Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc ( 1947 ), Hồ Chí Minh đã chỉ rõ : ” Bao nhiêu cách tổ chức triển khai và cách làm việc, đều vì quyền lợi của quần chúng, vì cần cho quần chúng. Vì vậy, cách tổ chức triển khai và cách làm việc nào không hợp với quần chúng thì ta phải có gan đề xuất lên cấp trên để bỏ đi hoặc sửa lại. Cách nào hợp với quần chúng, quần chúng cần, thì dù chưa có sẵn, ta phải ý kiến đề nghị lên cấp trên mà đặt ra. Nếu cần làm thì cứ đặt ra, rồi báo cáo giải trình sau, miễn là được việc “. Người nhấn mạnh vấn đề : ” Cách làm việc, cách tổ chức triển khai … của tất cả chúng ta đều phải lấy câu này làm khuôn phép : ” Từ trong quần chúng ra. Về sâu trong quần chúng “. Để có phong cách làm việc sát quần chúng, hợp quần chúng, Người yêu cầu cán bộ phải liên tục tiếp xúc làm việc với quần chúng, nắm tâm tư nguyện vọng nguyện vọng và thật sự chăm sóc tới đời sống mọi mặt của họ. Đồng thời phải tin yêu tôn trọng quần chúng, lắng nghe quan điểm góp phần phê bình thiết kế xây dựng của quần chúng ; không chỉ giáo dục mà còn phải học hỏi quần chúng và nêu gương cho quần chúng noi theo. Người nhấn mạnh vấn đề : ” Học hỏi quần chúng nhưng không theo đuôi quần chúng “, ” không phải dân chúng nói gì, ta cũng cứ nhắm mắt theo “. Trong cách làm việc với quần chúng cần phải nắm vững tình hình chất lượng quần chúng, phân loại các mức hạng khác nhau để có giải pháp làm việc cho hiệu suất cao, mặt khác phải nắm rõ đặc thù điển hình nổi bật trong tư tưởng của dân chúng là ” họ hay so sánh ” và họ so sánh đúng vì tai mắt họ nhiều, việc gì họ cũng nghe, cũng thấy. Vì thế, ” Người cán bộ cũng phải dùng cách so sánh của dân chúng mà tự mình so sánh “. Hồ Chí Minh nhiều lần nhắc nhở cán bộ phải phê phán và đấu tranh khắc phục cách làm việc quan liêu, mệnh lệnh. Người nhu yếu các chiến sỹ đảm nhiệm ở các bộ, ban, ngành và Trung ương phải tiếp tục đi kiểm tra và xử lý việc làm tại chỗ, phải chống bệnh sách vở, hội họp nhiều, đi kiểm tra giúp sức ít. Hồ Chí Minh không chỉ nói, viết để giáo dục cán bộ về phong cách làm việc sát quần chúng, hợp quần chúng mà Người đã biểu lộ phong cách đó một cách mẫu mực để mọi người học tập và làm theo. Thực tế cho thấy, nhờ phong cách làm việc sát hợp quần chúng mà Hồ Chí Minh đã ” đưa chính trị vào giữa dân gian “, hòa mình với quần chúng để nghe được những điều quần chúng nói, đồng cảm quần chúng để chỉ huy họ.
Hồ Chí Minh có phong cách làm việc thật sự dân chủ, tôn trọng tập thể. Thực hiện dân chủ, tôn trọng tập thể là vấn đề có tính nguyên tắc xuất phát từ nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của đảng kiểu mới. Đây là điều mà Hồ Chí Minh đã nói nhiều và đã thực hành trong quá trình làm việc với quần chúng, với cấp dưới, với Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng và các cơ quan của Đảng, Nhà nước, các tổ chức đoàn thể cách mạng. Theo Người, trong công tác lãnh đạo, quản lý mà thực hành được dân chủ, tôn trọng các quyết định của tập thể, biết lắng nghe ý kiến của mọi người thì sẽ phát huy được tính tích cực, tự giác, sáng tạo và quy tụ được sức mạnh, sự đồng tình ủng hộ của nhiều người, tạo nên sức mạnh to lớn để giải quyết thắng lợi mọi nhiệm vụ. Trong suốt quá trình công tác, Hồ Chí Minh đã nêu một tấm gương sáng về việc tôn trọng tập thể, phục tùng các quyết định của tổ chức, luôn tôn trọng ý kiến của mọi người, không phân biệt chức vụ cao thấp. Trước khi quyết định vấn đề gì, Người đều hỏi lại cẩn thận, chu đáo những người và cơ quan đã giúp mình chuẩn bị công việc. Người đã sớm cảnh báo về hiện tượng mất dân chủ, không tôn trọng tập thể trong công tác của cán bộ, nhất là những người có chức, có quyền cao. Phong cách làm việc dân chủ, tôn trọng tập thể của Hồ Chí Minh hoàn toàn đối lập với phong cách làm việc theo kiểu áp đặt mệnh lệnh hành chính, độc đoán chuyên quyền, chủ quan duy ý chí, dân chủ hình thức hoặc dân chủ cực đoan, tùy tiện, tự do vô chính phủ. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, lối làm việc dân chủ, tôn trọng tập thể phải đi liền với sự quyết đoán và tinh thần dám chịu trách nhiệm cá nhân. Người chỉ rõ: “Lãnh đạo không tập thể, thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không do cá nhân, thì sẽ dẫn đến cái tệ bừa bãi lộn xộn, vô chính phủ”.
Một nét rực rỡ trong phong cách làm việc của Hồ Chí Minh là làm việc có tính khoa học. Người làm việc tận tâm, tận lực, làm việc với lòng nhiệt tình cách mạng vì nước, vì dân và luôn làm việc có mục tiêu và kế hoạch rõ ràng, thiết thực. Người cho rằng, muốn có kế hoạch khoa học thì người cán bộ phải “ Việc chính, việc gấp thì làm trước. Không nên luộm thuộm, không có kế hoạch, gặp việc nào, làm việc ấy ”. Hết sức tránh chuyện vạch ra “ Chương trình công tác làm việc thì quá rộng mà kém thiết thực ” và căn bệnh “ đánh trống bỏ dùi ” gây tiêu tốn lãng phí tiền của, nhân lực và thời hạn của nhân dân. Ở đây có một sự thống nhất hài hòa trong con người Hồ Chí Minh với cả tư cách của nhà cách mạng và nhà khoa học. Phong cách làm việc khoa học của Hồ Chí Minh trái chiều trọn vẹn và lạ lẫm với lề lối, phương pháp làm việc mang nặng cảm tính chủ quan, phất phơ cốt cho hết ngày không chăm sóc đến chất lượng, hiệu suất cao việc làm ; làm việc một cách tự do, tùy tiện, gặp chăng hay chớ, thiếu tìm hiểu nghiên cứu và điều tra, thiếu kế hoạch ; thiếu ngăn nắp, luộm thuộm, lề mề, lờ đờ, không coi trọng thời hạn, tiêu tốn lãng phí sức người sức của ; làm việc thiếu đơn cử thiết thực ; thiếu tầm nhìn xa trông rộng … Những bộc lộ như vậy đã được Hồ Chí Minh chỉ ra và nhu yếu cán bộ chỉ huy phải nhất quyết khắc phục sửa chữa thay thế. Để có phong cách làm việc khoa học, Hồ Chí Minh đã chỉ rõ : “ Gặp mỗi yếu tố, ta phải đặt câu hỏi : Vì sao có yếu tố này ? Xử trí như thế này, tác dụng sẽ ra làm sao ? Phải suy tính kỹ lưỡng. Chớ hấp tấp vội vàng, chớ làm bừa, chớ làm liều, chớ gặp sao làm vậy ” và ” việc gì cũng phải tìm hiểu rõ ràng, cẩn trọng và phải làm đến nơi đến chốn “. Khi ra các quyết định hành động phải có thông tin không thiếu và bảo vệ có giải pháp thực thi hiệu suất cao, không chủ quan duy ý chí, phải kiến thiết xây dựng thói quen tôn trọng thực tiễn khách quan, không bóp méo thực sự, làm việc với tầm nhìn xa trông rộng trên cơ sở dự báo khoa học về tình hình có tương quan để tránh bị động giật mình và tránh sa vào việc làm mang tính sự vụ thiển cận. Người đã phê phán nóng bức những cán bộ mắc ” bệnh cận thị “. Không thấy xa trông rộng. Những yếu tố to tát thì không nghĩ đến mà chỉ chú ý những việc tỉ mỉ … Những người như vậy, chỉ trông thấy sự lợi, hại nhỏ nhen mà không thấy sự lợi, hại to lớn ”.
Phong cách làm việc khoa học của Hồ Chí Minh còn được biểu hiện rõ ở chỗ khi làm xong một công việc, dù thành công hay thất bại đều có tổng kết rút kinh nghiệm để tiến hành những công việc khác tốt hơn. Người lãnh đạo phải biết sử dụng bộ máy, những người cộng sự, những cơ quan giúp việc một cách khoa học, hiệu quả và thường xuyên kiểm tra việc thực hiện của cấp dưới và quần chúng.
Phong cách làm việc khoa học của Hồ Chí Minh là sự vận dụng và tăng trưởng ” giải pháp làm việc biện chứng ” – vốn được Người xem là ưu điểm hầu hết của chủ nghĩa Mác. Với tư cách là nhà khoa học chân chính, Hồ Chí Minh nhắc nhở cán bộ “ con mắt ta nhìn xã hội cũng phải khoa học ” và trên thực tiễn, mọi cái nhìn của Người so với các yếu tố đều không ít mang tính khoa học. Người thường dùng chiêu thức so sánh các vấn đề, hiện tượng kỳ lạ theo thời hạn, khoảng trống, đặc thù để làm điển hình nổi bật yếu tố. Người đã đưa ra những nhận định và đánh giá thâm thúy về những điều chứa đựng đằng sau các số liệu báo cáo giải trình qua những số lượng đơn cử. Trong bài viết Ý kiến về việc làm và xuất bản loại sách “ người tốt, việc tốt ” ( 1968 ), Hồ Chí Minh có viết : ” Các chú sẽ xem bản kê này, Bác đã ghi rõ mỗi ngành, mỗi giới, mỗi địa phương, già, trẻ, gái, trai, miền ngược, miền xuôi, Việt kiều mới về nước … có bao nhiêu người được khen thưởng. Những số lượng ghi trong này không có ý nghĩa là ngành này, giới này, tỉnh này anh hùng hơn ngành, giới, tỉnh kia. Nơi nào có ít người được khen là do khuyết điểm của cấp chỉ huy ở đó “. Nét rực rỡ điển hình nổi bật trong phong cách làm việc của Hồ Chí Minh là thống nhất giữa lý luận với thực tiễn, nói song song với làm, nêu gương trước cấp dưới và quần chúng. Người sớm nhận thức thâm thúy rằng : sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin. Nguyên tắc này yên cầu trong hoạt động giải trí của người cán bộ phải xuất phát từ thực tiễn để vận dụng lý luận một cách tương thích, phát minh sáng tạo, qua trong thực tiễn mà bổ trợ, tăng trưởng lý luận. Phải phòng chống bệnh giáo điều, xét lại và chủ nghĩa kinh nghiệm tay nghề, xem thường lý luận. Hồ Chí Minh đã nêu một kiểu mẫu về sự kết nối ngặt nghèo, khoa học giữa lý luận và thực tiễn trong suốt quy trình chỉ huy cách mạng Nước Ta. Đồng thời biểu lộ một tấm gương sáng về nói song song với làm và nêu gương cho mọi người học tập, làm theo. Đồng chí Phạm Văn Đồng đã nhìn nhận : ” Mọi lời nói, việc làm của Hồ Chí Minh đều thiết thực và đơn cử. Nói là làm, thường là làm nhiều hơn nói, có khi làm mà không cần nói, tư tưởng hiện ra trong hành vi “.
Hồ Chí Minh đã phê phán một số cán bộ chỉ biết nói là nói, nói giờ này qua giờ khác, ngày này qua ngày khác, nhưng một việc gì thiết thực cũng không làm được và yêu cầu cán bộ, đảng viên nói là phải làm, “nói ít, bắt đầu bằng hành động”, “tốt nhất là miệng nói, tay làm, làm gương cho người khác bắt chước”. Muốn vậy phải luôn luôn tự kiểm điểm, tự phê bình, những lời mình đã nói, những việc mình đã làm, để phát triển điều hay, sửa đổi khuyết điểm của mình, đồng thời phải hoan nghênh người khác phê bình mình, phải chống những bệnh hữu danh, vô thực, bệnh hình thức. Về phía tổ chức Đảng, Người chỉ rõ “Đảng phải luôn luôn xét lại những nghị quyết và những chỉ thị của mình đã thi hành thế nào. Nếu không vậy thì những nghị quyết và chỉ thị đó sẽ hóa ra lời nói suông mà còn hại đến lòng tin cậy của nhân dân đối với Đảng”.
Với cương vị, trách nhiệm của người đứng đầu Đảng và Nhà nước, phong cách làm việc của Hồ Chí Minh đã có tác động ảnh hưởng to lớn đến nâng cao chất lượng chỉ huy và uy tín của Đảng đến tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân, kiến thiết xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, đến triển khai xong nhân cách người cán bộ, đảng viên và phát huy vai trò của các tổ chức triển khai, đoàn thể cách mạng. Trong tình hình lúc bấy giờ, việc học tập, rèn luyện theo phong cách làm việc của quản trị Hồ Chí Minh là nhu yếu khách quan, là trách nhiệm chính trị quan trọng của mỗi tổ chức triển khai Đảng, là nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên. Thực hiện tốt điều đó sẽ góp thêm phần nâng cao năng lượng chỉ huy và sức chiến đấu của các tổ chức triển khai đảng, đồng thời, củng cố niềm tin của nhân dân so với Đảng – yếu tố cốt tử của Đảng ta trên cương vị cầm quyền.
