(Lược dịch từ Pudmed: Ultrasound Characterization Of Breast Masses, Indian J Radiol Imaging. 2009 Aug; 19(3): 242–247, doi: 10.4103/0971-3026.54878. )
Khối ở vú là nguyên nhân của mối quan tâm lớn. Siêu âm tần số cao, độ phân giải cao giúp đánh giá khối ở vú. Điều này được minh họa ở phụ nữ có mô vú đặc, siêu âm rất hữu ích trong việc phát hiện ung thư vú kích thước nhỏ không thấy được trên nhũ ảnh. Một số các nghiên cứu trước đây đã đề cập đến vấn đề phân biệt tổn thương lành tính với các tổn thương ác tính ở vú. Hiệp hội Xquang Hoa kỳ (ACR) cũng đã đưa ra một hệ thống phân loại BIRADS-US để phân loại các tổn thương vú khu trú.
Ung thư vú là một trong những nguyên do phổ cập nhất gây tử trận do ung thư lúc bấy giờ, đứng thứ 5 sau ung thư phổi, dạ dày, gan, đại tràng. Đây là nguyên do phổ cập nhất gây tử trận do ung thư ở phụ nữ. Việc nâng cấp cải tiến công nghệ tiên tiến tần số cao, đặc biệt quan trọng là đầu dò 7.5 – 13 MHz, đã mang lại một góc nhìn trọn vẹn mới trong hình ảnh siêu âm vú .
Ví dụ :
- Đầu dò tần số cao cung cấp độ phân giải bên tốt hơn
- Phương pháp ảnh điều hòa mô dẫn đến cải thiện độ phân giải và giảm hiện tượng dội lại nhiều lần và xảo ảnh do trường nhìn gần.
- Việc quét kết hợp với thời gian thực giúp tăng độ phân giải tương phản mô.
- Quan sát rộng hoặc toàn cảnh cung cấp một viễn cảnh tốt hơn của tổn thương liên quan đến phần còn lại của vú.
Phương pháp ảnh điều hòa mô và kết hợp thời gian thực đã được chứng minh là cải thiện độ phân giải hình ảnh và đặc tính của tổn thương. Gần đầy, siêu âm đàn hồi dường như là khá triển vọng. Kết quả ban đầu chỉ ra rằng nó có thể cải thiện độ đặc hiệu và giá trị tiên đoán dương của siêu âm trong đặc tính khối ở vú.
Lý do tại sao bất kể tổn thương nào hoàn toàn có thể nhìn thấy trên nhũ ảnh hoặc siêu âm có sự độc lạ tương đối về tỷ lệ và trở kháng âm của tổn thương so với những mô vú xung quanh .
Điều này được minh họa ở phụ nữ có mô vú dày, trong đó siêu âm rất có ích trong việc phát hiện ung thư vú nhỏ không được phát hiện trên nhũ ảnh .
Cấu trúc nhu mô vú bình thường
Vú ở phụ nữ trẻ không cho con bú, nhu mô đa phần gồm mô sợi, có ít hoặc không có mỡ dưới da. Với sự ngày càng tăng độ tuổi và số lần sinh, mỡ ngày càng ngọt ngào ở lớp mỡ dưới da và mỡ sau vú .
Hình 1. Vú thông thường
Mặt cắt ngang giữa vú thông thường. Nhu mô sợi có hồi âm ( đầu mũi tên ) và được bao quanh bởi lớp mỡ giảm âm ( * ) .
Các đặc điểm bất thường
Nang vú (Breast cysts)
Nang vú là nguyên do thông dụng nhất của khối ở vú ở phụ nữ trong độ tuổi 35 đến 50. Một nang Open khi chất lỏng tích tụ do sự ùn tắc ống tận tiểu thùy, hoặc do xơ hóa hoặc do tăng sinh biểu mô nội ống. Một nang nhìn thấy trên siêu âm là một cấu trúc xác lập rõ, hình tròn trụ hoặc bầu dục, trống âm với thành mỏng dính ( hình 2A ). Chúng hoàn toàn có thể đơn thuần hoặc phức tạp ( hình 2B ) .
Hình 2. A-D. Các nang .
( A ) Các nang thường biểu lộ thành mỏng dính và cho sóng âm đi qua
( B ) Nang nhiễm trùng : bộc lộ thành dày phù nề ( mũi tên ) với lớp dịch dày / mỏng mảnh bên trong ( đầu mũi tên ) .
( C ) Nang sữa : bộc lộ hồi âm dạng kính mờ trong nang .
( D ) Áp xe mạn tính : nhìn thấy trong một trường quan sát rộng cho thấy thành giả không đều ( mũi tên ) với hồi âm bên trong lợn cợn do mủ hoặc mảnh vụn ( X ) .
Nang phức tạp : khi thấy có hồi âm lợn cợn hoặc mảnh vụn bên trong, nang được gọi là nang phức tạp. Các hồi âm lợn cợn bên trong này hoàn toàn có thể là những tinh thể cholesterol, mủ, máu hoặc sữa của những tinh thể canxi ( hình 2C ) .
Áp xe mạn tính ở vú (Chronic abscess of the breast)
Bệnh nhân hoàn toàn có thể biểu lộ sốt, đau, đau khi sờ chạm và tăng bạch cầu. Áp xe thường nằm ở vùng TT hoặc dưới quầng vú. Áp xe hoàn toàn có thể biểu lộ một cấu trúc xác lập rõ hoặc không rõ ràng. Nó hoàn toàn có thể trống âm hoặc hồi âm dạng kính mờ bên trong hoặc tăng âm phía sau ( hình 2D ) .
Bệnh lý vú xơ nang (Fibrocystic breast condition) (Thay đổi sợi bọc tuyến vú)
Bệnh lý này được gọi nhiều tên khác nhau : bệnh lý u xơ, biến hóa u xơ, bệnh u nang, viêm vú mạn tính hoặc loạn sản tuyến vú. Đặc điểm siêu âm vú trong bệnh lý này rất khác nhau vì nó phụ thuộc vào vào tiến trình và mức độ biến hóa hình thái. Ở tiến trình đầu, đặc thù siêu âm hoàn toàn có thể thông thường mặc dầu những khối u hoàn toàn có thể sờ thấy khi khám lâm sàng. Có thể có những vùng dày lên khu trú của nhu mô, có hoặc không có tăng độ hồi âm khu trú ( hình 3A ). Các nang đơn lẻ hoặc chùm nang nhỏ hoàn toàn có thể được nhìn thấy trong 1 số ít hình 3B và 3C. Thay đổi xơ nang khu trú hoàn toàn có thể bộc lộ dưới dạng khối đặc hoặc u nang có thành mỏng mảnh. Khoảng 50% trong những khối đặc này thường được phân loại là không xác lập và sau cuối sẽ được sinh thiết .
Hình 3 (A-C) Thay đổi xơ nang (Thay đổi sợi bọc tuyến vú)
Hình ảnh lan rộng ra ( A, B ) cho thấy một vùng dày lên khu trú của nhu mô tuyến vú ( A ) với tăng độ hồi âm khu trú ( mũi tên ) và những nang thành mỏng mảnh, đơn lẻ, rải rác ( đầu mũi tên trong hình B ). Khối u hoàn toàn có thể bộc lộ phối hợp chùm nang nhỏ và nhu mô hồi âm dày ( mũi tên trong hình C ) .
Giãn ống dẫn sữa (Duct ectasia)
Tổn thương này có đặc thù đổi khác. Thông thường, những ống dẫn sữa hoàn toàn có thể biểu lộ dưới dạng một cấu trúc hình ống đơn chứa đầy dịch hoặc đôi lúc hoàn toàn có thể biểu lộ nhiều cấu trúc như vậy. Các mảnh vỡ tế bào cũ hoàn toàn có thể bộc lộ dưới dạng có hồi âm bên trong. Nếu những mảnh vỡ lấp đầy lòng, nhiều lúc nó hoàn toàn có thể bị nhầm lẫn với một khối đặc, trừ khi hình dạng ống được nhìn thấy ( hình 4 )
Hình 4 ( A, B ) Giãn ống dẫn sữa mạn tính .
Hình cắt dọc ( A ) cho thấy một ống dẫn sữa giãn chứa mảnh vụn cô đặc ( mũi tên ). Hình cắt ngang ( B ), mảnh vụn trong ống hoàn toàn có thể biểu lộ dưới dạng tổn thương khu trú ( đầu mũi tên ) .
U xơ tuyến (Fibroadenoma) (Bướu sợi tuyến)
U xơ tuyến là một khối u do estrogen gây ra ở người
Hình 5. U xơ tuyến ( Bướu sợi tuyến )
Mặt cắt ngang cho thấy đường kính ngang lớn hơn đường kính trước sau, cấu trúc âm bên trong như nhau và thành mỏng dính ( đầu mũi tên )
Bướu diệp thể (Cystosarcoma phyllodes = Phyllodes Tumor)
Đây là tổn thương lớn Open ở phụ nữ lớn tuổi. Một số tác giả coi nó là một khối u xơ tuyến khổng lồ. Khối u hoàn toàn có thể chiếm hàng loạt tuyến vú. Nó thường biểu lộ đường bờ rõ và cấu trúc hồi âm không như nhau, nhiều lúc có những nang bên trong do thoái hóa. Tỷ lệ biến hóa thành ác tính là thấp ( hình 6B ) .
Hình 6 B. Bướu diệp thể
Mặt cắt ngang cho thấy một khối lớn xác lập rõ. Có cấu trúc hồi âm bên trong không giống hệt với vùng nang nhỏ do thoái hóa ( mũi tên ) .
Bướu mỡ (Lipoma)
Bướu mỡ là một khối u phát triển chậm, được xác định rõ. Nó có thể được phát hiện tình cờ hoặc bệnh nhân có thể than phiền về việc tăng kích thước của vú mặc dù không sờ thấy khối nào trên lâm sàng. Khối u mềm và có thể bị biến dạng khi đè ép đầu dò. Vỏ bao mỏng thường có thể được xác định và khối u thường biểu hiện cấu trúc hồi âm giống mô mỡ (hình 7).
Hình 7. Bướu mỡ
Mặt cắt dọc lan rộng ra cho thấy một khối hồi âm giống mỡ với cấu trúc dạng lưới và xác lập rõ, vỏ bao mỏng dính ( mũi tên ) .
Tiêu chuẩn tổn thương lành tính trên siêu âm
Một vài điều tra và nghiên cứu đã diễn đạt đặc thù siêu âm thường gặp của những tổn thương lành tính ở vú :
- Bờ rõ, mềm mại.
- Tăng âm, đồng âm hoặc giảm âm nhẹ so với nhu mô tuyến vú
- Vỏ bao mỏng
- Hình ellip với đường kính lớn nhất nằm trên mặt phẳng ngang
- Nhiều nhất có 2 hoặc 3 múi hơi gồ nhẹ
- Không có các dấu hiệu gợi ý ác tính.
Đặc điểm tổn thương ác tính trên siêu âm
Tổn thương ác tính thường là tổn thương giảm âm với đường bờ không rõ. Thông thường, một tổn thường ác tính bộc lộ dưới dạng tổn thương khối giảm âm, chiều to lớn hơn chiều rộng và đường bờ tua gai, tăng âm phía sau và vi vôi hóa ( hình 8A – F ). Máy quét ba chiều với năng lực tái tạo hình ảnh độ phân giải cao trong mặt phẳng vành phân phối thêm thông tin quan trọng. Sự lan rộng ra dạng tua gai dọc theo mặt phẳng mô hoàn toàn có thể được nhìn thấy rõ trên mặt phẳng cắt vành ( hình 9A, B ). Ban đầu người ta tin rằng siêu âm Doppler màu sẽ thêm độ đặc hiệu của siêu âm nhưng điều này không cho thấy hiệu suất cao nhiều ; tuy nhiên, trong 1 số ít trường hợp, nó giúp xử lý yếu tố, đặc biệt quan trọng khi Open nhiều mạch máu trong những loại tế bào ác tính cao ( hình 10 ) .
Hình 8 ( A-F ) Tổn thương ác tính
Mặt cắt ngang ( A ) cho thấy cấu trúc ác tính nổi bật với chiều to lớn hơn rộng, giảm âm. Đầu mũi tên cho thấy đường bờ đa cung không đều. Một số cấu trúc hoàn toàn có thể bộc lộ cấu trúc dạng nhánh ( mũi tên trong hình B ). Mặt cắt dọc ( C ) cho thấy cấu trúc với đường bờ đa cung ; hiện hữu nhiều hơn 3 – 4 múi nhỏ là hoài nghi ác tính. Mặt cắt dọc ( D ) và cắt ngang ( E ) cho thấy giãn ống dẫn sữa ( mũi tên ). ‘ M ’ cho thấy tổn thương nguyên phát trong hình ( E ). Giãn ống dẫn sữa bộc lộ đường bờ thướt tha trong mặt phẳng cắt dọc ( đầu mũi tên ở hình E ). Mặt cắt ngang ( F ) cho thấy tổn thương ác tính nổi bật với đường bờ tua gai không đều, vi vôi hóa và phân nhánh. Đây là tổn thương được xếp loại BIRADS 4 trên siêu âm .
Hình 9 ( A, B ) Tổn thương ác tính
Mặt cắt ngang ( A ) cho thấy đường bờ mềm mại và mượt mà, xếp loại BIRADS 3. Tuy nhiên, hình ảnh 3D trong mặt phẳng cắt vành ( B ) cho thấy đường bờ tua gai với hình dạng tia mặt trời, được xếp loại BIRADS 4 .
Hình 10. Tổn thương ác tính
Đường bờ mềm mịn và mượt mà và hồi âm giống hệt được xếp loại BIRADS 3. Doppler màu cho thấy tăng sinh những nhánh mạch máu không đều .
Hình 11. Minh họa đường bờ ( margin ) : circumscribed ( đều ), obscured ( không rõ ), microlobulated ( đa cung nhỏ ), indistinct ( không xác lập ), spiculated ( tua gai ) .
Bảng 1. Tiêu chuẩn đánh giá ung thư biểu mô vú điển hình
| Hình dạng | Không đều |
| Chiều hướng | Không song song |
| Đường bờ | Không rõ, gập góc, đa cung nhỏ, tua gai, (tua gai là đặc hiệu nhất, gập góc là hay gặp nhất trong ung thư) |
| Giới hạn tổn thương | Viền hồi âm dày |
| Cấu trúc hồi âm | Hồi âm kém, hồi âm hỗn hợp |
| Thay đổi âm phía sau | Tạo bóng lưng phía sau |
| Mô xung quanh | Biến dạng cấu trúc: – Thay đổi cấu trúc ống ( không đều, giãn ) – Thay đổi dây chằng Cooper ( gián đoạn, co rút ) – Dày da, co rút, không đều . |
| Vôi hóa | Vi vôi hóa trong khối u |
| Phân bố mạch máu | Hiện diện trong tổn thương hoặc sát tổn thương. |
Hình 12. Hình ảnh siêu âm vú ở bệnh nhân nữ 63 tuổi với một khối vú phải # 1,4 cm bắt đầu được xác lập trên nhũ ảnh. Siêu âm vú thấy khối đặc giảm hồi âm, hình bầu dục và đường bờ đa cung. Kết quả sinh thiết là ung thư biểu mô ống tuyến xâm lấn ( invasive ductal carcinoma )
a
b
Hình 13. a ) Chụp nhũ ảnh ở bệnh nhân nữ 43 tuổi cho thấy nhiều nốt vi vôi hóa hoài nghi phân bổ gián đoạn ( mũi tên ). b ) Hình ảnh siêu âm tương ứng cho thấy nhiều nốt vi vôi hóa ( 1-2 mm ) và khối giảm âm với giãn ống dẫn sữa ( mũi tên ). Kết quả sinh thiết là ung thư biểu mô ống tuyến tại chỗ ( Ductal Carcinoma in Situ – DCIS ) quá trình 3 .
Kết luận:
Mặc dù không hề phân biệt được toàn bộ tổn thương lành tính với tổn thương ác tính của khối dạng đặc ở vú bằng việc sử dụng những tiêu chuẩn trên siêu âm, mục tiêu của siêu âm vú là xác lập một nhóm nhỏ những khối đặc có rủi ro tiềm ẩn ác tính thấp được lựa chọn để theo dõi một khoảng chừng thời hạn ngắn thay vì sinh thiết. Trong 4 năm theo dõi những khối đặc sờ thấy, đường bờ đều, không vi vôi hóa ( tương tự BIRADS 3 ), Graf và tập sự thấy rằng những trường hợp như vậy hoàn toàn có thể được trấn áp khá đầy đủ bằng việc theo dõi thời hạn ngắn mỗi 6 tháng trong 2 năm .
Các điều tra và nghiên cứu phối hợp siêu âm và nhũ ảnh đã chứng tỏ giá trị tiên đoán âm gần 100 % so với tổn thương vú sờ thấy khi cả hai kỹ thuật được sử dụng cùng lúc .
Trong một điều tra và nghiên cứu dựa trên đặc thù của khối ở vú dựa theo tiêu chuẩn BIRADS trên siêu âm, Kwak và tập sự không tìm thấy sự độc lạ có ý nghĩa thống kê giữa chọc hút tế bào bằng kim nhỏ và siêu âm tương quan đến độ nhạy và giá trị tiên đoán âm ( P > 0,05 ). Heinig và tập sự cũng tìm thấy đặc thù siêu âm của tổn thương vú bằng việc sử dụng tiêu chuẩn BIRADS để có độ đúng chuẩn cao .
Tìm hiểu những bài giảng khác của anhvanyds tại đây để đón đọc những kiến thức và kỹ năng có ích khác ngay ngày hôm nay những nhé !
Tài liệu tham khảo
- Ultrasound characterization of breast masses, Indian J Radiol Imaging. 2009 Aug; 19(3): 242–247.
- The practice of breast ultrasound ( Helmut Madjar, Ellen B.Mendelson, 2nd edition).
https://drive.google.com/file/d/15aQrwgSFgbIidzLn-hJFhzO2h7qbx9K4/view?ts=5eb9826f
https://radiologyassistant.nl/breast/bi-rads-for-mammography-and-ultrasound-2013
- Tương quan hình ảnh siêu âm, X quang vú và giải phẫu bệnh u vú
Tương quan hình ảnh siêu âm, X quang vú và giải phẫu bệnh u vú
BS. Lê Thị Ny Ny
Khoa Chẩn đoán hình ảnh, BV Nguyễn Tri Phương
Giảng viên anhvanyds
