Gia tốc là đại lượng vật lý đặc trưng cho sự thay đổi của vận tốc theo thời gian. Nó là một trong những đại lượng cơ bản dùng để mô tả chuyển động. Cũng như vận tốc, gia tốc là đại lượng hữu hướng (vector). Thứ nguyên của gia tốc là độ dài trên bình phương thời gian. Trong hệ đơn vị quốc tế SI, gia tốc có đơn vị là m/s² (mét trên giây bình phương, nghĩa là m/s mỗi giây).
Chuyển động tăng cường khi vectơ gia tốc cùng chiều với chiều hoạt động ; giảm tốc khi vectơ gia tốc ngược chiều với chiều hoạt động ; đổi hướng khi véc tơ gia tốc có phương khác với phương hoạt động
Gia tốc trung bình[sửa|sửa mã nguồn]
Gia tốc trung bình trong một khoảng chừng thời hạn đơn cử là tỉ số giữa sự biến hóa tốc độ ( trong khoảng chừng thời hạn đang xét ) và khoảng chừng thời hạn đó. Nói cách khác, gia tốc trung bình là biến thiên của tốc độ chia cho biến thiên của thời hạn, là đạo hàm của tốc độ theo thời hạn, và là đạo hàm bậc hai của vị trí chất điểm theo thời hạn .
-
a
→tb
=
v
→−
v
→t
−t
=
Δ
v
→Δ
t{displaystyle {vec {a}}_{mbox{tb}}={{vec {v}}-{vec {v}}_{0} over t-t_{0}}={Delta {vec {v}} over Delta t}}
Gia tốc tức thời[sửa|sửa mã nguồn]
Gia tốc tức thời, tại một thời gian, của hàm số thực tốc độ theo thời hạn là độ dốc của đường tiếp tuyến của đồ thị hàm số này tại thời gian đang xét .Gia tốc tức thời của một vật tại một thời gian trình diễn sự biến hóa về tốc độ trong một khoảng chừng thời hạn vô cùng nhỏ quanh thời gian đó chia cho khoảng chừng thời hạn vô cùng nhỏ này. Nó hoàn toàn có thể được tính theo công thức :
- a → = d v → d t { displaystyle { vec { a } } = { d { vec { v } } over dt } }
trong đó
- a là gia tốc
- v là vận tốc đơn vị m/s
- t là thời gian đơn vị s.
Gia tốc hướng tâm[sửa|sửa mã nguồn]
Gia tốc hướng tâm là gia tốc của hoạt động trên một quỹ đạo cong. Nếu xét trong hệ quy chiếu gắn với vật hoạt động ( trong đó vật là đứng yên ) gia tốc hướng tâm cần cân đối với gia tốc ly tâm gây ra bởi lực quán tính trong hệ quy chiếu này. Như vậy gia tốc này hướng vào tâm cong của quỹ đạo ( ngược hướng của gia tốc ly tâm ) và có độ lớn bằng độ lớn của gia tốc ly tâm :
-
a
h
t=
v
2
R
{displaystyle a_{ht}={v^{2} over R}}
- a h t = w 2. R { displaystyle a_ { ht } = { w ^ { 2 }. R } }
trong đó :
- w { displaystyle { w } }
tốc độ góc
- v là tốc độ tức thời
- R là độ dài bán kính cong
- a(ht): Gia tốc hướng tâm (đơn vị: m/s2)
Nếu xét trường hợp đơn giản là chuyển động tròn đều (tốc độ không đổi) trên quỹ đạo là đường tròn thì cả v và R là không đổi và gia tốc hướng tâm là không đổi.
Trong chuyển động tròn, gia tốc hướng tâm luôn hướng vào tâm quay, có phụ thuộc vào độ lớn, bán kính và tốc độ quay.
Ví dụ : Chuyển động quay của đầu cánh quạt khi không thay đổiCũng trong hoạt động tròn, gia tốc vuông góc với chiều hoạt động và ngược với chiều mà ta cảm nhận .
