Chùm ngây hay ba đậu dại[1][2] (danh pháp hai phần: Moringa oleifera) là loài thực vật thân gỗ phổ biến nhất trong Chi Chùm ngây (danh pháp khoa học: Moringa) thuộc họ Chùm ngây (Moringaceae), xuất xứ từ vùng Nam Á nhưng cũng mọc hoang và được trồng, khai thác, sử dụng nhiều nơi trên thế giới do có giá trị kinh tế cao.
Trong tiếng Anh, cây chùm ngây có nhiều tên gọi khác nhau như ” cây cải ngựa ” ( Horseradish tree, do rễ non của cây có vị của cải ngựa, mù tạt ), ” cây dùi trống ” ( Drumstick tree, do thân / quả cây giống dùi trống ), ” cây dầu bel ” ( Bel-oil tree, do dầu ép từ hạt cây được bán với tên gọi bel-oil ) .
Cây thân mộc cao cỡ trung bình, ở độ tuổi trưởng thành cây hoàn toàn có thể mọc cao hàng chục mét. 1 tuổi nếu không cắt ngọn cây hoàn toàn có thể cao tới 5-6 m và có đường kính 10 cm. 3-4 năm tuổi là cây ở độ tuổi trưởng thành. Thân cây óng chuốt, không có gai. Lá kép dài 30 – 60 cm, hình lông chim, màu xanh mốc ; lá chét dài 12 – 20 mm hình trứng, mọc đối có 6-9 đôi. Cây trổ hoa vào những tháng 1 – 2. Hoa trắng kem, có cuống, hình dạng giống hoa đậu, mọc thành chùy ở nách lá, có lông tơ, nhiều mật. Quả dạng nang treo, dài 25 – 40 cm, ngang 2 cm, có 3 cạnh, chỗ có hạt hơi gồ lên, dọc theo quả có khía rãnh. Hạt màu đen, tròn có 3 cạnh, lớn cỡ hạt đậu Hà Lan .
Hoạt chất và dinh dưỡng[sửa|sửa mã nguồn]
Các bộ phận của cây chứa nhiều khoáng chất quan trọng, giàu chất đạm, vitamin, beta-caroten, amino acid và nhiều hợp chất phenol. Cây chùm ngây phân phối một hỗn hợp gồm nhiều hợp chất quý và hiếm như zeatin, quercetin, alpha-sitosterol, caffeoylquinic acid và kaempferol. Một số nguồn điều tra và nghiên cứu cho biết chùm ngây chứa hơn 90 chất dinh dưỡng tổng hợp gồm có bảy loại vitamin, sáu loại khoáng chất, 18 loại amino acid, 46 chất chống oxy hóa, liều lượng lớn những chất chống viêm nhiễm, những chất kháng sinh, kháng độc tố, những chất giúp ngăn ngừa và điều trị ung thư, u xơ tiền liệt tuyến, giúp không thay đổi huyết áp, hạ cholesterol, bảo vệ gan .Lá chùm ngây còn chứa nhiều dưỡng chất hơn cả quả và hoa, tính theo khối lượng, trong đó vitamin C hơn cam 7 lần, vitamin A hơn cà rốt 4 lần, calci gấp 4 lần sữa, sắt gấp 3 lần cải bó xôi, đạm nhiều gấp đôi sữa chua và potassium gấp 3 lần trái chuối [ 3 ]Những điều tra và nghiên cứu về chùm ngây đa phần được triển khai ở Ấn Độ, Philippines và Châu Phi. Cây được biết đến và sử dụng từ hàng ngàn năm ở những nước có nền văn minh cổ như Hy Lạp, Ý, Ấn Độ. Được xem là một trong những loài cây hữu dụng bậc nhất quốc tế [ 4 ] do hàng loạt những phần trên cây chùm ngây đều hoàn toàn có thể được dùng làm thức ăn hoặc ship hàng cho những mục tiêu khác nhau, nên chùm ngây hiện đang được khuyến khích trồng ở nhiều vương quốc trên quốc tế, đặc biệt quan trọng là những nước nghèo. Rau chùm ngây là nguồn thức ăn tốt cho trẻ sơ sinh và bà mẹ vừa mới sinh con [ 4 ] .Các tổ chức triển khai phi chính phủ là ” Trees for Life International “, ” Church World Service “, ” Educational Concerns for Hunger Organization ” và ” Volunteer Partnerships for West Africa ” đã ủng hộ cho cây chùm ngây là ” nguồn dinh dưỡng tự nhiên cho những nước nhiệt đới gió mùa “. [ 5 ] Một nhà điều tra và nghiên cứu đã công bố rằng ” bột lá chùm ngây có công dụng dinh dưỡng và hoàn toàn có thể sử dụng để chống lại nạn đói. ” [ 5 ] [ 6 ] [ 7 ] [ 8 ] Cây chùm ngây cho nhiều lá vào cuối mùa khô trong khi những loài cây rau khác thường cho ít lá. [ 9 ]
Nhánh chùm ngây : lá, hoa và quả non
Bản địa chùm ngây là ở vùng sơn cước Hi Mã Lạp Sơn tây bắc Ấn Độ, có lịch sử phát hiện và sử dụng hơn 4000 năm, nhưng ngày nay được trồng rộng rãi ở Phi châu, Trung Mỹ, Nam Mỹ, Đông Nam Á v.v.[cần dẫn nguồn]
Ở Nước Ta chùm ngây là loài duy nhất của Chi Chùm ngây được phát hiện mọc hoang từ truyền kiếp tại nhiều nơi như Thanh Hóa, Ninh Thuận [ 10 ], Bình Thuận [ 11 ], vùng Bảy Núi ở An Giang, hòn đảo Phú Quốc v.v. Tuy vậy trước đây cây ít được quan tâm, có nơi trồng chỉ để làm hàng rào, và chỉ trong vài chục năm trở lại đây khi hạt cây từ quốc tế được mang về Nước Ta, được trồng có chủ định và qua nghiên cứu và điều tra người ta thấy cây có nhiều công dụng đặc biệt quan trọng nên tưởng là cây mới gia nhập [ 12 ]
Hoa chùm ngâyCây chùm ngây rất dễ trồng, hoàn toàn có thể trồng từ hạt, hom cành, hom củ và trồng được quanh năm. Vùng thiếu nước nên trồng vào mùa mưa, tức khoảng chừng tháng 4, tháng 5. Cây được trồng nhiều ở những vùng đất khô hạn khắc nghiệt nhiệt đới gió mùa hoặc bán nhiệt đới gió mùa. Cây chuộng đất ráo nước, nhiều cát, dù là đất xấu cũng dễ mọc, chịu được hạn hán, ưa nắng, phần nhiều không bị sâu bệnh hại do đó chăm nom cây không cần điều kiện kèm theo gì đặc biệt quan trọng về phân bón và nước tưới. Tuy nhiên cây không chịu được úng ngập và dễ chết nếu không được thoát nước tốt. Biểu hiện bắt đầu của sự dư nước dưới rễ chùm ngây là trên lá cây Open những đốm trắng, khi đó người trồng cây cần ngưng tưới hoặc tìm cách thoát nước cho cây .
Gỗ chùm ngây khá mềm, giòn nên thân cành dễ bị gãy trong mưa bão. Do đó nếu trồng cây để khai thác sử dụng người trồng thường cắt ngọn cây khi đạt độ cao nhất định, vừa tiện thu hái; vừa kích thích cây đâm tược, nảy cành theo cấp số nhân như tán dù; vừa hạn chế thiệt hại do gãy đổ.
Quả chùm ngây khô đã tách vỏ
Rau chùm ngây bán tại chợ PhilippinesHầu hết những bộ phận như lá, hoa, quả, hạt, rễ, thân của cây chùm ngây đều hữu dụng với con người. Bằng cách canh tác chùm ngây, nhà nông hoàn toàn có thể cải tổ đất xấu. Lá, hoa và quả non của chùm ngây, với rất nhiều dinh dưỡng và nguyên tố vi lượng, được dùng làm thực phẩm cho người và gia súc, giúp xóa đói giảm nghèo, góp thêm phần bảo vệ bảo mật an ninh lương thực, chống suy dinh dưỡng trẻ nhỏ tại những vương quốc đang tăng trưởng. [ 13 ] .
Món canh của Myanma từ quả chùm ngâyTrong nhà hàng siêu thị, lá non và thậm chí còn cả lá già của chùm ngây được sử dụng để nấu canh với thịt, tôm, nấm hoặc nấu suông ( mùi vị tựa như rau ngót ), trộn salad, ăn sống, xào thịt, trứng. Lá chùm ngây phơi khô tán bột hoàn toàn có thể để rất lâu mà không mất dinh dưỡng, sử dụng cho việc nhào bột bánh, pha nước uống, làm sốt cho mỳ pasta, thịt cừu nướng, … Hoa chùm ngây có nhiều mật ngọt và giàu dinh dưỡng, làm rau hoặc phơi khô dùng nấu lấy nước uống như một loại trà. Trái non được dùng xào, nấu canh, hầm xương, ninh súp như đậu cô ve và cho mùi vị gần tương tự như măng tây. Khi già, hạt chùm ngây hoàn toàn có thể rang ăn như đậu phộng. Rễ non của cây ăn sống hoặc làm gia vị như cải ngựa ( mù tạt ). Tuy nhiên tựa như rau ngót, lô hội, hạn chế sử dụng rau và những chế phẩm từ chùm ngây cho phụ nữ có thai [ 14 ] .Tư vấn về thực dưỡng với chùm ngây cho biết khi nấu canh rau chùm ngây chỉ cần vừa chín tới để bảo tồn tốt nhất dưỡng chất, không cần nhiều rau vì lượng dinh dưỡng trong rau rất cao, nêm ít gia vị, không cần hoặc cần rất ít mì chính vì rau có vị ngọt đậm tự nhiên .Sự chú ý quan tâm đến hiệu quả của chùm ngây ngày càng tăng lên tại nhiều vương quốc trên quốc tế và trong thực tiễn, loài cây này đã vượt ra ngoài khuôn khổ là một loại rau mà được sử dụng thoáng đãng và phong phú trong công nghệ tiên tiến dược phẩm, mỹ phẩm, nước giải khát dinh dưỡng và thực phẩm tính năng. Các vương quốc đang tăng trưởng sử dụng chùm ngây như dược liệu tích hợp chữa hàng trăm loại bệnh hiểm nghèo, bệnh thường thì như phòng và trị ung thư, tiểu đường, thiếu máu, còi xương, tim mạch, kinh phong, sưng tấy, viêm nhiễm, mỡ máu, đau dạ dày, ngừa thai, ung loét, lão hóa, suy nhược khung hình, suy nhược thần kinh, trị chứng bất lực và tăng cường năng lực ham muốn tình dục [ 15 ] .Thống kê chưa khá đầy đủ cho thấy chùm ngây hoàn toàn có thể được sử dụng để điều trị đến hơn 300 căn bệnh. Đặc biệt, hợp chất zeatin, với năng lượng chống lão hóa can đảm và mạnh mẽ, trong chùm ngây cao gấp vài ngàn lần so với bất kể một loại cây nào khác. Thêm vào đó, chùm ngây cũng có hai loại hợp chất phòng ung thư và chặn lại sự tăng trưởng của khối u, khiến cây được ca tụng là loại cây phòng ung thư [ 16 ]
Chùm ngây đặc biệt tốt cho bệnh nhân ung thư vì những chất dinh dưỡng mà nó mang lại rất đầy đủ mà lại không dư thừa, nó giúp cho các tế bào bình thường có đủ chất để hoạt động, trong khi lại cung cấp ít chất dinh dưỡng cho khối u có cơ hội để phát triển.
Hạt khô của cây hoàn toàn có thể được ứng dụng để làm hoạt chất lọc nước hoặc ép lấy dầu. Chất dầu trong hạt có phẩm chất tốt, màu vàng tươi đẹp với một mùi vị dễ chịu và thoải mái có được so sánh chất lượng với dầu oliver, để rất lâu không hỏng và được sử dụng làm dầu ăn hoặc dầu máy. Tại những vùng ô nhiễm nơi nông thôn nghèo châu Á, châu Phi, hạt chùm ngây thường được nghiền nát hòa vào nước, để lắng, những chất cặn bẩn sẽ bị vô hiệu trọn vẹn. Nước sạch này còn được sát khuẩn do tính năng của chất dầu cay trong hạt, nên hoàn toàn có thể dùng ngay làm nước uống .Do chùm ngây mọc nhanh, sống được ở những điều kiện kèm theo đất đai khô cằn và trong điều kiện kèm theo khí hậu khắc nghiệt, chịu được hạn hán, nên nhiều nơi trên quốc tế chùm ngây được trồng làm hàng rào xanh che chắn cho những khu sản xuất nông nghiệp, che bóng cho những cây công nghiệp dài ngày, chắn gió, chắn cát. Cây cũng có năng lực tái tạo đất tốt, lá già làm phân hữu cơ và thức ăn bổ trợ cho gia súc rất tốt. Dáng cây thon, thân óng, tán đẹp, lá xanh mướt nên còn được trồng làm cảnh .Tuy thuộc loại mộc nhưng gỗ thân cây mềm, nhẹ, là nguồn nguyên vật liệu tiềm năng cho kỹ nghệ giấy và còn được dùng để chế phẩm màu xanh .
