Chu kỳ kinh tế, còn gọi là chu kỳ kinh doanh, là sự biến động của GDP thực tế theo trình tự ba pha lần lượt là suy thoái, phục hồi và hưng thịnh (bùng nổ). Cũng có quan điểm coi pha phục hồi là thứ yếu nên chu kỳ kinh doanh chỉ gồm hai pha chính là suy thoái và hưng thịnh (hay mở rộng)[1].
Các pha của chu kỳ kinh tế[sửa|sửa mã nguồn]
Chu kỳ kinh tế
- Suy thoái là pha trong đó GDP thực tế giảm đi. Ở Mỹ và Nhật Bản, người ta quy định rằng, khi tốc độ tăng trưởng GDP thực tế mang giá trị âm suốt hai quý liên tiếp thì mới gọi là suy thoái.
- Phục hồi là pha trong đó GDP thực tế tăng trở lại bằng mức ngay trước suy thoái. Điểm ngoặt giữa hai pha này là đáy của chu kỳ kinh tế.
- Khi GDP thực tế tiếp tục tăng và bắt đầu lớn hơn mức ngay trước lúc suy thoái, nền kinh tế đang ở pha hưng thịnh (hay còn gọi là pha bùng nổ). Kết thúc pha hưng thịnh lại bắt đầu pha suy thoái mới. Điểm ngoặt từ pha hưng thịnh sang pha suy thoái mới gọi là đỉnh của chu kỳ kinh tế.
Thông thường, người ta chỉ nhận ra hai điểm đáy và đỉnh của chu kỳ kinh tế khi nền kinh tế đã sang pha tiếp sau điểm ngoặt với tín hiệu là vận tốc tăng trưởng GDP thực tiễn đổi chiều giữa mức âm và mức dương. Trong thực tiễn, những nhà kinh tế học cố tìm cách phân biệt tín hiệu của suy thoái và khủng hoảng vì nó tác động ảnh hưởng xấu đi đến mọi mặt kinh tế, xã hội. Một số đặc thù thường gặp của suy thoái và khủng hoảng là :
Còn khi nền kinh tế hưng thịnh thì các dấu hiệu trên biến thiên theo chiều ngược lại.
Trước đây, một chu kỳ kinh doanh thương mại thường được cho là có bốn pha lần lượt là suy thoái và khủng hoảng, khủng hoảng cục bộ, hồi sinh và hưng thịnh. Ở Nước Ta, trong một số ít sách về kinh tế những nước tư bản chủ nghĩa, khi nói về chu kỳ kinh tế thường gọi tên bốn pha này là khủng hoảng cục bộ, tiêu điều, hồi sinh và hưng thịnh .Tuy nhiên, trong nền kinh tế văn minh, khủng hoảng cục bộ theo nghĩa nền kinh tế trở nên tiêu điều, thất nghiệp tràn ngập, những xí nghiệp sản xuất đóng cửa hàng loạt, v.v … hiếm khi xảy ra do những giải pháp can thiệp của chính phủ nước nhà để giảm nhẹ hậu quả. Vì thế, một số ít kim chỉ nan mới chỉ nói về 3 pha là suy thoái-phục hồi-hưng thịnh. Toàn bộ quy trình tiến độ GDP giảm đi, tức là quy trình tiến độ nền kinh tế thu hẹp lại, được gọi duy nhất là suy thoái và khủng hoảng .
Ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế[sửa|sửa mã nguồn]
Chu kỳ kinh tế là những dịch chuyển không mang tính quy luật. Không có hai chu kỳ kinh tế nào trọn vẹn giống nhau và cũng chưa có công thức hay chiêu thức nào dự báo đúng chuẩn thời hạn, thời gian của những chu kỳ kinh tế. Chính thế cho nên chu kỳ kinh tế, đặc biệt quan trọng là pha suy thoái và khủng hoảng sẽ khiến cho cả khu vực công cộng lẫn khu vực tư nhân gặp nhiều khó khăn vất vả. Khi có suy thoái và khủng hoảng, sản lượng giảm sút, tỷ suất thất nghiệp tăng cao, những thị trường từ sản phẩm & hàng hóa dịch vụ cho đến thị trường vốn … thu hẹp dẫn đến những hậu quả xấu đi về kinh tế, xã hội .
Nguyên nhân và giải pháp đối phó với chu kỳ kinh tế[sửa|sửa mã nguồn]
Suy thoái do cầu
Suy thoái do cung
Chu kỳ kinh tế khiến cho kế hoạch kinh doanh thương mại của khu vực tư nhân và kế hoạch kinh tế của nhà nước gặp khó khăn vất vả. Việc làm và lạm phát kinh tế cũng thường biến động theo chu kỳ kinh tế. Đặc biệt là trong những pha suy thoái và khủng hoảng, nền kinh tế và xã hội phải gánh chịu những tổn thất, ngân sách khổng lồ. Vì thế, chống chu kỳ là trách nhiệm được nhà nước đặt ra. Tuy nhiên, vì cách lý giải nguyên do gây ra chu kỳ giữa những phe phái kinh tế học vĩ mô không giống nhau, nên giải pháp chống chu kỳ mà họ đề xuất kiến nghị cũng khác nhau .
Một số kim chỉ nan chính lý giải nguyên do của chu kỳ kinh tế là :
Tuy vậy, mặc dầu mỗi triết lý trên đây đều có tính hiện thực, không có triết lý nào tỏ ra đúng đắn ở mọi lúc, mọi nơi .Ngày nay, quan sát những chu kỳ kinh tế ở những nền kinh tế công nghiệp tăng trưởng, người ta phát hiện ra hiện tượng kỳ lạ pha suy thoái và khủng hoảng càng ngày càng ngắn về thời hạn và nhẹ về mức độ thu hẹp của GDP thực tiễn. Một trong những nguyên do quan trọng là cơ quan chính phủ những nước này đã hiểu biết và vận dụng tốt hơn những hiểu biết về kinh tế vĩ mô. Bằng cách tích hợp giữa chủ trương tài khóa và chủ trương tiền tệ, nhà nước hoàn toàn có thể ngăn ngừa một cuộc suy thoái và khủng hoảng biến thành khủng hoảng cục bộ. Chu kỳ kinh doanh thương mại quyết liệt tàn phá chủ nghĩa tư bản trong những thời kỳ đầu của chủ nghĩa tư bản đã được giảm nhẹ hậu quả, dù không trọn vẹn triệt tiêu [ 2 ]
Dự báo chu kỳ kinh tế[sửa|sửa mã nguồn]
Các chuyên gia kinh tế đã tìm cách xây dựng và phát triển công cụ dự báo những thay đổi trong nền kinh tế. Những mô hình đơn giản nhất dựa trên số liệu dễ thu thập như sản lượng một số tư liệu sản xuất quan trọng (thép,…), khối lượng hàng hóa vận chuyển… rồi công thức hóa số liệu thống kê để đưa ra chỉ số có tính chất dự báo. Dần dần, với sự phát triển của công nghệ thông tin, người ta đã xây dựng những mô hình kinh tế lượng phức tạp với hàng chục nghìn biến số cùng những hệ phương trình phức tạp để dự báo. Đi tiên phong trong sự phát triển công cụ dự báo là những nhà kinh tế học Jan Tinbergen (giải Nobel năm 1969), Lawrence Klein (giải Nobel năm 1980). Nhờ đó, dự báo biến động kinh tế vĩ mô đã có độ tin cậy lớn hơn mặc dù nó chưa đạt độ chính xác cao khi có những thay đổi về những chính sách lớn.
Các loại chu kỳ kinh tế khác[sửa|sửa mã nguồn]
Ngoài chu kỳ kinh tế như vừa trình bày, kinh tế học còn nói đến chu kỳ Juglar, chu kỳ Kuznets, chu kỳ Kondratiev và chu kỳ Kitchen[3]. Tuy nhiên, ngày nay người ta hầu như không dùng các chu kỳ này để mô tả xu thế biến động kinh tế nữa do chúng không còn phù hợp với điều kiện hiện đại[cần dẫn nguồn].
Kinh tế chính trị Marx-Lenin cho rằng một chu kỳ kinh tế của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa gồm bốn pha là : khủng hoảng cục bộ, tiêu điều, phục sinh và hưng thịnh .
- Samuelson Paul A., Nordhalls William D., Kinh tế học, Nhà xuất bản Tài chính (2007)
