Chợ nổi là một loại hình chợ thường xuất hiện tại vùng sông nước được coi là tuyến giao thông chính. Nơi cả người bán và người mua đều dùng ghe/thuyền làm phương tiện vận tải và di chuyển. Địa điểm có chợ nổi thường tại các khúc sông không rộng quá mà cũng không hẹp quá. Khúc sông phải tương đối rộng, không cạn quá mà cũng không sâu quá. Nếu sông sâu quá, lớn quá thì không thể neo đậu ghe, xuồng một cách dễ dàng và rất nguy hiểm.
Chợ nổi ở Việt Nam
Ở Nước Ta chợ nổi thường họp ở miền Tây Nam Bộ. Chợ nổi là nét văn hóa truyền thống đặc trưng của vùng sông nước miền Tây. Chợ họp trên sông, giữa một vùng sông nước bát ngát là hàng trăm ghe, thuyền, xuồng của dân cư. Chợ họp cả ngày, nhưng thường sinh động nhất vào buổi sáng. Trên thuyền chất đầy sản phẩm & hàng hóa, phổ cập là những loại trái cây. Nét riêng của những thuyền là trên mỗi thuyền có một vài cây sào, trên đó treo lủng lẳng những loại loại sản phẩm mà mình có bán. Cho nên người mua chỉ cần nhìn vào cây sào đó là hoàn toàn có thể biết trên thuyền, ghe đó có thứ mình cần hay không .
Chợ nổi Nước Ta có đặc thù chung là :
- Chợ là nơi mua bán thật sự của cư dân địa phương, là nơi người dân địa phương trao đổi sản vật, nông sản, thực phẩm, v.v. Khác hoàn toàn với chợ nổi Damnoen Saduak tại Thái Lan.
- Các cửa hàng hay các ghe thuyền thường không có bảng hiệu, chợ bán sản vật gì người ta treo sản vật đó lên cây sào hoặc trên mũi thuyền. Người ta gọi cây này “cây bẹo”. Người bán dùng cây chống ngay trước mũi xuồng, ghe của mình rồi treo tượng trưng lên đấy những loại nông sản mà mình muốn bán. Chẳng hạn như bán cam thì người ta treo lên vài quả cam; bán xoài thì treo vài trái xoài; bán chuối thì treo nải chuối, bán mía thì dựng lên bó mía… Với cách tiếp thị độc đáo này, những người mua tới chợ từ xa đã quan sát thấy.
- Muốn biết các ghe thuyền và các cư dân sông nước đến từ địa phương nào, chỉ cần nhìn vào mạn thuyền, trên thuyền có ghi mã tỉnh được viết tắt bằng 2 chữ cái đầu. Ví dụ, trên thuyền ghi “TG” thì thuyền đó đến từ Tiền Giang. Chợ nổi là nơi tụ họp của rất nhiều cư dân đến từ khắp miền đất nước.
Tuy rằng người dân ” treo gì bán đó ” trải qua những cây bẹo, tuy nhiên có 3 trường hợp ngoại lệ :
- “Cái gì treo mà không bán?” Chính là quần áo. Cư dân chợ nổi thường sinh sống và sinh hoạt ngay trên thuyền, vì thế, quần áo họ thường phơi cả trên thuyền, do đó “mặt hàng” này họ không bán.
- “Cái gì bán mà không treo?” Chính là các thuyền bán hàng ăn uống và nước giải khát. Những thứ này không thể treo lên được.
- “Cái gì mà treo cái này, bán cái khác?” Chính là treo lá dừa nhưng lại bán thuyền. Người dân muốn bán ghe thuyền của họ thường treo lên thuyền một cây sào, trên đó có gắn một miếng lá dừa.
Một số chợ nổi nổi tiếng ở Việt Nam là:
- Chợ nổi Cái Bè nằm ở đoạn sông Tiền giáp ranh giữa ba tỉnh Tiền Giang, Vĩnh Long và Bến Tre.
- Chợ nổi Phụng Hiệp (Hậu Giang), Phụng Hiệp là tên của huyện, còn địa điểm họp chợ là giao điểm của bảy nhánh sông…
- Chợ nổi Châu Đốc (An Giang) gần thị xã Châu Đốc…
- Chợ nổi Cái Răng: Nằm cách trung tâm thành phố Cần Thơ khoảng 5 km theo hướng quốc lộ về tỉnh Sóc Trăng. Tương lai chợ nổi Cái Răng sẽ trở thành chợ trung tâm tự sản tự tiêu lớn nhất vùng.
- Chợ nổi Phong Điền: Nằm cách trung tâm thành phố Cần Thơ 17 km, đây là nơi mua bán sản phẩm miệt vườn.
- Chợ nổi Long Xuyên: Chợ nổi Long Xuyên nằm cách trung tâm thành phố Long Xuyên chừng 2 km, tuy không nổi tiếng như các khu chợ nổi nhưng đến đây bạn sẽ cảm nhận được sự phong phú của những đặc sản và tình cảm chân thành, mộc mạc của người dân Nam Bộ.
Các chợ nổi này hoạt động giải trí tự phát từ xưa đến nay, không có sự quản trị hành chính, thu thuế nào một cách ngặt nghèo. Chợ nổi tự phát là do những người kinh doanh trên sông đã lâu, cùng với những người nông dân làm vườn địa phương và 1 số ít người kinh doanh nhỏ lẻ ở địa phương hình thành nên .
Đồng bằng sông Cửu Long là xứ nhiệt đới gió mùa điển hình, trái cây, khoai, củ, rau quả rất đa dạng và phong phú cho nên mùa nào cũng có thể đi mua bán những mặt hàng này được. Từ đó, một số cư dân ở đây hình thành nên thói quen một cách tự phát là đi mua bán các loại trái cây, khoai củ, rau quả lúc nông nhàn hoặc thành nghề truyền từ đời này sang đời khác. Hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt tạo điều kiện thuận lợi cho xuồng, ghe đi khắp nơi trong đồng bằng. Chính vì ghe, xuồng có thể lưu thông tự do khắp nơi trong đồng bằng như vậy nên thương lái có thể len lỏi mọi ngõ ngách ở đồng bằng tìm mua các loại trái cây, khoai, rau quả mà nông dân, người làm vườn bán tại vườn với số lượng nhiều, giá rẻ.
Các khu vực khác ở Việt Nam không thể có chợ nổi trên sông buôn bán nông sản như vậy, do hệ thống sông ngòi và bị đê bao quanh sông cái ngăn lũ nên ghe, xuồng không thể hoạt động, không thể len lỏi khắp nơi trong đồng bằng được.
Nguyên nhân ra đời và đặc điểm của chợ nổi
Hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt là đặc trưng vạn vật thiên nhiên của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Quá trình hình thành điều kiện kèm theo thủy văn này do sự ảnh hưởng tác động trực tiếp của hai tác nhân nhiên tạo và tự tạo. Chính vạn vật thiên nhiên và con người đã làm nên đặc trưng cho vùng sông nước Cửu Long mà không một vùng nào khác trên chủ quyền lãnh thổ Nước Ta có được. Nhiều nơi hợp lưu của nhiều nhánh sông tạo thành những ngã ba, ngã tư, ngã năm, ngã sáu, thậm chí còn ngã bảy. Đây là một trong những tác nhân quan trọng góp thêm phần hình thành nên những chợ nổi. * Chợ nổi là hình thức nhóm họp mua và bán trên sông của dân cư bằng những loại ghe, xuồng mà sản phẩm & hàng hóa mua và bán nòng cốt là những loại hàng nông sản. Có thể nói, chợ nổi sinh ra là một quy luật tất yếu của sự tăng trưởng trong nghành nghề dịch vụ thương mại nhằm mục đích cung ứng nhu yếu phân phối, tiêu thụ sản phẩm & hàng hóa của dân cư trong vùng khi điều kiện kèm theo giao thông vận tải đường đi bộ còn nhiều hạn chế và đồng thời còn biểu lộ tập quán đi lại, mua và bán trên sông của một bộ phận phần đông dân cư ở vùng đất phương Nam. Hầu hết chợ nổi vùng đồng bằng sông Cửu Long được nhóm họp ở vị trí đầu mối những tuyến giao thông vận tải đường thủy gần khu vực có mạng lưới hệ thống giao thông vận tải đường đi bộ chưa thật sự tăng trưởng, gần TT thị tứ, nơi hợp lưu của nhiều nhánh sông, nơi dòng sông không quá rộng cũng không quá hẹp, vận tốc dòng chảy tương đối chậm .
Lịch sử hình thành và phát triển chợ nổi
Được hình thành tiên phong ở vùng đất phía Bắc sông Hậu vào thế kỉ XVIII, sau đó chợ nổi tăng trưởng ra khắp vùng cùng với quy trình khai thông, nạo vét, đào kênh mới, đồng thời gắn liền với quy trình lập làng, lập ấp, tăng cường khai hoang, sản xuất, tăng trưởng đô thị. Thuở khởi đầu, trên chợ nổi chỉ mua và bán những mẫu sản phẩm nông sản, từ từ những loại sản phẩm thủ công truyền thống, hàng gia dụng thiết yếu, nhu yếu phẩm, thức ăn đồ uống, hoa kiểng, giống cây xanh theo thời hạn cũng sinh ra trên những chợ nổi. Như vậy, sự tăng trưởng của chợ nổi gắn liền với quy trình tăng trưởng của nền sản xuất xã hội khi mà vai trò của nó không chỉ dừng lại ở việc phân phối, tiêu thụ mẫu sản phẩm của ngành nông nghiệp mà còn so với mẫu sản phẩm của ngành tiểu thủ công nghiệp và ngành công nghiệp. Càng ngày chợ nổi càng biểu lộ công dụng phân phối, tiêu thụ đa ngành hàng và hoạt động giải trí mua và bán trở nên chuyên nghiệp hơn khi mà nhiều thương lái biết sử dụng công nghệ thông tin và tiếp thị quảng cáo trong việc tìm hiểu và khám phá thị trường mua và bán trải qua bạn hàng và người dân địa phương. Hiện tại, vùng đồng bằng sông Cửu Long có 11 chợ nổi với quy mô tương đối như : Cái Bè ( Tiền Giang ), Trà Ôn ( Vĩnh Long ), Cái Răng, Phong Điền ( thành phố Cần Thơ ), Ba Ngàn ( Hậu Giang ), Ngã Năm ( Sóc Trăng ), Long Xuyên, Châu Đốc ( An Giang ), Cà Mau, Năm Căn ( Cà Mau ), Vĩnh Thuận ( Kiên Giang ). Tại những chợ nổi ghe, xuồng thường tụ tập, mua và bán đông đúc nhất vào thời hạn 5-7 giờ sáng, 3-5 giờ chiều và chợ trở nên thưa vắng vào những khoảng chừng thời hạn còn lại trong ngày do bạn hàng ít đến mua và một số ít thương lái đã bán xong sản phẩm & hàng hóa. Đặc biệt, vào những tháng cận tết Nguyên Đán, số lượng ghe, xuồng càng tụ tập mua và bán nhiều hơn những tháng khác trong năm làm cho không khí chợ nổi càng trở nên sinh động. Gắn với hoạt động giải trí mua và bán ở chợ nổi, người dân địa phương có câu : “ Dòng sông khi đục khi trong, chỉ riêng chợ nổi người đông bốn mùa ”. Theo Trần Nam Tiến, điểm lý thú của chợ nổi là nơi quy tụ của những loại người tứ xứ đến mua và bán, làm ăn. Từ những người dân thông thường cho đến những người tứ cố vô thân, rời bỏ quê nhà, tha phương kiếm sống, với ki-ốt nổi là chiếc ghe bán sản phẩm & hàng hóa, trái cây, khi thì ở nơi này, khi thì ở nơi khác. Chỉ cần có một chiếc ghe và loại sản phẩm sản phẩm & hàng hóa là hoàn toàn có thể họp chợ mua và bán .
Vai trò của chợ nổi
Chợ nổi có vai trò rất quan trọng trong việc tiêu thụ hàng nông sản ở vùng, đem lại số lượng công ăn việc làm đáng kể cho người dân, góp thêm phần cải tổ đời sống của dân cư thương hồ. Chợ nổi là hình thức mua và bán trên cơ sở kết tinh giữa môi trường tự nhiên sông nước và tập quán mua và bán trên sông của người dân trong mấy trăm năm lịch sử vẻ vang. Chợ nổi là nơi gặp gỡ giữa loại sản phẩm của ngành nông nghiệp với loại sản phẩm của ngành thủ công nghiệp, ngành công nghiệp ; là điểm trung chuyển sản phẩm & hàng hóa giúp kết nối giữa khu vực thành thị với vùng nông thôn. Chợ nổi sinh ra còn góp thêm phần thôi thúc hoạt động giải trí thương mại, dịch vụ, du lịch ở vùng tăng trưởng. Nhâm Hùng cho rằng : chợ nổi là nguồn tài nguyên quý giá, một hình thức văn minh thương mại, một đặc trưng văn hóa truyền thống và đặc sản nổi tiếng du lịch, niềm tự hào của vùng đất, con người Nam Bộ, vùng đồng bằng sông Cửu Long. Thời gian qua, chợ nổi vùng đồng bằng sông Cửu Long trở thành đối tượng người dùng tìm hiểu và khám phá, điều tra và nghiên cứu của nhiều cơ quan, nhiều giới, nhiều ngành. Không thể thống kê hết số bài báo, phim tài liệu, phim phóng sự về chợ nổi vì số lượng ngày càng ngày càng tăng. Chính thế cho nên, hình ảnh chợ nổi ngày càng đi xa, ra tận thế giới
Người đăng: dathbz
Time: 2020-08-10 15:49:31
