Nguyên liệu thường dùng
Nhóm nguyên vật liệu tươi có nguồn gốc động vật hoang dã gồm có cá tạp, ốc, tôm tép, giun …, có nguồn gốc thực vật như rau, bèo, cỏ, lá xanh … Nhóm nguyên vật liệu tươi thường được chế biến cho cá ăn ngay trong ngày hoặc ủ lên men rồi cho ăn, cũng có khi cho ăn ngay, trực tiếp. Nhóm nguyên vật liệu khô có nguồn gốc thực vật gồm có các loại hạt như ngô, thóc, gạo, đậu tương, sắn …, có nguồn gốc động vật hoang dã như bột cá, thịt, xương, cám gạo, đậu nành … Các nguyên vật liệu này hoàn toàn có thể cho cá ăn trực tiếp, gọi là thức ăn đơn, như khi cho cá ăn bột ngô, đậu nành, cám … Khi hai hay nhiều nguyên vật liệu này được trộn với nhau theo tỷ suất nhất định rồi mới cho cá ăn thì được gọi là thức ăn chế biến ( thức ăn tổng hợp ), ví dụ như khi trộn bột ngô với bột cá … .
Thức ăn tươi dễ làm ô nhiễm môi trường và gây bệnh cho tôm cá
Nguyên liệu khô cần được nghiền nhỏ ( tăng cường năng lực tiêu hóa của cá ), phơi khô, cho ăn dần, như bột ngô, bột cám gạo, bột sắn. Khi cho cá ăn mới trộn thêm bột cá, khô đậu tương hoặc khô lạc. Phương pháp tiên tiến và phát triển nhất là chế biến thức ăn dạng viên nén, sấy khô dùng dần .
Trong nuôi cá, nếu cho cá ăn thiếu, không đủ chất, cá sẽ chậm lớn. Vì vậy, trong việc dùng thức ăn tự tạo, phối trộn nhiều loại khi nào cũng tốt hơn một loại, bởi mỗi loại thức ăn chỉ chứa một số ít chất và thành phần dinh dưỡng. Khi tích hợp nhiều loại, các loại thức ăn sẽ bổ trợ cho nhau về mặt dinh dưỡng và hoàn toàn có thể tiết kiệm chi phí đến 20 % ngân sách .
Cách chế biến : Các loại thức ăn ( gạo, ngô, sắn, bột cá … ) nghiền nhỏ và trộn theo tỷ suất ( thường thì 30 % bột ngô + 30 % cám + 10 % bột cá + 10 % thóc nghiền + 20 % bột đỗ tương ). Nếu có điều kiện kèm theo nên ủ men trước khi cho ăn ; 1 số ít thức ăn tinh bột khi chế biến được nấu chín thì cá tiêu hóa tốt hơn. Tuy nhiên, tùy theo đối tượng người dùng nuôi mà kiểm soát và điều chỉnh cho thích hợp .
Một số cách chế biến thức ăn
Phương pháp đơn thuần nhất là trộn nguyên vật liệu ( dạng bột ) với một chút ít nước sạch ( sao cho hoàn toàn có thể nắm lại thành nắm chừng 40 % ) : cám gạo, bột ngô, thóc nghiền, bột đỗ tương, khô dầu ( lạc, đỗ tương ) nghiền nhỏ, trộn đều, nắm thành các nắm, cho xuống sàng ăn cho ăn hằng ngày ; lượng thức ăn từ 2 đến 4 % tổng khối lượng cá / ngày. Cũng với nguyên vật liệu đó hoàn toàn có thể cho thêm 2 – 4 % bột sắn cho tăng độ kết dính, sau đó đun chín, nặn hoặc cắt thành miếng cho cá ăn .
Có thể cấy men ( men rượu, men bánh mì, men bia ) trộn và ủ thức ăn để cho cá ăn ngay. Hoặc ủ, lên men nguyên vật liệu rồi dùng máy ép đùn tạo thành viên, sau đó phơi khô hoặc sấy để dùng dần .
Trên cơ sở điều tra và nghiên cứu nhu yếu dinh dưỡng của các loài cá và thành phần dinh dưỡng có trong nguyên vật liệu làm thức ăn ; từ đó thiết kế xây dựng nên công thức thức ăn cho cá với các nguyên tắc cơ bản : Các loài cá ăn động vật hoang dã là chính ( cá trê, cá vùng nước lợ, mặn ) thì trong thức ăn phải giàu thành phần chất đạm ( trên 30 % ) ; trong quá trình vỗ béo trước khi xuất bán hoàn toàn có thể nâng cao tỷ suất chất bột đường .
Thức ăn và cách cho ăn
Thức ăn tươi sống : Các loại cá trê, trắm cỏ, rô phi … hoàn toàn có thể sử dụng thức ăn tươi sống như rau xanh, cá tạp, giun, ốc … Thức ăn này chỉ cần rửa sạch trước khi chế biến, băm, đập, nghiền nhỏ rồi cho cá ăn ngay khi thức ăn còn tươi. Loại thức ăn này có điểm yếu kém dễ gây ô nhiễm khi bị thừa và hoàn toàn có thể truyền bệnh cho cá nuôi .
Thức ăn nấu chín: Thức ăn dạng bột có thể nấu chín dạng cháo loãng cho cá con hoặc dạng đặc. Nấu chín thức ăn giúp cá tiêu hóa và hấp thụ tốt hơn, từ đó tiết kiệm thức ăn và nâng cao hiệu quả kinh tế.
Thức ăn ủ men : Thức ăn ( dạng bột ) trộn đủ ẩm ( khi nắm chặt trong tay không có nước chảy ra, chỉ dính kết lại với nhau, khoảng chừng 40 % nhiệt độ ) trộn với men, ủ từ 12 đến 24 h tùy theo nhiệt độ. Thức ăn ủ men có mùi thơm, giá trị dinh dưỡng cao, dễ tiêu hóa, cá thích ăn. Tuy nhiên, loại này không dữ gìn và bảo vệ được lâu và tốn nhân công .
Ảnh : Trần Út
Vài lưu ý khi chế biến thức ăn
Một số loại nguyên vật liệu như đậu tương, khô dầu có những thành phần khó tiêu hóa và hoàn toàn có thể có độc tố, nấm mốc. Tuy nhiên, hoàn toàn có thể giải quyết và xử lý những độc tố này bằng nhiệt độ hoặc dùng thức ăn này cho đối tượng người tiêu dùng nuôi có độ mẫn cảm thấp hơn ( dùng cho cá thương phẩm thay vì cá giống ) .
Có thể trộn thức ăn với vitamin hoặc thuốc phòng, trị bệnh cho cá. Với thức ăn dạng chín, chỉ trộn vitamin sau khi đã nấu chín và trộn khi thức ăn đã nguội ( > 400C ) để tránh vitamin bị phân hủy .
Một số thực vật có tính năng làm thuốc phòng bệnh cho tôm, cá rất tốt ( như tỏi, cây sài đất, cây chó đẻ … ) cũng hoàn toàn có thể trộn vào thức ăn cho cá với tỷ suất hài hòa và hợp lý, giúp cá phòng bệnh .
>> Ngày nay, với sự tiến bộ của khoa học, tùy theo tập tính ăn mồi của cá, có thể sản xuất thức ăn chìm hay nổi hoặc nửa chìm bằng công nghệ ép đùn (extrude) dưới áp suất, nhiệt độ cao. Phân tử protein trong thức ăn được “bẻ gãy” thành những phân tử ngắn hơn, giúp cá tiêu hóa tốt hơn.
Đoàn Quân
“Kỹ thuật nuôi cá thát và cá còm”
Cá thát lát và cá còm (cá nàng hai) là hai loại cá nước ngọt phân bố ở nhiều nước Đông Nam Á và Nam Á. Ở Việt Nam, hai loài cá này chỉ có ở phía Nam. Cả 2 loại cá này đều có chất lượng thịt khá ngon, ngoài giá trị dinh dưỡng, cá còm còn được nuôi làm cảnh. Để giúp người nuôi có thể dễ dàng chăm sóc hai loài cá này, Tiến sĩ Phạm Văn Khánh đã biên soạn cuốn sách “Kỹ thuật nuôi cá thát lát và cá còm”, cung cấp cho người nuôi những kiến thức về đặc điểm sinh học, kỹ thuật sinh sản nhân tạo cũng như kỹ thuật nuôi và phòng trị bệnh của hai loại cá này.
Sách do Nhà xuất bản Nông nghiệp phát hành .
Tuấn Tú
