( SKDS ) – Từ nhiều năm qua, người ta đã biết rằng glucose dùng bằng đường uống sẽ kích thích tiết insulin nhiều hơn so với truyền glucose tĩnh mạch cùng liều lượng. Sự khác nhau trong năng lực công dụng này là do vai trò của incretin. Incretin kích thích tụy tiết insulin, từ đó làm hạ glucose máu .
Incretin là gì ?
Incretin là những hormon dạng peptide, chúng được tiết vào máu chỉ vài phút sau khi thức ăn tác động ảnh hưởng lên niêm mạc ruột. Quá trình tiêu hóa thức ăn kích thích sự bài tiết một số ít hormon peptid incretin từ ruột non, những chất này hoàn toàn có thể làm tăng bài tiết insulin. Ở người, 2 incretin chính là peptid amid giống glucagons-1 ( – GLP-1 ) và peptid hướng insulin phụ thuộc vào glucose ( GIP ). GLP-1 được tiết ra từ tế bào L ở hồi tràng và đại tràng, còn GIP được tiết từ tế bào K ở tá tràng .
Hai chất này từng được biết đến như peptid ức chế của dạ dày. Nồng độ GLP-1 trong tuần hoàn được kích thích bởi thức ăn giảm đi ở người bệnh ĐTĐ typ 2, trong khi nồng độ của GIP về cơ bản là bình thường. Như thế, các thuốc tác động lên incretin có thể cải thiện sự kiểm soát glucose huyết. Incretin bị chuyển hóa bởi dipeptidyl peptidase, vì vậy, nếu ức chế một cách chọn lọc men này làm tăng nồng độ incretin lưu thông.
Cả hai loại incretin đều có tính năng trên nhiều cơ quan của khung hình, nhất là trên tụy nội tiết, trên ruột và trên não. Vai trò chính của chúng là giúp điều hòa sự không thay đổi về nguồn năng lượng. Chúng kích thích tụy tiết insulin trải qua vai trò của glucose, làm chậm vơi dạ dày và ức chế sự ngon miệng. Các tính năng tích hợp này tạo nên hiệu quả có lợi về mặt điều hòa glucose máu, đặc biệt quan trọng sự trấn áp glucose máu sau ăn. Những nghiên cứu và điều tra sau này đã phát hiện thêm những công dụng khác của incretin như cải thiện sự nhạy cảm của tụy so với glucose, trên súc vật thí nghiệm còn thấy thôi thúc tăng sinh tế bào bêta và giảm quy trình chết của tế bào bêta tụy .
Ứng dụng incretin với bệnh ĐTĐ
Lợi ích của incretin trong thực hành thực tế lâm sàng bệnh ĐTĐ được quan tâm khi phát hiện công dụng làm hạ glucose máu ở bệnh nhân ĐTĐ typ 2. Thiếu sự phóng thích GLP-1 gây nên do thức ăn góp thêm phần làm tăng glucose máu rõ ở những bệnh nhân này trải qua sự giảm phân phối tương đối sự tiết insulin sau ăn, tiếp đó là kém ức chế glucagon, thiếu ức chế sự ngon miệng. GIP kích thích sinh tổng hợp và góp thêm phần quan trọng vào cung ứng chung của incretin. Khả năng trị liệu tiềm tàng của nó đã được chứng tỏ bằng sử dụng những chất tương tự như kháng với enzym dipentidyl pentidase 4 ( DPP-4 ). Tuy nhiên, GIP hoàn toàn có thể có khuynh hướng làm tăng glucagon sau ăn. Những hiệu quả ghi nhận này mở ra một hướng mới trong kế hoạch điều trị ĐTĐ typ 2 trải qua vai trò của hệ incretin .
Gần đây, nhiều chú ý được tập trung vào khả năng trị liệu tiềm tàng của GLP-1. Incretin tác dụng kích thích tiết insulin phụ thuộc vào sự hiện diện của glucose, GLP-1 chỉ làm tăng tiết insulin trong trường hợp có tăng glucose máu. Đây là lợi điểm đáng kể trong điều trị do cơ chế tác dụng trên, thuốc không gây hạ glucose máu.
Các loại incretin và công dụng
Người ta điều tra và nghiên cứu những loại thuốc nhằm mục đích nâng cao tính năng của incretin ở ĐTĐ typ 2 với 2 hướng : tìm chất giống với GLP-1 có năng lực kháng lại sự phân hủy bởi DPP-4 và tìm chất ức chế hoạt động giải trí của DPP-4, từ đó giúp lê dài thời hạn bán hủy làm tăng nồng độ incretin luân lưu trong máu .
Exendin là một peptide tương đương gần 50 % so với GLP-1 tự nhiên. Exendin có cấu trúc khác ở chuỗi amino acid, do đó, chúng có năng lực kháng DPP4. Phân tử này có năng lực hoạt hóa thụ thể GLP-1 và kháng lại sự phân hủy bởi DPP4 và những peptidase khác, do đó, chúng có thời hạn bán hủy lê dài khi lưu thông trong máu .
Một chất tương đồng tới 97% GLP-1 ở người có tác dụng kéo dài là liraglutide, trong đó GLP-1 được gắn với một acid béo. Chất này gắn vào các protein huyết tương, có thời gian bán hủy khoảng 12 giờ sau tiêm dưới da. Liraglutide có cơ chế kích thích tế bào beta tuyến tụy tăng tiết insulin và giảm tiết glucagon chỉ khi đường huyết tăng cao, do đó ít gây hạ đường huyết. Hợp chất này kháng được sự phân hủy do DPP4, thời gian bán hủy dài. Chúng duy trì hoạt động bình thường tại thụ thể GLP-1. Một ưu điểm khác trong điều trị của chất giống GLP-1 là thuốc gây giảm cân. Kết quả này là do tác dụng kết hợp chậm với dạ dày và tác dụng trung ương gây chán ăn và buồn nôn.
Sử dụng chất tương đương GLP-1 trước hoặc trong bữa ăn đều có tính năng làm giảm glucose máu sau ăn, cải tổ thực trạng trấn áp glucose mà không gây hạ glucose máu lâm sàng. Tuy vậy, GLP-1 có một số ít tính năng không mong ước trên hệ tiêu hóa ; làm tăng nhịp tim và huyết áp .
PGS.TS. Tạ Văn Bình
