Hippopotamus amphibius. Về chi Hippopotamus, xem Bài viết này nói về loài. Về chi, xem Chi Hà mã
Hà Mã là một loài động vật có vú ăn cỏ lớn sống ở châu Phi Hạ Sahara, và là một trong hai loài còn sinh tồn của Họ Hà mã (Hippopotamidae); loài còn lại là hà mã lùn. Đây là một trong những loài thú có vú trên cạn lớn nhất và là động vật móng guốc chẵn nặng nhất, dù thấp hơn nhiều so với hươu cao cổ.
“Hà mã” là phiên âm Hán-Việt của chữ Hán 河馬. Đây là cách dịch nghĩa của từ Hy Lạp ἱπποπόταμος, hippopotamos – gồm ἵππος, hippos nghĩa là “ngựa”, và ποταμός, potamos nghĩa là “sông” – mang nghĩa “ngựa sông”.[4]
Hà mã là loài sống nửa ở nước nửa trên cạn, cư trú ở các con sông, hồ và các đầm lầy rừng ngập mặn Tây Phi nơi những con đực chiếm lĩnh một đoạn sông và đứng đầu đàn gồm 5 đến 30 con cái và con non. Vào ban ngày, chúng duy trì sự mát mẻ bằng cách đầm mình trong nước hay bùn; và sự sinh sản cũng diễn ra trong nước. Chúng lên bờ vào ban đêm để ăn cỏ. Mặc dù các con hà mã nghỉ ngơi gần nhau trong nước, thì việc kiếm ăn lại là hoạt động đơn lẻ và không mang tính lãnh thổ.
Dù có sự tương đồng về cơ thể với lợn và các loài guốc chẵn trên cạn khác, chúng lại có họ hàng gần nhất là cá voi và cá heo, nhóm mà đã tách ra vào khoảng 55 triệu năm trước.[5] Tổ tiên chung của cá voi và hà mã rẽ nhánh từ những động vật guốc chẵn khác vào khoảng 60 triệu năm về trước.[6] Hóa thạch hà mã sớm nhất được biết đến thuộc về chi Kenyapotamus ở châu Phi, có niên đại khoảng 16 triệu năm trước đây.
Hà mã được phân biệt bởi thân mình tròn trịa, gần như là không lông, cái miệng và bộ hàm lớn, hai đôi chân ngắn và kích cỡ to lớn. Chúng là động vật hoang dã có vú trên cạn lớn thứ ba về khối lượng ( từ 1 ½ đến 3 tấn ), sau tê giác trắng ( 1 ½ đến 3 ½ tấn ) và ba loài voi ( 3 đến 9 tấn ), dài 3.6 – 4 m, cao từ 1.5 – 1.7 m. Hà mã là một trong những loài thú đi bằng bốn chân lớn nhất. [ 7 ] Dù có hai đôi chân ngắn và thân hình bè bè, chúng lại hoàn toàn có thể thuận tiện chạy nhanh hơn con người. Chúng đã được ghi nhận với vận tốc 30 km / h ( 19 mph ) ở những khoảng cách ngắn. Hà mã là một trong những sinh vật hung hăng nhất trên quốc tế và thường được xem như một trong những động vật hoang dã nguy khốn nhất ở châu Phí. Hiện nay ước tính có khoảng chừng 125.000 tới 150.000 thành viên hà mã ở khắp khu vực châu Phi cận Sahara ; Zambia ( 40.000 ) và Tanzania ( 20.000 – 30.000 ) là hai vương quốc có quần thể hà mã lớn nhất. [ 1 ] Chúng vẫn bị rình rập đe dọa bởi việc mất đi thiên nhiên và môi trường sống và sự săn trộm để lấy thịt và những răng nanh bằng ngà .
Tấn công con người[sửa|sửa mã nguồn]
Những con hà mã tuy có vẻ bề ngoài hiền lành cục mịch nhưng chúng là một trong những loại động vật nguy hiểm bậc nhất và hung dữ nhất, giết nhiều người nhất ở châu Phi
Hà mã là một trong những sinh vật hung hăng nhất trên quốc tế và thường được xem như một trong những động vật hoang dã nguy khốn nhất ở châu Phi cũng như trên quốc tế. [ 8 ] Không một loài thú hoang dã nào ở châu Phi giết người nhiều như những con hà mã. [ 9 ] Hằng năm có 2900 người bị giết bởi loài này. [ 10 ] Hà mã đặc biệt quan trọng hung tàn khi bị xâm phạm chủ quyền lãnh thổ của chúng và động đến con cháu của chúng. Chính vậy thổ dân ở châu Phi rất dễ mất mạng khi vô tình xâm phạm chủ quyền lãnh thổ của hà mã. Chúng sẽ rượt đuổi, kéo họ xuống đầm, cắn nát thuyền của họ và hoàn toàn có thể cắn nát cả đầu của họ. [ 10 ]
Là loài thú dữ tợn nhất châu Phi, hàm của hà mã có thể nghiền nát một hoặc hai con cá sấu dài khoảng 3m. Độ hung bạo của chúng mạnh hơn bất cứ loài vật kích thước lớn nào. Chúng có trọng lượng trung bình lên tới 1,5 tấn và hàm răng có sức mạnh tương đương với một chiếc búa tạ cỡ lớn.[11] Chúng thường tấn công con người và tàu bè nhỏ. Mặc dù có thân thể thấp đậm và bốn cái chân ngắn cũn nhưng hà mã có thể đạt tới tốc độ lên đến 48 km/h và dễ dàng vượt mặt con người. Chúng cũng là loài thú có vú nặng thứ 3 trên mặt đất. Con đực có thể nặng tới 1,8 tấn và dài khoảng 5m. Không nên trêu chọc một con hà mã, nhất là khi chúng đang nhấm nháp bữa ăn trưa.[9]
Thậm chí ngay cả những con hà mã được nuôi nấng và thân thương từ nhỏ cũng hoàn toàn có thể giết người chủ của mình, nổi bật là thảm kịch của một người nông dân ở Nam Phi khi bị chính con vật nuôi 6 tuổi mình yêu dấu và chăm nom hại chết bằng cách moi ruột cho đến chết. Thi thể bị cắn xé thương tâm của Marius được phát hiện trôi nổi trên một dòng sông chạy qua trang trại của anh ở vùng quê Nam Phi [ 8 ] sau đó hà mã này còn chạy điên cuồng trên đồng cỏ để tiến công những người chơi golf ở câu lạc bộ gần nông trại và cắn chết một chú bê của đối tác chiến lược làm ăn với ông chủ. [ 12 ]
