Chính niệm là một giải pháp tu tập giản dị nhưng có một năng lượng vô song, hoàn toàn có thể giúp ta thoát ra và tiếp xúc lại được với tuệ giác và sự sống của mình .
Chính niệm là gì?
Chính niệm (Chánh niệm) là một phương pháp tu tập cổ truyền trong đạo Phật, vẫn còn rất thích hợp đến đời sống hiện tại của chúng ta ngày nay. Sự thích hợp ấy tự nó không dính dáng gì đến đạo Phật, hoặc việc trở thành một Phật tử, nhưng nó là sự tỉnh thức dậy, biết sống hòa hợp với chính mình và thế giới chung quanh. Chính niệm có nghĩa là ta biết tự nhìn lại mình, quan niệm sống của mình, và ý thức được tính chất toàn vẹn của mỗi giây, mỗi phút trong cuộc sống. Và trên hết, chính niệm có nghĩa là tiếp xúc được với thực tại, những gì đang xảy ra chung quanh ta.
Theo quan điểm của Phật giáo, thì trạng thái tỉnh thức của một người thông thường rất có số lượng giới hạn và đang bị số lượng giới hạn. Nói đúng mực hơn thì trạng thái ấy giống như của một người nằm mộng hơn của một người tỉnh thức. Thiền tập sẽ giúp thức tỉnh ta dậy từ một giấc ngủ mê của những tập quán hành vi máy móc vô ý thức. Và từ đó ta mới hoàn toàn có thể thật sự sống, và hoàn toàn có thể xử dụng được hết mọi năng lực của ý thức cũng như trong tiềm thức của mình. 
Chính niệm là một phương pháp tu tập giản dị nhưng có một năng lực vô song.
Bài học đầu tiên về thực hành chánh niệm
Những bậc thánh nhân, những nhà Yoga, những vị thiền sư đã thám hiểm và thăm dò chủ quyền lãnh thổ này từ hàng mấy nghìn năm nay. Và trong tiến trình ấy, họ đã học được những điều hoàn toàn có thể đem lại quyền lợi lớn lao cho tất cả chúng ta, nhất là những người sống ở Tây phương, giúp họ làm quân bình lại một nền văn hóa truyền thống lúc nào cũng muốn chiếm hữu, trấn áp vạn vật thiên nhiên, thay vì ý thức được rằng ta cũng là một phần rất thân thiện so với chúng. Kinh nghiệm của những bậc thánh nhân dạy rằng, khi ta biết quay vào trong và tự quán sát mình cho thâm thúy, bằng những chiêu thức có mạng lưới hệ thống rõ ràng, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể sống một cuộc sống hòa hợp hơn, niềm hạnh phúc hơn và với nhiều tuệ giác hơn. Nó cũng sẽ đem lại cho ta một cái nhìn mới về quốc tế chung quanh, hoàn toàn có thể bổ trợ cho những ý niệm duy vật hạn hẹp đang chi phối tư tưởng và tập tục của tất cả chúng ta, nhất là những người Tây phương. Nhưng quan điểm mới này không nhất thiết là của riêng gì Đông phương hoặc là một triết lý nào huyền bí cả. Ông Thoreau cũng đã nhìn thấy rất rõ yếu tố này, ở New England vào năm 1846 và ông đã viết về hậu quả nguy cơ tiềm ẩn của nó với một xúc cảm rất can đảm và mạnh mẽ.
Trong đạo Phật, chính niệm còn được gọi là trái tim của thiền quán. Trên căn bản thì chính niệm là một ý niệm hết sức đơn giản. Sức mạnh của chính niệm nằm ở chỗ ta biết thực hành và áp dụng nó. Chính niệm có nghĩa là chú ý theo một đường lối đặc biệt: có mục đích, ở trong giây phút hiện tại và không phán xét. Sự chú ý này sẽ nuôi dưỡng một ý thức rộng lớn, sáng tỏ và biết chấp nhận thực tại.
Chính niệm là một nghệ thuật sống tỉnh thức
Trị liệu ung thư bằng chánh niệm
Vì sao bạn cần chính niệm?
Chính niệm thức tỉnh ta dậy để nhận thấy thực sự rằng sự sống của ta chỉ xuất hiện trong tích tắc hiện tại này mà thôi. Nếu tất cả chúng ta không xuất hiện toàn vẹn trong những khoảng thời gian ngắn ấy, ta không những bỏ lỡ những gì quý báu nhất trong đời mình, mà còn không hề nhận diện được sự giàu sang và thâm sâu của những thời cơ hoàn toàn có thể giúp ta trưởng thành và chuyển hóa.
Nếu ta thiếu chính niệm trong giờ phút hiện tại, những thói quen và tập quán vô ý thức sẽ có thể tạo nên nhiều vấn đề khác nữa, thường thường chúng bị thúc đẩy bởi một sự sợ hãi và bất an sâu xa trong ta. Những vấn đề này sẽ tích tụ qua thời gian, nếu lâu ngày không được chăm sóc, chúng có thể gây cho ta một cảm giác bị mắc kẹt và xa lìa thực tại. Và cuối cùng, ta có thể sẽ đánh mất đi niềm tin vào khả năng giải thoát của chính mình.
Chính niệm là một chiêu thức tu tập giản dị nhưng có một năng lượng vô song, hoàn toàn có thể giúp ta thoát ra và tiếp xúc lại được với tuệ giác và sự sống của mình. Đây cũng là một phương cách giúp ta làm chủ lại được đường hướng và phẩm chất của đời mình, trong đó có những mối đối sánh tương quan của ta trong mái ấm gia đình, ngoài xã hội, rộng hơn nữa là với quốc tế và toàn cầu này, và cơ bản hơn hết là với chính ta, như một con người .
Cây chìa khóa của con đường giải thoát này có nền tảng nằm trong đạo Phật, đạo Lão và Yoga, nhưng ta cũng có tìm thấy nó trong những khu công trình của những người Tây phương như Emerson, Thoreau và Whitman, và trong tuệ giác của người Da đỏ nữa. Đó chính là sự ý thức được đặc thù quý báu của tích tắc hiện tại và nuôi dưỡng một mối liên hệ mật thiết với thực tại bằng một sự quan tâm liên tục và thận trọng. Thái độ ấy trọn vẹn khác hẳn với những khi ta xem đời sống này như thể một cái gì rất thông thường và đương nhiên ! 
Chính niệm chỉ đơn giản là một phương pháp cụ thể giúp ta tiếp xúc được với chính mình một cách trọn vẹn hơn.
Chánh niệm theo Kinh Hoa Nghiêm Thói quen đem quyết tử tích tắc hiện tại này cho một sự kiện nào đó chưa xảy ra, đẩy ta thẳng vào quốc tế của thất niệm, và từ đó ta không còn ý thức được màn lưới chằn chịt tiếp nối mọi sự sống với nhau nữa. Sự thất niệm ấy gồm có việc thiếu ý thức và thiếu hiểu biết về chính bản tâm ta, và ảnh hưởng tác động của nó trên nhận thức và hành vi của ta. Vì vậy sự sống của ta, mối đối sánh tương quan với người khác, và với quốc tế chung quanh, đã trở nên vô cùng số lượng giới hạn. Xưa nay, người ta vẫn thường cho rằng, những yếu tố cơ bản ấy là thuộc lãnh vực tôn giáo, nằm trong một khuôn khổ tâm linh. Nhưng thật ra chính niệm không có dính dáng gì đến tôn giáo hết, ngoại trừ trong ý nghĩa cơ bản của danh từ ấy, như thể một phương tiện đi lại để tiếp xúc với sự huyền nhiệm của sự sống, và ý thức được rằng ta có một mối liên hệ rất mật thiết với hiện hữu chung quanh ta. Khi ta biết chú ý quan tâm một cách cởi mở, không để bị chi phối bởi sự ưa thích, ghét bỏ của mình, cũng như những quan điểm, phê bình, xu thế và mong ước, thì sẽ có những thời cơ mới Open và chúng hoàn toàn có thể giúp ta thoát ra khỏi được sự trói buộc của vô thức trong ta.
Đối với tôi thì chính niệm là một nghệ thuật sống tỉnh thức. Bạn không cần phải là một Phật tử hay một nhà Yoga mới có thể thực tập chính niệm. Thật ra trong Phật giáo, điểm quan trọng nhất là ta phải biết trở về với chính mình, chứ không nên cố gắng trở thành một cái gì khác hơn là mình. Đạo Phật dạy cho ta biết tiếp xúc với tự tánh của ta và để cho nó hiển lộ ra một cách không ngần ngại. Có nghĩa là ta phải tỉnh thức dậy và nhìn thấy sự vật như chúng thật sự như vậy. Thật ra chữ Buddha, Phật, có nghĩa là một người tỉnh thức, một người đã thấy được tự tánh của mình.
Trong đạo Phật, chính niệm còn được gọi là trái tim của thiền quán.
Làm thế nào để giữ chánh niệm lúc lâm chung ? Vì vậy, sự thực tập chính niệm không hề xung đột với bất kỳ một tín ngưỡng hay một truyền thống lịch sử nào khác – mặc dầu đó là tôn giáo hoặc khoa học – và nó cũng không yên cầu ta phải tin vào một mạng lưới hệ thống tư tưởng hoặc một chủ nghĩa nào hết. Chính niệm chỉ đơn thuần là một giải pháp đơn cử giúp ta tiếp xúc được với chính mình một cách toàn vẹn hơn, qua một quá trình tự quán chiếu, tự xét soi và hành vi có ý thức. Quá trình ấy không có gì là lạnh nhạt, khô khan và vô tâm hết. Thật ra nền tảng của chính niệm phải là lòng từ ái, hiểu biết và nuôi dưỡng. Bạn cũng hoàn toàn có thể nghĩ đến chính niệm như thể một lòng nhân từ.
Có một người học trò nói rằng: “Khi tôi là một Phật tử thì cha mẹ, bạn bè tôi ai cũng cũng lấy làm khó chịu. Thế nhưng khi tôi là một vị Phật, thì mọi nguời đều hạnh phúc”.
Trích sách : Nơi Ấy Cũng Là Hiện tại Và Ở Đây. Nguyên tác : Wherever You Go, There You Are. Tác giả : Jon Kabat-Zinn – Dịch giả : Nguyễn duy Nhiên.
Phật tử có thể tìm đọc loạt bài về Chính niệm trong Phật giáo tại đây!
