Ngày 24/7/2014, NHNN đã phát hành văn bản số 5342 / NHNN – TTGSNH nhu yếu những tổ chức triển khai tín dụng thanh toán, Trụ sở ngân hàng nhà nước quốc tế tiến hành Chỉ thị 11 / CT – TTg của Thủ tướng nhà nước. Theo đó, NHNN đề xuất những TCTD, Trụ sở ngân hàng nhà nước quốc tế tiến hành triển khai 1 số ít giải pháp, gồm có : dữ thế chủ động tiếp cận với người mua có nhu yếu vay vốn ; tăng cường năng lực cho vay không có bảo vệ bằng tài sản ; đơn giản hóa thủ tục cho vay, cơ cấu tổ chức lại những khoản vay có lãi suất vay cao trước kia ; triển khai xong mạng lưới hệ thống xếp hạng tín dụng thanh toán nội bộ ; tăng nhanh cơ cấu tổ chức lại những công ty con là công ty cho thuê kinh tế tài chính … Phần lớn những giải pháp trong văn bản này của NHNN nhằm mục đích hướng đến sự hoàn thành xong trong hoạt động giải trí cấp tín dụng thanh toán của những TCTD và Trụ sở ngân hàng nhà nước quốc tế. Để từ đó, thôi thúc tăng trưởng tín dụng thanh toán toàn ngành và ngày càng tăng chất lượng tín dụng thanh toán trên mỗi hồ sơ.
Tuy nhiên, một trong các giải pháp đã được dư luận tách riêng và mổ xẻ nhiều nhất là “tăng cường khả năng cho vay không có bảo đảm bằng tài sản”. Kết quả, hàng loạt bài báo đã phân tích: cho vay tín chấp – vừa làm vừa run; nỗi khổ của ngân hàng; 80% các khoản cho vay của ngân hàng nước ngoài là tín chấp; chọn lọc khi nới cho vay tín chấp; cẩn thận nợ xấu…
Đến đây, có những câu hỏi được đặt ra : cho vay tín chấp có phải là cho vay không có bảo vệ bằng tài sản ? loại cho vay này có rủi ro đáng tiếc cao như thế nào mà ngân hàng nhà nước vừa làm vừa run ? Loại cho vay này có phải là xu thế của hoạt động giải trí cho vay trong tương lai ? Và loại cho vay này sẽ là tác nhân tác động ảnh hưởng mạnh đến ngày càng tăng nợ xấu ?
Hiểu về cho vay không có bảo đảm bằng tài sản
Tác giả lật lại từng trang sách Tín dụng và Luật những tổ chức triển khai tín dụng thanh toán 2010 thì hình như không có sống sót khái niệm cho vay tín chấp mà thay vào đó là cho vay có bảo vệ và không bảo vệ ( tương thích với thuật ngữ mà NHNN đã sử dụng trong văn bản ). Đây thực ra là việc phân loại và sắp xếp những khoản cho vay theo từng nhóm dựa trên một số ít tiêu thức nhất định, ví dụ điển hình : địa thế căn cứ vào mục tiêu ( cho vay bất động sản, cho vay nông nghiệp, cho vay cá thể, cho vay những định chế tài chính … ) ; địa thế căn cứ vào thời hạn vay ( cho vay thời gian ngắn, cho vay trung hạn và cho vay dài hạn ) ; địa thế căn cứ giải pháp hoàn trả ( cho vay có thời hạn và cho vay không có thời hạn ) ; địa thế căn cứ mức độ tin tưởng so với người mua ( cho vay không bảo vệ và cho vay có bảo vệ ). Trong đó, cho vay không bảo vệ là loại cho vay không có tài sản thế chấp ngân hàng, cầm đồ hoặc sự bảo lãnh của người thứ ba, mà việc cho vay chỉ dựa vào uy tín của bản thân người mua. Đối với những người mua tốt, trung thực trong kinh doanh thương mại, có năng lực kinh tế tài chính lành mạnh, quản trị có hiệu suất và giải pháp kinh doanh thương mại hiệu suất cao thì ngân hàng nhà nước hoàn toàn có thể cấp tín dụng thanh toán dựa vào uy tín của bản thân người mua mà không cần một nguồn thu nợ thứ hai bổ trợ là tài sản bảo vệ.
Cho vay không bảo đảm sẽ gây ra nợ xấu?
Thời gian gần đây, dư luận và nhiều bài báo đã đặt yếu tố xoay quanh nợ xấu và cho vay tín chấp như : ngày càng tăng tín chấp sẽ đồng nghĩa tương quan với ngày càng tăng nợ xấu đến nỗi ngân hàng nhà nước vừa làm vừa lo ngại ; hoặc nới tín chấp coi chừng nợ xấu ; hoặc vay bằng “ niềm tin ” có lo nợ xấu … Vậy, thật sự mô hình cho vay này có phải là tội đồ gây ra nợ xấu khi tiến hành ? Câu vấn đáp chắc như đinh là không, bởi chẳng phải hầu hết nợ xấu lúc bấy giờ đến từ những khoản cho vay có tài sản bảo vệ sao ? Nợ xấu không đến từ có tài sản bảo vệ hay không tài sản bảo vệ, mà phần nhiều đến từ hoạt động giải trí nghiên cứu và phân tích tín dụng thanh toán yếu kém của mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước thương mại Nước Ta. Bởi khi nhìn nhận một người mua vay vốn, mỗi ngân hàng nhà nước đều phải vấn đáp được câu hỏi tiên phong “ người mua cho vay có đáng đáng tin cậy không ? ”, độ đáng tin cậy càng cao thì đồng nghĩa tương quan với năng lực trả nợ đúng hạn càng lớn. Chứ không phải là câu hỏi “ anh có tài sản bảo vệ là gì ? ” .
Độ tin cậy của khách hàng cho vay càng cao thì đồng nghĩa với khả năng trả nợ đúng
Mọi phương thức cấp tín dụng đều xuất phát từ lòng tin, ngân hàng có tin thì mới cấp tín dụng cho khách hàng, còn không sẽ từ chối cho dù tài sản bảo đảm có giá trị lớn. Để phân tích được lòng tin một khách hàng (kể cả doanh nghiệp hoặc cá nhân), mỗi ngân hàng đều phải xem xét sáu khía cạnh với 6 chữ C :
– Character (tư cách của người vay): quan hệ vay trả đã qua; kinh nghiệm của các ngân hàng khác đối với khách hàng này; mục đích khoản vay; khả năng phân tích, dự báo về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp; có người bảo lãnh cho khoản vay…
– Capacity (năng lực của người vay): năng lực hành vi dân sự của khách hàng hoặc người bảo lãnh; những hồ sơ pháp lý chứng minh năng lực pháp lý của doanh nghiệp vay vốn; mô tả quá trình hoạt động của doanh nghiệp đến hiện tại, cơ cấu sở hữu, chủ sở hữu, sản phẩm, người cung ứng…
– Conditions (điều kiện môi trường): thị phần; lợi thế cạnh tranh; kết quả hoạt động của đối thủ cạnh tranh; tình hình cạnh tranh của các sản phẩm hiện tại; mức độ nhạy cảm của khách hàng đối với chu kỳ kinh doanh và thay đổi về công nghệ; tình hình kinh tế vĩ mô, các yếu tố chính trị, yếu tố pháp luật…
– Control (kiểm soát): các luật hiện hành liên quan đến khoản tín dụng đang được xem xét; đủ hồ sơ giấy tờ phục vụ cho công việc kiểm soát; hồ sơ giấy tờ cho vay, giải ngân phải có đầy đủ và được ký bởi các bên; mức độ phù hợp của khoản vay đối với quy chế, quy định của ngân hàng…
– Cash flow (dòng tiền được tạo để trả nợ ngân hàng) : thu nhập đã qua; doanh thu bán hàng; tình hình phân chia cổ tức; dòng tiền từ phương án kinh doanh hiện tại và dự kiến; tính thanh khoản của các tài sản lưu động; vòng quay nợ phải thu, phải trả và hàng tồn kho; cơ chế kiểm soát chi phí…
– Collateral (tài sản đảm bảo tín dụng) : những loại tài sản; giá trị tài sản; tình trạng tài sản; tình trạng bảo hiểm; vị thế của ngân hàng đối với tài sản khi được thế chấp/cầm cố…
Sau khi nghiên cứu và phân tích được 4C tiên phong thì ngân hàng nhà nước đã nhìn nhận phần nào hạng tín dụng thanh toán với thiện chí trả nợ và mức độ rủi ro đáng tiếc đi kèm của một người mua, nhưng vẫn chưa xác lập được năng lực hoàn trả của khoản nợ. Bởi mọi khoản nợ phải được hoàn trả là nhu yếu cơ bản của hoạt động giải trí cho vay. Ngân hàng không hề cấp tín dụng thanh toán cho người mua mà không có năng lực hoàn trả tiền vay, ngay cả khi khoản vay có tài sản bảo vệ. Chính Cash flow – dòng tiền từ giải pháp kinh doanh thương mại là nguồn trả nợ quan trọng của bất kể khoản vay nào và theo đó tài sản đảm bảo ( collateral ) chỉ là nguồn trả nợ bổ trợ. Ngân hàng nào nhìn nhận và trấn áp được 5C tiên phong thì thuận tiện ra quyết định hành động tín dụng thanh toán mà không cần sự đảm bảo của tài sản bảo vệ. Chính vì vậy, nợ xấu không nhờ vào trọn vẹn vào việc có hay không tài sản bảo vệ.
Vậy, lý do của việc thế chấp tài sản đảm bảo là gì?
Trong khi những công ty lớn và những người mua có hạng tín dụng thanh toán cao thường vay vốn mà không phải sử dụng bất kỳ tài sản thế chấp ngân hàng thì hầu hết người mua của ngân hàng nhà nước phải có tài sản thế chấp ngân hàng khi vay để đảm bảo cho việc giao dịch thanh toán nợ.
Quy định tài sản thế chấp được thực hiện nhằm đáp ứng hai mục tiêu của người cho vay: thứ nhất, nếu người vay không có khả năng hoàn trả thì người cho vay có quyền thu giữ và bán tài sản để thu hồi lại khoản tiền đã cho vay; thứ hai, việc thế chấp sẽ tạo ra lợi thế về tâm lý cho người cho vay. Bởi vì các tài sản cụ thể đã được dùng để thế chấp cho khoản vay nên người vay sẽ cảm thấy cần phải làm việc tích cực hơn để thanh toán nợ của mình và tránh khả năng để mất những tài sản có giá trị.
Tóm lại, tài sản đảm bảo chỉ là nguồn trả nợ bổ trợ cho khoản vay bên cạnh nguồn trả nợ chính yếu đến từ dòng tiền của giải pháp kinh doanh thương mại ( cash flow ). Tuy nhiên, nguồn trả nợ này lại đến sau hoạt động giải trí nghiên cứu và phân tích tín dụng thanh toán với 4C tiên phong để nhìn nhận hầu hết mức độ đáng tin cậy của một người mua. Vì vậy, tăng cường năng lực cho vay không có bảo vệ bằng tài sản là điều thiết yếu trong quy trình hoàn thành xong nhiệm vụ tín dụng thanh toán ở Nước Ta – đây là chủ trương đúng đắn của NHNN. Nhưng phải đi kèm với sự triển khai xong mạng lưới hệ thống xếp hạng tín dụng thanh toán nội bộ tương thích với khoanh vùng phạm vi hoạt động giải trí, tình hình trong thực tiễn để vận dụng hiệu suất cao vào việc phân loại nợ, nhìn nhận chất lượng tín dụng thanh toán người mua.
ThS. CHÂU ĐÌNH LINH
Trường Đại học Ngân hàng Tp. Hồ Chí Minh
