Di sản văn hóa dân tộc bản địa ở nước ta được hiểu là gia tài quý giá của hội đồng những dân tộc bản địa Nước Ta và là một bộ phận của di sản văn hóa trái đất, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta .
Luật Di sản văn hóa (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009) định nghĩa: “Di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.
Thực tiễn hoạt động giải trí bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc bản địa trong những năm qua đã chứng minh và khẳng định những thành tựu không hề phủ nhận và vai trò quan trọng của di sản văn hóa trong tăng trưởng sự nghiệp văn hóa ở nước ta .
1. Di sản văn hóa dân tộc là tài sản vô giá, tiềm lực tinh thần gắn kết cộng đồng dân tộc trong một quốc gia Việt Nam thống nhất, đa dạng văn hóa
Trước hết phải khẳng định chắc chắn rằng, di sản văn hóa dân tộc bản địa là một bộ phận quan trọng nhất, tiềm ẩn những yếu tố cốt lõi của văn hóa dân tộc bản địa. Bản thân những di sản văn hóa do cha ông ta phát minh sáng tạo ra, truyền lại cho thế hệ ngày hôm nay tạo ra một mạng lưới hệ thống những giá trị có vai trò to lớn trong quy trình dựng nước và giữ nước của dân tộc bản địa. Hệ thống giá trị đó chẳng những là gia tài vô giá mà còn là những thông điệp có ý nghĩa của cha ông ta đúc rút ở mỗi thời gian lịch sử dân tộc, rút ra những bài học kinh nghiệm lịch sử vẻ vang, biểu lộ thẩm mỹ và nghệ thuật ứng xử của cha ông ta trong tái tạo tự nhiên, đấu tranh xã hội, chống giặc ngoại xâm, lan rộng ra quan hệ, hợp tác với những nước để thiết kế xây dựng một vương quốc Nước Ta thống nhất trong phong phú văn hóa .
Một trong những giá trị tiêu biểu vượt trội nhất của di sản văn hóa dân tộc bản địa là tôn vinh ý thức yêu nước, đoàn kết mọi người dân, mọi dân tộc bản địa, tạo ra sức mạnh ý thức vượt mọi khó khăn vất vả, gian nan, nguy hiểm bảo vệ cho được độc lập dân tộc bản địa, thống nhất tổ quốc. Di sản văn hóa tạo ra những biểu tượng văn hóa kết nối những hội đồng dân tộc bản địa trong lịch sử vẻ vang hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Mỗi người Việt Nam ai cũng tự hào mình là con cháu cha rồng ( Lạc Long Quân ), mẹ tiên ( Âu Cơ ), tự hào về những dân tộc bản địa trong nước đều là bạn bè, từ một bọc sinh ra ( đồng bào ). Mỗi người Nước Ta tự hào về vua Hùng, người đứng đầu nhà nước Văn Lang tiên phong của dân tộc bản địa, chứng minh và khẳng định vua Hùng là quốc tổ, có ngày giỗ tổ ( mùng mười tháng ba ), có mạng lưới hệ thống đền miếu tôn thờ, được tổ chức triển khai liên hoan tưng bừng hàng năm .
Một đặc thù dễ nhận ra là mạng lưới hệ thống những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang văn hóa ở nước ta, từ Bắc đến Nam, phần đông thờ phụng những người có công chống giặc ngoại xâm, dẹp loạn cát cứ, thiết kế xây dựng ý thức đoàn kết, hòa hiếu giữa những dân tộc bản địa. Nhân dân không gật đầu tôn vinh những người đi ngược lại quyền lợi và nghĩa vụ của những dân tộc bản địa, của vương quốc, phá vỡ ý thức đại đoàn kết toàn dân tộc bản địa. Rất nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể ở những dân tộc bản địa đồng đội trên quốc gia ta đã bộc lộ rõ nét niềm tin hòa hiếu giữa những dân tộc bản địa. Các yếu tố di sản văn hóa của những dân tộc bản địa trong quy trình giao lưu được những dân tộc bản địa học hỏi, tiếp thu cái hay, cái tốt, làm giàu có vốn văn hóa của dân tộc bản địa mình. Như vậy, giá trị của những di sản văn hóa dân tộc bản địa vừa là gia tài, vừa là tiềm lực tạo ra sức mạnh ý thức kết nối hội đồng những dân tộc bản địa Nước Ta. Lịch sử dân tộc bản địa ta đã chứng tỏ sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc bản địa trong chống giặc ngoại xâm chính là từ sức mạnh của văn hóa, trong đó có vai trò của những giá trị di sản văn hóa vun đắp qua bao thế kỷ .
Lịch sử cũng đã chứng tỏ, sự kết nối hội đồng của những dân tộc bản địa Nước Ta là cơ sở thiết kế xây dựng môi trường tự nhiên độc lập, không thay đổi để vương quốc tăng trưởng và mỗi dân tộc bản địa có điều kiện kèm theo tốt nhất để tăng trưởng dân tộc bản địa mình .
2. Di sản văn hóa dân tộc là những chuẩn mực cốt lõi phản ánh đậm nét bản sắc dân tộc
Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về văn hóa đưa ra khái niệm: “Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp nên qua hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước. Đó là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân – gia đình – làng xã – tổ quốc; lòng nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình, đạo lý; đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động; sự tinh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống… Bản sắc văn hóa dân tộc còn đậm nét cả trong các hình thức biểu hiện mang tính dân tộc độc đáo”.
Các sản phẩm vật chất, niềm tin của di sản văn hóa dân tộc bản địa hàm chứa giá trị lịch sử dân tộc, văn hóa, khoa học được bảo tồn dưới dạng nguyên gốc, nguyên trạng, kết tinh năng lực, trí tuệ, tính tư tưởng, thẩm mỹ và nghệ thuật của thời gian lịch sử vẻ vang phát minh sáng tạo ra những loại sản phẩm đó, đồng thời những loại sản phẩm đó được lưu truyền qua những thế hệ được hội đồng những dân tộc bản địa sàng lọc, vun đắp, giữ gìn những giá trị có tính tiêu biểu vượt trội, tiềm ẩn những tinh hoa văn hóa của những dân tộc bản địa, cho nên vì thế nó là những giá trị bền vững và kiên cố, vĩnh viễn, hình thành truyền thống lịch sử và những tính cách, nét riêng không liên quan gì đến nhau của những nhóm người, những dân tộc bản địa. Những giá trị ấy được xác lập là những chuẩn mực cốt lõi phản ánh đậm nét truyền thống dân tộc bản địa được hội đồng những dân tộc bản địa thừa nhận, bảo lưu và truyền lại cho những thế hệ sau, coi như là một mã di truyền xã hội .
Hệ thống giá trị của di sản văn hóa bộc lộ những chuẩn mực về nội dung và hình thức của truyền thống dân tộc bản địa .
Khi nghiên cứu và phân tích những kiểu giá trị, những tầng bậc giá trị qua những sự vật, hiện tượng kỳ lạ nguyên gốc, nguyên trạng, tất cả chúng ta nhận thức rất đầy đủ hơn, xác lập rõ hơn cái nào là truyền thống dân tộc bản địa. Và tất cả chúng ta chỉ hoàn toàn có thể xác nhận vừa đủ, rõ nét nhất những gì là truyền thống văn hóa dân tộc bản địa, cả về nội dung và hình thức, trải qua gia tài vô giá là di sản văn hóa do quá khứ để lại. Qua nghiên cứu và phân tích những loại sản phẩm của di sản văn hóa, dưới góc nhìn khoa học, tất cả chúng ta biết được đâu là yếu tố địa phương, đâu là yếu tố ngoại lai, sự biến hóa của yếu tố địa phương, ngoại lai được phản ánh trong di sản, từ đó chỉ ra những chuẩn mực cốt lõi tương thích với nhu yếu, điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang xã hội của dân tộc bản địa đó .
Ví dụ, qua những di sản văn hóa của nền văn hóa Đông Sơn, nhất là những bộ sưu tập trống đồng và những tục hèm, tín ngưỡng, tiệc tùng dân gian, tất cả chúng ta nghiên cứu và phân tích, nhìn nhận những giá trị của di sản để hiểu biết không thiếu hơn truyền thống dân tộc bản địa Việt ở thời đại vua Hùng và qua đó đối sánh tương quan với những hiện hữu di sản trong nền văn hóa đương đại, tìm ra những yếu tố gốc, sự biến hóa văn hóa qua những thời kỳ lịch sử dân tộc để nhìn nhận nhìn nhận truyền thống dân tộc bản địa Việt ngày hôm nay .
Như vậy, mạng lưới hệ thống những giá trị của di sản văn hóa có vai trò tạo nền tảng hình thành truyền thống dân tộc bản địa qua những thời kỳ lịch sử vẻ vang tăng trưởng của dân tộc bản địa .
3. Di sản văn hóa dân tộc là nguồn vốn vô giá sáng tạo những giá trị mới trong xã hội đương đại
Để Giao hàng cho nhu yếu tăng cường tăng trưởng quốc gia trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, dân tộc bản địa ta cần phải phát huy tối đa những nguồn lực xã hội, trong đó có nguồn vốn văn hóa của cha ông. Bất cứ một giá trị nào của di sản văn hóa dân tộc bản địa trước hết phải thực thi trách nhiệm lịch sử vẻ vang ở thời gian nó sinh ra để phân phối nhu yếu của hội đồng, của xã hội. Các giá trị của di sản văn hóa dân tộc bản địa tất yếu được thừa kế, phát huy trong xã hội đương đại cung ứng nhu yếu, trách nhiệm mới do lịch sử vẻ vang đặt ra. Có điều, mỗi quy trình tiến độ lịch sử vẻ vang đặt ra nhu yếu mới, tiềm ẩn những giá trị mới về nội dung tư tưởng và hình thức thẩm mỹ và nghệ thuật bộc lộ, tương thích với lý tưởng, thị hiếu thẩm mỹ và nghệ thuật của thời đại. Do đó, kêu gọi tối đa nguồn vốn giá trị của di sản văn hóa dân tộc bản địa không riêng gì để phát huy mà còn để phát minh sáng tạo nên những giá trị mới cung ứng những nhu yếu, trách nhiệm tăng trưởng quốc gia, kiến thiết xây dựng nền văn hóa Nước Ta tiên tiến và phát triển, đậm đà truyền thống dân tộc bản địa. Những giá trị mới ấy nhằm mục đích tiềm năng kiến thiết xây dựng con người Nước Ta tăng trưởng tổng lực. Nghị quyết Trung ương 5 ( khóa VIII ) về văn hóa xác lập trách nhiệm đơn cử : “ Xây dựng con người Nước Ta trong tiến trình cách mạng với những đức tính sau :
Có ý thức yêu nước, tự cường dân tộc bản địa, phấn đấu vì độc lập dân tộc bản địa và chủ nghĩa xã hội, có ý chí vươn lên đưa quốc gia thoát khỏi nghèo nàn lỗi thời, đoàn kết với nhân dân quốc tế trong sự nghiệp đấu tranh vì độc lập, độc lập dân tộc bản địa, dân chủ và tân tiến xã hội .
Có ý thức tập thể, đoàn kết, phấn đấu vì quyền lợi chung .
Có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh, cần kiệm, trung thực, nhân nghĩa, tôn trọng kỷ cương phép nước, quy ước của hội đồng ; có ý thức bảo vệ và cải tổ môi trường sinh thái .
Lao động siêng năng với lương tâm nghề nghiệp, có kỹ thuật, phát minh sáng tạo, hiệu suất cao vì quyền lợi của bản thân, mái ấm gia đình, tập thể và xã hội .
Thường xuyên học tập, nâng cao hiểu biết, trình độ trình độ, trình độ thẩm mỹ và nghệ thuật và thể lực ” .
Những đức tính trên thực ra đã thừa kế những giá trị truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa hình thành qua hàng ngàn năm lịch sử dân tộc và được nâng lên trong quy trình tiến độ cách mạng lúc bấy giờ, hướng tới tiềm năng dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công minh, văn minh. Những giá trị truyền thống cuội nguồn của dân tộc bản địa được kết tinh, bộc lộ trong hàng loạt di sản văn hóa vật chất và niềm tin của dân tộc bản địa. Đó là nguồn vốn vô giá, là nền tảng để phát minh sáng tạo nên những giá trị mới ship hàng đắc lực những trách nhiệm cách mạng ngày thời điểm ngày hôm nay dưới sự chỉ huy của Đảng .
4. Di sản văn hóa là tài sản vô giá để giao lưu văn hóa trong nước và với các nước, góp phần phát triển kinh tế xã hội
Nước Ta là một vương quốc thống nhất có 54 dân tộc bản địa. Mỗi dân tộc bản địa đều có kho tàng di sản văn hóa đa dạng chủng loại, phong phú, rực rỡ của dân tộc bản địa mình. Hệ thống giá trị của di sản văn hóa mỗi dân tộc bản địa cũng chính là gia tài vô giá để những dân tộc bản địa trong nước giao lưu hiểu biết lẫn nhau qua đó hiểu biết thâm thúy hơn giá trị văn hóa của nhau, càng tôn trọng nhau, cùng vun đắp tình đoàn kết, hữu nghị, tự do và tăng trưởng, chung xây tổ quốc Việt Nam tăng trưởng bền vững và kiên cố, sánh vai với những nước trong khu vực và quốc tế .
Trong xu thế toàn thế giới hóa lúc bấy giờ, trước sự tăng trưởng như vũ bão của khoa học, công nghệ tiên tiến, những dân tộc bản địa tất yếu phải tham gia vào quy trình toàn thế giới hóa. Tham gia vào toàn thế giới hóa, những dân tộc bản địa có thời cơ ra mắt cái hay, cái tốt, cái đẹp của văn hóa dân tộc bản địa mình, từ đó làm giàu có kho tàng văn hóa trái đất, đồng thời những dân tộc bản địa có thời cơ tiếp thu tinh hoa văn hóa của những dân tộc bản địa trên quốc tế tự làm giàu có gia tài văn hóa của dân tộc bản địa mình. Chúng ta hội nhập quốc tế, tham gia toàn thế giới hóa bằng nguồn vốn văn hóa của dân tộc bản địa do cha ông để lại và những gì hiện có thời điểm ngày hôm nay .
Trống đồng Ngọc Lũ ( thời văn hóa Đông Sơn ), chiếc áo dài Nước Ta … có giá trị biểu trưng cho văn hóa dân tộc bản địa. Vịnh Hạ Long, khu di tích lịch sử tháp Chăm Mỹ Sơn, phố cổ Hội An, cố đô Huế, Hoàng thành Thăng Long … được UNESCO công nhận là di sản văn hóa quốc tế. Nhã nhạc cung đình Huế, khoảng trống văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, quan họ Thành Phố Bắc Ninh, Hội Gióng … được ghi vào list di sản phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất. Những giá trị của những di sản văn hóa trên giúp tất cả chúng ta tự hào về văn hóa dân tộc bản địa, dữ thế chủ động và tự tin trong giao lưu văn hóa, hội nhập quốc tế .
Do vậy, những giá trị của di sản văn hóa chính là gia tài vô giá, niềm tự hào dân tộc bản địa, để giao lưu, hợp tác văn hóa với những nước, để khẳng định chắc chắn những đặc trưng văn hóa của dân tộc bản địa trong toàn cảnh đa dạng hóa những nền văn hóa .
Giao lưu văn hóa giữa các dân tộc không chỉ là động lực tinh thần mà còn đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho phát triển kinh tế, xã hội của mỗi quốc gia. Rất nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể ở nước ta có giá trị đại diện nhân loại và các giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học khác đã trở thành tụ điểm du lịch hấp dẫn, điểm đến của du khách nhiều nước trên thế giới, đem lại nguồn lợi đáng kể cho dân chúng nơi có di sản văn hóa và đóng góp ngân sách quốc gia, phát triển ngành nghề và dịch vụ phục vụ du lịch…
Nguồn : Tạp chí VHNT số 326, tháng 8-2011
Tác giả : Trần Văn Ánh
