- Trang chủ »
- Nghiên cứu Khoa học Xã hội Và Nhân Văn
Trần Thị Minh Thi, Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới,
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Tóm tắt:
Gia đình là một thiết chế xã hội quan trọng. Trong những thập niên vừa mới qua, ở nhiều vương quốc trên quốc tế, thiết chế gia đình đã và đang có những đổi khác về cấu trúc – công dụng, trong đó cần kể đến sự biến hóa đáng kể về góc nhìn giá trị gia đình. Bài viết tập trung chuyên sâu nghiên cứu và phân tích giá trị gia đình từ những cách tiếp cận kim chỉ nan, cũng như xem xét cách tiếp cận kim chỉ nan về giá trị gia đình ở Nước Ta trong toàn cảnh xã hội đang quy đổi nhanh gọn. Kết quả nghiên cứu và điều tra cho thấy giá trị gia đình hoàn toàn có thể được nhìn nhận từ nhiều chiều cạnh như : truyền thống cuội nguồn và văn minh, tính cá thể và tính tập thể, bình đẳng giới và chính sách gia trưởng … đặc biệt quan trọng là góc nhìn hôn nhân gia đình và mối quan hệ gia đình. Các giá trị gia đình cũng chịu tác động ảnh hưởng của nhiều tác nhân mang tính cấu trúc như những đặc thù nhân khẩu xã hội cá thể và những đặc thù cấu trúc của gia đình, đặt trong toàn cảnh của những đổi khác về chủ trương, văn hóa truyền thống và hội nhập quốc tế .
Từ khóa : Gia đình ; Giá trị gia đình ; Tiếp cận kim chỉ nan ; Gia đình Nước Ta .
Gia đình là một thiết chế xã hội quan trọng, ảnh hưởng tác động đến những quy trình chính trị, kinh tế tài chính, xã hội nói chung. Trong những thập niên qua, gia đình ở nhiều vương quốc trên quốc tế đã có những đổi khác như sự tham gia nhiều hơn của phụ nữ trong kinh tế tài chính, chính trị ; giảm sinh, tăng tỷ suất ly hôn và sống chung không kết hôn và đặc biệt quan trọng là nhiều giá trị gia đình đang có những biến hóa nhanh gọn. Thiết chế xã hội này mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng quan trọng với những vương quốc châu Á. Với tác động ảnh hưởng của Khổng giáo, thời kỳ cuộc chiến tranh, và vai trò chỉ huy của nhà nước xã hội chủ nghĩa, gia đình Nước Ta mang cả những đặc thù tương đương với những vương quốc có nền tảng văn hóa truyền thống tương đương và cả những đặc trưng riêng có .
Giá trị là chủ đề TT trong nghiên cứu và điều tra xã hội học. Có nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm này, với mức độ trừu tượng cao, được tiếp cận từ nhiều chuyên ngành khác nhau, như triết học, đạo đức học, tâm lý học, kinh tế học, xã hội học, nhân học và nhiều nghành khác. Giá trị được sử dụng để miêu tả đặc thù xã hội và cá thể, đo sự biến hóa xã hội theo thời hạn và khoảng trống, và lý giải những động lực của thái độ và hành vi cá thể ( Hechter, 1993 ; Inglehart and Baker, 2000 ; Inglehart, 1997 ; Schwartz, 2005, 2006, 2012 ) .
Chẳng hạn, Rokeach ( 1973 ), cho rằng, giá trị “ là một niềm tin vững chắc về một phương pháp hành vi hay thực tại được đồng ý về mặt xã hội và cá thể …. có năng lực thống nhất những quyền lợi phong phú khác nhau của những khoa học có tương quan đến hành vi con người ”. Khi giá trị được định nghĩa là niềm tin, chúng được nhìn nhận như cấu trúc nhận thức, như lược đồ về những điều quan trọng hay đáng mong đợi trong đời sống. Như vậy, giá trị được cho là hoàn toàn có thể giúp loại trừ những xung đột quyền lợi cá thể và tập thể vì nó đóng vai trò quan trọng được cho phép cá thể thao tác cùng nhau để nhận thức những tiềm năng chung đáng mong đợi. Giá trị được học hỏi trải qua quy trình nhận thức. Lý thuyết nhận thức cho rằng khi một giá trị được bộc lộ trong quy trình giao tiếpcủa nền văn hóa truyền thống nào đó, con người sẽ phản chiếu niềm tin của mình vào tâm ý trải qua quy trình học hỏi và làm theo. Nhiều giá trị quan trọng được trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác theo cách này ( Homer, 1993 ; Rohan và Zanna, 1996 ) .
Rokeach ( 1973 ) cũng đưa ra một định nghĩa khác về giá trị, ít được trích dẫn hơn nhưng có quan hệ ngặt nghèo với quy trình hình thành giá trị của con người : “ Giá trị là sự đại diện thay mặt và truyền tải nhận thức của những nhu yếu ( Rokeach, 1973 : 20 ). Có nghĩa là, những gì quan trọng với con người trong đời sống nhờ vào vào việc họ cần điều gì. Giá trị không đơn thuần là cấu trúc nhận thức mà còn bắt nguồn từ nhu yếu .
Rokeach ( 1979 ) nhấn mạnh vấn đề giá trị đi theo thứ bậc ưu tiên, và mỗi giá trị có mối đối sánh tương quan ngặt nghèo với một mạng lưới hệ thống phức tạp những niềm tin và thái độ. Vì thế, mạng lưới hệ thống niềm tin hoàn toàn có thể tương đối bền vững và kiên cố, nhưng sự biến hóa một giá trị hoàn toàn có thể dẫn đến sự biến hóa của những giá trị khác và trong cả xã hội nói chung. Cá nhân thường có khuynh hướng duy trì một quan điểm đồng điệu, phản ánh chuẩn mực đạo đức và quyền hạn của họ. Khi hành vi hay niềm tin của họ xích míc với tự nhận thức này, cá thể cảm thấy tuyệt vọng và hoàn toàn có thể biến hóa nhằm mục đích kiểm soát và điều chỉnh hành vi hay niềm tin theo đúng nhận thức đã có. Nội dung, cấu trúc, và tổ chức triển khai hệ giá trị con người có sự không thay đổi tương đối về văn hóa truyền thống giữa những vương quốc ( Schwartz, 1992, 1996 ), có nghĩa là giá trị hoàn toàn có thể thống nhất và xích míc theo những xã hội và nền văn hóa truyền thống .
Một trong những tác giả có tác động ảnh hưởng lớn đến những khuynh hướng nghiên cứu và điều tra về giá trị trên quốc tế gần đây là Schwartz. Theo Schwartz, việc phân biệt giá trị này với giá trị kia phụ thuộc vào vào tiềm năng và động lực mà nó biểu lộ. Lý thuyết giá trị ( Schwartz, 1992, 2006 ) đưa ra khái niệm giá trị với 6 đặc trưng chính được bộc lộ như sau :
- Giá trị là niềm tin được kết nối chặt chẽ với mức độ ảnh hưởng. Khi giá trị được hình thành, chúng trở thành những cảm nhận, tình cảm. Những người cho độc lập là một giá trị quan trọng sẽ tức giận khi độc lập của họ bị đe họa, ảnh hưởng khi họ không thể bảo vệ giá trị đó, và sẽ hạnh phúc khi có nó.
- Giá trị là những mục tiêu mong ước làm động lực cho hành động. Những người coi trật tự xã hội, công bằng, và có ích là những giá trị quan trọng thì sẽ có động lực để đạt những mục tiêu này.
- Giá trị vượt lên trên các hành vi cụ thể hay bối cảnh cụ thể. Sự vâng lời, lòng trung thực, ví dụ, có thể được mong đợi ở nơi làm việc, ở trường học, trong kinh doanh cũng như chính trị, với bạn bè cũng như người lạ. Đặc trưng này phân biệt giá trị với những tập quán và thái độ mà thường chỉ những hành động, mục tiêu hay hoàn cảnh cụ thể.
- Giá trị đóng vai trò chuẩn mực hay tiêu chuẩn. Giá trị hướng dẫn việc lựa chọn và đánh giá hành vi, chính sách, con người và sự kiện. Con người quyết đinh cái gì là tốt và cái gì là xâu, chính đáng và không chính đáng, đáng làm và nên từ bỏ, dự trên những hệ quả có thể xảy ra của những giá trị. Những anh hướng của giá trị trong các quyết định hàng ngày là khá rõ nét. Giá trị đưa vào nhận thức khi các hành động hay đánh giá được cho là có những tác động mãu thuân với những giá trị mà người đó yêu mến.
- Giá trị có trật tự theo mức độ quan trọng. Giá trị của con người hình thành nên một hệ thống trật tự các ưu tiên theo từng đặc điểm cá nhân. Trật tự thứ bậc này của giá trị cũng góp phần phân biệt giá trị với phong tục hay thái độ.
- Tầm quan trọng tương đối của nhiều giá trị khác nhau định hướng hành động. Mỗi thái đổi hay hành vi về cơ bản có ảnh hưởng đến nhiều hơn một giá trị. Ví dụ, đi lễ chùa có thể thể hiện và thúc đẩy các giá trị truyền thống và sự tuân thủ và được trả giá bởi các giá trị kích thích và khoái lạc. Trong số những sự đánh đổi này, những giá trị mâu thuẫn sẽ định hướng thái độ và hành vi (Schwartz, 1992, 1996).Giá trị ảnh hưởng đến hành động khi chúng có mối liên quan trong bối cảnh và quan trọng với chủ thể hành vi (Schwartz, 2012).
Trong thập niên vừa mới qua, triết lý hiện đại hóa lôi cuốn sự chăm sóc của nhiều học giả. Trong đó, quan điểm của Inglehart coi hiện đại hóa là quy trình biến hóa xã hội gắn liên với công nghiệp hóa ( Inglehart và Welzel, 2009 ) là có tác động ảnh hưởng lớn nhất lúc bấy giờ. Quan điểm chính của kim chỉ nan này là việc tăng trưởng kinh tế tài chính và công nghệ tiên tiến gắn liền với những đổi khác từ những giá trị và phong tục cũ sang một xu thế hài hòa và hợp lý, khoan dung, đáng tin cậy và có sự tham gia hơn, tạo nên sự biến hóa về chính trị-xã hội ( Inglehart và Baker, 2000 ) .
Một khái niệm TT và quan trọng của triết lý hiện đại hóa là công nghiệp hóa tạo ra những hệ quả xã hội và văn hóa truyền thống, ảnh hưởng tác động đến mọi nghành nghề dịch vụ xã hội. Ví dụ, công nghiệp hóa tạo ra những thành tựu văn hóa truyền thống xã hội như tăng trình độ học vấn, đổi khác vai trò giới. Công nghiệp hóa được xem như một thành tố chính của quy trình hiện đại hóa, ảnh hưởng tác động đến những thành tố của đời sống xã hội. Một cách ngắn gọn, những nhà nghiên cứu tin rằng tăng trưởng kinh tế tài chính gắn liền sau nó những hệ quả văn hóa truyền thống, chính trị được dự báo trước và mang tính mạng lưới hệ thống ( Inglehart and Baker, 2000 ). Phát triển kinh tế tài chính đưa những xã hội vào một xu thế khá rõ ràng, theo đó, công nghiệp hóa dẫn đến chuyên môn hóa nghề nghiệp, tăng trình độ học vấn, thu nhập, và ở đầu cuối là mang lại những đổi khác xã hội, ví dụ điển hình như những biến hóa về vai trò, thái độ về quyền lực tối cao và tình dục, giảm mức sinh, sự tham gia chính trị thoáng rộng, v.v … ( Inglehart, 1997 ; 2008 ; Inglehart and Baker, 2000 ) .
Những góc nhìn chính yếu nhất của quy trình hiện đại hóa gồm có 1 số ít đặc trưng cơ bản như sự hình thành của những giá trị đặc trưng của tân tiến như chủ nghĩa cá thể, chủ nghĩa duy lý và chủ nghĩa thực dụng. Những biến hóa nhân khẩu học làm đổi khác tận gốc những lối sống từ thế hệ trước và sự tập trung chuyên sâu của dân cư đô thị với sự phân công theo công dụng phức tạp, phong phú văn hóa truyền thống, và không giống hệt. Việc tư nhân hóa của đời sống gia đình, cách biệt nó khỏi những trấn áp xã hội của hội đồng, tách biệt môi trường tự nhiên thao tác và gia đình, và phụ nữ đã được tự do hơn khỏi chính sách gia trưởng. Nói cách khác, tính cá thể đã thống trị trước tính hội đồng và tập thể .
Sự quy đổi kinh tế tài chính, xã hội và chính trị vừa tác động ảnh hưởng và chịu tác động ảnh hưởng của môi trường tự nhiên văn hóa truyền thống. Các giả định cơ bản của kim chỉ nan hiện đại hoá là có một xã hội truyền thống lịch sử trải qua sự tăng trưởng đến một tiến trình mới của nhà nước tăng trưởng, với nhiều chỉ báo của giá trị phương Tây và chủ nghĩa vật chất .
Lý thuyết hiện đại hóa khám phá sự đổi khác về những đặc thù của cá thể với những biến hóa của gia đình và xã hội bên ngoài nhưng có vẻ như không Dự kiến được những đặc thù của những gia đình đương đại ( Barbieri and Belanger, 2009 ). Các gia đình tân tiến, với những đặc trưng là tính cá thể cao, vị thế phụ nữ tăng lên, hôn nhân gia đình tự do tự nguyện, sự độc lập của thế hệ trẻ cao, quy mô gia đình nhỏ mức sinh thấp ; và xã hội văn minh, với những đặc thù là công nghiệp hóa, đô thị hóa, trình độ học vấn cao, công nghệ cao ( Thornton, 2001 [ U1 ] ) ; không riêng gì được lý giải đơn thuần bởi kim chỉ nan tân tiến hóa. Những biến hóa xã hội tạo nên đổi khác gia đình, và đổi khác gia đình tạo nên những biến hóa của xã hội .
Những đổi khác về hôn nhân gia đình, gia đình và ly hôn được cho là có quan hệ ngặt nghèo với quy trình tân tiến hóa. Ví dụ, những nghiên cứu và điều tra trước đây chỉ ra rằng, hiện đại hóa có vẻ như có hai ảnh hưởng tác động trái ngược nhau đến ly hôn. Sự tăng trưởng kinh tế tài chính, cùng với hiện đại hóa và đô thị hóa, trong một quá trình khởi đầu hoàn toàn có thể làm giảm ly hôn trước khi góp thêm phần làm tăng ly hôn ở những quy trình tiến độ văn minh hóa sau. Những đổi khác xã hội đi cùng với tân tiến hóa làm giảm ly hôn gồm có hôn nhân gia đình tự nguyện, tình yêu, tăng tuổi kết hôn, lan rộng ra thời cơ giáo dục ( Goode 1963, 1971, 1993 ; Hirschman and Teerawichitchainan, 2003 ; John, 2003, 1997 ; Lee, 1982 ). Tuy nhiên những nhà triết lý chỉ rõ, xét về lâu dài hơn, khuynh hướng tăng trưởng đồng đều trong quy trình hiện đại hóa và sự suy giảm của chính sách gia trưởng sẽ mang ảnh hưởng tác động ngược lại. Goode ( 1963 and 1993 ) chứng minh và khẳng định rằng hiện đại hóa là nguyên do sâu xa của tỷ suất ly hôn tăng. Vị thế phụ nữ, trao quyền cho phụ nữ tăng lên tạo ra những thiên nhiên và môi trường văn hóa truyền thống xã hội làm cho ly hôn trở nên thuận tiện và được gật đầu hơn. Sự độc lập về kinh tế tài chính của phụ nữ, quy mô gia đình nhỏ hơn, những tư tưởng về sự dữ thế chủ động trong đời sống hoàn toàn có thể làm cho những mối quan hệ trở nên kém vững chắc hơn. Công nghiệp hóa hoàn toàn có thể làm giảm quy mô gia đình, cho nên vì thế, làm tăng năng lực ly hôn, vì nó giúp tăng vị trí độc lập xã hội của phụ nữ. Những hôn nhân gia đình tân tiến dựa trên tình yêu và xúc cảm hoàn toàn có thể ít bền vững và kiên cố hơn những hôn nhân gia đình dựa trên những mối quan hệ kinh tế tài chính xã hội. Những định kiến hay tẩy chay về ly hôn giảm dần và đến lượt nó làm tăng mức độ ly hôn ở xã hội .
Ngoài những ảnh hưởng tác động của hiện đại hóa, những giá trị truyền thống lịch sử và phong tục về hôn nhân gia đình và gia đình cũng góp thêm phần quan trọng hình thành nên những khuôn mẫu chuẩn mực mới. Những yếu tố này hoàn toàn có thể kiểm soát và điều chỉnh những ảnh hưởng tác động của văn minh hóa đến hôn nhân gia đình và gia đình ở nhiều xã hội. Việc bảo lưu những giá trị truyền thống lịch sử trong quy trình hiện đại hóa là quan trọng trong bảo vệ mạng lưới hệ thống gia đình khỏi những áp lực đè nén của hiện đại hóa ( Cho and Yada, 1994 ) .
Tuy nhiên, với trình độ giáo dục ngày càng tăng, những thời cơ việc làm nhiều hơn với phụ nữ, quan điểm về kết hôn muộn hay phụ nữ thao tác trở nên bao dung hơn, vai trò giới theo truyền thống lịch sử trong hôn nhân gia đình có vẻ như đã trở nên lỗi thời. Lý tưởng giới tác động ảnh hưởng đến quan hệ quyền lực tối cao vợ chồng trong hôn nhân gia đình trên nhiều phương diện khác nhau. Nhiều phụ nữ ngày này thích sự độc lập về xã hội và kinh tế tài chính mà họ đạt được từ công minh giới trong giáo dục và thị trường lao động .
Hiện đại hóa có mối quan hệ ngặt nghèo với biến hóa văn hóa truyền thống. Mối quan hệ này được lý giải trên nhiều tiếp cận khác nhau. Một phe phái nhấn mạnh vấn đề sự quy tụ của những giá trị như thể tác dụng của hiện đại hóa, hay những nguồn lực kinh tế tài chính chính trị dẫn đến đổi khác văn hóa truyền thống. Theo đó, trong quy trình hiện đại hóa, những giá trị truyền thống lịch sử bị suy giảm và được thay bằng những giá trị tân tiến .
Những xã hội chịu ảnh hưởng tác động mạnh của những giá trị truyền thống lịch sử thường cho thấy mức độ gật đầu thấp với một số ít hiện tượng kỳ lạ như nạo hút thai, li hôn, tình dục đồng giới, không chăm nom cha mẹ, không chăm sóc đến con cháu. Vai trò truyền thống lịch sử khuyến khích mọi người kết hôn. Các cặp vợ chồng có quan điểm truyền thống lịch sử luôn có kế hoạch để có con sớm sau khi kết hôn, v.v. Trong truyền thống lịch sử, tính tập thể, tính hội đồng là khá rõ nét. Mục tiêu chính của xã hội truyền thống lịch sử là làm cha mẹ tự hào về bản thân – cá thể phải luôn yêu thương, tôn trọng cha mẹ, bất kể họ cư xử như thế nào. trái lại, cha mẹ phải có nghĩa vụ và trách nhiệm làm rất là vì con cháu dù có phải khó khăn vất vả thế nào. Con người trong những xã hội truyền thống cuội nguồn thích gia đình quy mô lớn ( Inglehart và Baker, 2000 ; Tarkhnishvili và Tevzadze, 2013 ). Nhìn chung, hoàn toàn có thể nói rằng, xã hội này có xu thế ưu thích những hình thức quản trị mang tính quyền lực tối cao, thứ bậc và rất chú trọng và chăm sóc tới đời sống tâm linh, tôn giáo ( Tarkhnishvili và Tevzadze, 2013 ) .
Trong xã hội tân tiến, sự biến hóa giá trị diễn ra ở nhiều nghành nghề dịch vụ khác nhau. Ví dụ, vai trò của người cao tuổi đã giảm sút, ngay cả ở những vương quốc có nền tảng Nho giáo coi trọng đạo hiếu như Nước Hàn ( Inglehart, 1997 ) .
Bên cạnh đó, có phe phái khác nhấn mạnh vấn đề sự vững chắc của những giá trị truyền thống cuội nguồn dưới tác động ảnh hưởng của đổi khác kinh tế tài chính, chính trị. Trường phái này cho rằng những giá trị nhờ vào một cách tương đối vào những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính ( Inglehart, 1997 ; Haller, 2002 ; Tarkhnishvili and Tevzadze, 2013 ). Theo đó, khó hoàn toàn có thể có sự thống trị trọn vẹn của hệ giá trị văn minh, mà những giá trị truyền thống cuội nguồn sẽ liên tục ảnh hưởng tác động đến đổi khác văn hóa truyền thống dưới tác động ảnh hưởng của tăng trưởng kinh tế tài chính. Những di sản văn hóa truyền thống lớn của xã hội như Khổng giáo, Thiên chúa giáo, v.v. để lại những dấu ấn giá trị khá vững chắc ngay cả trong văn minh hóa. Mặc dù chịu tác động ảnh hưởng của nhiều yếu tố nhưng Nho giáo chi phối khá rõ nét những mối quan hệ gia đình, hội đồng và nhà nước, ví dụ như quan điểm coi trọng phái mạnh trong khi phụ nữ ở vị thế thấp kém. Hơn nữa, những độc lạ về giá trị của những cá thể thuộc những nhóm nhỏ trong xã hội thường nhỏ hơn những độc lạ giá trị liên vương quốc. Một khi đã được hình thành, những độc lạ liên văn hóa truyền thống trở thành nền văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa được nền giáo dục và tiếp thị quảng cáo truyền tải ( Inglehart và Baker, 2000 ) .
Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh vấn đề, sự đổi khác văn hóa truyền thống không diễn ra theo đường thẳng. Theo Inglehart và Baker ( 2000 ), khi quy trình công nghiệp hóa được gắn liền với tăng trưởng kinh tế tài chính bằng mọi giá, những xã hội sẽ dần chăm sóc đến chất lượng đời sống, bảo vệ môi trường tự nhiên, và những giá trị tự biểu lộ bản ngã. Nói cách khác, sẽ Open những hệ quả phúc lợi xã hội của tăng trưởng kinh tế tài chính .
Giá trị gia đình và những mối quan hệ gia đình là thiết chế quan trọng. Các quyết định hành động kinh tế tài chính, vốn góp vốn đầu tư con người, thị trường lao động, thị trường tín dụng thanh toán, ví dụ điển hình như mô hình việc làm, tiền lương và thời cơ nghề nghiệp, chiếm hữu nhà ở và gia tài kinh tế tài chính – được diễn ra trong gia đình và phụ thuộc vào rất nhiều vào giá trị gia đình .
Mặc dù trong vài thập kỷ qua, ở nhiều xã hội đã tận mắt chứng kiến nhiều biến hóa trong gia đình về quy mô, công dụng, những mối quan hệ trong gia đình, và những giá trị gia đình ; thì gia đình vẫn là một thiết chế, là cốt lõi của hầu hết những hoạt động giải trí kinh tế tài chính và xã hội. Ở nhiều xã hội, nhất là những xã hội đang trong thời kỳ quy đổi từ truyền thống cuội nguồn đến văn minh, từ nông nghiệp sang công nghiệp, gia đình là một thiết chế được tin là chịu ảnh hưởng tác động lớn từ đổi khác xã hội. Nói cách khác, gia đình đang biến hóa can đảm và mạnh mẽ trên mọi phương diện .
Điểm đặc trưng trong sự đổi khác giá trị về những quan hệ gia đình chính là những biến hóa cơ bản về vai trò giới trong phân công lao động trong gia đình. Xu hướng phụ nữ tham gia vào lực lượng lao động và phái mạnh san sẻ thao tác nhà đang tăng lên. Những đổi khác về cách ứng xử của phái mạnh và phụ nữ ở nhà và nơi thao tác đã có tác động ảnh hưởng đến đời sống gia đình nói chung và hệ giá trị quan hệ vợ chồng nói riêng. Khi độc lập về kinh tế tài chính, người phụ nữ có nhiều lựa chọn cho đời sống cá thể mình hơn : kết hôn, kết hôn và làm mẹ, sống một mình, làm mẹ đơn thân, hoặc theo đuổi sự nghiệp cá thể. Mối quan hệ vợ chồng cũng đổi khác khi người phụ nữ phải nỗ lực để cân đối giữa đời sống gia đình và việc làm. Điều này có nghĩa là họ phải đương đầu với những vai trò mới trong hôn nhân gia đình, trọn vẹn khác xa với quy mô hôn nhân gia đình truyền thống cuội nguồn. Điều đó yên cầu những người phụ nữ này có những kế hoạch tương thích để xử lý xung đột trong hôn nhân gia đình nhằm mục đích duy trì chất lượng và sự bền vững và kiên cố của cuộc hôn nhân gia đình ( Rhoden, 2003 ) .
Chẳng hạn, một khảo sát ở nước Australia năm 1989 cho thấy đã có sự đổi khác về ý niệm so với việc đi làm bên ngoài của phụ nữ. Theo quan điểm trước đây thì gia đình và người con nhỏ sẽ chịu những thiệt thòi nếu người mẹ đi làm kiếm tiền bên ngoài. Tuy nhiên, tác dụng tìm hiểu chỉ ra rằng, mặc dầu vẫn còn một bộ phận đáng kể người nước Australia cho rằng khó mà nuôi con nhỏ tốt nếu cả cha và mẹ đều đi làm cả ngày, phần nhiều người vấn đáp khẳng định chắc chắn mối liên hệ tình cảm, tình yêu thương với con cái sẽ không bị tác động ảnh hưởng nếu người mẹ đi làm ( Vandenheuvel, 1991 ) .
Những biến hóa về niềm tin so với cách ứng xử của phái mạnh và phụ nữ ở nhà và nơi thao tác đã có ảnh hưởng tác động đến đời sống gia đình. Hôn nhân là một thiết chế truyền thống lịch sử nên người ta cho rằng thái độ so với vai trò giới sẽ tác động ảnh hưởng đến năng lực kết hôn. Becker [ U2 ] ( 1991 ) cho rằng vai trò truyền thống lịch sử khuyến khích mọi người kết hôn. Phụ nữ và phái mạnh theo quan điểm truyền thống cuội nguồn cũng muốn có con. Các cặp vợ chồng có quan điểm truyền thống cuội nguồn luôn có kế hoạch để có con sớm sau khi kết hôn. trái lại, những người có quan điểm giới cởi mở hơn thường ít có áp lực đè nén sinh con hơn so với những người có quan điểm truyền thống cuội nguồn ( Kaufman, 2000 ). [ U3 ]
Các triết lý về giới đề cập đến quan hệ xã hội của phái đẹp và phái mạnh trong mọi nghành nghề dịch vụ của đời sống xã hội. Mối quan hệ đó bộc lộ ở vai trò với những công dụng và trách nhiệm nhất định của nam và nữ trong đời sống gia đình và xã hội. Sự phân công vai trò xuất phát từ sự thuận tiện về mặt sinh học và sự phân công của xã hội. Ngoài ra phân công lao động theo giới còn gắn liền với những giá trị và chuẩn mực xã hội, đặc trưng về văn hóa truyền thống và thích nghi với những biến hóa của điều kiện kèm theo gia đình. Vì vậy, việc bảo vệ cho hai giới có những thời cơ và điều kiện kèm theo thực thi những tính năng của mình chính là cơ sở của công minh xã hội và hiệu suất cao xã hội .
Xã hội Việt nam truyền thống cuội nguồn thường chỉ giai đoan phong kiến thuộc địa trước năm 1945 và xã hội Nước Ta tân tiến thường chỉ quy trình quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ lỡ chính sách tư bản chủ nghĩa. Đây là một nền tân tiến “ rút ngắn ”, vì không chỉ mang đặc thù là bỏ lỡ một tiến trình tăng trưởng trong lịch sử dân tộc, là chủ nghĩa tư bản, mà còn chỉ những đặc thù cơ bản của hiện đại hóa và công nghiệp hóa ở Nước Ta, là kế hoạch “ đi tắt, đón đầu ” rút ngắn thời hạn, một quy trình quy đổi nhanh từ nền kinh tế tài chính nông nghiệp sang nền kinh tế tài chính công nghiệp và tận dụng lợi thế của “ người đi sau ” để tăng trưởng nền kinh tế tài chính xã hội. Trong một thời hạn khá dài, vận tốc hiện đại hóa và công nghiệp hóa của Nước Ta bị chậm lại do cuộc chiến tranh và khủng hoảng kinh tế xã hội đầu những năm 1980, và quy trình này đã được đẩy nhanh và mạnh hơn từ sau thay đổi năm 1986. Cụm từ công nghiệp hóa và tân tiến hóa trở thành một khái niệm phổ cập và quen thuộc trong những kế hoạch và kế hoạch tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội cũng nhưng trong những phương tiện đi lại truyền thông online đại chúng ( Trần Thị Minh Thi, năm trước ) .
Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong hình thành và kiểm soát và điều chỉnh những khuôn mẫu hôn nhân gia đình và gia đình bằng việc phát hành những văn bản pháp lý và những chủ trương tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội. Luật pháp, pháp luật, những trào lưu xã hội, những chiến dịch tuyên truyền về hôn nhân gia đình đã trực tiếp ảnh hưởng tác động đến hành vi hôn nhân gia đình của cá thể, trong khi những chủ trương kinh tế tài chính xã hội có những ảnh hưởng tác động gián tiếp. Các yếu tố tân tiến hóa tác động ảnh hưởng đến khuôn mẫu hôn nhân gia đình và li hôn đa phần trải qua sự tăng trưởng kinh tế tài chính, tăng trưởng mạng lưới hệ thống giáo dục và việc làm, giao lưu văn hóa truyền thống dưới tác động ảnh hưởng của toàn thế giới hóa và hội nhập quốc tế ( Trần Thị Minh Thi, năm trước ) .
Quá trình hiện đại hóa ở Nước Ta đang tận mắt chứng kiến sự duy trì của những giá trị truyền thống lịch sử và sự Open của những giá trị tân tiến mới ( Trịnh Duy Luân và tập sự, 2011 ). Từ cuộc khủng hoảng kinh tế xã hội đầu năm 1980 đến Đổi mới sang nền kinh tế thị trường và chủ trương Open những năm cuối 1980, những chủ trương của nhà nước với gia đình đã thích nghi với những quy trình sống sót và thỏa hiệp trong đó gia đình trải qua những chuyển biến quan trọng làm biến hóa những mối quan hệ và hành vi của gia đình, trong đó, gia đình vừa đổi khác, vừa bảo lưu những giá trị cũ. Trong nghành hôn nhân gia đình, gia đình, dòng họ, quy trình hiện đại hóa gồm có cả việc duy trì những giá trị truyền thống lịch sử và sự Open của những giá trị mới. Nói cách khác, gia đình, như một đơn vị chức năng xã hội cơ bản của xã hội Nước Ta, đang trong tiến trình quy đổi, có nghĩa là gia đình phải kiểm soát và điều chỉnh, thích nghi, thích hợp, và làm quen với những toàn cảnh và đặc thù mới của đời sống ( Barbieri and Belanger, 2009 ). Chẳng hạn, gia đình hạt nhân đang tăng lên trong khi gia đình lan rộng ra cũng không mất đi trọn vẹn .
Các nghiên cứu và điều tra về giá trị gia đình Nước Ta đã được đề cập tương đối sớm và nằm rải rác trong những nghiên cứu và điều tra, khảo sát về hôn nhân gia đình, gia đình Nước Ta theo từng thời kỳ khác nhau. Hôn nhân và gia đình Nước Ta đang trải qua sự quy đổi quan trọng, từ quy mô truyền thống cuội nguồn đến những đặc thù văn minh và cởi mở hơn .
Gia đình Nước Ta thường được chia làm hai dạng cơ bản : gia đình truyền thống cuội nguồn và gia đình văn minh. Gia đình truyền thống lịch sử là một cụm từ khá quen thuộc, chỉ những kiểu gia đình trong thời kỳ phong kiên, khoảng chừng trước 1950. Hôn nhân gia đình văn minh khởi đầu Open từ năm 1959, với sự sinh ra của bộ luật tiên phong về hôn nhân gia đình gia đình, với những đặc trưng như bình đẳng giới và hôn nhân gia đình tự nguyện .
Ở Nước Ta, hiện đại hóa là một quy trình biến hóa xã hội từ xã hội truyền thống cuội nguồn sang xã hội tân tiến, để đạt được những tăng trưởng và tăng trưởng kinh tế tài chính, để cải cách thể chế và cấu trúc xã hội hướng tới một nền kinh tế tài chính xã hội tăng trưởng, đã làm tăng tự do cá thể. Hiểu khái niệm về tính tập thể, tính hội đồng ( collectivism ) ] và tính cá thể ( individualism ) trong đối sánh tương quan với gia đình và hiện đại hóa là rất là thiết yếu trong việc lý giải những hành vi hôn nhân gia đình, gia đình và ly hôn ở Nước Ta. Gia đình là một đơn vị chức năng cơ bản của xã hội Việt nam và là TT của những mối quan hệ giữa những cá thể với hội đồng và nhà nước. Văn hóa tập thể của Việt nam có nguồn gốc từ hệ tư tưởng Nho giáo, vốn coi trọng gia đình và hội đồng. Khái niệm tập thể trong hầu hết những góc nhìn đời sống được đẩy lên cao hơn trong nhiều thế hệ do nhu yếu cần có sức mạnh và ý chí tập thể trong cuộc kháng chiến khó khăn dành độc lập và tự do dân tộc bản địa trong nhiều thập kỷ. Theo Đỗ Long và Phan Thị Mai Hương ( 2002 ), mặc dầu có những tương tác văn hóa truyền thống với những dân tộc bản địa khác, tính tập thể vẫn trội hơn tính cá thể ở người Việt nam so với nhiều dân tộc bản địa khác, tính tập thể của phụ nữ cao hơn phái mạnh, mặc dầu mạng lưới hệ thống giá trị và hành vi của người Việt khác nhau trong từng thực trạng và trong từng nền văn hóa truyền thống của mỗi dân tộc bản địa .
Tính cá thể là một chiều cạnh so sánh văn hóa truyền thống với chủ nghĩa gia đình. Nền tảng cơ bản của tính cá thể nằm ở chỗ quyền tự do mưu cầu niềm hạnh phúc của mỗi cá thể. Mưu cầu này cần có sự tự do, dữ thế chủ động, và tự chịu nghĩa vụ và trách nhiệm. Về mặt chính trị, tính cá thể thực sự là nhận ra mỗi người có quyền có đời sống và niềm hạnh phúc riêng. Nhưng điều đó cũng có nghĩa phối hợp với những cá thể khác để đấu tranh và bảo vệ những thể chế được cho phép quyền đó. Tính cá thể nhìn nhận cao sự độc lập, riêng tư và tôn trọng người khác. Tính cá thể coi mỗi người như một thành viên độc lập, một trong thực tiễn tối cao chiếm hữu quyền không hề chuyển nhượng ủy quyền với chính đời sống của mình, quyền được sống một cách hài hòa và hợp lý theo lẽ tự nhiên. Trong một nền văn hóa truyền thống tôn vinh tính cá thể, gia đình trở nên mờ hơn vì không còn giữ vị trí TT và nhiều công dụng của gia đình đã bị mất đi. Gia đình tân tiến, cũng từ bỏ nhiều tính năng vốn được hình thành trước đây ( Trần Thị Minh Thi, năm trước, năm ngoái ) .
Thể chế và nhà nước thiết lập lại những khuôn mẫu gia đình để tương thích với những toàn cảnh chính trị và kinh tế tài chính. Với Nước Ta, nền kinh tế thị trường xu thế xã hội chủ nghĩa cho thấy những giải pháp khác nhau mà nhà nước thực thi để tái cấu trúc những hình thức gia đình, quan hệ gia đình và công dụng gia đình trong quy trình đổi khác và tăng trưởng xã hội .
Những thay đổi trong giá trị và chuẩn mực đã ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ đến thái độ và cách ứng xử của mỗi cá thể trong xã hội ngày này. Ví dụ, theo truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống Nước Ta, ly hôn không được khuyến khích, thậm chí còn bị hạn chế. Hiện nay, ly hôn đang tăng lên nhanh gọn sau Đổi mới từ cuối những năm 1980 với những nguyên do và hậu quả khác nhau. Việc sống sót cùng lúc những mức độ khác nhau của những giá trị truyền thống lịch sử và văn minh trong toàn cảnh cái mới chưa triển khai xong và cái cũ chưa mất trọn vẹn là khuôn mẫu chung của nhiều góc nhìn hôn nhân gia đình và gia đình Nước Ta ( Trần Thị Minh Thi, năm trước ) .
Giá trị gia đình hoàn toàn có thể được nhìn nhận từ chiều cạnh truyền thống cuội nguồn và văn minh, tính cá thể và tính tập thể, bình đẳng giới và chính sách gia trưởng, v.v. trên một số ít góc nhìn như ý nghĩa của hôn nhân gia đình và gia đình ; giá trị kinh tế tài chính ( việc làm, sự phong phú, gia tài, v.v ) ; giá trị con cháu ( số con, giới tính của con, ý nghĩa của việc có con, đạo hiếu, v.v ) ; giá trị niềm hạnh phúc ( tình yêu, trinh tiết, sự chung thủy ; sự chăm sóc, tôn trọng, nghĩa vụ và trách nhiệm và cam kết ) ; giá trị của những mối quan hệ vợ chồng, người cao tuổi và con cháu, và ảnh hưởng tác động của những tác nhân mang tính cấu trúc như tuổi, giới tính, địa phận cư trú, học vấn, nghề nghiệp, tôn giáo, dân tộc bản địa, mức sống, và những đặc thù cấu trúc của gia đình, đặt trong toàn cảnh của những biến hóa về chủ trương, văn hóa truyền thống và hội nhập quốc tế .
Barbieri, Magali and Belanger Daniele. 2009. Reconfiguring Families in Contemporary Vietnam. Contemporary Issues in Asia and the Pacific. Stanford University Press .
Becker, G. S. 1991. A treatise on the family ( enlarged ed. ). Cambridge, MA : Harvard University Press White, L. ( 1991 ). Determinants of divorce : A review of research in the eighties. In A. BoothEd. Contemporary families : Looking forward, looking back ( pp. 141 – 149 ). Minneapolis, MN : National Council on Family Relations .
Cho, Lee-Jay and Yada, Moto. 1994. Tradition and change in the Asian family. Honolulu: East West Center. University of Hawaii Press.
Đỗ Long, Phan Thị Mai Hương. 2002. Collectivism, Individualism and “ the self ” of the Vietnamese Today. Edited by. 316 pages, Hanoi : Chinh Tri Quoc Gia Publisher .
Goode, William J. 1971. ” Family disorganization ” Pp. 467 – 544 in Robert K. Merton and Robert Nisbet eds., Contemporary Social Problems 3 rd ed .. Thành Phố New York : Harcourt Brace Jovanovich .
Goode, W.J. 1970. World Revolution and Family Patterns : Thành Phố New York ; Free Press. Pp. 92-98
Goode, W.J. 1993. World Changes in Divorce Patterns. New Haven : Yale University Press .
Goode, William J. 1963. World Revolution and Family Patterns. Thành Phố New York : Free Press .
Haller, Max. 2002. Theory and Method in the Comparative Study of Values : Critique and Alternative to Inglehart. European Sociological Review, Vol. 18, No. 2, 2002 .
Hechter, M. 1993. Values research in the social and behavioral sciences. In M. Hechter, L. Nadel, và R. E. Michod ( Eds. ), The origin of values ( pp. 1 – 28 ). Thành Phố New York : Aldine de Gruyter .
Hirschman, C and Teerawichitchainan, Bussarawan. 2003. Cultural and Socioeconomic Influences on Divorce during Modernization : Southeast Asia : 1940 s to 1960 s. Population and Development Review, Vol. 29, No. 2, pp. 215 – 253
Homer, Pamela M. 1993. GeneticTransmission of human values : A cross-cultural investigation of generalization and reciprocal influence effects. Social, and General Psychology Monographs, Vol 119 ( 3 ), Aug 1993, 343 – 367 .
Inglehart and Welzel. 2009. Development and Democracy : What We Know about Modernization Today. Foreign Affairs, March, 2009
Inglehart, R. 1997. Modernization and Postmodernization : Cultural, Economic and Political Change in Societies. Princeton, NJ : Princeton University Press .
Inglehart, Ronald F. 2000. Globalization and Postmodern Values. The Washington Quarterly, Vol. 23, No. 1, 2000 .
Inglehart, Ronald F. 2008. Changing Values among Western Publics from 1970 – 2006. Western European Politics, Vol 31, Nos 1-2, pp. 130 – 146, Routledge, 2008 .
Inglehart, Ronald F. and Baker, Wayne E. 2000. Modernization, Cultural Change, and the Persistance of Traditional Values. American Sociological Review, Vol 65, Feb 2000 .
Jones, G. W. 2003. The ‘ Flight from Marriage ’ in South-East and East Asia pp. 14. Singapore : Asian MetaCentre for Population and Sustainable Development Analysis .
Jones, Gavin W. 1997. Modernization and Divorce : Contrasting Trends in Islamic Southeast Asia and the West. Population and Development Review, Vol. 23, No. 1, pp. 95-114 .
Kaufman, G. ( 2000 ). Do Gender Role Attitudes Matter ? : Family Formation and Dissolution Among Traditional and Egalitarian Men and Women. Journal of Family Issues, Vol21, pp. 128 – 144 .
Lee, Gary. 1982. Family Structure and Interaction : A Comparative Analysis 2 nd ed .. Minneapolis : University of Minnesota Press .
Rhoden, J. L. ( 2003 ). Marital Cohesion, Flexibility, and Communication in the Marriages of Nontraditional and Traditional Women. The Family Journal : Conselling and Therapy for Couples and Families, Vol11, pp. 248 – 256 .
Rohan, M. J., và Zanna, M. P. 1996. Value transmission in families. In C. Seligman, J. M. Olson, và M. P. Zanna ( Eds. ), The Ontario symposium : The psychology of values ( Vol. 8, pp. 253 – 276 ). Mahwah, NJ : Lawrence Erlbaum Associates, Inc .
Rokeach, Milton ( 1973 ). The Nature of Human Values. Thành Phố New York : Free Press .
Rokeach, Milton 1979. Understanding Human Values : Individual and Societal, Thành Phố New York : Free Press .
Schwartz, S. H. 1992. Universals in the content and structure of values : Theory and empirical tests in 20 countries. In M. Zanna ( Ed. ), Advances in experimental social psychology ( Vol. 25, pp. 1-65 ). Thành Phố New York : Academic Press
Schwartz, S. H. 2005. Basic human values : Their content and structure across countries. In A. Tamayo và J. B. Porto ( Eds. ), Valores e comportamento nas organizacões [ Values and behavior in organizations ] pp. 21-55. Petrópolis, Brazil : Vozes .
Schwartz, S. H. 2006. Value orientations : Measurement, antecedents and consequences across nations. In Jowell, R., Roberts, C., Fitzgerald, R. và Eva, G. ( Eds. ) Measuring attitudes cross-nationally – lessons from the European Social Survey ( pp. 169 – 203 ). London, UK : Sage .
Schwartz, S.H. 1996. Value priorities and behavior : Applying a theory of integrated value systems. In C. Seligman, J. M. Olson, và M. P. Zanna ( Eds. ), The psychology of values : The Ontario symposium ( Vol. 8, pp. 1-24 ). Hillsdale, NJ : Lawrence Erlbaum .
Schwartz, Shalom H. 2012. An Over view of the Schwartz Theory of BasicValues. Online Readings in Psychology and Culture. http://dx.doi.org/10.9707/2307-0919.1116
Tarkhnishvili, Levan and Tevzadze, Gigi. 2013. Theoretical Aspects of World Value Survey : Main Principles, Challenges and Critics. Asian Social Science ; Vol. 9, No. 11 .
Thornton, Arland. 2001. The Development Paradigm : Reading History Sideways, and Family Change. Demography 38 : 449 – 465 .
Trần Thị Minh Thi. năm trước. “ Một số tiếp cận triết lý về giá trị lúc bấy giờ ”. Tạp chí Nghiên cứu Gia đình và Giới, Số 4 .
Tran Thi Minh Thi. năm ngoái. Divorce prevalence under the forces of individualism and collectivism in ‘ shortcut ’ modernity in Vietnam. In Atsufumi, Kato ( ed ). Weaving Women’s Spheres in Vietnam : The Agency of Women in Family, Religion and Community. Brill Publishers Asian Studies. The Netherlands .
Trịnh Duy Luân, Helle Rydstroom, and Wil Burhoorn ( editors ). 2011. Rural Families in Doimoi period, English and Vietnamese Edition. Publishing House of Social Sciences. 2011
Vandenheuvel, A. 1991. The Most Important Person in the World : A Look at Contemporary Family Values. Family Matters, pp. 7-13 .
[ U1 ] Bổ sung thông tin TL / Không có trong hạng mục TLTK
[ U2 ] [ U2 ] Bổ sung thông tin TL / Không có trong hạng mục TLTK
[ U3 ] Bổ sung thông tin TL / Không có trong hạng mục TLTK
Nguồn: Tạp chí Nghiên cứu Gia đình và Giới. Số 1, 2017, trang 33-45.
Các tin đã đưa ngày :
