2013-04-10 08:10 PM
Thận có hình hạt đậu nằm ở phía sau phúc mạc. Mỗi thận nặng khoảng chừng 130 g. Trên mặt phẳng cắt dọc, thận chia làm 2 vùng riêng không liên quan gì đến nhau có sắc tố và cấu trúc khác nhau .Thận có hình hạt đậu nằm ở phía sau phúc mạc. Mỗi thận nặng khoảng chừng 130 g. Trên mặt phẳng cắt dọc, thận chia làm 2 vùng riêng không liên quan gì đến nhau có sắc tố và cấu trúc khác nhau :
Vùng vỏ: nằm ở phía bờ lồi của thận, tiếp xúc với vỏ xơ, màu hồng đỏ có lấm tấm hạt. Đây là nơi chủ yếu tập trung cầu thận.
Vùng tủy : nằm ở phía bờ lõm, màu hồng nhạt có vân tua. Đây là nơi tập trung chuyên sâu những ống thận .
Đơn vị cấu trúc cơ bản của thận là nephron .
Cấu tạo của nephron
Hình. Cấu trúc tế bào của nephron .
Nephron là đơn vị chức năng cấu trúc cũng như đơn vị chức năng chức năng của thận, chúng có năng lực tạo nước tiểu độc lập với nhau. Cả 2 thận có khoảng chừng trên 2 triệu nephron .
Cầu thận
Cầu thận là nơi khởi đầu của nephron, nằm ở vùng vỏ thận. Cầu thận có chức năng lọc huyết tương để tạo thành dịch lọc cầu thận .
Mỗi cầu thận cấu trúc bởi 2 thành phần : tiểu cầu thận và bao Bowman .
Tiểu cầu thận (Tiểu cầu Malpighi)
Tiểu cầu thận là một mạng lưới trên 50 nhánh mao mạch song song xuất phát từ tiểu động mạch đến, những mao mạch này nối thông với nhau và được bọc trong bao Bowman. Sau đó, những mao mạch này tập trung chuyên sâu lại thành tiểu động mạch đi có đường kính hơi nhỏ hơn tiểu động mạch đến và đi ra khỏi cầu thận .
Bao Bowman
Bao Bowman là một khoang rỗng chứa dịch lọc cầu thận và phủ bọc tiểu cầu thận. Cấu tạo gồm có 2 lá :
Lá tạng : gồm những tế bào có chân ( podocyte ) áp sát với những mao mạch trong tiểu cầu thận. Những tế bào có chân này hợp cùng với màng đáy và tế bào nội mô mao mạch cầu thận tạo thành màng lọc cầu thận. Qua màng này, huyết tương từ trong máu mao mạch sẽ được lọc vào bao Bowman tạo nên dịch lọc cầu thận .
Lá thành : tiếp nối với ống lượn gần của ống thận .
Ống thận
Tiếp nối với cầu thận, ống thận có chức năng tái hấp thu và bài tiết 1 số ít chất để biến dịch lọc cầu thận thành nước tiểu .
Ống thận gồm có : ống lượn gần, quai Henle, ống lượn xa và ống góp .
Ống lượn gần
Tiếp nối với lá thành của bao Bowman. Thành của ống lượn gần được cấu trúc bởi một lớp tế bào biểu mô cao, hình lập phương, có diềm bàn chải ở phía lòng ống. Diềm bàn chải có tính năng làm tăng diện tích quy hoạnh tiếp xúc lên nhiều lần. Do trong bào tương chứa nhiều ty lạp thể, những phân tử protein mang và nhiều Na + – K + – ATPase nên tế bào ống lượn gần có hoạt động giải trí chuyển hóa cao và quy trình luân chuyển tích cực xảy ra ở đây rất mạnh .
Quai Henle
Tiếp theo với ống lượn gần và đi hướng vào vùng tủy thận. Các nephron vùng vỏ có quai Henle ngắn. Ngược lại, những nephron vùng gần tủy có quai Henle dài và thọc sâu vào vùng tủy thận .
Mỗi quai Henle gồm 2 nhánh hình chữ U nằm song song với nhau :
Nhánh hướng vào tủy thận gọi là nhánh xuống. Tế bào biểu mô của đoạn này dẹt nên thành nhánh xuống mỏng dính, không có diềm bàn chải, trong bào tương có ít ty lạp thể, không có protein mang .
Nhánh hướng ra vỏ thận gọi là nhánh lên. Tế bào biểu mô ở đoạn đầu của nhánh lên dẹt nên thành cũng mỏng mảnh và có cấu trúc tựa như nhánh xuống nên gọi là nhánh lên mỏng mảnh. Ngược lại, tế bào biểu mô ở đoạn sau của nhánh lên dày hơn, hình lập phương, có nhiều ty lạp thể và protein mang nên gọi là nhánh lên dày .
Đoạn nối giữa nhánh xuống và nhánh lên gọi là chóp quai Henle .
Ống lượn xa
Tiếp theo nhánh lên của quai Henle và nằm ở vùng vỏ thận, hình dáng cong queo. Tế bào biểu mô của ống lượn xa hình lập phương, có ít vi nhung mao nên không thành diềm bàn chải, bào tương có nhiều ty lạp thể, những phân tử protein mang, nhiều Na + – K + – ATPase và H + – ATPase nên tế bào ống lượn xa cũng có quy trình luân chuyển tích cực khá mạnh .
Phần đầu của ống lượn xa hợp với tiểu động mạch đến tạo nên một cấu trúc đặc biệt quan trọng gọi là tổ chức triển khai cạnh cầu thận. Tổ chức này có vai trò rất quan trọng trong quy trình điều hòa huyết áp .
Ống góp
Không trọn vẹn thuộc về nephron. Tại vùng vỏ thận, khoảng chừng 8 ống lượn xa hợp lại thành ống góp vùng vỏ. Phần cuối của ống góp đi sâu vào vùng tủy thận và trở thành ống góp vùng tủy. Các thế hệ sau đó nhau của ống góp họp lại để tạo ra những ống góp lớn hơn đi suốt qua vùng tủy, song song với quai Henle và đổ vào bể thận .
Tổ chức cạnh cầu thận
Đây là một tổ chức triển khai có chức năng đặc biệt quan trọng do tế bào biểu mô ống lượn xa và tế bào cơ trơn tiểu động mạch đến của cùng một nephron hợp lại tạo thành ( hình ) .
Hình. Cấu trúc của tổ chức triển khai cạnh cầu thận .
Các tế bào biểu mô ở phần đầu ống lượn xa khi tiếp xúc với cầu thận nơi tiểu động mạch đến đi vào thì trở nên chi chít hơn gọi là những tế bào dát đặc ( macula densa cells ). Những tế bào này chứa cỗ máy Golgi và những cơ quan bài tiết này hướng vào lòng tiểu động mạch đến. Mặt khác, những tế bào cơ trơn lớp áo giữa của tiểu động mạch đến tiếp xúc ngặt nghèo với những tế bào dát đặc này và biến hóa hình dạng : chúng phồng lên, trong bào tương chứa nhiều hạt mịn, đây là tiền chất của Renin .
Phức hợp cạnh cầu thận có vai trò quan trọng trong quy trình hình thành hệ Renin – Angiotensin – Aldosteron để điều hòa huyết áp .
Tuần hoàn của thận
Mạch máu thận
Động mạch thận xuất phát từ động mạch chủ bụng đi vào rốn thận chia thành những nhánh động mạch gian thùy, động mạch gian thùy chia thành những nhánh vòng cung đi men theo đường ranh giới giữa vỏ và tủy thận. Từ những động mạch vòng cung, có động mạch gian tiểu thùy cho ra tiểu động mạch đến đi vào cầu thận tạo thành mạng mao mạch tiểu cầu thận rồi tập hợp thành tiểu động mạch đi rời khỏi cầu thận, đó là hệ mao mạch thứ nhất .
Hệ mao mạch thứ hai do tiểu động mạch ra sau khi ra khỏi cầu thận tạo thành một mạng lưới mao mạch bao quanh ống thận và sau cuối đổ vào tĩnh mạch gian tiểu thùy. Hệ mao mạch thứ hai này đóng vai trò rất quan trọng trong quy trình tái hấp thu ở ống thận .
Riêng ở những nephron vùng gần tủy thì tiểu động mạch đi không tạo thành mạng lưới mao mạch bao quanh ống thận mà hướng vào tủy thận tạo thành mạch thẳng Vasa recta chạy bên cạnh quai Henle và quay ngược trở ra vỏ thận rồi đổ vào những tĩnh mạch vùng vỏ. Mạch thẳng Vasa recta đóng vai trò rất quan trọng trong quy trình cô đặc nước tiểu của ống góp .
Lưu lượng máu đến thận
Lượng máu đi vào 2 thận ở người trưởng thành, lúc nghỉ khoảng chừng 1.200 ml ( tương tự 20 % cung lượng tim ). Đây là một lưu lượng rất lớn vì thận chỉ chiếm 0,4 % khối lượng khung hình, điều này giúp cho quy trình lọc máu của thận xảy ra rất mạnh .
Tuy nhiên, lưu lượng máu ở vỏ thận và tủy thận trọn vẹn khác nhau : lưu lượng máu ở vỏ thận rất lớn, chiếm khoảng chừng 98 – 99 % còn ở tủy thận chỉ khoảng chừng 1 – 2 %. Vì vậy, máu chảy trong mạch thẳng Vasa recta của những nephron vùng gần tủy rất ít và rất chậm .
Áp lực mao mạch nephron
Aïp lực máu trong mao mạch cầu thận luôn không thay đổi và cao hơn nhiều so với những nơi khác trong khung hình ( khoảng chừng 60 mm Hg ), điều này rất thuận tiện cho quy trình lọc ở cầu thận. Ngược lại, ở mạng lưới mao mạch quanh ống thận, áp lực đè nén rất thấp ( khoảng chừng 13 mm Hg ), điều này rất thuận tiện cho sự tái hấp thu ở ống thận. Sở dĩ áp lực đè nén máu trong mao mạch cầu thận luôn được giữ không thay đổi là nhờ có những chính sách điều hòa tại thận .
Khi huyết áp giảm, tại thận sẽ có những chính sách điều hòa sau đây để giữ cho áp lực đè nén máu trong mao mạch cầu thận không bị giảm xuống :
Tăng tiết Renin để tăng huyết áp .
Giãn tiểu động mạch đến .
Co tiểu động mạch đi .
Khi huyết áp tăng, các cơ chế điều hòa ngược lại:
Giảm tiết Renin làm giảm huyết áp .
Co tiểu động mạch đến .
Nhờ những chính sách điều hòa đó, khi huyết áp mạng lưới hệ thống đổi khác trong khoảng chừng 80-170 mmHg, áp lực đè nén trong mao mạch cầu thận vẫn giữ được không thay đổi, bảo vệ cho hoạt động giải trí thông thường của thận. Tuy nhiên, khi huyết áp đổi khác ngoài mức trên, những chính sách điều hòa này không có năng lực kiểm soát và điều chỉnh được. Khi đó, áp lực đè nén mao mạch cầu thận sẽ biến hóa, ảnh hưởng tác động đến chức năng thận .
