ĐẶC ĐIỂM THƠ BỐN CHỮ
Thơ bốn chữ thường được sử dụng phổ biến trong các thể loại thơ dân gian, đặc biệt là trong vè và đồng dao cho trẻ em và cũng cho cả người lớn. Đây là một trong những thể thơ có nguồn gốc Việt Nam.
Ngoài những sáng tác của tác giả dân gian, thơ bốn chữ còn có sự tham gia của các nhà thơ nổi tiếng như Tố Hữu, Tế Hanh, Trần Đăng Khoa…
Sau đây là đôi nét phác thảo về thể thơ bốn chữ nhằm giúp các bạn đang tập làm thơ bốn chữ có thêm thông tin.
Ứng dụng thơ bốn chữ:
– Thơ bốn chữ thường thấy trong những bài vè, đồng dao, ca dao, tục ngữ .
– Thơ bốn chữ tương thích với việc sáng tác thơ cho trẻ nhỏ do dễ đọc, dễ nhớ, dễ làm và rất thân mật với những em nhỏ .
– Thơ bốn chữ thường dùng để diễn đạt nội dung vui vẻ, dí dỏm, hồn nhiên, nhí nhảnh, tinh nghịch … nhờ ưu điểm câu thơ ngắn, gieo vần uyển chuyển .
Luật thơ bốn chữ:
Thơ bốn chữ có bốn tiếng ở mỗi câu thơ, thường sử dụng vần chân, vần lưng, vần cách, vần liền.
– Vần lưng: tiếng đứng cuối câu trước vần với chữ đứng giữa câu sau.
Ví dụ : Chữ “ ve ” trong câu 1 và chữ “ vè ” ở câu 2 vần nhau .
Nghe vẻ nghe ve
Nghe vè nói ngược
Ngựa đua dưới nước
Tàu chạy trên bờ
Lên núi đặt lờ
Xuống sông bửa củi.
( Vè nói ngược )
– Vần chân: tiếng đứng cuối của các câu thơ vần với nhau. Trong đó, thơ bốn chữ có thể sử dụng cả vần liền và vần cách như các thể thơ khác:
+ Vần liền: tiếng cuối của hai câu liên tiếp vần với nhau.
Ví dụ : Chữ “ tiên ” trong câu 1 và chữ “ tiền ” ở câu 2 vần với nhau, chữ “ khố ” trong câu 4 và chữ “ phố ” ở câu 5 vần với nhau .
Ông tiển ông tiên
Ông có đồng tiền
Ông dắt mang tai
Ông cài lưng khố
Ông ra chợ phố
Ông mua miếng trầu
Ông nhai chóp chép …
( Đồng dao )
+ Vần cách: tiếng cuối của hai câu cách nhau vần với nhau.
Ví dụ : Chữ “ mặt ” trong câu 2 và chữ “ nhất ” ở câu 4 vần với nhau, chữ “ dược ” trong câu 5 và chữ “ lượt ” ở câu 7 vần với nhau .
Mùa xuân đi rồi
Nhiều hoa vắng mặt
Như chị hoa đào
Ra đi trước nhất
Các chị thược dược
Hoa cúc hoa hồng
Thảy đều lần lượt
Theo bước mùa xuân
Chỉ còn hàng cây
Đung đưa theo gió …
( Tế Hanh, Hoa cỏ )
Trên đây là những đặc điểm về vần luật và những ứng dụng của thể thơ bốn chữ. Mong rằng bài viết sẽ hữu ích cho các bạn đang tập làm thơ bốn chữ, một thể thơ gần gũi của dân tộc Việt Nam.
(Bài viết được tham khảo và biên soạn từ sách “Dạy – học tập làm thơ ở Trung học Cơ Sở” – Phạm Minh Diệu – NXB Giáo dục – 2008)
