nhiên, các hiệp ước hòa bình giữa Israel với Ai Cập và Jordan đã được ký kết thành công, các lực lượng quân sự Israel đồng ý rút quân, trao trả lại bán đảo Sinai cho chính phủ cùng Quân đội Ai Cập. Tính đến thời điểm hiện tại, sự chiếm đóng của Israel tại Dải Gaza, Bờ Tây và Đông Jerusalem là hành động chiếm đóng quân sự dài nhất trong lịch sử thế giới hiện đại.[46] Trong giai đoạn 2008-2009, Israel tiếp tục xảy ra xung đột vũ trang trên quy mô lớn với Phong trào Dân quân Kháng chiến Hồi giáo Hamas, cuộc chiến này đã gây ra nhiều thiệt hại lớn về người và của cho cả 2 bên. Ngày nay, những mâu thuẫn, xung đột giữa Thế giới Ả Rập và Israel, giữa Israel và Iran cũng như giữa Israel với các tổ chức, phong trào dân quân kháng chiến Hồi giáo cực đoan nhân danh “giải phóng, giành độc lập cho Palestine” như PLO (Hamas + Fatah), Hezbollah,… vẫn thỉnh thoảng diễn ra do vị thế địa – chính trị phức tạp của đất nước này.[38][47]

Theo thống kê của Cục Thống kê Trung ương Israel, dân số Israel vào năm 2017 được ước tính đạt 8.747.080 người.[15] Đây là quốc gia duy nhất trên thế giới mà người Do Thái chiếm đa số, với 6.388.800 tương đương với 74,8%. Nhóm công dân lớn thứ nhì trong nước là người Ả Rập, có số lượng là 1.775.400 người (bao gồm người Druze và hầu hết người Ả Rập ở Đông Jerusalem).[48] Đại đa số người Ả Rập Israel theo dòng Hồi giáo Sunni. Trong cơ cấu dân số Israel còn bao gồm một số lượng đáng kể người Negev Bedouin bán du cư, còn lại là các tín đồ Cơ Đốc giáo, Công giáo Roma và cùng các nhóm thiểu số khác. Israel còn có một số lượng lớn các công dân ngoại quốc nhập cư, chủ yếu là những người tị nạn từ châu Phi (nhưng những người này bắt buộc phải có gốc Do Thái nếu muốn được xin nhập quốc tịch)[49] và dân nhập cư châu Á không có quyền công dân,[50] trong đó có cả những người nhập cư – lao động bất hợp pháp.

Theo Luật Cơ bản, Israel tự xác lập là một vương quốc của người Do Thái và là một nền chính trị dân chủ hoàn hảo với không thiếu tính năng. [ 51 ] Israel duy trì thể chế Cộng hòa nghị viện, nhà nước đơn nhất, Tổng thống chế, dân chủ đại nghị tích hợp với dân chủ trực tiếp [ 52 ], thiết kế xây dựng một mạng lưới hệ thống nghị viện, đại diện thay mặt tỷ suất và đại trà phổ thông đầu phiếu. [ 53 ] [ 54 ] Tổng thống là người đứng đầu chính phủ nước nhà nhưng quyền lực tối cao chỉ huy quốc gia nằm trong tay Thủ tướng và Knesset – tức Quốc hội – đóng vai trò là cơ quan lập pháp cao nhất. Israel hiện đang giữ vững tư cách là quốc gia công nghiệp tăng trưởng duy nhất tại Trung Đông [ 55 ] và là một thành viên của OECD [ 56 ], vương quốc này có trung bình thu nhập đầu người vào mức rất cao, với hạng 19 toàn thế giới [ 57 ], đồng thời là nền kinh tế tài chính lớn thứ 30 trên quốc tế – với dân số chỉ khoảng chừng hơn 9 triệu người – theo GDP danh nghĩa ước tính cho năm 2020 [ 58 ]. Israel hưởng lợi từ lực lượng lao động có tư chất, trình độ học vấn, sự an toàn và đáng tin cậy cũng như kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp cao, luôn nằm trong số những vương quốc có nền giáo dục tăng trưởng nhất trên quốc tế với tỷ suất công dân tốt nghiệp ĐH luôn được xếp vào top đầu, đồng thời, Tỷ Lệ ngân sách chính phủ nước nhà chi cho những hoạt động giải trí nghiên cứu và điều tra – tăng trưởng của Israel cũng đứng số 1 quốc tế trong năm 2020 [ 59 ] [ 60 ] [ 61 ]. Israel luôn nằm trong top những vương quốc phát minh sáng tạo nhất trên quốc tế [ 62 ] [ 63 ], có trung bình mức sống, mức tiêu chuẩn hoạt động và sinh hoạt và chỉ số tăng trưởng con người ( HDI ) cao nhất tại Trung Đông, đứng thứ 4 ở châu Á [ 64 ] [ 65 ] [ 66 ], xếp hạng 22 quốc tế về chỉ số tên thương hiệu vương quốc ( 2019 ) [ 67 ], 26 về chỉ số tự do kinh tế tài chính ( 2021 ) [ 68 ] và 20 trong Báo cáo cạnh tranh đối đầu toàn thế giới ( 2019 ), đồng thời thuộc vào nhóm những vương quốc có tuổi thọ trung bình cao nhất trên quốc tế. [ 69 ] Israel cũng là một cường quốc quân sự chiến lược với trình độ rất cao về công nghiệp quốc phòng, đứng hạng 20 trên quốc tế về sức mạnh quân sự chiến lược tổng hợp [ 70 ] cũng như xếp thứ 17 toàn thế giới về tổng mức ngân sách tiêu tốn cho quốc phòng năm 2021 [ 71 ] [ 72 ] [ 73 ]. Mặc dù bản thân nước này chưa khi nào chính thức lên tiếng xác nhận, tuy nhiên, giới chuyên viên vẫn tin rằng Quân đội Israel vốn từ lâu đã chiếm hữu một lượng rất lớn vũ khí hạt nhân và đang bí hiểm liên tục tăng cấp, tăng trưởng. [ 74 ] [ 75 ] [ 76 ] Israel là một liên minh không thuộc khối NATO quan trọng số 1 của Hoa Kỳ, người Mỹ gốc Do Thái là một trong những hội đồng dân cư quan trọng, có sự chi phối, sức ảnh hưởng tác động lớn, truyền kiếp, sâu rộng nhất so với nền kinh tế tài chính – chính trị Mỹ [ 77 ] [ 78 ] [ 79 ] [ 80 ] và cũng từ đó, Israel luôn nhận được sự ủng hộ, tương hỗ gần như tuyệt đối trong mọi yếu tố đến từ Siêu cường này. [ 81 ] [ 82 ]Hiện nay, mặc dầu chỉ có diện tích quy hoạnh chủ quyền lãnh thổ nhỏ cũng như dân số nhã nhặn, Israel với lợi thế về sức mạnh quân sự chiến lược, kinh tế tài chính và tầm tác động ảnh hưởng lớn từ văn hóa truyền thống, chính trị, chủng tộc vẫn được công nhận là một cường quốc khu vực tại Trung Đông cũng như là một Trung cường quốc trên quốc tế .

Tên gọi ” Israel ” bắt nguồn từ Kinh thánh Hebrew, theo đó, Jacob, Tổ phụ của dân tộc bản địa Do Thái, đã được đổi tên thành ‘ Israel ‘ sau khi chiến đấu với Đức Chúa Trời [ 83 ]. Đồng thời, hậu duệ của Jacob cũng được gọi là ” con cháu của Israel “, trong tiếng Anh gọi là ” Israelites “. Các công dân của nước Israel văn minh ngày này, theo tiếng Anh, được gọi là ” Israelis ” .Sau khi vua Solomon ( 973 – 937 TCN ) ( còn nhiều tranh cãi về niên đại đúng mực ) mất, Vương quốc Israel Thống nhất bị chia đôi thành : Vương quốc Israel ( Samaria ) ở miền bắc và Vương quốc Judah ở miền nam. Danh từ Judah được phiên âm Hán ngữ là ” Do Thái “. Nước Israel ở phía bắc có thủ đô hà nội là Samaria, sống sót đến năm 721 TCN thì bị Đế quốc Assyria ( nay ở miền bắc Iraq ) hủy hoại. Nước Judah ở phía nam có thủ đô hà nội là Jerusalem, sống sót đến năm 587 TCN thì bị Đế quốc Tân Babylon ( nay ở miền nam Iraq ) hủy hoại .

Bản đồ Vương quốc Israel ( 1020 TCN – 930 TCN ), được tưởng tượng từ tường thuật trong Kinh Thánh .

Khái niệm về “Vùng đất Israel”, gọi là Eretz Yisrael trong tiếng Hebrew, trở nên quan trọng và thiêng liêng đối với người Do Thái từ thời kỳ Kinh Thánh. Theo Kinh Torah, Thượng đế đảm bảo vùng đất cho ba tộc trưởng của người Do Thái.[84][85] Trên cơ sở kinh thánh, thời kỳ ba tộc trưởng được xác định là khoảng đầu thiên niên kỷ thứ 2 TCN,[86] và Vương quốc Israel thứ nhất được thành lập vào khoảng thế kỷ XI TCN. Các vương quốc và nhà nước Israel sau đó cai trị không liên tục trong bốn thế kỷ tiếp sau, và được đề cập trong nhiều nguồn ngoài kinh thánh.[87][88][89][90]

Ghi chép đầu tiên về tên gọi Israel (với dạng ysrỉꜣr) xuất hiện trong Bia Merneptah, được dựng cho Pharaoh Merneptah của Ai Cập vào khoảng năm 1209 TCN.[91]

“Israel” này là một thực thể văn hóa và có lẽ là chính trị của cao địa trung tâm, đủ vững chắc để người Ai Cập xem là một thách thức khả dĩ đối với quyền bá chủ của họ, song là một dân tộc thay vì là một nhà nước có tổ chức;[92] Tổ tiên của người Israel có thể gồm người Semit bản địa của Canaan và Liên minh Hải nhân.[93]

Các ngôi làng có dân số đến 300 hoặc 400, [ 94 ] [ 95 ] họ sống bằng nghề trồng trọt và chăn nuôi, và phần nhiều là tự cung tự túc tự cấp ; [ 96 ] trao đổi kinh tế tài chính là điều thông dụng. [ 97 ] Người ta biết đến chữ viết và hoàn toàn có thể dùng để ghi chép, thậm chí còn tại những di chỉ nhỏ. [ 98 ] Bằng chứng khảo cổ học cho thấy một xã hội gồm những TT giống như làng, tuy nhiên với tài nguyên hạn chế hơn và dân số nhỏ. [ 99 ] Học giả tân tiến nhìn nhận Israel Open trong độc lập và nội bộ, từ dân cư hiện hữu tại cao địa Canaan. [ 100 ]

Cấu trúc Đá Lớn là một di chỉ khảo cổ học về Jerusalem cổ đạiKhoảng năm 930 TCN, vương quốc bị phân loại thành Vương quốc Judah tại miền nam và Vương quốc Israel tại miền bắc. Từ giữa thế kỷ VIII TCN, Israel ngày càng xung đột với Đế quốc Tân Assyria đang bành trướng. Dưới thời Tiglath-Pileser III, đế quốc này khởi đầu phân loại chủ quyền lãnh thổ Israel thành một vài đơn vị chức năng nhỏ hơn và sau đó tàn phá TP. hà Nội Samaria ( 722 TCN ). Một cuộc khởi nghĩa của người Israel ( 724 – 722 TCN ) bị dẹp tan sau khi Quốc vương Assyria Sargon II vây hãm và sở hữu Samaria. Con trai của Sargon là Sennacherib nỗ lực bất thành nhằm mục đích chinh phục Judah. Ghi chép của Assyria viết rằng ông ta san bằng 46 thành và vây hãm Jerusalem, rời đi sau khi nhận được cống nạp lớn. [ 101 ]Năm 586 TCN, Quốc vương Nebuchadnezzar II của Babylon chinh phục Judah. Theo Kinh Thánh Hebrew, ông ta hủy hoại Đền Solomon và đày người Do Thái đến Babylon. Thất bại này của Judah cũng được người Babylon ghi lại [ 102 ] [ 103 ]. Năm 538 TCN, Cyrus Đại đế của Ba Tư chinh phục Babylon và tiếp quản đế quốc này. Cyrus ra tuyên cáo rằng cấp cho những dân tộc bản địa bị chinh phục ( gồm người Judah ) quyền tự do tôn giáo. Theo Kinh Thánh Hebrew, có 50.000 người Judea dưới quyền chỉ huy của Zerubabel trở về đến Judah và tái thiết đền thờ. Một nhóm thứ hai dưới quyền chỉ huy của Ezra và Nehemiah trở về đến Judah vào năm 456 TCN mặc kệ việc có những người phi Do Thái viết thư cho Cyrus nhằm mục đích ngăn ngừa hành động này .

Thời kỳ Cổ điển[sửa|sửa mã nguồn]

Khu vực liên tục nằm dưới quyền quản lý của Ba Tư, được phân loại giữa tỉnh Syria-Coele và sau đó là Yehud Medinata tự trị, và dần tăng trưởng trở lại thành xã hội đô thị, phần đông do người Judea chi phối. Các cuộc chinh phục của người Hy Lạp đa số là tràn qua khu vực mà không gặp phải kháng cự. Miền nam Levant được hợp nhất vào Ptolemaios rồi Seleukos, và bị Hy Lạp hóa can đảm và mạnh mẽ, gây căng thẳng mệt mỏi giữa người Judea và người Hy Lạp. Khởi nghĩa Maccabe bùng phát vào năm 167 TCN, khởi nghĩa thành công xuất sắc và Vương quốc Hasmoneus độc lập được lập nên tại Judah. Vương quốc này sau đó bành trướng ra phần nhiều Israel ngày này, trong toàn cảnh Seleukos dần đánh mất quyền trấn áp trong khu vực .

Đế quốc La Mã xâm lăng khu vực vào năm 63 TCN, bắt đầu họ nắm quyền trấn áp Syria, và sau đó can thiệp nội chiến tại Hasmoneus. Đấu tranh giữa những phái thân La Mã và thân Parthia tại Judea ở đầu cuối dẫn đến việc Herodes Đại vương đăng cơ và củng cố Vương quốc Herod với vị thế là một nhà nước Judea chư hầu của La Mã .Khi thế lực Herod suy yếu, Judea lúc này có vị thế là một tỉnh của La Mã, trở thành nơi diễn ra đấu tranh đấm đá bạo lực của người Do Thái chống lại người Hy Lạp-La Mã, lên đến cực điểm là những đại chiến Do Thái-La Mã, kết thúc trong tàn phá, trục xuất và diệt chủng quy mô lớn. Sự hiện hữu của người Do Thái trong khu vực thu hẹp đáng kể sau thất bại của Khởi nghĩa Bar Kokhba chống La Mã vào năm 132 CN. [ 104 ] Tuy thế, có một lượng nhỏ người Do Thái hiện hữu liên tục và Galilee trở thành TT tôn giáo của họ. [ 105 ] [ 106 ] Các văn bản TT của người Do Thái là Mishnah và một phần của Talmud được soạn thành trong những thế kỷ thứ hai đến thứ tư CN tại Tiberias và Jerusalem. [ 107 ] Thành phần dân cư trong khu vực lúc đó hầu hết là người Hy Lạp-La Mã tại duyên hải và người Samaria tại vùng đồi núi. Cơ Đốc giáo dần tăng trưởng hơn dị giáo La Mã khi khu vực nằm dưới quyền quản lý của Byzantine. Trong thế kỷ V và VI, những cuộc khởi nghĩa của người Samaria tái định hình khu vực, khiến xã hội Cơ Đốc giáo Byzantine và xã hội Samaria bị tàn phá nghiêm trọng và dẫn đến suy giảm dân số. Sau khi Ba Tư chinh phục và lập ra Thịnh vượng chung Do Thái đoản mệnh vào năm 614, Byzantine tái chinh phục khu vực vào năm 628 .

Trung Cổ và cận đại[sửa|sửa mã nguồn]

[108]Kfar Bar’am là một làng Do Thái cổ đại, bị bỏ hoang vào khoảng từ thế kỷ thứ VII-XIII.Năm 634 – 641, khu vực bị người Ả Rập chinh phục, họ là một dân tộc bản địa mới gật đầu Hồi giáo. Khu vực nằm dưới quyền quản lý của người Hồi giáo trong 1.300 năm sau đó dưới nhiều triều đại khác nhau. [ 109 ] Quyền trấn áp khu vực được chuyển giao giữa những Khalip Rashidun, Umayyad, [ 109 ] Abbas, [ 109 ] Fatima, Seljuk, quân Thập tự chinh, và Ayyub trong suốt sáu trăm năm đầu, [ 109 ] đến năm 1260 thì bị Vương triều Mamluk chinh phục. [ 110 ]Trong Thập tự chinh thứ nhất, khi Jerusalem bị vây vào năm 1099, dân cư Do Thái trong thành chiến đấu bên phía quân đồn trú Fatima và dân cư Hồi giáo. Đến khi thành thất thủ, khoảng chừng 60.000 người bị tàn sát, trong đó có 6.000 người Do Thái tìm cách tị nạn trong một thánh đường Do Thái giáo. [ 111 ] Đương thời là tròn một nghìn năm sau khi nhà nước Do Thái sụp đổ, những hội đồng Do Thái hiện hữu khắp khu vực. 50 trong số hội đồng đó được biết đến và gồm có Jerusalem, Tiberias, Ramleh, Ashkelon, Caesarea, và Gaza. [ 112 ]

[113]Thánh đường Abuhav có từ thế kỷ XV, do người Do Thái Sephardic thiết kế xây dựng tại Safed, phía bắc Israel .Năm 1165, nhà triết học người Do Thái sinh tại Tây Ban Nha ngày này là Maimonides đến thăm Jerusalem và cầu nguyện tại Núi Đền. [ 114 ] Năm 1141, nhà thơ Do Thái Tây Ban Nha Yehuda Halevi ra lời lôi kéo người Do Thái di cư đến Vùng đất Israel. Năn 1187, Sultan Saladin của Vương triều Ayyub đánh bại quân Thập tự chinh trong Trận Hattin và sau đó sở hữu Jerusalem và phần nhiều hàng loạt Palestine. Đương thời, Saladin ra tuyên cáo mời người Do Thái trở lại và định cư tại Jerusalem. [ 115 ]Năm 1211, hội đồng Do Thái trong khu vực được tăng cường khi có thêm một nhóm dưới quyền chỉ huy của trên 300 giáo sĩ đến từ Pháp và Anh, [ 116 ]. Nachmanides là một giáo sĩ Do Thái Tây Ban Nha thế kỷ XIII, và là thủ lĩnh được công nhận của dân Do Thái, ông rất là tán dương Vùng đất Israel và nhìn nhận việc định cư tại đó là một giới mệnh tuyệt đối của hàng loạt người Do Thái. Ông viết rằng ” Nếu người ngoại đạo muốn thiết kế độc lập, tất cả chúng ta sẽ xây đắp tự do và để chúng trong những lao lý rõ ràng ; tuy nhiên so với đất đai, tất cả chúng ta sẽ không để nó vào tay họ, hay vào tay bất kể dân tộc bản địa nào, không vào bất kể thế hệ nào. ” [ 117 ]Năm 1260, quyền trấn áp khu vực thuộc về những sultan Mamluk tại Ai Cập. Khu vực nằm giữa hai TT quyền lực tối cao của Mamluk là Cairo và Damascus, và chỉ có 1 số ít bước tăng trưởng dọc tuyến đường bưu chính link hai thành phố. Jerusalem dù không còn tường thành nào bảo vệ kể từ năm 1219, tuy nhiên cũng tận mắt chứng kiến bùng nổ những dự án Bất Động Sản thiết kế xây dựng tập trung chuyên sâu quanh tổng hợp Thánh đường Al-Aqsa ( Núi Đền ). Năm 1266, Sultan Mamluk Baybars quy đổi Hang những Tộc trưởng tại Hebron thành một nơi tôn nghiêm của riêng Hồi giáo và cấm chỉ Fan Hâm mộ Cơ Đốc giáo và Do Thái giáo bước vào, dù trước đó họ hoàn toàn có thể tự do vào hang. Lệnh cấm duy trì cho đến khi Israel giành quyền trấn áp khu công trình vào năm 1967. [ 118 ] [ 119 ]

Năm 1470, Isaac b. Meir Latif đến từ Ancona và đếm được 150 mái ấm gia đình Do Thái tại Jerusalem. [ 120 ] Giáo sĩ Joseph Saragossi đến vào những năm cuối của thế kỷ XV, nhờ có công lao của ông mà Safed và khu vực xung quanh tăng trưởng thành nơi tập trung chuyên sâu lớn nhất của người Do Thái tại Palestine. Nhờ những di dân Do Thái Sephardic từ Tây Ban Nha, dân số Do Thái đã tăng lên 10.000 vào đầu thế kỷ XVI. [ 121 ]Năm 1516, khu vực bị Đế quốc Ottoman chinh phục ; và duy trì nằm dưới quyền trấn áp của người Thổ cho đến khi kết thúc Chiến tranh quốc tế thứ nhất, khi Anh Quốc vượt mặt Ottoman và lập một chính quyền sở tại quân sự chiến lược quản lý khu vực Syria của Ottoman trước kia. Năm 1920, Syria thuộc Ottoman cũ bị phân loại giữa Anh và Pháp theo mạng lưới hệ thống ủy trị, và khu vực do Anh quản lý gồm có Israel thời nay và có tên gọi Lãnh thổ Ủy trị Palestine. [ 110 ] [ 122 ] [ 123 ]

Chủ nghĩa phục quốc Do Thái và Anh quản lý[sửa|sửa mã nguồn]

Từ khi Open hội đồng Do Thái tha hương tiên phong, nhiều người Do Thái đã mong mỏi quay trở lại ” Zion ” và ” Vùng đất Israel “, [ 124 ] Hy vọng và khao khát của người Do Thái sống lưu vong là một đề tài quan trọng trong mạng lưới hệ thống đức tin Do Thái. [ 125 ] Sau khi người Do Thái bị trục xuất khỏi Tây Ban Nha vào năm 1492, một số ít hội đồng đến định cư tại Palestine. [ 126 ] Trong thế kỷ XVI, những hội đồng Do Thái bén rễ tại Bốn thành phố nhà thời thánh – Jerusalem, Tiberias, Hebron, và Safed, đến năm 1697, Giáo sĩ Yehuda Hachasid dẫn một nhóm gồm 1.500 người Do Thái đến Jerusalem. [ 127 ] Trong nửa sau của thế kỷ XVIII, những thành phần trái chiều tại Đông Âu của phái Hasidim, gọi là Perushim, đến cư trú tại Palestine. [ 128 ] [ 129 ] [ 130 ]

Làn sóng đầu tiên trong quá trình người Do Thái nhập cư thời hiện đại đến Palestine thuộc Ottoman, gọi là Aliyah lần thứ nhất, bắt đầu vào năm 1881 khi người Do Thái tị nạn cuộc tàn sát tại Đông Âu.[131] Mặc dù phong trào phục quốc Do Thái đã hiện diện trên thực tiễn, song nhà báo Áo-Hung Theodor Herzl là người được công nhận có công hình thành chủ nghĩa phục quốc Do Thái về chính trị,[132] phong trào này mưu cầu thành lập một nhà nước Do Thái tại Vùng đất Israel, do đó đề xuất một giải pháp gọi là Vấn đề Do Thái của các quốc gia châu Âu.[133] Năm 1896, Herzl công bố Der Judenstaat (Nhà nước của người Do Thái), đề xuất viễn kiến của ông về một nhà nước Do Thái trong tương lai; đến năm sau ông chủ tọa Đại hội Phục quốc Do Thái lần thứ nhất.[134]

Aliyah lần thứ nhì (1904–14) bắt đầu sau Thảm sát Kishinev tại Đế quốc Nga; có khoảng 40.000 người Do Thái định cư tại Palestine, song gần một nửa trong số đó cuối cùng rời đi.[131] Làn sóng nhập cư thứ nhất và thứ hai chủ yếu là người Do Thái Chính thống,[135] song Aliyah lần thứ hai cũng bao gồm các tổ chức xã hội chủ nghĩa, họ lập ra phong trào cộng đồng tập thể kibbutz.[136] Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, Bộ trưởng Ngoại giao Anh Arthur Balfour gửi Tuyên ngôn Balfour 1917 cho một thủ lĩnh cộng đồng Do Thái tại Anh là Walter Rothschild, viết rằng Anh có ý định lập một “quê hương dân tộc” (national home) cho người Do Thái trong Lãnh thổ ủy trị Palestine.[137][138]

Quân đoàn Do Thái là một tổ chức triển khai đa phần gồm những tình nguyện viên theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái, họ giúp người Anh chinh phục Palestine vào năm 1918. [ 139 ] Người Ả Rập phản đối người Anh quản lý và người Do Thái nhập cư, dẫn đến bạo loạn năm 1920 tại Palestine và hình thành một tổ chức triển khai dân quân Do Thái mang tên Haganah, những tổ chức triển khai bán quân sự chiến lược Irgun và Lehi sau đó tách ra từ Haganah. [ 140 ] Năm 1922, Hội Quốc Liên cấp cho Anh quyền quản lý ủy trị so với Palestine theo những pháp luật gồm có cả Tuyên ngôn Balfour và cam kết trong đó với người Do Thái, và với những pháp luật tương tự như tương quan đến người Palestine Ả Rập. [ 141 ] Đương thời người Ả Rập và Hồi giáo chiếm lợi thế trong thành phần dân tộc bản địa của khu vực, người Do Thái chiếm khoảng chừng 11 %, [ 142 ] và người Cơ Đốc giáo Ả Rập chiếm khoảng chừng 9,5 % dân số. [ 143 ]Aliyah lần thứ ba ( 1919 – 23 ) và lần thứ tư ( 1924 – 29 ) đưa thêm 100.000 người Do Thái đến Palestine. [ 131 ] Cuối cùng, việc chủ nghĩa quốc xã Open và thực trạng ngày càng tăng áp bức người Do Thái tại châu Âu trong thập niên 1930 dẫn đến Aliyah lần thứ năm, với số lượng là 1/4 triệu người Do Thái. Đây là một nguyên do hầu hết khiến người Ả Rập khởi nghĩa trong tiến trình 1936 – 39, khi đó nhà cầm quyền Anh tại chủ quyền lãnh thổ cùng với những dân quân phục quốc Do Thái thuộc Haganah và Irgun sát hại 5.032 người Ả Rập và làm bị thương 14.760 người, [ 144 ] [ 145 ] tác dụng là trên 10 % phái mạnh trưởng thành người Ả Rập Palestine bị giết, bị thương, bị cầm tù hay lưu đày. [ 146 ] Người Anh áp đặt hạn chế trong yếu tố người Do Thái nhập cư đến Palestine bằng Sách trắng 1939. Trước tình hình những vương quốc khắp quốc tế quay sống lưng với người tị nạn Do Thái chạy trốn khỏi Holocaust ( Đức Quốc Xã diệt chủng người Do Thái ), một trào lưu bí hiểm mang tên Aliyah Bet được tổ chức triển khai nhằm mục đích đưa người Do Thái đến Palestine. [ 131 ] Đến cuối Chiến tranh quốc tế thứ hai, dân số Do Thái tại Palestine tăng lên đến 33 % tổng dân số. [ 147 ]

Sau Chiến tranh quốc tế thứ hai[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ của Liên Hiệp Quốc về kế hoạch phân loại PalestineSau Chiến tranh quốc tế thứ hai, Anh nhận thấy bản thân có xung đột mãnh liệt với hội đồng Do Thái về yếu tố hạn chế người Do Thái nhập cư, cũng như liên tục xung đột với hội đồng Ả Rập về mức độ hạn chế. Các tổ chức triển khai Haganah, Irgun và Lehi của người Do Thái cùng tham gia một cuộc đấu tranh vũ trang chống lại sự quản lý của Anh. [ 148 ] Đồng thời, hàng trăm nghìn nạn nhân còn sống và người tị nạn diệt chủng Holocaust tìm kiếm đời sống mới cách xa khỏi hội đồng đã bị tàn phá của họ tại châu Âu. Người Do Thái tại Palestine nỗ lực đưa những người tị nạn này đến Palestine tuy nhiên nhiều người bị Anh trục xuất, vây bắt hoặc tống giam tại Atlit và Síp .Ngày 22 tháng 7 năm 1946, Irgun tiến công trụ sở chính quyền Anh tại Palestine, nằm tại phía nam [ 149 ] của Khách sạn King David tại Jerusalem. [ 150 ] [ 151 ] [ 152 ] Tổng cộng có 91 người thiệt mạng và 46 người bị thương. [ 153 ] Cuộc tiến công được cho là nhằm mục đích phản ứng trước Chiến dịch Agatha của nhà cầm quyền Anh ( nhằm mục đích bắt giữ những thành viên phục quốc Do Thái ngầm ) và là sự kiện đẫm mẫu nhất so với người Anh trong thời kỳ quản lý ủy trị ( 1920 – 1948 ). [ 153 ] [ 154 ] Năm 1947, cơ quan chính phủ Anh công bố họ sẽ triệt thoái khỏi Lãnh thổ ủy trị Palestine, cho rằng không hề đi đến một giải pháp đồng ý được cho cả người Ả Rập và Do Thái .Ngày 15 tháng 5 năm 1947, Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc quyết định hành động xây dựng Ủy ban Đặc biệt Liên Hiệp Quốc về Palestine ( UNSCOP ). [ 155 ] Trong báo cáo giải trình của ủy ban đề ngày 3 tháng 9 năm 1947 lên Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc, [ 156 ] hầu hết thành viên trong ủy ban tại Chương VI đề xuất kiến nghị một kế hoạch sửa chữa thay thế Lãnh thổ ủy trị của Anh bằng ” một nhà nước Ả Rập độc lập, một nhà nước Do Thái độc lập, và Thành phố Jerusalem … phần thứ ba nằm dưới một Hệ thống Quản thác Quốc tế “. [ 157 ] Đến ngày 29 tháng 11 năm 1947, Đại Hội đồng phê chuẩn một nghị quyết về kế hoạch phân loại Palestine. [ 158 ] Kế hoạch này về cơ bản giống như yêu cầu của đa phần thành viên UNSCOP vào ngày 3 tháng 9 năm 1947. Cơ quan Do Thái là đại biểu được công nhận của hội đồng Do Thái, họ đồng ý chấp thuận kế hoạch này. Liên đoàn Ả Rập và Ủy ban Cấp cao Ả Rập Palestine bác bỏ nó, và chỉ ra rằng họ sẽ bác bỏ bất kể kế hoạch phân loại nào khác. [ 159 ] [ 160 ]Đến ngày hôm sau, 1 tháng 12 năm 1947, Ủy ban Cấp cao Ả Rập công bố đình công ba ngày, và những toán người Ả Rập mở màn tiến công những tiềm năng Do Thái. [ 161 ] Người Do Thái khởi đầu ở thế phòng thủ khi nội chiến bùng phát, tuy nhiên đến tháng 4 năm 1948 họ chuyển sang thế tiến công. [ 162 ] [ 163 ] Kinh tế của hội đồng Ả Rập Palestine sụp đổ và 250.000 người Ả Rập Palestine đào thoát hoặc bị trục xuất. [ 164 ]

Ngày 14 tháng 5 năm 1948, là ngày trước khi kết thúc quyền ủy trị của người Anh, người đứng đầu Cơ quan Do Thái là David Ben-Gurion tuyên bố “thành lập một nhà nước Do Thái tại Eretz-Israel, được gọi là Nhà nước Israel”.[165][166] Ám chỉ duy nhất trong văn bản Tuyên ngôn về biên giới của nhà nước mới là sử dụng thuật ngữ Eretz-Israel (“Vùng đất Israel”).[167]

Ngày hôm sau, quân đội của bốn vương quốc Ả Rập gồm Ai Cập, Syria, Ngoại Jordan và Iraq tiến vào Lãnh thổ ủy trị Palestine cũ, phát động Chiến tranh Ả Rập-Israel 1948 ; [ 168 ] [ 169 ] Các đạo quân đến từ Yemen, Maroc, Ả Rập Xê Út và Sudan cũng tham chiến. [ 170 ] [ 171 ] Mục đích hiển nhiên của hành vi này là ngăn ngừa xây dựng nhà nước Do Thái vào lúc sơ khởi, và một số ít nhà chỉ huy Ả Rập bàn luận về việc đẩy người Do Thái ra biển. [ 172 ] [ 173 ] [ 174 ] Liên đoàn Ả Rập công bố rằng cuộc xâm lăng là để vãn hồi pháp lý và trật tự và để ngăn ngừa đổ máu thêm. [ 175 ]

Giương cao Quốc kỳ vẽ bằng mực, lưu lại kết thúc Chiến tranh Ả Rập-Israel 1948

Sau một năm giao chiến, một thỏa thuận đình chiến được công bố và biên giới tạm thời gọi là Giới tuyến Xanh được lập ra.[176] Jordan sáp nhập khu vực được gọi là Bờ Tây, bao gồm Đông Jerusalem, và Ai Cập nắm quyền cai quản Dải Gaza. Tuy nhiên lợi ích lớn nhất vẫn thuộc về Israel, họ giờ đây đã kiểm soát toàn bộ lãnh thổ đã được dành cho họ theo Kế hoạch Phân chia và đa phần lãnh thổ dành cho người Ả rập cũng như một nửa phía tây thành phố Jerusalem thuộc quyền quản lý của Liên hiệp quốc. Liên Hợp Quốc ước tính rằng trên 700.000 người Palestine bị trục xuất bởi hoặc phải chạy trốn khỏi quân Israel trong xung đột, một tình trạng được gọi là Nakba (“tai ương”) trong tiếng Ả Rập.[177]

Những năm đầu của Nhà nước Israel[sửa|sửa mã nguồn]

Israel được hầu hết thành viên Liên Hiệp Quốc chấp thuận đồng ý là một thành viên vào ngày 11 tháng 5 năm 1949. [ 178 ] Năm 1949, Israel và Jordan chân thành chăm sóc đến một thỏa thuận hợp tác độc lập tuy nhiên người Anh hãm lại nỗ lực của Jordan để tránh gây hại cho những quyền lợi của Anh tại Ai Cập. [ 179 ]Trong những năm đầu lập quốc, trào lưu Phục quốc Do Thái Lao động do Thủ tướng David Ben-Gurion chỉ huy đã chi phối chính trường Israel. [ 180 ] [ 181 ] Các kibbut giữ vị thế trụ cột trong việc xây dựng nhà nước mới. [ 182 ]Cơ quan Nhập cư Israel và tổ chức triển khai phi chính phủ Mossad LeAliyah Bet giúp sức nhập cư đến Israel vào cuối thập niên 1940 và đầu thập niên 1950 [ 183 ] ). Một dòng chảy những nạn nhân còn sống sau họa diệt chủng và người Do Thái từ những chủ quyền lãnh thổ Ả Rập và Hồi giáo di cư đến Israel trong ba năm tiên phong sau lập quốc, khiến số lượng người Do Thái tại Israel tăng từ 700.000 lên 1.400.000, [ 184 ]. Do đó, dân số Israel tăng từ 800.000 lên đến hai triệu từ năm 1948 đến năm 1958. [ 184 ] Từ năm 1948 đến năm 1970, khoảng chừng 1.150.000 người tị nạn Do Thái tái định cư đến Israel. [ 185 ] Các di dân đến Israel vì nguyên do khác nhau, một số ít tin cậy vào ý thức hệ Phục quốc Do Thái, trong khi 1 số ít khác chuyển dời để thoát khỏi ngược đãi. Một số người khác thì di cư vì hứa hẹn về một đời sống tốt hơn tại Israel và một lượng nhỏ bị trục xuất khỏi quê nhà của họ, như trường hợp người Do Thái gốc Anh và Pháp tại Ai Cập sau Khủng hoảng Suez. [ 186 ]

Một số di dân mới đến với thân phận người tị nạn và không có tài sản, họ được cho ở trong các trại tạm thời gọi là ma’abarot; đến năm 1952, có trên 200.000 di dân sống trong các khu lán trại này.[187] Trong thời kỳ đó, thực phẩm, quần áo và đồ đạc bị chia khẩu phần theo chế độ được gọi là Thời kỳ Khắc khổ. Nhu cầu giải quyết khủng hoảng khiến Ben-Gurion ký một thỏa thuận bồi thường với Tây Đức, song nó khiến người Do Thái kháng nghị quy mô lớn do giận dữ với ý tưởng rằng Israel có thể chấp thuận bồi thường tiền tệ cho nạn diệt chủng Holocaust.[188] Những người tị nạn thường được đối đãi khác biệt dựa theo nguồn gốc của họ, người Do Thái xuất thân từ châu Âu được đối đãi thuận lợi hơn so với những người Do Thái đến từ các quốc gia Trung Đông và Bắc Phi, chẳng hạn như nhóm sau thường ở trong các ma’abarot lâu hơn.[189] Căng thẳng phát triển giữa hai nhóm do các kỳ thị như vậy tiếp tục cho đến nay.[190]

Năm 1950, Ai Cập đóng cửa Kênh đào Suez so với những tàu của Israel, stress dâng cao khi xung đột vũ trang diễn ra dọc biên giới Israel. Trong thập niên 1950, những fedayeen ( du kích dân tộc bản địa ) Palestine liên tục tổ chức triển khai những cuộc tiến công khủng bố Israel, gần như luôn nhằm mục đích vào thường dân, [ 191 ] và được hỗ trợ vốn bởi Ai Cập, [ 192 ] dẫn đến một số ít hành động đáp trả của Israel. Năm 1956, Anh và Pháp đặt tiềm năng giành lại quyền trấn áp Kênh đào Suez từ Ai Cập. Do tàu của Israel liên tục bị phong tỏa tại Kênh đào Suez và Eo biển Tiran, cùng với ngày càng tăng số cuộc tiến công của fedayeen chống lại dân cư miền nam của Israel, cùng những công bố nghiêm trọng và rình rập đe dọa gần đó từ quốc tế Ả Rập, Israel quyết định hành động tiến công Ai Cập. [ 193 ] [ 194 ] [ 195 ] [ 196 ] Israel tham gia một liên minh bí hiểm với Anh và Pháp, tràn ngập Bán đảo Sinai tuy nhiên chịu áp lực đè nén phải triệt thoái từ Liên Hiệp Quốc để đổi lấy bảo vệ quyền hạn hàng hải của Israel tại Biển Đỏ qua Eo biển Tiran và Kênh đào Suez. [ 197 ] [ 198 ] Cuộc chiến này khiến những vụ xâm nhập biên giới Israel giảm đáng kể. [ 199 ]Đầu thập niên 1960, Israel bắt giữ tội phạm cuộc chiến tranh Đức Quốc Xã Adolf Eichmann tại Argentina và đưa ông về Israel để xét xử. [ 200 ] Phiên tòa có ảnh hưởng tác động lớn đến nhận thức công chúng về Holocaust. [ 201 ] Eichmann vẫn là người duy nhất bị hành quyết tại Israel dựa theo kết tội của TANDTC dân sự Israel. [ 202 ]

Chiến tranh Sáu ngày và Chiến tranh Yom Kippur[sửa|sửa mã nguồn]

Từ năm 1964, những vương quốc Ả Rập quan ngại về những kế hoạch của Israel nhằm mục đích chuyển nước từ sông Jordan đến đồng bằng duyên hải, [ 203 ] họ nỗ lực chuyển nước đầu nguồn nhằm mục đích tước đoạt tài nguyên nước của Israel, kích động căng thẳng mệt mỏi giữa Israel với Syria-Liban .Các thành phần dân tộc bản địa chủ nghĩa Ả Rập dưới sự chỉ huy của Tổng thống Ai Cập Gamal Abdel Nasser khước từ công nhận Israel, và lôi kéo tàn phá nước này. [ 41 ] [ 204 ] [ 205 ] Đến năm 1966, quan hệ Israel-Ả Rập xấu đến mức diễn ra những trận đánh trên thực địa giữa lực lượng của Israel và Ả Rập. [ 206 ] Đến tháng 5 năm 1967, Ai Cập tập trung chuyên sâu quân đội của mình gần biên giới với Israel, trục xuất lực lượng duy trì độc lập của Liên Hiệp Quốc đồn trú tại Bán đảo Sinai từ năm 1957, và phong tỏa tàu Israel tiếp cận Biển Đỏ. Các vương quốc Ả Rập khác cũng kêu gọi lực lượng của mình. [ 207 ] Ngày 5 tháng 6 năm 1967, Israel phát động tiến công phủ đầu chống Ai Cập. Jordan, Syria và Iraq phản ứng và tiến công Israel. Trong Chiến tranh Sáu ngày, Israel vượt mặt Jordan và chiếm Bờ Tây, vượt mặt Ai Cập và chiếm Dải Gaza cùng Bán đảo Sinai, vượt mặt Syria và chiếm Cao nguyên Golan. [ 208 ] Ranh giới của Jerusalem được lan rộng ra, sáp nhập Đông Jerusalem, và Giới tuyến Xanh năm 1949 trở thành biên giới hành chính giữa Israel và những chủ quyền lãnh thổ do họ chiếm đóng .Sau cuộc chiến tranh năm 1967 và nghị quyết ” ba không ” của Liên đoàn Ả Rập, trong Chiến tranh Tiêu hao 1967 – 1970 Israel phải đối lập với những cuộc tiến công từ người Ai Cập tại Sinai, và từ những tổ chức triển khai Palestine nhắm tiềm năng là người Israel tại những chủ quyền lãnh thổ bị chiếm đóng, tại bản thân Israel, và toàn quốc tế. Tổ chức người Palestine và Ả Rập quan trọng nhất trong số đó là Tổ chức Giải phóng Palestine ( PLO ), được xây dựng vào năm 1964 và bắt đầu cho rằng ” đấu tranh vũ trang là phương pháp duy nhất để giải phóng quê nhà “. [ 209 ] [ 210 ] Đến cuối thập niên 1960 và đầu thập niên 1970, những tổ chức triển khai Palestine phát động một làn sóng tiến công [ 211 ] [ 212 ] chống lại những tiềm năng Israel và Do Thái trên toàn quốc tế, [ 213 ] trong đó có cuộc tàn sát những vận động viên Israel tham gia Thế vận hội Mùa hè 1972 tại München. nhà nước Israel sau đó thực thi chiến dịch ám sát những người tổ chức triển khai cuộc tàn sát, oanh tạc và tập kích trụ sở của Tổ chức Giải phóng Palestine tại Liban .Ngày 6 tháng 10 năm 1973, khi người Do Thái cử hành Yom Kippur, quân đội Ai Cập và Syria phát động tiến công giật mình chống lực lượng Israel tại bán đảo Sinai và cao nguyên Golan, khai màn Chiến tranh Yom Kippur. Chiến tranh kết thúc vào ngày 26 tháng 10 với hiệu quả là Israel đẩy lui thành công xuất sắc quân Ai Cập và Syria tuy nhiên chịu tổn thất 2.500 binh sĩ. [ 214 ] Một cuộc tìm hiểu nội bộ miễn nghĩa vụ và trách nhiệm cho chính phủ nước nhà về những thất bại trước và trong cuộc chiến tranh, tuy nhiên nỗi tức giận của công chúng buộc Thủ tướng Golda Meir phải từ chức. [ 215 ]

Tiếp tục xung đột và tiến trình tự do[sửa|sửa mã nguồn]

Tháng 7 năm 1976, một máy bay bị những du kích Palestine bắt cóc khi đang bay đến Tel Aviv, buộc phải hạ cánh tại Entebbe, Uganda. Biệt kích Israel triển khai một chiến dịch giải cứu thành công xuất sắc những con tin .Bầu cử Knesset ( QH ) năm 1977 là một bước ngoặt lớn trong lịch sử vẻ vang chính trị Israel khi Đảng Likud của Menachem Begin giành quyền trấn áp từ Đảng Lao động. [ 216 ] Trong cùng năm, Tổng thống Ai Cập Anwar El Sadat triển khai một chuyến đi đến Israel và phát biểu trước Quốc hội, được cho là sự công nhận Israel tiên phong của một nguyên thủ Ả Rập. [ 217 ] Trong hai năm sau đó, Sadat và Begin ký kết Hiệp nghị Trại David ( 1978 ) và Hiệp định Hòa bình Israel – Ai Cập ( 1979 ). [ 218 ] Đổi lại, Israel triệt thoái khỏi Bán đảo Sinai mà họ chiếm giữ từ năm 1967, và chấp thuận đồng ý tham gia đàm phán về quyền tự trị cho người Palestine tại Bờ Tây và Dải Gaza. [ 219 ]Ngày 11 tháng 3 năm 1978, một cuộc tiến công du kích của Tổ chức Giải phóng Palestine từ Liban khiến hàng chục thường dân Israel thiệt mạng. Israel đáp lại bằng một cuộc xâm lăng miền nam Liban để hủy hoại những địa thế căn cứ của PLO tại phía nam sông Litani. Hầu hết chiến binh PLO triệt thoái, tuy nhiên Israel chiếm giữ miền nam Liban cho đến khi một lực lượng Liên Hiệp Quốc và quân đội Liban hoàn toàn có thể tiếp quản. PLO nhanh gọn Phục hồi chủ trương tiến công chống Israel .

Luật Jerusalem năm 1980 của Israel công bố Jerusalem là ” thủ đô hà nội vĩnh viễn và không hề chia cắt ” của Israel .Trong khi đó, cơ quan chính phủ của Begin cung ứng tặng thêm cho người Israel đến định cư tại Bờ Tây bị chiếm đóng, ngày càng tăng bất hòa với người Palestine tại khu vực đó. [ 220 ] Luật Cơ bản : Jerusalem, Thủ đô của Israel được trải qua vào năm 1980, được 1 số ít người cho là tái xác nhận hành vi sáp nhập Jerusalem của Israel vào năm 1967 bằng một sắc lệnh cơ quan chính phủ, và khơi lại tranh luận quốc tế về thực trạng của thành phố. Không có pháp lý Israel nào định nghĩa chủ quyền lãnh thổ của Israel và không có luật đạo nào gồm có đơn cử Đông Jerusalem trong đó. [ 221 ] Lập trường của đa phần thành viên Liên Hiệp Quốc được phản ánh trong nhiều nghị quyết công bố rằng những hành vi do Israel triển khai nhằm mục đích định cư công dân của họ tại Bờ Tây, và áp đặt pháp lý và chính quyền sở tại của họ tại Đông Jerusalem, là phạm pháp và vô hiệu. [ 222 ] Năm 1981, Israel sáp nhập Cao nguyên Golan, tuy nhiên hành động này không được quốc tế công nhận. [ 223 ]Ngày 7 tháng 6 năm 1981, không quân Israel phá hủy lò phản ứng hạt nhân duy nhất của Iraq, nhằm mục đích cản trở chương trình vũ khí hạt nhân của Iraq. Sau một loạt cuộc tiến công của Tổ chức Giải phóng Palestine vào năm 1982, Israel xâm chiếm Liban vào cùng năm để hủy hoại những địa thế căn cứ mà PLO dùng để phát động tiến công và phóng tên lửa vào miền bắc Israel. [ 224 ] Trong sáu ngày đầu giao chiến, Israel tàn phá lực lượng quân sự chiến lược của PLO tại Liban và vượt mặt quyết định hành động Syria. Ủy ban Kahan của cơ quan chính phủ Israel sau đó quy nghĩa vụ và trách nhiệm gián tiếp cho Begin, Sharon và 1 số ít tướng lĩnh Israel về cuộc thảm sát người Palestine và Liban tại Sabra và Shatila. Năm 1985, Israel đáp lại một cuộc tiến công khủng bố của người Palestine tại Síp bằng cách oanh tạc trụ sở của PLO tại Tunis. Israel triệt thoái khỏi hầu hết Liban vào năm 1986, tuy nhiên duy trì một vùng đệm biên giới tại miền nam Liban cho đến năm 2000, tại đó lực lượng Israel tham gia xung đột với tổ chức triển khai dân quân Liban Hezbollah .Đa dạng sắc tộc của Israel được lan rộng ra trong thập niên 1980 và 1990 do nhập cư. Một số làn sóng người Do Thái Ethiopia di cư đến Israel trong thập niên 1980 và 1990. Trong khi đó, từ năm 1990 đến năm 1994, dân số Israel tăng 12 % nhờ người Nga nhập cư. [ 225 ]Đại khởi nghĩa ( Intifada ) lần thứ nhất là chỉ một cuộc khởi nghĩa của người Palestine chống lại quyền quản lý của Israel, [ 226 ] bùng phát vào năm 1987, với những làn sóng tuần hành và đấm đá bạo lực không có phối hợp tại Bờ Tây và Dải Gaza. Trong sáu năm sau đó, Đại khởi nghĩa có tổ chức triển khai hơn và gồm những giải pháp kinh tế tài chính và văn hóa truyền thống nhằm mục đích tiềm năng phá vỡ sự chiếm đóng của Israel. Trên một nghìn người bị giết chết trong đấm đá bạo lực. [ 227 ] Trong Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991, PLO ủng hộ Saddam Hussein và Iraq phóng tên lửa tiến công Israel. Tuy nhiên, Israel quan tâm đến lời lôi kéo của Hoa Kỳ về giữ kiềm chế trả đũa và không tham gia đại chiến này. [ 228 ] [ 229 ]

Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton chứng kiến Quốc vương Hussein của Jordan ( trái ) và Thủ tướng Israel Yitzhak Rabin ( phải ) ký kết Hiệp định độc lập Israel-JordanNăm 1992, Yitzhak Rabin trở thành thủ tướng khi đảng của ông thắng cử với lời lôi kéo thỏa hiệp với láng giềng của Israel. [ 230 ] [ 231 ] Năm sau, Shimon Peres đại diện thay mặt cho Israel, và Mahmoud Abbas đại diện thay mặt cho Tổ chức Giải phóng Palestine, ký kết Hiệp nghị Oslo, theo đó trao cho Chính quyền Dân tộc Palestine quyền quản lý một bộ phận của Bờ Tây và Dải Gaza. [ 232 ] PLO cũng công nhận quyền sống sót của Israel và cam kết kết thúc chủ trương khủng bố. [ 233 ] Năm 1994, Hiệp định độc lập Israel – Jordan được ký kết, theo đó Jordan trở thành vương quốc Ả Rập thứ nhì thông thường hóa quan hệ với Israel. [ 234 ] Tháng 11 năm 1995, Yitzhak Rabin bị ám sát bởi một người Do Thái cực hữu phản đối Hiệp nghị Oslo. [ 235 ]Đến cuối thập niên 1990, Israel dưới quyền chỉ huy của Benjamin Netanyahu triệt thoái khỏi Hebron, [ 236 ] và ký kết Bị vong lục Wye River, trao quyền quản lý lớn hơn cho Chính quyền Dân tộc Palestine. [ 237 ] Ehud Barak trở thành thủ tướng vào năm 1999, ông cho rút quân khỏi miền nam Liban và triển khai đàm phán với quản trị Chính quyền Palestine Yasser Arafat và Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton tại Hội nghị thượng đỉnh Trại David năm 2000. Trong hội nghị, Barak yêu cầu kế hoạch xây dựng một nhà nước Palestine, gồm có hàng loạt Dải Gaza và trên 90 % Bờ Tây, còn Jerusalem là Thành Phố Hà Nội chung của Israel và Palestine. [ 238 ] .Sau khi những cuộc đàm phán tan vỡ và chuyến thăm gây tranh luận của thủ lĩnh Đảng Likud là Ariel Sharon đến Núi Đền, Đại khởi nghĩa lần thứ hai khởi đầu. Một số nhà phản hồi cho rằng cuộc khởi nghĩa do Yasser Arafat lên kế hoạch từ trước do đàm phán tự do tan vỡ. [ 239 ] [ 240 ] [ 241 ] [ 242 ] Sharon trở thành thủ tướng trong cuộc bầu cử năm 2001, ông thực thi kế hoạch nhằm mục đích đơn phương triệt thoái khỏi Dải Gaza và cũng đi đầu trong thiết kế xây dựng hàng rào Bờ Tây của Israel, [ 243 ] kết thúc Đại khởi nghĩa. [ 244 ]Tháng 7 năm 2006, Hezbollah triển khai pháo kích những hội đồng biên giới phía bắc của Israel và vượt biên giới bắt cóc hai binh sĩ Israel, dẫn đến Chiến tranh Liban thứ hai lê dài trong hơn một tháng. [ 245 ] [ 246 ] Ngày 6 tháng 9 năm 2007, Không quân Israel tàn phá một lò phản ứng hạt nhân tại Syria. Cuối năm 2008, Israel tham gia một cuộc xung đột khác khi thỏa thuận hợp tác đình chiến giữa Hamas và Israel tan vỡ. Chiến tranh Gaza lê dài trong ba tuần và kết thúc sau khi Israel công bố đơn phương đình chiến. [ 247 ] [ 248 ] Hamas công bố lệnh đình chiến riêng của họ. Mặc dù những vụ phóng rocket của người Palestine và những cuộc tiến công trả đũa của Israel không trọn vẹn ngưng lại, tuy nhiên lệnh đình chiến mong manh vẫn được duy trì. [ 249 ] Với nguyên do là phản ứng trước những cuộc tiến công rocket của người Palestine nhằm mục đích vào những thành phố miền nam Israel, [ 250 ] Israel mở màn triển khai một chiến dịch tại Gaza vào ngày 14 tháng 11 năm 2012, lê dài trong tám ngày. [ 251 ] Tháng 7 năm năm trước, Israel mở màn một chiến dịch khác tại Gaza sau khi Hamas leo thang những cuộc tiến công bằng rocket. [ 252 ]

Israel nằm ven cực đông của Địa Trung Hải, giáp với Liban về phía bắc, Syria về phía hướng đông bắc, Jordan và Bờ Tây về phía Đông, và Ai Cập cùng Dải Gaza về phía tây-nam. Lãnh thổ Israel nằm giữa vĩ tuyến 29 ° và 34 ° Bắc, và kinh tuyến 34 ° và 36 ° Đông .Lãnh thổ chủ quyền lãnh thổ của Israel ( theo phân giới trong Hiệp định Đình chiến 1949 và loại trừ hàng loạt chủ quyền lãnh thổ bị Israel sở hữu trong Chiến tranh Sáu ngày năm 1967 ) có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 20.770 kilômét vuông ( 8.019 dặm vuông Anh ), trong đó hai Tỷ Lệ là mặt nước. [ 25 ] Tuy nhiên, vùng độc quyền kinh tế tài chính của họ tại Địa Trung Hải lớn gấp đôi diện tích quy hoạnh đất liền. [ 253 ] Tổng diện tích quy hoạnh chủ quyền lãnh thổ tuân theo pháp lý Israel, kể cả Đông Jerusalem và Cao nguyên Golan, là 22.072 kilômét vuông ( 8.522 dặm vuông Anh ), [ 254 ] và tổng diện tích quy hoạnh nằm dưới quyền trấn áp của Israel, gồm có Bờ Tây do Israel trấn áp quân sự chiến lược và người Palestine quản trị cục bộ, là 27.799 kilômét vuông ( 10.733 dặm vuông Anh ). [ 255 ] Mặc dù có quy mô nhỏ tuy nhiên Israel chiếm hữu những đặc thù địa lý phong phú, từ hoang mạc Negev tại miền nam đến thung lũng Jezreel phì nhiêu nội lục, những dãy núi Galilee, Carmel và về phía Golan tại miền bắc. Đồng bằng Duyên hải Israel bên bờ Địa Trung Hải là nơi cư trú của 57 % dân cư toàn nước. [ 256 ] [ 257 ] [ 258 ] Phía đông của những cao địa TT là Thung lũng đứt gãy Jordan, một bộ phận nhỏ của Thung lũng tách giãn Lớn dài 6.500 kilômét ( 4.039 mi ) .Sông Jordan chảy dọc Thung lũng đứt gãy Jordan, từ núi Hermon qua thung lũng Hulah và biển Galilee đến Biển Chết – điểm thấp nhất trên mặt phẳng Trái Đất. [ 259 ] Xa hơn về phía nam là Arabah, kết thúc là vịnh Eilat thuộc Biển Đỏ. Điểm độc lạ của Israel và bán đảo Sinai là những makhtesh, hay những đài vòng bị xói mòn. [ 260 ] Makhtesh lớn nhất trên quốc tế là miệng Ramon tại Negev, [ 261 ] có kích cỡ 40 nhân 8 kilômét ( 25 nhân 5 mi ). [ 262 ] Một báo cáo giải trình về thực trạng môi trường tự nhiên của những vương quốc lưu vực Địa Trung Hải cho thấy Israel có số lượng loài thực vật nhiều nhất trên mỗi mét vuông so với những vương quốc khác trong lưu vực. [ 263 ]

Kiến tạo và địa chấn[sửa|sửa mã nguồn]

Hình ảnh từ vệ tinh của Israel và những chủ quyền lãnh thổ lân cận vào ban ngày ( trái ) và đêm hôm ( phải )Thung lũng đứt gãy Jordan là hiệu quả của hoạt động địa chấn bên dưới mạng lưới hệ thống đứt gãy Đoạn tầng Biển Chết ( DSF ). DSF hình thành ranh giới đổi khác giữa mảng châu Phi ở phía tây và mảng Ả Rập ở phía đông. Cao nguyên Golan và hàng loạt Jordan thuộc mảng Ả Rập, trong khi Galilee, Bờ Tây, Đồng bằng Duyên hải và Negev cùng bán đảo Sinai nằm trên mảng châu Phi. Sự sắp xếp xây đắp này kéo theo hoạt động giải trí địa chấn tương đối cao độ trong khu vực. Toàn bộ đoạn thung lũng Jordan được cho là nhiều lần bị đứt, thí dụ trong hai trận động động đất lớn sau cuối dọc theo cấu trúc này vào năm 749 và 1033. Sự thiếu vắng trượt bắt nguồn từ sự kiện năm 1033 là đủ để gây một trận động đất Mw ~ 7.4. [ 264 ]Các trận động đất thê thảm nhất được biết đến từng diễn ra vào những năm 31 TCN, 363, 749, và 1033, trung bình cách nhau khoảng chừng 400 năm. [ 265 ] Các trận động đất diệt trừ gây ra tổn thất nghiêm trọng về nhân mạng xảy ra mỗi 80 năm. [ 266 ] Trong khi những pháp luật thiết kế xây dựng khắt khe đang được thi hành và những khu công trình kiến thiết xây dựng gần đây bảo đảm an toàn với động đất, tính đến năm 2007 phần nhiều khu công trình tại Israel được xây trước khi thi hành những lao lý này và nhiều tòa nhà công cộng cũng như 50.000 tòa nhà ở không cung ứng những tiêu chuẩn mới và bị ” dự kiến sụp đổ ” nếu gặp phải một trận động đất mạnh. [ 266 ]

Bản đồ Israel theo phân loại khí hậu Köppen .Nhiệt độ tại Israel dịch chuyển nhiều, đặc biệt quan trọng là trong mùa đông. Các khu vực duyên hải, như Tel Aviv và Haifa, có khí hậu Địa Trung Hải đặc trưng với mùa đông mát và có mưa nhiều còn mùa hè lê dài và nóng. Khu vực Beersheba và Bắc Negev có khí hậu bán hoang mạc với mùa hè nóng và mùa đông lạnh, số ngày mưa ít hơn so với khí hậu Địa Trung Hải. Các khu vực Nam Negev và Arava có khí hậu hoang mạc với mùa hè rất nóng và khô, mùa đông ôn hòa với vài ngày có mưa. Nhiệt độ cao nhất tại lục địa châu Á ( 54,0 °C hay 129,2 °F ) ghi nhận được vào năm 1942 tại kibbutz Tirat Zvi thuộc miền bắc thung lũng sông Jordan. [ 267 ] [ 268 ]Trên những khu vực núi cao cực độ khác hoàn toàn có thể nhiều gió và lạnh, những khu vực có độ cao từ 750 mét trở lên ( cùng độ cao với Jerusalem ) thường có tối thiểu một trận tuyết rơi mỗi năm. [ 269 ] Mưa hiếm khi rơi tại Israel từ tháng 5 đến tháng 9. [ 270 ] [ 271 ] Do tài nguyên nước khan hiếm, Israel tăng trưởng những kỹ thuật tiết kiệm ngân sách và chi phí nước khác nhau, ví dụ điển hình như tưới nhỏ giọt. [ 272 ] Người Israel cũng tận dụng ánh sáng mặt trời sẵn có cho ngành quang năng, biến Israel trở thành nước đứng vị trí số 1 về nguồn năng lượng mặt trời sử dụng theo trung bình ( phần đông toàn bộ hộ mái ấm gia đình sử dụng tấm nguồn năng lượng mặt trời để đun nước ) .Israel có bốn khu vực địa lý thực vật khác nhau, do nước này nằm giữa ôn đới và nhiệt đới gió mùa, giáp với Địa Trung Hải tại phía tây và hoang mạc về phía đông. Vì nguyên do này, động thực vật tại Israel cực kỳ phong phú. Phát hiện được 2.867 loài thực vật tại Israel. Trong đó, tối thiểu 253 loài được gia nhập và phi địa phương. [ 273 ] Israel có 380 khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên. [ 274 ]

Phòng họp của Knesset, nghị viện IsraelIsrael vận dụng mạng lưới hệ thống nghị viện theo quy mô cộng hòa dân chủ cùng quyền đại trà phổ thông đầu phiếu. [ 25 ] Một thành viên của nghị viện được đa phần nghị viện ủng hộ sẽ trở thành thủ tướng, thường là thủ lĩnh của đảng lớn nhất. Thủ tướng là người đứng đầu cơ quan chính phủ và nội các. [ 275 ] [ 276 ] Nghị viện của Israel có 120 thành viên, gọi là Knesset. Tư cách thành viên của Knesset dựa trên đại diện thay mặt tỷ suất của những chính đảng, [ 277 ] với ngưỡng phiếu bầu là 3,25 % .Bầu cử nghị viện được lao lý bốn năm tổ chức triển khai một lần, tuy nhiên những liên minh không không thay đổi hoặc một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm của Knesset hoàn toàn có thể giải tán cơ quan chính phủ sớm hơn. Luật Cơ bản của Israel có công dụng là hiến pháp bất thành văn. Năm 2003, Knesset mở màn soạn thảo hiến pháp chính thức dựa trên những luật này. [ 25 ] [ 278 ] Tổng thống Israel là nguyên thủ vương quốc, có trách nhiệm hạn chế và phần nhiều mang tính lễ nghi. [ 275 ]Israel không có tôn giáo chính thức, [ 279 ] [ 280 ] [ 281 ] tuy nhiên việc định nghĩa nhà nước là ” Do Thái và dân chủ ” tạo ra một link mạnh với Do Thái giáo, cũng như là xung đột giữa luật nhà nước và luật tôn giáo. Sự tương tác giữa những chính đảng giúp duy trì cân đối giữa nhà nước và tôn giáo ở mức độ lớn như đã từng biểu lộ thời Anh quản lý ủy trị. [ 282 ]

Hệ thống tư pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Israel có mạng lưới hệ thống TANDTC ba cấp. Cấp thấp nhất là những tòa án nhân dân thẩm phán, nằm tại hầu hết thành phố khắp Israel. Cấp thứ hai là những tòa án nhân dân cấp Q., đóng vai trò là những tòa án nhân dân phúc thẩm và TANDTC xét xử sơ thẩm ; chúng nằm tại năm trong số sáu Q.. Cấp cao nhất là TANDTC tối cao ; nằm tại Jerusalem ; nó đóng vai trò là tòa án nhân dân phúc thẩm tối cao và tòa án nhân dân tư pháp tối cao. Trong tính năng thứ hai, Tòa án tối cao là TANDTC xét xử sơ thẩm, được cho phép những cá thể, cả công dân và phi công dân, được đệ đơn kiện những quyết định hành động của nhà cầm quyền quốc gia. [ 283 ] [ 284 ] Mặc dù Israel ủng hộ tiềm năng của Tòa án Hình sự Quốc tế, tuy nhiên họ không phê chuẩn Quy chế Roma do lo lắng về năng lực tòa án nhân dân duy trì rằng buộc công minh chính trị. [ 285 ]Hệ thống tư pháp của Israel tích hợp ba truyền thống cuội nguồn tư pháp : thông luật Anh, dân luật, và luật Do Thái. [ 25 ] Nó dựa trên nguyên tắc án lệ ( tiền lệ ) và là một mạng lưới hệ thống đối địch, tại đó những bên trình vật chứng trước tòa. Các vụ kiện tòa án nhân dân do thẩm phán chuyên nghiệp quyết định hành động thay vì bồi thẩm đoàn. [ 283 ] Kết hôn và ly hôn là thẩm quyền của những tòa án nhân dân tôn giáo : Do Thái giáo, Hồi giáo, Druze, Cơ Đốc giáo. Một ủy ban gồm hai thành viên Knesset, ba thành viên Tòa án Tối cao, hai thành viên hiệp hội luật sư, và hai bộ trưởng liên nghành ( một người là bộ trưởng liên nghành tư pháp và là quản trị ủy ban ) bầu ra những thẩm phán. Các thành viên của hội đồng thuộc Knesset được Knesset bầu bí mật, và một người theo truyền thống cuội nguồn là thành viên của phe trái chiều. [ 286 ] [ 287 ] [ 288 ]

Đơn vị hành chính[sửa|sửa mã nguồn]

Nhà nước Israel được phân chia thành sáu quận hành chính, gọi là mehozot (מחוזות; số ít: mahoz) – Trung, Haifa, Jerusalem, Bắc, Nam, và Tel Aviv, cùng với Khu vực Judea và Samaria tại Bờ Tây. Toàn bộ Khu vực Judea và Samaria cùng bộ phận của các quận Jerusalem và Bắc không được quốc tế công nhận là bộ phận của Israel. Các quận được phân chia thành 15 nafot (נפות; số ít: nafa), chúng lại được chia thành 50 khu vực tự nhiên.[291]

Vì mục tiêu thống kê, vương quốc được chia thành ba khu vực đại đô thị : Đại đô thị Tel Aviv, đại đô thị Haifa, và đại đô thị Beersheba. [ 292 ] Đô thị lớn nhất của Israel về dân số và diện tích quy hoạnh [ 293 ] là Jerusalem với 773.800 dân cư trên diện tích quy hoạnh 126 kilômét vuông ( 49 dặm vuông Anh ) ( năm 2009 ). Số liệu thống kê của cơ quan chính phủ Israel về Jerusalem gồm có dân số và diện tích quy hoạnh của Đông Jerusalem, vốn được công nhận thông dụng là bộ phận chủ quyền lãnh thổ của Palestine bị Israel chiếm đóng. [ 294 ] Tel Aviv, Haifa, và Rishon LeZion là những thành phố đông dân sau đó của Israel. [ 293 ]

 Quan hệ ngoại giao

 Quan hệ ngoại giao bị đình chỉ

 Từng có quan hệ ngoại giao

 Không có quan hệ ngoại giao, nhưng từng có quan hệ mậu dịch

 Không có quan hệ ngoại giao

Israel duy trì quan hệ ngoại giao với 158 vương quốc và có 107 phái bộ ngoại giao trên toàn thế giới ; [ 295 ] hầu hết những vương quốc Hồi giáo nằm trong nhóm không có quan hệ ngoại giao với Israel. [ 296 ] Chỉ có ba thành viên của Liên đoàn Ả Rập thông thường hóa quan hệ với Israel : Ai Cập và Jordan lần lượt ký những hiệp định độc lập vào năm 1979 và 1994, và Mauritania chọn lập quan hệ ngoại giao khá đầy đủ với Israel vào năm 1999. Mặc dù Israel và Ai Cập có hiệp định độc lập, tuy nhiên Israel vẫn bị nhìn nhận thông dụng là vương quốc đối địch trong xã hội Ai Cập. [ 297 ] Theo pháp lý Israel thì Liban, Syria, Ả Rập Xê Út, Iraq, Iran, Sudan, và Yemen là những vương quốc đối địch, [ 298 ] và công dân Israel không được đến đó nếu không được phép từ Bộ Nội vụ. [ 299 ] Iran có quan hệ ngoại giao với Israel dưới thời triều đại Pahlavi [ 300 ] tuy nhiên tịch thu việc công nhận Israel trong Cách mạng Hồi giáo 1979. [ 301 ] Do Chiến tranh Gaza 2008 – 2009, Mauritania, Qatar, Bolivia, và Venezuela đình chỉ những quan hệ chính trị và kinh tế tài chính với Israel. [ 302 ] [ 303 ]Hoa Kỳ và Liên Xô là hai vương quốc tiên phong công nhận Nhà nước Israel, họ ra công bố công nhận gần như đồng thời. [ 304 ] Hoa Kỳ nhìn nhận Israel là ” đối tác chiến lược đáng đáng tin cậy nhất tại Trung Đông ” của họ, [ 305 ] dựa trên ” những giá trị dân chủ, quen thuộc tôn giáo, và quyền lợi bảo mật an ninh chung “. [ 306 ] Hoa Kỳ đã cung ứng 68 tỷ USD viện trợ quân sự chiến lược và 32 tỷ USD hỗ trợ vốn cho Israel từ năm 1967 theo Đạo luật Viện trợ Nước ngoài, [ 307 ] nhiều hơn bất kể vương quốc nào trong cùng thời kỳ cho đến năm 2003. [ 307 ] [ 308 ] [ 309 ] Anh Quốc được đánh giá và nhận định là có một mối quan hệ ” tự nhiên ” với Israel bắt nguồn từ khi Anh Quốc quản lý ủy trị Palestine. [ 310 ] Quan hệ giữa hai vương quốc cũng được củng cố nhờ những nỗ lực của cựu Thủ tướng Tony Blair về một giải pháp hai nhà nước. Đến năm 2007 Đức đã chi trả 25 tỷ euro tiền bồi thường cho Nhà nước Israel và những công dân Israel sống sót sau nạn diệt chủng người Do Thái. [ 311 ] Israel được đưa vào trong Chính sách Láng giềng Châu Âu ( ENP ) của Liên minh châu Âu, vốn có tiềm năng thắt chặt quan hệ giữa EU và những vương quốc lân cận. [ 312 ]Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ và Israel không thiết lập quan hệ ngoại giao khá đầy đủ cho đến năm 1991, [ 313 ] tuy nhiên Thổ Nhĩ Kỳ đã hợp tác với Nhà nước Israel kể từ khi công nhận vương quốc này vào năm 1949. Mối quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với những vương quốc Hồi giáo đa phần trong khu vực vào đương thời cản trở quan hệ giữa họ và Israel. [ 314 ] Quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Israel bị suy sụp sau Chiến tranh Gaza 2008 – 2009 và việc Israel tập kích đội tàu Gaza năm 2010. [ 302 ] [ 315 ] [ 316 ] [ 317 ] [ 318 ] [ 319 ] Quan hệ giữa Israel và Hy Lạp được cải tổ từ năm 1995 do quan hệ Israel-Thổ Nhĩ Kỳ suy thoái và khủng hoảng. [ 320 ] Hai vương quốc có một hiệp định hợp tác phòng thủ và vào năm 2010, Không quân Israel tổ chức triển khai diễn tập chung với Không quân Hy Lạp tại địa thế căn cứ Uvda. Chương trình thăm dò chung dầu khí Síp-Israel tập trung chuyên sâu tại mỏ khí Leviat là một yếu tố quan trọng so với Hy Lạp do nước này có link can đảm và mạnh mẽ với Síp. [ 321 ] Hợp tác trong tuyến cáp điện ngầm EuroAsia Interconnector giúp tăng cường quan hệ giữa Síp và Israel. [ 322 ] [ 323 ] [ 324 ]Azerbaijan là một trong vài vương quốc Hồi giáo tăng trưởng những quan hệ kế hoạch và kinh tế tài chính song phương với Israel. Azerbaijan phân phối dầu cho Israel, và Israel giúp văn minh hóa lực lượng vũ trang của Azerbaijan. Ấn Độ thiết lập quan hệ ngoại giao vừa đủ với Israel vào năm 1992 và từ đó tăng trưởng quan hệ đối tác chiến lược quân sự chiến lược, công nghệ tiên tiến và văn hóa truyền thống can đảm và mạnh mẽ với Israel. [ 325 ] Theo một cuộc thăm dò quan điểm quốc tế được triển khai vào năm 2009 nhân danh Bộ Ngoại giao Israel, Ấn Độ là quốc gia thân Israel nhất trên quốc tế. [ 326 ] [ 327 ] Ấn Độ là người mua lớn nhất của thiết bị quân sự chiến lược Israel và Israel là đối tác chiến lược quân sự chiến lược lớn thứ nhì của Ấn Độ sau Nga. [ 328 ] Tại châu Phi, Ethiopia là liên minh đa phần và thân cận nhất của Israel do có chính trị, tôn giáo và quyền lợi bảo mật an ninh tương đương. [ 329 ]Nước Ta và Israel thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 12 tháng 7 năm 1993. Israel mở đại sứ quán tại Thành Phố Hà Nội vào tháng 12 năm 1993. Từ khi tạo dựng mối quan hệ ngoại giao, hai nước đã tiếp tục có những chuyến thăm lẫn nhau ở nhiều cấp và đã củng cố sự hợp tác trên những nghành như thương mại, giáo dục, văn hóa truyền thống, nông nghiệp, quốc phòng và hợp tác kỹ thuật. Những chuyến thăm của cơ quan chính phủ Israel thường đi kèm với những đoàn đại biểu gồm có những người kinh doanh, những học giả, nhà báo, nghệ sĩ, nhạc sĩ, nhân viên cấp dưới pháp lý và vân vân. [ 330 ]

Lực lượng Phòng vệ Israel là lực lượng quân đội duy nhất của lực lượng an ninh Israel, có người đứng đầu là tổng tư lệnh (Ramatkal), dưới quyền nội các. Lực lượng Phòng vệ Israel gồm có lục quân, không quân và hải quân. Lực lượng này được thành lập trong Chiến tranh Ả Rập-Israel năm 1948, do hợp nhất các tổ chức bán quân sự mà trong đó chủ yếu là tổ chức Haganah tồn tại từ trước khi lập quốc.[331] Lực lượng Phòng vệ Israel cũng dựa trên nguồn lực của Cục Tình báo Quân sự (Aman), cơ quan này hoạt động cùng với cơ quan tình báo quốc gia Mossad và cơ quan an ninh nội bộ Shabak.[332] Lực lượng Phòng vệ Israel tham gia một số chiến tranh và xung đột biên giới quy mô lớn trong lịch sử ngắn ngủi của mình, trở thành một trong những lực lượng quân sự được huấn luyện trong chiến đấu nhiều nhất trên thế giới.[333][334]

Hầu hết người Israel thực hiện nghĩa vụ quân sự vào tuổi 18. Nam giới phục vụ trong hai năm tám tháng, còn nữ giới phục vụ trong hai năm.[335] Sau khi hoàn thành nghĩa vụ, nam giới Israel tham gia lực lượng dự bị và thường xuyên thực hiện đến vài tuần nhiệm vụ dự bị mỗi năm cho đến khi 40 tuổi. Hầu hết nữ giới được miễn nhiệm vụ dự bị. Công dân Israel là người Ả Rập (ngoại trừ tín đồ Druze) và những người tham gia nghiên cứu tôn giáo toàn thời gian được miễn nghĩa vụ quân sự, song việc miễn trừ cho các học viên chủng viện Do Thái là một đề tài gây tranh luận nhiều năm trong xã hội Israel.[336][337] Một sự thay thế cho những người được miễn trừ vì các nguyên nhân khác nhau là phục vụ quốc gia (Sherut Leumi), tức tham gia một chương trình phục vụ trong các bệnh viện, trường học, và các cơ cấu tổ chức phúc lợi xã hội khác.[338] Do chương trình nghĩa vụ quân sự, Lực lượng Phòng vệ Israel duy trì khoảng 176.500 lính tại ngũ cộng thêm 445.000 lính dự bị (2012).[339]

Vòm Sắt là hệ thống phòng thủ chống pháo phản lực hoạt động đầu tiên trên thế giới.

Quân sự Israel dựa chủ yếu vào các hệ thống vũ khí công nghệ cao, do Israel thiết kế và chế tạo, cùng một số vũ khí nhập khẩu. Tên lửa Arrow nằm trong số ít hệ thống tên lửa chống tên lửa đạn đạo hoạt động trên thế giới.[340] Dòng tên lửa không đối không Python thường được nhận định là một trong các vũ khí quan trọng nhất trong lịch sử quân sự quốc gia.[341] Tên lửa Spike của Israel nằm trong số tên lửa chống tăng được xuất khẩu nhiều nhất trên thế giới.[342] Hệ thống phòng không chống tên lửa Vòm Sắt được tán dương trên toàn cầu sau khi chặn đứng hàng trăm pháo phản lực Qassam, 122 mm Grad và Fajr-5 do các chiến binh Palestine phóng đi từ Dải Gaza.[343][344] Kể từ Chiến tranh Yom Kippur năm 1973, Israel phát triển một mạng lưới vệ tinh do thám.[345] Thành công của chương trình Ofeq khiến Israel trở thành một trong bảy quốc gia có năng lực phóng các vệ tinh như vậy.[346]

Israel được nhiều người tin là chiếm hữu vũ khí hạt nhân [ 347 ] cũng như những vũ khí hóa học và sinh học tiêu diệt hàng loạt. [ 348 ] Israel không ký kết Hiệp ước không phổ cập vũ khí hạt nhân [ 349 ] và duy trì một chủ trương mơ hồ có chủ ý về năng lượng hạt nhân của mình. [ 350 ] Các tàu ngầm Dolphin của Hải quân Israel được cho là được vũ trang bằng những tên lửa Popeye Turbo hạt nhân, phân phối năng lượng tiến công thứ hai về hạt nhân. [ 351 ] Kể từ Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991, khi Israel bị những tên lửa Scud của Iraq tiến công, hàng loạt nhà tại Israel được nhu yếu có một phòng bảo mật an ninh tăng cường gọi là Merkhav Mugan, không thẩm thấu những vật chất hóa học và sinh học. [ 352 ]Kể từ khi Israel lập quốc, tiêu tốn quân sự chiến lược chiếm một tỷ suất lớn GDP của vương quốc này, đạt đỉnh là 30,3 % tiêu tốn GDP cho quốc phòng vào năm 1975. [ 353 ] Năm năm ngoái, Israel xếp hạng 7 quốc tế về tiêu tốn quốc phòng theo tỷ suất GDP, với 5,4 %, [ 354 ] và có tổng tiêu tốn quân sự chiến lược lớn thứ 15 quốc tế. [ 355 ] Kể từ năm 1974, Hoa Kỳ là nước góp phần đặc biệt quan trọng đáng kể về viện trợ quân sự chiến lược cho Israel. [ 356 ] Theo một bị vong lục thông hiểu ký kết vào năm năm nay, Hoa Kỳ được dự kiến phân phối cho Israel 3,8 tỉ USD mỗi năm từ năm 2018 đến năm 2028, chiếm khoảng chừng 20 % ngân sách quốc phòng của Israel. [ 357 ] Israel xếp hạng bảy quốc tế về xuất khẩu vũ khí vào năm năm nay. [ 358 ] Đa số xuất khẩu vũ khí của Israel không được tường thuật ví những nguyên do bảo mật an ninh. [ 359 ] Israel luôn bị xếp hạng thấp trong Chỉ số tự do toàn thế giới, xếp hạng 144 / 163 vương quốc vào năm 2017. [ 360 ]

Israel được nhận định là quốc gia tiến bộ nhất tại Tây Nam Á và Trung Đông về phát triển kinh tế và công nghiệp.[361][362] Giáo dục đại học có chất lượng ưu tú và việc hình thành một cộng đồng dân chúng có động lực và giáo dục cao là nguyên nhân chính khích lệ bùng nổ công nghệ cao và phát triển kinh tế nhanh chóng tại Israel.[363] Năm 2010, Israel gia nhập OECD.[56][364] Quốc gia này xếp hạng 24 trong Báo cáo cạnh tranh toàn cầu 2016-2017 của Diễn đàn Kinh tế thế giới[365] và đứng thứ 52 về Chỉ số thuận lợi kinh doanh của Ngân hàng Thế giới vào năm 2017.[366] Israel có số lượng công ty khởi nghiệp nhiều thứ hai thế giới (sau Hoa Kỳ) theo một nghiên cứu năm 2005,[367] và đứng thứ ba về số lượng công ty niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán NASDAQ sau Hoa Kỳ và Trung Quốc.[368] Năm 2016, Israel xếp hạng 21 trong số các quốc gia cạnh tranh nhất thế giới, theo Niên giám Cạnh tranh Thế giới của IMD.[369] Israel xếp hạng tư thế giới về tỷ lệ người làm công việc có kỹ năng cao vào năm 2016.[370] Ngân hàng Israel nắm giữ 97,22 tỉ dự trữ ngoại hối.[25]

Tòa nhà Sở Giao dịch Chứng khoán Tel Aviv được khánh thành vào năm năm trướcMặc dù có tài nguyên tự nhiên hạn chế, tuy nhiên do tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ trong những nghành nghề dịch vụ nông nghiệp và công nghiệp trong nhiều thập niên nên Israel phần đông tự cung ứng được thực phẩm, trừ ngũ cốc và thịt bò. Nhập khẩu vào Israel đạt tổng kim ngạch 57,9 tỉ USD vào năm năm nay, gồm có sắt kẽm kim loại thô, thiết bị quân sự chiến lược, hàng hoá góp vốn đầu tư, kim cương thô, nguyên vật liệu, lương thực, hàng tiêu dùng. [ 25 ] Các loại sản phẩm xuất khẩu số 1 của Israel là máy móc và thiết bị, ứng dụng, kim cương chế tác, nông sản, hoá chất, hàng dệt may ; năm năm nay, Israeli xuất khẩu trị giá 51,61 tỉ USD. [ 25 ]Israel là vương quốc đứng vị trí số 1 về tăng trưởng nguồn năng lượng Mặt trời. [ 371 ] [ 372 ] Israel đứng đầu quốc tế về bảo tồn nước và nguồn năng lượng địa nhiệt, [ 373 ] và bước tăng trưởng của Israel trong những công nghệ tiên tiến ưu việt về phầm mềm, viễn thông và khoa học sự sống gợi lên so sánh với Thung lũng Silicon. [ 374 ] [ 375 ] Theo OECD, Israel cũng xếp hạng nhất quốc tế về tiêu tốn nghiên cứu và điều tra và tăng trưởng ( R&D ) theo tỷ suất trong GDP. [ 376 ] Israel có thành tích ấn tượng về phát minh sáng tạo những công nghệ tiên tiến thôi thúc doanh thu, khiến vương quốc này là một lựa chọn số 1 của nhiều nhà chỉ huy doanh nghiệp và dã khổng lồ công nghiệp công ngệ cao. Intel [ 377 ] và Microsoft [ 378 ] kiến thiết xây dựng những TT điều tra và nghiên cứu và tăng trưởng hải ngoại tiên phong của họ tại Israel, và những tập đoàn lớn đa vương quốc công nghệ cao khác, như IBM, Google, Apple, HP, Cisco Systems, Facebook đã mở những cơ sở R&D tại Israel .Tháng 7 năm 2007, công ty Berkshire Hathaway của nhà đầu tư người Mỹ Warren Buffett mua lại một công ty Israel là Iscar, vụ thu mua tiên phong của công ty ngoài chủ quyền lãnh thổ Hoa Kỳ, với giá 4 tỷ USD. [ 379 ] Từ thập niên 1970, Israel nhận được viện trợ quân sự chiến lược từ Hoa Kỳ, cũng như giúp sức kinh tế tài chính dưới dạng bảo lãnh vốn vay và hiện dạng này chiếm khoảng chừng một nửa nợ quốc tế của Israel. Israel có nợ quốc tế vào hàng thấp nhất trong những vương quốc tăng trưởng, và là một nước cho vay ròng dưới dạng nợ quốc tế ròng, ở mức thặng dư 118 tỷ USD vào tháng 12 năm năm ngoái. [ 380 ]

Tuần làm việc tại Israel kéo dài từ Chủ Nhật đến Thứ Năm (đối với tuần làm việc năm ngày), hoặc Thứ Sáu (đối với tuần làm việc sáu ngày). Tuân theo Shabbat, tại những nơi làm việc vào ngày Thứ Sáu và đa số cư dân là người Do Thái, Thứ Sáu là một “ngày ngắn”, thường kéo dài đến 14:00 trong mùa đông, hoặc 16:00 trong mùa hè. Có một số đề xuất để điều chỉnh tuần làm việc phù hợp với đa phần thế giới.[381]

Khoa học và kỹ thuật[sửa|sửa mã nguồn]

[382][383]Dan Shechtman là một giáo sư khoa học vật liệu, ông là một trong sáu người Israel đoạt giải Nobel Hóa học trong một thập niên.Israel là vương quốc đứng vị trí số 1 về nghiên cứu và điều tra khoa học, đặc biệt quan trọng là trong khoa học tự nhiên, kỹ thuật, và khoa học y tế, chúng cũng là một trong những nghành nghề dịch vụ tăng trưởng nhất tại Israel. Israel xếp hạng năm trong số những vương quốc phát minh sáng tạo nhất theo Chỉ số phát minh sáng tạo Bloomberg năm ngoái. [ 384 ] [ 385 ] Tỷ lệ người Israel tham gia nghiên cứu và điều tra khoa học, và số tiền chi cho điều tra và nghiên cứu và tăng trưởng so với GDP, đều nằm vào hàng cao nhất trên quốc tế. [ 386 ] Israel có số lượng cao nhất về tỷ suất những nhà khoa học, nhà kỹ thuật, và kỹ sư trên quốc tế, với 140 / 10.000 người lao động. Trong khi đó, số lượng này là 85/10. 000 tại Hoa Kỳ và 83/10. 000 tại Nhật Bản. [ 387 ] [ 388 ] [ 389 ]Các trường ĐH tại Israel được xếp hạng trong số 100 ĐH số 1 quốc tế về toán học ( Đại học Hebrew, TAU và Technion ), vật lý ( TAU, Đại học Hebrew và Học viện Khoa học Weizmann ), hóa học ( Technion và Học viện Khoa học Weizmann ), khoa học máy tính ( Học viện Khoa học Weizmann, Technion, Đại học Hebrew, TAU và BIU ) và kinh tế tài chính ( Đại học Hebrew và TAU ). [ 390 ] Israel có nhiều nhà khoa học đạt giải Nobel, và tiếp tục được xếp hạng là một trong những vương quốc có tỷ suất trung bình cao nhất về những bài luận khoa học trên quốc tế. [ 391 ] [ 392 ] [ 393 ] Israel đứng vị trí số 1 quốc tế về những bài luận nghiên cứu tế bào gốc từ năm 2000. [ 394 ]Cơ quan Không gian Israel điều phối hàng loạt những chương trình điều tra và nghiên cứu khoảng trống của Israel với những tiềm năng khoa học và thương mại. Năm 2012, Israel được xếp hạng chín trên quốc tế theo Chỉ số cạnh tranh đối đầu khoảng trống của Futron. [ 395 ] Israel là một trong bảy vương quốc có năng lượng sản xuất đồng thời phóng vệ tinh của mình. Shavit là một tên lửa đẩy khoảng trống do Israel sản xuất để phóng những vệ tinh nhỏ vào quỹ đạo Trái Đất tầm thấp. [ 396 ] Nó được phóng lần đầu vào năm 1988, biến Israel thành vương quốc thứ tám có năng lượng phóng vệ tinh. Các tên lửa Shavit được Cơ quan Không gian Israel phóng từ trường bay ngoài hành tinh tại Căn cứ Không quân Palmachim. Từ năm 1988, Israel Aerospace Industries đã phong cách thiết kế và sản xuất địa phương tối thiểu 13 vệ tinh thương mại, điều tra và nghiên cứu và thám thính. [ 397 ] Một số vệ tinh của Israel được xếp vào hàng những mạng lưới hệ thống vệ tinh văn minh nhất quốc tế. [ 398 ] Năm 2003, Ilan Ramon trở thành nhà du hành ngoài hành tinh tiên phong của Israel, tuy nhiên thiệt mạng khi Tàu con thoi Columbia của NASA bị vỡ. [ 399 ]Israel nằm trong số những vương quốc dẫn dầu quốc tế về kỹ thuật nước. Năm 2011, ngành kỹ thuật nước đạt giá trị khoảng chừng 2 tỷ USD mỗi năm với lượng xuất khẩu mẫu sản phẩm và dịch vụ mỗi năm là hàng chục triệu USD. Do liên tục thiếu vắng tài nguyên nước, Israel có ý tưởng sáng tạo về những kỹ thuật bảo tồn nước, và một kỹ thuật hiện đại hóa nông nghiệp trọng điểm là tưới nhỏ giọt được ý tưởng tại Israel. Israel cũng ở vị trí số 1 về kỹ thuật khử muối và tuần hoàn nước. Nhà máy thẩm thấu ngược nước biển Ashkelon có quy mô số 1 quốc tế. Israel tổ chức triển khai Triển lãm và Hội nghị Kỹ thuật Nước ( WaTec ) thường niên, lôi cuốn hàng nghìn người từ khắp quốc tế. [ 400 ] [ 401 ] Đến năm năm trước, chương trình khử muối của Israel cung ứng khoảng chừng 35 % nước uống của Israel và được dự kiến cung ứng 70 % vào năm 2050. [ 402 ] Tính đến tháng 5 năm năm ngoái, trên 50 % nước cho những mái ấm gia đình, nông nghiệp và công nghiệp Israel được sản xuất tự tạo. [ 403 ] Do những ý tưởng sáng tạo về kỹ thuật thẩm thấu ngược, Israel khởi đầu trở thành một nước xuất khẩu ròng về nước trong những năm tới. [ 404 ]

[405]Đĩa parabol Mặt trời lớn nhất quốc tế tại Trung tâm Năng lượng Mặt trời Quốc gia Ben-Gurion .Israel đã đi theo hướng nguồn năng lượng Mặt trời ; những kỹ sư của họ đi tiên phong về nghành nghề dịch vụ này [ 372 ] và những công ty nguồn năng lượng Mặt trời của Israel thao tác trong những dự án Bất Động Sản khắp quốc tế. [ 371 ] [ 406 ] Trên 90 % mái ấm gia đình Israel sử dụng nguồn năng lượng Mặt trời để làm nóng nước, đây là tỷ suất cao nhất quốc tế ( 2011 ). [ 407 ] [ 408 ] Theo số liệu của cơ quan chính phủ, vương quốc tiết kiệm ngân sách và chi phí được 8 % tiêu thụ điện năng mỗi năm nhờ sử dụng nguồn năng lượng Mặt trời để đun nóng. [ 409 ] Bức xạ Mặt trời cao tạo điều kiện kèm theo lý tưởng cho ngành công nghiệp điều tra và nghiên cứu và tăng trưởng nguồn năng lượng Mặt trời nổi danh quốc tế tại Hoang mạc Negev. [ 371 ] [ 372 ] [ 406 ] Israel có hạ tầng xe hơi điện văn minh, có mạng lưới hệ thống trạm nạp điện trên toàn nước. Người ta cho rằng loại xe này sẽ khiến Israel giảm sự nhờ vào vào dầu và hạ thấp ngân sách nguyên vật liệu của những người lái xe Israel sử dụng xe hơi chỉ chạy bằng pin điện. [ 410 ] [ 411 ] [ 412 ] Mô hình Israel được 1 số ít vương quốc học tập và triển khai. [ 413 ] Tuy nhiên, công ty xe hơi điện tiên phong của Israel là Better Place đóng cửa vào năm 2013. [ 414 ]

Israel có 19.224 km đường được lát mặt vào năm năm nay, [ 415 ] và có 3 triệu xe xe hơi vào năm năm ngoái. [ 416 ] Số lượng xe xe hơi trên 1.000 dân là 365, tương đối thấp so với những vương quốc tăng trưởng. [ 416 ] Israel có 5.715 xe buýt trên những tuyến cố định và thắt chặt, [ 417 ] do một số ít hãng luân chuyển quản lý và điều hành, lớn nhất trong số đó là Egged, ship hàng hầu hết toàn nước. Các tuyến đường sắt trải dài 1.277 km tính đến năm năm nay, và công ty quốc doanh Israel Railways là thể chế quản lý duy nhất. [ 418 ] Sau những khoản góp vốn đầu tư lớn từ đầu đến giữa thập niên 1990, số lượng hành khách đường tàu mỗi năm tăng từ 2,5 triệu vào năm 1990, lên đến 53 triệu vào năm năm ngoái ; đường tàu cũng được sử dụng để luân chuyển 7,5 tấn sản phẩm & hàng hóa mỗi năm. [ 418 ]Israel có hai trường bay quốc tế : Sân bay quốc tế Ben Gurion là TT hàng không quốc tế đa phần và nằm gần đại đô thị Tel Aviv-Yafo, còn Sân bay Ovda Giao hàng thành phố cảng cực nam Eilat. Ngoài ra, còn có những trường bay trong nước. [ 419 ] Sân bay Ben Gurion luân chuyển trên 15 triệu lượt hành khách vào năm năm ngoái. [ 420 ] Tại bờ biển Địa Trung Hải, Cảng Haifa là cảng lâu năm nhất và lớn nhất Israel, còn Cảng Ashdod là một trong vài cảng nước sâu trên quốc tế được thiết kế xây dựng trên vùng biển mở. [ 419 ] Ngoài ra, Cảng Eilat có quy mô nhỏ hơn nằm ven Biển Đỏ, đa phần được sử dụng cho mậu dịch với những vương quốc Viễn Đông. [ 419 ]

Du lịch, đặc biệt quan trọng là du lịch tôn giáo, là một ngành quan trọng tại Israel, nhờ có khí hậu ôn hòa, những bờ biển, di chỉ khảo cổ học, những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang và kinh thánh, và địa lý độc lạ. Vấn đề bảo mật an ninh của Israel gây tổn hại cho ngành du lịch, tuy nhiên số lượng hành khách hồi sinh sau Đại khởi nghĩa của người Palestine. [ 421 ] Năm 2013, một báo cáo giải trình cho hay 3,54 triệu hành khách đến Israel, khu vực phổ cập nhất là Bức tường Than khóc với 68 % hành khách đến đó. [ 422 ] [ 423 ] Israel có số lượng kho lưu trữ bảo tàng trung bình đầu người cao nhất trên quốc tế. [ 424 ]

Năm 2017, dân số Israel ước tính đạt 8.680.600 người, trong đó 6.484.000 ( 74,7 % ) được ghi trong hồ sơ là người Do Thái. [ 425 ] 1.808.000 người Ả Rập chiếm 20,8 % dân số, trong khi những người Cơ Đốc giáo phi Ả Rập và người không tôn giáo theo ĐK dân sự chiếm 4,4 %. [ 48 ] [ 426 ] Trong khoảng chừng thập niên đầu của thế kỷ XXI, có lượng lớn công nhân di cư đến từ Romania, Thailand, Trung Quốc, châu Phi, và Nam Mỹ định cư tại Israel. Không rõ số liệu đúng mực do nhiều người cư trú phạm pháp tại Israel, [ 427 ] tuy nhiên có ước tính là 203.000. [ 50 ] Đến tháng 6 năm 2012, có khoảng chừng 60.000 di dân châu châu Phi nhập cư Israel. [ 428 ] Khoảng 92 % người Israel cư trú tại những khu vực đô thị. [ 429 ]

Tình trạng người Do Thái di cư từ Israel (được gọi là yerida trong tiếng Hebrew), chủ yếu là đến Hoa Kỳ và Canada, được các nhà nhân khẩu học mô tả là khiêm tốn,[430] song các cơ quan chính phủ Israel thường dẫn ra như một mối đe dọa lớn đến tương lai của quốc gia.[431][432]

In năm nay, 399.300 người Israel cư trú tại những khu định cư Bờ Tây, [ 289 ] như Ma’ale Adumim và Ariel, gồm có những khu định cư có từ trước khi xây dựng Nhà nước Israel và được tái lập sau Chiến tranh Sáu Ngày, tại những thành phố như Hebron và Gush Etzion. Năm 2011, có 250.000 người Do Thái cư trú tại Đông Jerusalem. [ 433 ] 20.000 người Israel cư trú tại những khu định cư trên Cao nguyên Golan. Tổng dân số người cư trú tại những khu định cư Israel là trên 500.000 ( 6,5 % dân số Israel ). Khoảng 7,800 người Israel cư trú tại những khu định cư thuộc Dải Gaza cho đến khu họ bị cơ quan chính phủ Israel di tán theo kế hoạch triệt thoái năm năm ngoái. [ 434 ]

Di cư đến Israel trong quy trình tiến độ 1948 – năm ngoái. Các năm đạt đỉnh là 1949 và 1990 .Israel được xây dựng làm tổ quốc cho người Do Thái và thường được gọi là nhà nước Do Thái. Luật Trở về của Israel trao cho hàng loạt người Do Thái và những người có tổ tiên Do Thái quyền có tư cách công dân Israel. [ 435 ] Ba phần tư dân số là người Do Thái, tuy nhiên họ có xuất thân phong phú. Khoảng 4 % người Israel ( 300.000 ) được xác lập dân tộc bản địa vào mục ” khác “, họ là những hậu duệ người Nga có tổ tiên hoặc dòng dõi Do Thái, họ không phải là người Do Thái theo luật rabi, tuy nhiên đủ tư cách có quyền công dân Israel theo Luật Trở về. [ 436 ] [ 437 ] [ 438 ] Năm 2017, khoảng chừng 77 % người Do Thái Israel sinh tại Israel, 16 % là người nhập cư từ châu Âu và châu Mỹ, và 7 % là người nhập cư từ châu Á và châu Phi ( kể cả Thế giới Ả Rập ). [ 439 ] Người Do Thái từ châu Âu và Liên Xô cũ cùng hậu duệ của họ sinh tại Israel, gồm nhóm Ashkenazi, chiếm khoảng chừng 50 % người Do Thái Israel. Người Do Thái đến từ những vương quốc Ả Rập và Hồi giáo cùng hậu duệ của họ, gồm nhóm Mizrahi và Sephardi [ 440 ] chiếm hầu hết số người Do Thái còn lại tại Israel. [ 441 ] [ 442 ] [ 443 ] Tỷ lệ liên hôn Do Thái tăng đến trên 35 % và những điều tra và nghiên cứu gần đây cho thấy rằng tỷ suất người Israel có nguồn gốc từ cả hai nhóm Sephardi và Ashkenazi tăng trưởng 0,5 Phần Trăm mỗi năm, với trên 25 % học viên hiện có nguồn gốc từ cả hai hội đồng. [ 444 ]

^a Số liẹu này bao gồm các khu vực Đông Jerusalem và Bờ Tây. Chủ quyền của Israel đối với Đông Jerusalem không được quốc tế công nhận]].

Ký hiệu đường viết bằng tiếng Hebrew, Ả Rập và AnhIsrael có hai ngôn từ chính thức là tiếng Hebrew và tiếng Ả Rập. [ 25 ] Hebrew là ngôn từ chính của vương quốc và được đa phần dân cư nói hàng ngày. Người thiểu số Ả Rập nói tiếng Ả Rập, và tiếng Hebrew được dạy tại những trường học Ả Rập .Do là một vương quốc của người nhập cư, nhiều ngôn từ hiện hữu tại Israel. Do nhập cư hàng loạt từ Liên Xô cũ và Ethiopia ( khoảng chừng 130.000 người Do Thái Ethiopia cư trú tại Israel ), [ 446 ] [ 447 ] nên tiếng Nga và tiếng Amhara được nói phổ cập. [ 448 ] Trên một triệu người nhập cư nói tiếng Nga đến Israel từ những vương quốc Liên Xô cũ từ năm 1990 đến năm 2004. [ 449 ] Khoảng 700.000 người Israel nói tiếng Pháp, [ 450 ] hầu hết nhóm này có nguồn gốc từ Pháp và Bắc Phi. Tiếng Anh là một ngôn từ chính thức trong thời kỳ Ủy thác ; nó mất vị thế này sau khi Israel hình thành, tuy nhiên giữ được một vai trò tương tự một ngôn từ chính thức, [ 451 ] [ 452 ] [ 453 ] như hoàn toàn có thể thấy trong những bảng hiệu đường đi bộ và văn kiện chính thức. Nhiều người Israel tiếp xúc khá tốt bằng tiếng Anh, do nhiều chương trình truyền hình được phát bằng tiếng Anh cùng phụ đề và ngôn từ này được dạy từ những lớp đầu trong trường tiểu học. Ngoài ra, những ĐH tại Israel cung ứng khóa trình bằng tiếng Anh cho nhiều môn học khác nhau. [ 454 ]

Tôn giáo tại Israel ( năm nay ) [ 455 ]

 Do Thái giáo (74.71%)

 Hồi giáo (17.66%)

 Công giáo Roma (1.95%)

 Druze giáo (1.61%)

 Không tôn giáo (4.07%)

74 % người dân Israel theo Do Thái giáo. Liên hệ tôn giáo của người Do Thái Israel có sự không tương đồng lớn : Một điều tra và nghiên cứu xã hội vào năm năm nay cho thấy rằng 49 % tự nhận là Hiloni ( thế tục ), 29 % là Masorti ( truyền thống lịch sử ), 13 % là Dati ( mộ đạo ) và 9 % là Haredi ( Siêu Chính Thống ). [ 456 ] Người Do Thái Haredi được dự kiến sẽ chiếm trên 20 % dân số Do Thái Israel vào năm 2028. [ 457 ]Người Hồi giáo chiếm 17,6 % dân số Israel và là hội đồng thiểu số tôn giáo lớn nhất tại đây. Khoảng 2 % dân số là Fan Hâm mộ Cơ Đốc giáo và 1,6 % là Fan Hâm mộ Druze. [ 25 ] Dân số Cơ Đốc giáo chủ yếu gồm người Cơ Đốc giáo Ả Rập, tuy nhiên cũng có những di dân hậu Liên Xô, lao động ngoại bang đến từ nhiều vương quốc, và những người theo Do Thái giáo Chúa cứu thế – bị hầu hết người Cơ Đốc giáo và Do Thái giáo cho là một dạng của Cơ Đốc giáo. [ 458 ] Thành viên của nhiều nhóm tôn giáo khác, như Phật giáo và Ấn Độ giáo, duy trì hiện hữu tại Israel dù có số lượng nhỏ. [ 459 ] Trong số hơn một triệu di dân từ Liên Xô cũ tại Israel, có khoảng chừng 300.000 người bị giáo sĩ chính thống cho là không phải người Do Thái. [ 460 ]Thành phố Jerusalem có tầm quan trọng đặc biệt quan trọng so với người Do Thái, Hồi giáo và Cơ Đốc giáo do tại đây có những khu vực chủ chốt trong đức tin tôn giáo của họ, như trong khu Thành cổ có Bức tường Than Khóc và Núi Đền, Nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa và Nhà thờ Mộ Thánh. [ 461 ] Các khu vực tôn giáo quan trọng khác tại Israel là Nazareth ( rất linh trong Cơ Đốc giáo do là nơi lễ truyền tin của Maria ), Tiberias và Safed ( hai trong số bốn thành phố rất thiêng trong Do Thái giáo ), Thánh đường Trắng tại Ramla ( rất linh trong Hồi giáo vì là nơi thờ nhà tiên tri Saleh ), và Nhà thờ Thánh George tại Lod ( rất linh trong Cơ Đốc giáo và Hồi giáo vì là lăng mộ của Thánh George hay Al Khidr ). Một số địa điểm tôn giáo khác nằm tại Bờ Tây, như Lăng mộ Giuse tại Nablus, sinh quán của Giêsu và Lăng mộ Rachel tại Bethlehem, và Hang những Thượng phụ tại Hebron. Trung tâm hành chính của Đức tin Bahá’í và Đền thờ Báb nằm tại Trung tâm Thế giới Bahá’í tại Haifa ; thủ lĩnh của đức tin được táng tại Acre. Ngoài nhân viên cấp dưới bảo dưỡng, không có hội đồng Bahá’í tại Israel, tuy nhiên đây là nơi những Fan Hâm mộ Bahá’í hành hương. Nhân viên Bahá’í tại Israel không truyền dạy đức tin của mình cho người Israel do tuân theo chủ trương khắt khe. [ 462 ] [ 463 ] [ 464 ]

Trung tâm Nghiên cứu trí tuệ đa ngành tại Đại học Bar-IlanGiáo dục đào tạo được xem trọng cao độ trong văn hóa truyền thống Israel, được đánh giá và nhận định là một trong những nền tảng cơ bản trong hoạt động và sinh hoạt của người Israel cổ đại. [ 465 ] Các hội đồng Do Thái tại Levant là những người tiên phong vận dụng giáo dục nghĩa vụ và trách nhiệm, do đó hội đồng có tổ chức triển khai sẽ chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về giáo dục cho thế hệ tương lai của người Do Thái bên cạnh cha mẹ. [ 466 ] Hệ thống giáo dục Israel được tán dương vì nhiều nguyên do, gồm có chất lượng cao và có vai trò lớn trong khuyến khích bùng nổ tăng trưởng kinh tế tài chính và kỹ thuật của Israel. [ 363 ]Do kinh tế tài chính Israel dựa phần nhiều vào khoa học và kỹ thuật, thị trường lao động nhu yếu cá thể cần đạt được một dạng giáo dục bậc ĐH nào đó, đặc biệt quan trọng là tương quan đến khoa học và kỹ thuật để có lợi thế cạnh tranh đối đầu khi tìm việc. Năm năm ngoái, vương quốc này xếp thứ ba trong những vương quốc OECD ( sau Canada và Nhật Bản ) về tỷ suất người trong độ tuổi 25-64 đạt được trình độ ĐH là 49 %, trong khi tỷ suất trung bình của OECD là 35 %. [ 467 ] Ngoài ra, Israel có tỷ suất người trong độ tuổi 55 – 64 chiếm hữu bằng ĐH là 47 % vào năm 2013, trong khi mức trung bình của OECD là 25 %. [ 60 ] [ 61 ] Năm 2012, Israel xếp hạng ba quốc tế về số bằng ĐH trung bình ( 20 % dân số ). [ 468 ] [ 469 ]

Người Israel có số năm đi học binh quân là 15,5[470] và tỷ lệ biết chữ đạt 97,1% theo Liên Hợp Quốc.[471] Luật Giáo dục Nhà nước được thông qua vào năm 1953, lập ra năm loại trường học: thế tục nhà nước, tôn giáo nhà nước, chính thống giáo cực độ, trường học khu định cư cộng đồng, và trường học Ả Rập. Thế tục công cộng là loại trường học lớn nhất, đa số học sinh Do Thái và phi Ả Rập theo học tại đó. Hầu hết người Ả Rập đưa con mình đến các trường học có ngôn ngữ giảng dạy là tiếng Ả Rập.[472] Giáo dục là nghĩa vụ tại Israel đối với trẻ em từ 3-18 tuổi.[473][474] Trường học được chia thành ba cấp – trường tiểu học (lớp 1–6), trường trung học cơ sở (lớp 7–9), và trường trung học phổ thông (lớp 10–12) – cực đỉnh là kỳ thi Bagrut để được công nhận hoàn thành 12 năm học. Năng lực về các môn học chủ chốt như toán học, tiếng Hebrew và văn học tổng thể, tiếng Anh, lịch sử, kinh thánh và dân quyền là cần thiết để nhận được giấy chứng nhận Bagrut.[475] Trong các trường học Ả Rập, Cơ Đốc giáo và Druze, môn thi nghiên cứu kinh thánh được thay thế bằng môn thi về di sản tín hữu Hồi giáo, Cơ Đốc giáo hoặc Druze.[476] Người Ả Rập Cơ Đốc giáo có thành tích giáo dục tốt nhất so với các nhóm khác tại Israel.[477] Trẻ em Israel xuất thân từ các gia đình nói tiếng Nga có tỷ lệ đỗ bagrut cao hơn mức bình quân.[478] In 2014, 61,5% số người có bằng hoàn thành lớp 12 có giấy chứng nhận trúng tuyển đại học.[479]

Israel có chín ĐH công lập được nhà nước trợ cấp, và 49 học viện chuyên nghành tư nhân. [ 475 ] [ 480 ] [ 481 ] Đại học Hebrew Jerusalem là ĐH lâu năm thứ hai tại Israel sau Technion, [ 482 ] [ 483 ] gồm có Thư viện Quốc gia Israel. [ 484 ] Technion, Đại học Hebrew, và Học viện Weizmann lần lượt nằm trong 100 ĐH số 1 quốc tế theo xếp hạng của Đại học Giao thông Thượng Hải năm 2013. [ 485 ] [ 486 ] [ 487 ] Đại học Hebrew Jerusalem và Đại học Tel Aviv nằm trong 100 ĐH số 1 quốc tế theo tạp chí Times Higher Education năm 2012. [ 488 ] Các ĐH lớn khác tại Israel là Đại học Bar-Ilan, Đại học Haifa, Đại học Mở Israel, và Đại học Ben-Gurion Negev. Bảy ĐH nghiên cứu và điều tra của Israel ( ngoại trừ Đại học Mở ) lần lượt nằm trong list 500 ĐH số 1 quốc tế. [ 489 ]

Văn hóa phong phú của Israel bắt nguồn từ sự phong phú về dân cư : người Do Thái từ những hội đồng tha hương khắp quốc tế đem những truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống và tôn giáo theo mình khi họ nhập cư, tạo ra sự dung hợp của những phong tục và đức tin Do Thái. [ 490 ] Israel là vương quốc duy nhất trên quốc tế có hoạt động và sinh hoạt dựa theo lịch Hebrew. Các dịp nghỉ lễ công cộng và trường học được gắn với những đợt nghỉ lễ Do Thái giáo, và ngày nghỉ chính thức trong tuần là Thứ Bảy, tức ngày cầu nguyện Shabbat của người Do Thái. [ 491 ] Cộng đồng Ả Rập thiểu số tại Israel cũng khắc dấu ấn trong văn hóa truyền thống Israel trong những khoanh vùng phạm vi kiến trúc, [ 492 ] âm nhạc, [ 493 ] và nhà hàng siêu thị. [ 494 ]

[495]Các tác phẩm của Amos Oz được dịch ra 36 ngôn từ, nhiều hơn bất kể nhà văn Israel nào khác ( đến năm 2009 ) .Văn học Israel đa phần là thơ và văn xuôi viết bằng tiếng Hebrew, là bộ phận của quy trình phục hưng tiếng Hebrew ở dạng nói từ thế kỷ XIX, tuy nhiên có một bộ phận nhỏ văn học được xuất bản bằng những ngôn từ khác như tiếng Anh. Theo luật, hai bản sao của hàng loạt ấn phẩm xuất bản tại Israel cần phải lưu tại Thư viện Quốc gia Israel. Năm 2001, luật được sửa đổi để bao trùm những âm thanh và đoạn phim, cùng những tiếp thị quảng cáo phi in ấn khác. [ 496 ] Năm năm ngoái, 85 % trong số 7.843 sách chuyển đến thư viện được viết bằng tiếng Hebrew. [ 497 ]Năm 1966, Shmuel Yosef Agnon cùng đoạt giải Nobel Văn học cùng tác giả người Do Thái Đức Nelly Sachs. [ 498 ] Các nhà thơ số 1 Israel là Yehuda Amichai, Nathan Alterman và Rachel Bluwstein. Các nhà văn Israel đương đại nổi tiếng quốc tế gồm có Amos Oz, Etgar Keret và David Grossman. Nhà thơ trào phúng người Ả Rập Israel Sayed Kashua cũng được quốc tế biết đến. Israel cũng là nơi có hai tác giả người Palestine số 1 : Emile Habibi và Mahmoud Darwish – được nhiều người nhìn nhận là ” nhà thơ quốc dân Palestine “. [ 499 ]

Dàn nhạc giao hưởng Israel do Zubin Mehta chỉ huyÂm nhạc Israel chịu tác động ảnh hưởng từ toàn thế giới ; âm nhạc Sephardic, giai điệu Hasidic, âm nhạc múa bụng, âm nhạc Hy Lạp, jazz, và pop rock đều là một phần của âm nhạc. [ 500 ] [ 501 ] Trong số dàn nhạc nổi tiếng quốc tế của Israel [ 502 ] [ 503 ] có Dàn nhạc Giao hưởng Israel hoạt động giải trí được hơn bảy mươi năm và nay trình diễn trên hai trăm buổi mỗi năm. [ 504 ] Israel cũng có nhiều nhạc sĩ đáng quan tâm, một số ít trở thành ngôi sao 5 cánh quốc tế. Itzhak Perlman, Pinchas Zukerman và Ofra Haza nằm trong số những nhạc sĩ được hoan nghênh quốc tế sinh tại Israel. Israel tham gia tranh tài tại Eurovision Song Contest gần như mọi năm kể từ năm 1973, giành thắng lợi trong bốn lần và hai lần tổ chức triển khai giải. [ 505 ] [ 506 ] Eilat là nơi tổ chức triển khai Lễ hội Jazz Biển Đỏ, được tổ chức triển khai mỗi mùa hè kể từ năm 1987. [ 507 ]Các bài hát dân ca tầm cỡ của vương quốc, gọi là ” những bài ca của Vùng đất Israel, ” có tương quan đến kinh nghiệm tay nghề của những người tiên phong trong thiết kế quê nhà Do Thái. [ 508 ] Vũ điệu vòng tròn Hora được những người định cư Do Thái bắt đầu trình làng, nó thứ nhất thông dụng tại những hội đồng Kibbutz và ngoại vi. Nó trở thành một biểu trưng của tái thiết phục quốc Do Thái và năng lực thưởng thức niềm vui giữa cảnh khắc khổ. Nó hiện đóng một vai trò quan trọng trong dân vũ Israel và được trình diễn liên tục trong những đám cưới và sự kiện khác, và trong những bài nhảy nhóm khắp Israel .Israel là nơi cư trú của nhiều nhạc sĩ Palestine, trong đó có bậc thầy đàn oud và violin Taiseer Elias, ca sĩ Amal Murkus, và đồng đội Samir và Wissam Joubran. Các nhạc sĩ Ả Rập Israel có nổi tiếng vượt khỏi biên giới : Elias và Murkus tiếp tục trình diễn cho người theo dõi tại châu Âu và châu Mỹ .

Mười bộ phim Israel được đề cử chung kết cho giải Oscar cho phim ngoại ngữ hay nhất từ khi Israel lập quốc. Phim Ajami năm 2009 là đề cử thứ ba liên tiếp của một phim Israel.[509] Các nhà làm phim Israel-Palestine đã làm một số phim liên quan đến xung đột Ả Rập-Israel và tình trạng của người Palestine trong Israel.

Kế tục truyền thống lịch sử sân khấu can đảm và mạnh mẽ của sân khấu Yiddish tại Đông Âu, Israel duy trì cảnh tượng sân khấu sôi động. Sân khấu Habima tại Tel Aviv được xây dựng vào năm 1918 và là sân khấu vương quốc của Israel. [ 510 ]Năm năm nay, Israel được xếp hạng 65 theo báo cáo giải trình tự do báo chí truyền thông của Freedom House, đứng đầu tại khu vực Trung Đông và Bắc Phi. [ 511 ] Trong Xếp hạng về tự do báo chí truyền thông của Phóng viên không biên giới, Israel ( gồm có ” Israel ngoại chủ quyền lãnh thổ ” từ xếp hạng năm 2013 ) [ 512 ] xếp thứ 101 trong số 180 vương quốc, đứng thứ ba tại Trung Đông và Bắc Phi sau Tunisia ( hạng 96 ) và Liban ( hạng 98 ). [ 513 ]

Israel có tỷ lệ bảo tàng bình quân đầu người nhiều nhất thế giới.[514] Bảo tàng Israel tại Jerusalem là một trong các thể chế văn hóa tối quan trọng của quốc gia[515] và lưu giữ các Cuộn giấy Biển Chết,[516] cùng bộ sưu tập lớn về nghệ thuật Do Thái và châu Âu.[515] Bảo tàng Holocaust quốc gia của Israel là Yad Vashem, đây là trung tâm lưu trữ thế giới về các thông tin liên quan đến Holocaust.[517] Beth Hatefutsoth (bảo tàng tha hương) trong khuôn viên Đại học Tel Aviv là một bảo tàng tương tác dành cho lịch sử của các cộng đồng Do Thái khắp thế giới.[518] Ngoài các bảo tàng lớn tại các đô thị lớn, còn có các không gian nghệ thuật chất lượng cao tại nhiều thị trấn và kibbutz. Mishkan Le’Omanut tại Kibbutz Ein Harod Meuhad là bảo tàng nghệ thuật lớn nhất tại miền bắc của Israel.[519]

Ẩm thực Israel gồm những món ăn địa phương cũng như những món ăn được di dân Do Thái đưa đến. Từ khi lập quốc vào năm 1948, và đặc biệt quan trọng là từ cuối thập niên 1970, một nền nhà hàng dung hợp Israel đã tăng trưởng. [ 520 ] Khoảng 50% dân cư Do Thái Israel duy trì chính sách nhà hàng Do Thái kosher tại nhà. [ 521 ] [ 522 ] Các nhà hàng quán ăn kosher hiếm thấy trong thập niên 1960, tuy nhiên tăng lên khoảng chừng 25 % tính đến năm năm ngoái, có lẽ rằng phản ánh những giá trị hầu hết là thế tục của những thực khách. [ 520 ] Các nhà hàng quán ăn khách sạn có nhiều năng lực Giao hàng thực phẩm kosher. [ 520 ] Thị Trường kinh doanh nhỏ phi kosher vốn thưa thớt, tuy nhiên tăng trưởng nhanh gọn và đáng kể sau khi có dòng người nhập cư từ Đông Âu và Nga trong thập niên 1990. [ 523 ] Cùng với cá, thỏ và đà điểu phi kosher, thì thịt lợn — thường gọi là ” thịt trắng ” tại Israel [ 523 ] — vẫn được sản xuất và tiêu thụ mặc kệ việc bị cả Do Thái giáo và Hồi giáo cấm chỉ. [ 524 ]

Israel giành được huy chương vàng Thế vận hội tiên phong trong nội dung trượt ván buồm tại Thế vận hội Mùa hè 2004. [ 525 ] Israel giành được hơn 100 huy chương vàng tại Thế vận hội dành cho người khuyết tật. Thế vận hội Mùa hè người khuyết tật năm 1968 được tổ chức triển khai tại Israel. [ 526 ] Đại hội thể thao Maccabiah là một sự kiện theo thể thức thế vận hội dành cho những vận động viên Do Thái và những vận động viên Israel, sự kiện được khởi đầu từ thập niên 1930, và từ đó được tổ chức triển khai bốn năm một lần .

Sân hoạt động Teddy tại JerusalemCác môn thể thao có đông người theo dõi nhất tại Israel là bóng đá và bóng rổ. [ 527 ] Giải Ngoại hạng Israel là giải bóng đá cấp cao nhất toàn nước, và Giải bóng rổ siêu cấp Israel là giải cấp cao nhất. [ 528 ] Maccabi Haifa, Maccabi Tel Aviv, Hapoel Tel Aviv và Beitar Jerusalem là những câu lạc bộ thể thao lớn nhất. Maccabi Tel Aviv, Maccabi Haifa và Hapoel Tel Aviv tranh tài tại Giải bóng đá vô địch những câu lạc bộ châu Âu và Hapoel Tel Aviv từng vào đến trận tứ kết giải này. Maccabi Tel Aviv B.C. nhiều lần giành chức vô địch tại giải vô địch bóng rổ châu Âu. [ 529 ]Năm 1964, Israel đăng cai và giành chức vô địch Giải những vương quốc châu Á ; năm 1970 đội tuyển bóng đá vương quốc Israel đủ điều kiện kèm theo tham gia Giải bóng đá vô địch quốc tế, đây là lần duy nhất họ tham gia World Cup. Đại hội Thể thao châu Á 1974 tổ chức triển khai tại Tehran là lần ở đầu cuối Israel tham gia đại hội này, và chịu tổn hại do những vương quốc Ả Rập khước từ tranh tài với Israel. Israel bị trục xuất khỏi Đại hội Thể thao châu Á 1978 và từ đó không tham gia đại hội này. [ 530 ] Năm 1994, Liên đoàn bóng đá châu Âu chấp thuận đồng ý nhận Israel và những đội tuyển bóng đá Israel nay tranh tài tại giải của châu Âu .Cờ vua là một môn thể thao số 1 tại Israel và được mọi lứa tuổi hưởng ứng. Có nhiều đại kiện tướng và kỳ thủ Israel giành 1 số ít giải vô địch quốc tế trẻ. [ 531 ] Israel tổ chức triển khai một giải vô địch quốc tế thường niên và đăng cai Giải vô địch cờ vua đội tuyển quốc tế năm 2005. Bộ Giáo dục đào tạo và Liên đoàn Cờ vua Thế giới chấp thuận đồng ý về một kế hoạch dạy cờ vua trong những trường học Israel, và nó được đưa vào chương trình giảng dạy tại một số ít trường. [ 532 ] [ 533 ] [ 534 ] Thành phố Beersheba trở thành một TT cờ vua vương quốc, game show này được dạy trong những nhà trẻ của thành phố. Một phần nhờ vào những di dân Liên Xô cũ, đây là thành phố có số lượng đại kiện tướng cờ vua cao nhất quốc tế. [ 535 ] [ 536 ]

Nhà vô địch quần vợt Israel Shahar Pe’er xếp hạng 11 thế giới vào ngày 31 tháng 1 năm 2011. Krav Maga là một môn võ thuật phát triển trong các khu người Do Thái khi đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít tại châu Âu, nó được lực lượng an ninh và cảnh sát Israel sử dụng và được học khắp thế giới.[537]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Chính phủ

Thông tin tổng quát

Bản đồ