Chõ đồ xôi được hầu hết đồng bào dân tộc bản địa miền núi sử dụng, trong đó chõ gỗ của người Thái được biết đến hơn cả. Đối với đồng bào dân tộc bản địa Thái, bộ chõ đồ xôi trở thành đồ vật gia dụng không hề thiếu trong đời sống hoạt động và sinh hoạt hàng ngày, được xem như nét văn hóa truyền thống đặc trưng của dân tộc bản địa .
Nếu bạn có dịp đến những bản người Thái đều thấy trên nhà bếp lửa hồng bà con thường dùng bộ chõ bằng gỗ đồ xôi gạo nếp hoặc đồ những loại rau, củ quả tỏa khói với mùi thơm của xôi nếp mới .
Chị Lò Thị Xiên ở xã Chiềng Đen. thành phố Sơn La cho biết : ” Gia đình tôi thường dùng cái chõ bằng gỗ này để đồ xôi, đồ thịt, cá, rau, củ quả. Thức ăn đồ trong chõ này được hấp cách thủy do đó thức ăn rất ngon, xôi thì dẻo và không bị ướt, thức ăn, rau củ quả giữ được sắc tố tươi ” .
Chõ đồ xôi người Thái gọi là háy khẩu có hình tròn trụ, hoặc hình phễu được làm bằng gỗ nhẹ, dẻo và bền không bị nứt, thường có chiều cao khoảng chừng 35 cm, phần đáy bên trong của chõ có hai thanh tre chéo nhau để đặt một vỉ đan hình mắt cáo bằng tre để khi cho gạo sẽ không bị lọt xuống phía dưới mà hơi nước ở phía dưới vẫn hoàn toàn có thể thoát lên để làm chín gạo .
Ông Cầm Văn Bun ở xã Chiềng Đen nói: “Chõ đồ xôi được làm bằng gỗ, khoét trong thật chuẩn và ánh chừng đồ được khoảng 1-2 kg gạo. Gạo ngâm vài tiềng đồng hồ mới đổ vào đây”.
Khi dùng chõ đồ xôi gạo nếp hoặc rau củ quả thường đi kèm cùng với một dụng cụ không hề thiếu được đúc bằng đồng hoặc nhôm gọi là nồi ninh, tiếng thái gọi là mỏ nửng .
Bộ chõ đồ xôi bằng gỗ của người Thái trở thành vật gia dụng không hề thiếu trong hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Món ăn nấu chín bằng chiêu thức này thường ngon, ngot hơn, sắc tố cũng đẹp và tự nhiên hơn .
Nếu bạn có dịp lên các bản làng đồng bào Thái hãy thưởng thức món xôi đồ bằng chõ gỗ để thấy hết độ dẻo thơm của hạt gạo nếp khác với món xôi ở miền xuôi thế nào. Bạn cũng có thể ghé một vài cửa hàng bán đồ lưu niệm mua chõ gỗ này để sử dụng trong gia đình mình./.
VOV.VN – Ngày hội sẽ quy tụ những nghệ sĩ, nghệ nhân, người dân, diễn viên, vận động viên quần chúng dân tộc bản địa Thái hiện đang cư trú, học tập và thao tác tại 8 tỉnh .
VOV.VN – Không cam chịu đói nghèo, chị Quàng Thị Hặc, dân tộc bản địa Thái ở Sơn La đã vươn lên trở thành hộ mái ấm gia đình làm kinh tế tài chính giỏi từ quy mô trồng ăn quả .
