Phân tích hành vi ứng dụng là gì?
Phân tích hành vi ứng dụng ( ABA ) là một liệu pháp dựa trên nền tảng khoa học về học tập và hành vi .
Phân tích hành vi giúp chúng ta hiểu:
- Cách thức hành vi hoạt động như thế nào
- Môi trường tác động lên hành vi ra sao
- Học tập diễn ra như thế nào
Liệu pháp ABA vận dụng hiểu biết về phương pháp hành vi hoạt động giải trí trong những trường hợp trong thực tiễn. Mục đích nhằm mục đích ngày càng tăng những hành vi có ích và giảm đi những hành vi có hại hoặc hành vi ảnh hưởng tác động đến việc học tập .
Các chương trình trị liệu ABA có thể giúp:
- Gia tăng kĩ năng ngôn ngữ và giao tiếp
- Cải thiện sự chú ý, tập trung, kỹ năng xã hội, trí nhớ và khả năng học tập
- Giảm các hành vi kém thích nghi
Các phương pháp phân tích hành vi đã được sử dụng và nghiên cứu nhiều thập kỷ qua. Chúng đã giúp rất nhiều người đạt được các kỹ năng khác nhau – từ việc hình thành được những lối sống lành mạnh hơn cho đến học một ngôn ngữ mới. Các nhà can thiệp đã sử dụng ABA để giúp các trẻ có rối loạn tự kỷ và các rối loạn liên quan đến phát triển từ những năm 1960.
Liệu pháp ABA hoạt động như thế nào?
Phân tích Hành vi Ứng dụng gồm có nhiều kỹ thuật giúp tất cả chúng ta hiểu và đổi khác hành vi. ABA là một chiêu thức can thiệp linh động :
- Có thể được điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu của từng cá nhân riêng biệt
- Có thể áp dụng ở nhiều địa điểm khác nhau – tại nhà, trường học và cộng đồng
- Hướng dẫn các kỹ năng hữu ích cho cuộc sống hàng ngày
- Có thể can thiệp 1-1 hoặc can thiệp nhóm
Củng cố tích cực
Củng cố tích cực là một trong những kế hoạch can thiệp chính yếu được sử dụng trong ABA .Khi trẻ thực thi một hành vi và đạt được một thứ có giá trị ( phần thưởng ) thì có nhiều năng lực trẻ sẽ lặp lại hành vi đó. Theo thời hạn, điều này khuyến khích biến hóa hành vi tích cực .Đầu tiên, nhà can thiệp xác lập hành vi tiềm năng. Mỗi khi trẻ triển khai hành vi tương thích hoặc triển khai đúng một kỹ năng và kiến thức, trẻ sẽ nhận được phần thưởng. Phần thưởng phải có ý nghĩa so với trẻ. Ví dụ như lời khen, một món đồ chơi hoặc sách, xem video, đến sân chơi hoặc khu vực nào đó trẻ thích, … .Phần thưởng tích cực khuyến khích trẻ liên tục thực hành thực tế kỹ năng và kiến thức được dạy. Theo thời hạn, điều này sẽ dẫn đến biến hóa thành vi .
Tiền đề, Hành vi, Hệ quả
Tìm hiểu tiền đề (điều gì xảy ra trước khi hành vi xảy ra) và hệ quả (điều gì xảy ra theo sau hành vi) là một phần quan trọng của bất kỳ chương trình can thiệp ABA nào.
Ba bước sau – “ A-B-C ” – giúp người can thiệp dạy và hiểu hành vi:
- Tiền đề : Là những điều xảy ra trước khi hành vi mục tiêu xuất hiện. Tiền đề có thể là lời nói, chẳng hạn như mệnh lệnh hoặc yêu cầu. Cũng có thể là những vật hữu hình, chẳng hạn như một món đồ chơi hoặc đồ vật nào đó, ánh sáng, âm thanh hoặc một thứ gì đó khác từ môi trường. Tiền đề có thể đến từ môi trường, từ người khác, hoặc từ bên trong cá thể đó (chẳng hạn như một ý nghĩ hoặc cảm giác).
- Hành vi kết quả : Là một phản ứng hoặc không phản ứng của trẻ với tiền đề trước đó. Đó có thể là một hành động, một phản ứng bằng lời nói hoặc một điều gì đó khác.
- Hệ quả : Là những gì xảy ra ngay sau hành vi. Hệ quả có thể bao gồm củng cố (thưởng) hay trừng phạt. Củng cố (thưởng) sẽ đi kèm với hành vi mong muốn phù hợp. Không có củng cố hoặc trừng phát xuất hiện khi có những phản hồi không chính xác hoặc không phù hợp từ trẻ.
Nhìn vào mô hình A-B-C giúp chúng ta hiểu:
- Tại sao một hành vi có thể xảy ra?
- Các hệ quả khác nhau có thể ảnh hưởng như thế nào đến khả năng xảy ra lần nữa của hành vi?
Ví dụ :
- Tiền đề: Giáo viên nói “Hết giờ rồi, dọn đồ chơi nhé” vào cuối ngày.
- Hành vi: Trẻ la lên “khônggggg!”
- Kết quả: Giáo viên cất đồ chơi và nói “Được rồi, hết giờ chơi rồi.”
Làm thế nào ABA hoàn toàn có thể giúp trẻ học cách ứng xử tương thích hơn trong trường hợp này ?
- Tiền đề: Giáo viên nói “Hết giờ rồi, dọn đồ chơi nhé” vào cuối ngày.
- Hành vi: Trẻ được nhắc để hỏi lịch sự, “Con có thể chơi thêm 5 phút không ạ?”
- Kết quả: Giáo viên nói, “Ừa, cô cho con thêm 5 phút nhé!“
Khi liên tục thực hành thực tế kỹ năng và kiến thức này, trẻ sẽ hoàn toàn có thể thay thế sửa chữa hành vi hô hào bằng hành vi thích hợp hơn. Đây là cách tương thích hơn để trẻ nhu yếu điều mình muốn .
Chương trình ABA bao gồm những gì?
Một chương trình ABA tương thích cho một trẻ có rối loạn tự kỷ không hề bảo vệ tương thích cho toàn bộ những trẻ có RLPTK khác. ABA không nên tập hợp những chương trình khuôn mẫu, thay vào đó mỗi trẻ sẻ có chương trình được phong cách thiết kế riêng để phân phối nhu yếu của từng trẻ .Mục tiêu của toàn bộ những chương trình can thiệp ABA là giúp mỗi trẻ đều rèn luyện được những kỹ năng và kiến thức để giúp trẻ trở nên độc lập và thành công xuất sắc hơn trong hiện tại cũng như trong tương lai .
Lập kế hoạch và Đánh giá giữa tiến trình
Một nhà nghiên cứu và phân tích hành vi được ghi nhận bởi Hội đồng ( được gọi là BCBA ) phong cách thiết kế và trực tiếp giám sát chương trình can thiệp. Họ kiểm soát và điều chỉnh chương trình ABA theo từng kiến thức và kỹ năng, nhu yếu, hứng thú, sở trường thích nghi và thực trạng mái ấm gia đình của mỗi trẻ .
BCBA sẽ bắt đầu bằng một đánh giá chi tiết các kỹ năng và sở thích của trẻ. Họ sẽ sử dụng đánh giá này để viết các mục tiêu can thiệp cụ thể. Mục tiêu của gia đình và sở thích cũng có thể được cân nhắc.
Mục tiêu can thiệp được kiến thiết xây dựng dựa trên độ tuổi và năng lực của trẻ có rối loạn tự kỷ. Mục tiêu hoàn toàn có thể gồm có nhiều nghành kỹ năng và kiến thức khác nhau, ví dụ điển hình như :
- Giao tiếp và ngôn ngữ
- Kỹ năng xã hội
- Tự chăm sóc bản thân (tắm rửa, đi vệ sinh …)
- Vui chơi và giải trí
- Kỹ năng vận động
- Kỹ năng học tập và học thuật
Kế hoạch can thiệp sẽ chia những kỹ năng và kiến thức này thành những bước nhỏ và đơn cử. Nhà can thiệp dạy từng bước một, từ đơn thuần ( ví dụ như bắt chước âm thanh đơn lẻ ) đến phức tạp hơn ( như làm thế nào để liên tục một cuộc trò chuyện ) .BCBA và những nhà can thiệp sẽ giám sát sự văn minh bằng cách thu thập dữ liệu trong mỗi buổi trị liệu. Dữ liệu giúp họ theo dõi tiến trình của trẻ so với những tiềm năng một cách liên tục .Nhà nghiên cứu và phân tích hành vi liên tục gặp gỡ mái ấm gia đình trẻ và can thiệp viên để xem xét sự tân tiến của trẻ. Sau đó, họ sẽ lên kế hoạch, kiểm soát và điều chỉnh kế hoạch và tiềm năng giảng dạy khi thiết yếu .
Kỹ thuật và triết lý của ABA
Can thiệp viên sẽ sử dụng nhiều kỹ thuật trong ABA. Một số kỹ thuật sẽ được điều phối bởi can thiệp viên, một số ít khác sẽ để cho trẻ tự xu thế .Cha mẹ, thành viên mái ấm gia đình và người chăm nom cũng sẽ được giảng dạy để hoàn toàn có thể tương hỗ cho việc học và thực hành thực tế kiến thức và kỹ năng của trẻ trong một ngày. .Trẻ có rối loạn tự kỷ sẽ có nhiều thời cơ học tập và rèn luyện những kiến thức và kỹ năng mỗi ngày trong những trường hợp giả lập hay trong môi trường tự nhiên tự nhiên. Ví dụ, một trẻ học cách nói “ xin chào ” để chào hỏi người khác, trẻ có thời cơ thực hành thực tế kiến thức và kỹ năng này trong lớp học với giáo viên của trẻ ( đã lên kế hoạch trước ) và trong sân chơi vào giờ giải lao ( diễn ra tự nhiên ) .Trẻ nhận được rất nhiều củng cố tích cực để thực thi những kỹ năng và kiến thức có ích và những hành vi tương thích với quy tắc xã hội. Các tương tác xã hội tích cực và hào hứng học tập rất được tập trung chuyên sâu chú trọng .Trẻ sẽ không nhận được củng cố cho những hành vi gây hại hoặc hành vi không tương thích, cản trở việc học của trẻ .
ABA có hiệu quả cho mọi người ở mọi lứa tuổi. ABA có thể được ứng dụng trong can thiệp từ trẻ nhỏ đến người trưởng thành!
Ai cung cấp dịch vụ ABA?
Một nhà nghiên cứu và phân tích hành vi được hội đồng ghi nhận ( BCBA hay BCaBA ) hoàn toàn có thể triển khai trị liệu theo chiêu thức ABA. Để trở thành BCBA, cần có những điều sau :
- Cử nhân Tâm lý, Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ về tâm lý học hoặc các ngành có liên quan.
- Vượt qua kỳ thi chứng chỉ từ Hội đồng
Các chương trình trị liệu ABA cũng tương quan đến những nhà can thiệp, hoặc những kỹ thuật viên hành vi được ghi nhận ( RBT ). Các nhà trị liệu này được đào tạo và giảng dạy và giám sát bởi BCBA. Họ thao tác trực tiếp với trẻ nhỏ và người lớn có rối loạn tự kỷ để thực hành thực tế những kỹ năng và kiến thức và hướng tới những tiềm năng cá thể do trị liệu viên hành vi đề ra .
Truy cập vào website của Hội đồng để tìm hiểu thêm: https://www.bacb.com/.
Bằng chứng khoa học về hiệu quả của ABA
ABA được Thương Hội Tâm lý Hoa kỳ ( American Psychological Association ) xem là chiêu thức can thiệp thực hành thực tế tốt nhất có vật chứng khoa học ( Evidence-based ) lúc bấy giờ .
“Evidence-based” có nghĩa là ABA đã vượt qua các thử nghiệm khoa học và chứng minh được tính hữu ích, chất lượng và hiệu quả của nó trong can thiệp hành vi. Liệu pháp ABA bao gồm nhiều kỹ thuật khác nhau. Tất cả các kỹ thuật này tập trung vào tiền đề, hay những gì xảy ra trước khi một hành vi xảy ra) và vào hệ quả hay những gì xảy ra ngay sau hành vi.
Nguồn : https://www.autismspeaks.org/applied-behavior-analysis-aba-0Người dịch : Saigon Psychub
