Bướu máu là “ vết bớt ” phổ cập nhất của thời thơ ấu, đây là những khối u tế bào gốc lành tính, thường Open trên vùng da ở trẻ. Tuy vậy, bệnh cũng hoàn toàn có thể Open ở nội tạng hoặc những vị trí nguy hại như mắt, mũi, họng, … và dẫn đến tử trận nếu không phát hiện và điều trị sớm. Không ít bậc cha mẹ lo ngại, thậm chí còn sợ hãi, sợ hãi khi thấy con chào đời với bớt đỏ trên khung hình. Vậy bướu máu là bệnh gì ? Bệnh có nguy khốn không ? Làm thế nào để điều trị bướu máu ở trẻ ? Tất cả những thông tin đã có trong bài viết dưới đây với sự tư vấn của Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn VNVC.
Bướu máu là bệnh gì?
Bướu máu (u máu) là một bệnh lý mạch máu thường gặp ở trẻ, 59% xuất hiện khi mới sinh, 40% trong tháng đầu, 30% ở trẻ đẻ non cân nặng dưới 1,8kg. Bệnh được hình thành do các tế bào lót (nội mô) trong các mạch máu sinh sản nhanh chóng một cách bất thường. Bướu máu trông như một vết bớt đỏ, hơn 80% nằm ở vùng đầu, mặt và cổ, phần lớn ở ngoài da hoặc mô mỡ dưới da. Tuy nhiên, cũng có một số ít trường hợp bướu nằm ở nội tạng như: gan, phổi, ruột,… thậm chí cả ở não.
Bướu máu thường lớn rất nhanh vào thời gian trẻ từ trên 2-9 tháng tuổi, đây là quy trình tiến độ tăng trưởng của bướu. Sau đó, bướu tăng trưởng chậm dần và khởi đầu đi vào thời kỳ thoái hóa và chuyển dần thành bướu sợi, mỡ hoặc hòa lẫn vào mô mỡ thông thường. Sự thoái hóa là 50 % khi trẻ khoảng chừng 5 tuổi, 70 % khi trẻ 7 tuổi và thoái triển khi trẻ 10-12 tuổi. Đa số bướu máu nhỏ và “ lành tính ” nhưng 1 số ít có diện tích quy hoạnh khá lớn. Hiện nay, vẫn chưa có số liệu thống kê đúng mực tỷ suất nguy cơ tiềm ẩn do bướu máu ở trẻ nhỏ. Cho đến nay vẫn chưa xác lập được tại sao tỷ suất bé gái mắc bệnh gấp 3 – 5 lần bé nam. Các yếu tố rủi ro tiềm ẩn gồm trẻ thiếu tháng, thiếu cân và sinh đôi.
Nguyên nhân gây bệnh
Bướu máu là khối u lành tính, tăng trưởng do những tế bào lót ( nội mô ) trong những mạch máu sinh sản nhanh gọn một cách không bình thường. Đây không phải là bệnh di truyền, cũng không tương quan gì đến bệnh tật, thuốc men hay thức ăn của mẹ bầu trong lúc mang thai. Đến nay vẫn chưa xác lập rõ ràng được nguyên do Open bướu máu. Có nhiều giả thuyết gây nên bệnh như :
- Từ phôi thai, do di tích của trung bì phôi thai.
- Nhiễm virus gây u nhú trên người (Human Papillomavirus – HPV) do mẹ nhiễm HPV lúc mang thai và sinh con, gây mất kiểm soát điều hòa tăng sinh tế bào nội mạch của mạch máu.
- Nội tiết: nghiên cứu cho thấy ở trẻ u máu nồng độ của 17-Beta Estradiol cao.
- Heparin do các dưỡng bào tiết ra gây kích thích tế bào sợi và tế bào nội mạch tăng ở các trẻ u máu.
Phân loại bệnh bướu máu
Bệnh bướu máu ở trẻ nhỏ được phân loại thành 3 dạng lâm sàng như sau :
Bướu máu trong da (nông): Xuất hiện như một vết son hay một mảng màu đỏ tươi nổi hờ trên da bình thường, ấn xuống không mất màu.
Bướu máu dưới da (sâu): Thường là một vùng nổi gờ có màu sắc đỏ nhạt, nằm phía dưới của vùng da bình thường hay da xanh nhợt. Trong đa số trường hợp, u lan rộng và xâm lấn mô dưới da, cơ và có thể làm biến dạng cơ thể. Loại u này có thể xuất hiện cả ở các cơ quan nội tạng, hay trong não.
Bướu máu hỗn hợp: là loại phổ biến nhất (chiếm 75%), mang đặc điểm của 2 loại trên, thương tổn đơn lẻ hoặc nhiều u. Vị trí u máu có thể bất kỳ nhưng thường gặp ở vùng đầu, mặt, cổ (50-75%), kích thước thường dưới 3cm đường kính (60-80%).
Phân biệt bướu máu với dị dạng mạch
Bệnh bướu máu trẻ em cho đến nay vẫn hay bị nhầm lẫn với các dạng bệnh lý mạch máu khác như dị dạng mạch máu. Do đó, cần phân biệt rõ ràng 2 bệnh để có hướng điều trị thích hợp cũng như tiên lượng trước, sau điều trị.
Bướu máu là do tăng sinh tế bào nội mạch tiến triển qua 3 giai đoạn: tăng sinh, ổn định, thoái triển. Thường bệnh sẽ tự khỏi sau khi trẻ lớn.
Dị dạng mạch máu là kích cỡ thể tích mạch, độ chun giãn không thông thường, không có sự tăng sinh không bình thường của tế bào nội mạch, mạch lớn lên tỷ suất thuận với sự tăng trưởng của trẻ, tiến triển hoàn toàn có thể đơn thuần, phức tạp hoặc phối hợp. Dị dạng mạch hoàn toàn có thể là mao mạch, bạch mạch, tĩnh mạch, động mạch.
Triệu chứng bệnh bướu máu là gì?
Bướu máu là bệnh thường gặp ở da nên có tín hiệu nhận ra khá rõ ràng và bộc lộ dưới 3 Lever :
- Cấp độ nhẹ: Trên da có những vết thay đổi màu sắc, thường màu đỏ, đỏ tím hoặc phớt xanh. Ở giai đoạn này, chúng ít khi tạo thành khối u mà chỉ bằng phẳng như bớt ở trẻ sơ sinh;
- Cấp độ trung bình: Bướu máu phát triển thành một khối u thực sự, gồ lên hoặc đội da lên thành một khối có hình dạng, kích thước rõ ràng. Chúng vẫn mang màu sắc như cũ, màu của máu trong khối u;
- Cấp độ nặng: Giống như dạng trung bình nhưng có biểu hiện kèm theo khi khối u vỡ ra hoặc biến chứng. Nếu khối u trên da thì sẽ chảy máu, khối u ở sâu trong cơ thể thì sẽ vỡ ra, loét. Ngoài ra, bệnh nhi còn có những dấu hiệu đặc thù ở các cơ quan có khối u to lên, chèn ép vào nội tạng.
Các giai đoạn phát triển của bệnh bướu máu
Giai đoạn tăng sinh: Thường diễn ra trong 3 tháng, nhưng có khi diễn ra trong 6 tháng với bướu máu nông, 8-10 tháng với bướu máu sâu. Trong giai đoạn này, 80% bướu máu tăng gấp đôi kích thước; trong đó khoảng 5% phát triển ồ ạt, có thể đe dọa tính mạng, ảnh hưởng chức năng và thẩm mỹ của trẻ.
Giai đoạn không thay đổi : Sau quá trình tăng sinh, bướu máu từ từ không thay đổi cả size và tín hiệu lâm sàng, lê dài đến tháng thứ 18-20. Giai đoạn thoái triển : Thời gian đầu, màu da nhạt dần sau đó u máu dưới da xẹp dần, nhưng chậm hơn. Sự thoái triển này xảy ra đến 70-80 % những trường hợp sau 6 tuổi. Sự thoái triển của u máu dưới da thường chậm hơn u máu da. Khi trẻ được 12 đến 18 tháng tuổi, bướu hoàn toàn có thể mở màn chuyển sang màu hồng nhạt. Đây là một tín hiệu cho thấy chúng đang dần biến mất. Nếu bướu máu bị tổn thương hoàn toàn có thể gây chảy máu lê dài và nhiễm trùng thành vết loét nếu không vệ sinh thật sạch.
Bướu máu : vết bớt “ lành tính ” thông dụng thời thơ ấu, khoảng chừng 90 % bướu sẽ thoái triển khi trẻ 10-12 tuổi.
Biến chứng của bệnh bướu máu
Bướu máu tăng trưởng trong những năm đầu đời của trẻ, phần lớn tự teo đi khi trẻ lớn lên và tự khỏi, ít trường hợp u sống sót và tăng trưởng to. Bên cạnh đó, u máu thường nằm ngoài da nên cũng rất dễ phát hiện bệnh, giúp bác sĩ có giải pháp theo dõi, điều trị kịp thời, hiệu suất cao người bệnh. Tuy nhiên, cũng có 1 số ít trường hợp bướu máu không tự teo mà gây ra biến chứng. Về thực chất, bướu máu ở trẻ nhỏ ít nguy hại vì phần lớn là bướu máu da, chỉ 1 số ít ít trường hợp biến chứng bệnh bướu máu cơ quan khác hoàn toàn có thể gây nguy khốn, đó là :
- Bướu nằm ở hầu họng có thể gây khó thở khi bướu phát triển quá lớn. Bệnh nhi cũng bị khàn tiếng kéo dài, ho nhiều;
- Bướu ở thanh quản có thể khiến bệnh nhi ho ra máu nhiều và khó cầm do vị trí khối u ở sâu;
- Bướu ở tim có thể làm giảm lưu thông tuần hoàn qua tim do u máu chiếm chỗ, lâu dần có thể dẫn đến suy tim;
- Bướu ở trong cột sống dễ làm yếu xương;
- Bướu ở trong mắt có thể gây suy yếu thị lực;
- Bướu trong tai dễ gây suy giảm thính lực;
- Bướu có thể gây loét, chảy máu hoặc nhiễm trùng, hoại tử;
- Bướu mạch máu dẫn tới hội chứng Portwine stains (bớt màu rượu vang). Nếu bớt xuất hiện trên trán, mí mắt hoặc hai bên khuôn mặt dễ dẫn tới bệnh tăng nhãn áp, nếu không được điều trị có thể dẫn đến mù lòa.
- Bướu máu dẫn tới hội chứng Sturge Weber, đặc trưng bởi tình trạng tổn thương dị dạng mạch máu trên da kết hợp với bất thường mạch máu vùng mắt. Với các triệu chứng như: động kinh, liệt nửa người, cườm mắt và chậm phát triển thần kinh (55-92% trường hợp);
Chính những bộc lộ và biến chứng đó, xử trí bướu máu yên cầu sự phối hợp giữa nhiều chuyên khoa như mắt, tai mũi họng, thần kinh, phẫu thuật hàm mặt, nhi, da liễu …
Bướu máu ở trẻ dễ bị nhầm lẫn với bệnh dị dạng mạch máu, vì vậy Bố Mẹ không nên chủ quan với bệnh.
Chẩn đoán bệnh bướu máu ra sao?
Để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh, các bác sĩ chủ yếu dựa vào sự tiến triển của 3 giai đoạn qua theo dõi, thăm khám lâm sàng.
- Siêu âm có thể giúp chẩn đoán trong giai đoạn tăng sinh và các u máu lớn.
- Cộng hưởng từ hay chụp cắt lớp có thể giúp ích đối với các trường hợp u máu có biến chứng đe dọa đến tính mạng trẻ.
- Chụp mạch nên chỉ định khi cần nút mạch.
- Sinh thiết: Thường không cần thiết vì hỏi tiền sử bệnh nhân và các dấu hiệu có trên lâm sàng sẽ biết u máu hay dị dạng mạch.
Phương pháp điều trị bướu máu ở trẻ
Do đặc thù lành tính và biến mất tự nhiên của bướu máu nên 90 % trẻ không cần chữa trị gì. Việc điều trị trong quy trình tiến độ sớm chỉ vận dụng cho những bướu nằm ở vị trí đặc biệt quan trọng ảnh hưởng tác động đến những tính năng thông thường của trẻ như : thở, nhìn, siêu thị nhà hàng, đi vệ sinh. Trong một số ít trường hợp, bướu máu có biến chứng như chảy máu, loét, nhiễm trùng, hay ảnh hưởng tác động đến nghệ thuật và thẩm mỹ về sau cũng cần điều trị. Một số giải pháp được sử dụng để điều trị được vận dụng như :
- Laser (tia xạ, đốt) là biện pháp duy nhất cho các dị dạng mạch máu loại mao mạch (còn gọi là bớt rượu vang), thời điểm tốt nhất là từ 3-6 tháng tuổi bắt đầu điều trị mỗi 2 tháng.
- Uống thuốc: Hiện tại có 2 loại thuốc trẻ có thể dùng, thứ nhất là Corticoid uống, cần cân nhắc kỹ vì thuốc có nhiều tác dụng phụ, khoảng 1/3 trẻ có đáp ứng. Thuốc thứ 2 là Propranolol dùng với liều rất nhỏ 0.5-1 mg/kg/24h. Vì là thuốc tim mạch sẽ ảnh hưởng đến nhịp tim, phụ huynh tuyệt đối không được tự ý cho trẻ uống thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
- Phụ huynh không nên ngưng giữa chừng khi đang điều trị vì bướu dễ có hiện tượng dội ngược “rebound”, tức là tăng sinh trở lại nhiều hơn sau ngưng thuốc. Phụ huynh bắt buộc phải hỏi ý kiến bác sĩ thêm nếu muốn ngưng thuốc.
- Tiêm Corticoid: đạt được hiệu quả đáng kể và ít nguy hiểm hơn nhiều so với uống Corticoid, chích thuốc tại chỗ kèm theo dõi định kỳ là biện pháp hiệu quả cao, đặc biệt với bướu máu của tuyến mang tai.
- Phẫu thuật: Rất hiếm khi có chỉ định phẫu thuật, trừ khi bướu làm ảnh hưởng tới chức năng hoặc biến dạng nơi mang bướu, nhất là các bướu ở vùng mắt, ống tai, đường thở…
Bướu máu tuy lành tính nhưng vẫn có tỷ suất nhỏ dẫn đến nhiều biến chứng khó lường. Do đó, việc phát hiện, chẩn đoán sớm bệnh là rất thiết yếu để bảo vệ tính năng của những cơ quan cũng như thẩm mỹ và nghệ thuật, đem lại chất lượng đời sống tốt nhất sau này cho trẻ. Nếu phát hiện trẻ có bướu máu hay những vết bớt đậm màu trên da, cha mẹ nên sớm đưa bé đến bệnh viện để được kiểm tra, chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh kịp thời, hiệu suất cao. Tuyết Huỳnh
