Giun đất hay trùn đất là tên thông thường của các thành viên lớn nhất của phân lớp Oligochaeta (thuộc một lớp hoặc phân lớp tùy theo tác giả phân loại) trong ngành Annelida. Chúng có cấu trúc cơ thể ống trong ống, được phân đoạn bên ngoài với phân đoạn bên trong tương ứng và thường có các lông cứng trên tất cả các phân đoạn.[1]
Giun đất thường sống ở những khu vực đất khí ẩm, ruộng đồng, nương rẫy, đất hoang sơ, … [ 2 ] nơi có nhiều mùn hữu cơ và chúng ăn mùn hữu cơ. [ 3 ] Các chất hữu cơ này gồm có chất thực vật, động vật hoang dã nguyên sinh sống, luân trùng, tuyến trùng, vi trùng, nấm và những vi sinh vật khác. [ 4 ] Hệ tiêu hóa của giun đất chạy dọc theo chiều dài khung hình. [ 5 ] Chúng có vai trò to lớn so với ngành nông nghiệp do chúng làm đất tơi xốp và tăng độ phì nhiêu của đất. Giun đất còn là thức ăn cho gia súc và gia cầm .Chúng là loài động vật hoang dã không xương sống, thuộc Ngành Giun đốt. Giun đất là những loài lưỡng tính và có một bộ phận đặc trưng gọi là bao sinh dục. Chúng sử dụng bộ phận này trong quy trình giao phối. Sau khi giao phối thành công xuất sắc, bao này sẽ chứa đầy trứng đã thụ tinh và sẽ được giun ” tháo ” ra, từ đó nở ra thế hệ giun tiếp theo. Giun đất có năng lực hồi sinh lại hàng loạt khung hình đã mất nếu như phần đầu còn nguyên vẹn, nhưng không như mọi người vẫn lầm tưởng, chúng không có năng lực tạo ra những thành viên mới khi bị chia nhỏ thành nhiều đoạn .
Phân loại trùn đất[sửa|sửa mã nguồn]
Trùn đất (earthworms) là tên gọi chung cho tất cả các loại trùn sinh sống trên địa cầu này. Trên thế giới hiện có khoảng 4.400 loài trùn đất khác nhau đã được định danh. Dựa vào kích thước và tập tính loài, chúng được phân thành 3 nhóm chính: EPIGEIC (eisenia foetida, eudrilus eugenie (nigerian), perionyx excavatus etc.), ENDOGEIC (pentoscolex sps. eutopeius sps. drawida sps etc.) và ANECEIC (polypheretima elongata, lampito maruti etc.).
EPEIGEIC ( trùn đỏ hay trùn ăn phân ) :[sửa|sửa mã nguồn]
Gồm những loài như Eisenia foetida, Eudrilus eugenie ( nigerian ), Perionyx excavatus ( trùn quế ) …. tập tính ăn của chúng thường là trên bề mặt đất với tổng thể những loại chất hữu cơ, xác và chất thải động vật hoang dã. Chúng phân huỷ chất hữu cơ nhưng không có vai trò tái tạo đất. Chính những tập tính ăn tạp như vậy nên nhóm trùn này thường thì cung ứng đạm rất cao, cạnh bên đó vì chúng thường sống trên mặt đất nên tiếp xúc với rất nhiều quân địch, vì vậy mà trong khung hình trùn chứa hàm lượng enzym rất cao. Đây là nhóm trùn dùng để làm thức ăn cho gia súc, gia cầm, thủy, món ăn hải sản … Bên cạnh đó, ngày này ở những nước tiên tiến và phát triển trên quốc tế như : Canada, Mỹ, Úc, Nhật … người ta sử dụng nhóm trùn này để giải quyết và xử lý chất thải nông nghiệp và công nghiệp nhằm mục đích tránh gây ô nhiễm môi trường tự nhiên .
ANECEIC ( trùn mồi câu hay trùn đào đất ) :[sửa|sửa mã nguồn]
Gồm những loài như Lumbricus, Polypheretima elongata, Lampito maruti …. Chúng sống theo hàng thẳng đứng trong lòng đất, có khi đào hang sâu trong lòng đất cả 3 m. Chúng ăn cả chất hữu cơ và khoáng chất trong đất, sau đó thải phân trên khắp hang chúng đi. Vào đêm hôm chúng lên trên mặt đất để ăn và bắt cặp, chúng có quai hàm rất lớn và nghiền nát toàn bộ những chất thải hữu cơ. Vì thế chúng rất có lợi cho việc tái tạo đất, cạnh bên đó, vì nhóm trùn này rất lớn nên người ta còn sử dụng làm mồi câu cá .
Gồm những loài như Pentoscolex sps. Eutopeius sps. Drawida sps … Đây là giống trùn có tập tính ăn những khoáng chất trong đất hơn là chất hữu cơ, chúng chuyển dời hàng ngang trong đất cho nên vì thế chúng không có công dụng trong phân hủy chất hữu cơ và tiếp tục vận động và di chuyển từ nơi này đến nơi khác. Giống trùn này cũng dùng để sử lý đất nhưng không tốt bằng Aneceic .
Các giống giun đất tại Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]
Ở Việt Nam, theo Trung tâm nghiên cứu động vật đất (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) thì chúng ta đã tìm ra trên 170 loài. Chúng phân bố rất rộng và có nhiều đặc tính khác nhau. Một số loài sống trong nước, còn đa số sống ở những nơi đất ẩm hoặc những chỗ có thảm thực vật dày. Có những loài rất nhỏ, cơ thể chỉ nặng khoảng 10 mg. Trong lúc đó, ở Australia có loài trùn đất khổng lồ dài tới 1,4m và nặng gần nửa cân! Tuy nhiên, điều mà bà con ta quan nhất là nên nuôi loài nào.
Vào những ngày mưa to hoặc những hôm trở trời, thường thấy có những con giun ( trùn ) lớn bò lên mặt đất. Chúng to bằng ngón tay út và dài như chiếc đũa. Đây là những bác “ thợ cày ” rất quý của tất cả chúng ta. Người ta gọi đó là giun khoang. Suốt ngày chúng hướng đến trong đất để kiếm thức ăn. Hoạt động làm cho đất tơi xốp tạo nhiều đổi khác có lợi cho cây xanh. Cơ thể giun là một ống tròn, một đầu là miệng và đầu kia là hậu môn. Chúng ngoạm đất vào mồm rồi nuốt chửng. Khi đi qua ống tiêu hóa, những chất hữu cơ, chất mùn sẽ được chúng đồng điệu, hấp thụ. Sau đó, những chất còn lại sẽ bị tống ra ngoài qua hậu môn. Đó là phân giun ( phân trùn – vermicast ). Phân giun là một loại đất rất tốt. Chúng tơi xốp và giữ được ẩm. Mặt khác, những dạng phân lân và phân kali khó tiêu, sau khi đi qua bụng giun đã trở thành những dạng dễ tiêu mà cây hấp thụ được. Tuy nhiên, loài giun này chưa phải là đối tượng người tiêu dùng để nuôi. Các loài giun đất dùng để nuôi phải có hàm lượng đạm cao, có vận tốc sinh trưởng nhanh, sống được trong những điều kiện kèm theo chật hẹp và mau chóng thích nghi với những môi trường tự nhiên mới .Trong hàng nghìn loài giun, người ta chỉ tìm được 6 – 7 loài nên nuôi. Mỗi nước lại thích nuôi một loài riêng. Tuy nhiên, loài giun quế hay còn gọi là giun đỏ ( Perionyx escavatus ) được nhiều nơi ưa nuôi. Ở nước ta, chúng tôi cũng khuyến khích nên nuôi loài giun này. Hiện tại Trại trùn quế SFARM đã tăng trưởng việc chăn nuôi giun quế ở quy mô công nghiệp, tạo ra nguồn phân giun không thay đổi ship hàng cho trồng trọt .
Quá trình đi chuyển của giun đất gồm 3 bước :
- Thu mình làm phông đoàn đầu, thun đoạn đuôi.
- Giun chuẩn bị bò.
- Dùng toàn thân và vòng tơ làm chỗ dựa, vươn đầu về phía trước.
Giun đất ăn vụn thực vật và mùn đất. Hệ tiêu hoá chia làm nhiều phần, thức ăn lấy từ miệng, chứa ở diều, nghiền nhỏ ở dạ dày cơ, được tiêu hoá nhờ enzim tiết ra từ ruột tịt và hấp thu qua thành ruột.
Sự trao đổi khí ( hô hấp ) được thực thi qua da .
Giun đất có công dụng hướng đến làm xốp đất. Phân giun đất là thứ phân bón sạch, rất tốt cho thực vật. Giun còn là phương tiện đi lại xử lí rác làm sạch môi trường tự nhiên. Giun đất hoàn toàn có thể ăn vì nó có 70 Tỷ Lệ là đạm. Giun đất hoàn toàn có thể làm thuốc chữa bệnh .Chúng còn hoàn toàn có thể làm thức ăn cho gia súc, gia cầm. Chúng cho đất loại phân tốt .
