Bò nhà hay bò nuôi là loại động vật móng guốc được thuần hóa phổ biến nhất. Chúng là đại diện hiện đại nổi bật của cận họ Bovinae, và là loài phổ biến nhất của chi Bò, thuộc loài Bos primigenius. Bò được chăn nuôi như gia súc để lấy thịt (thịt bò và thịt bê), như bò sữa để lấy Sữa và các sản phẩm hàng ngày khác, và như động vật cày kéo. Một số sản phẩm có nguồn gốc từ bò bao gồm da thuộc và phân dùng làm phân hữu cơ hay nhiên liệu. Ở một số quốc gia, như Ấn Độ, bò nắm giữ vai trò quan trọng trong tôn giáo. Khoảng 80 tổ tiên bò được thuần hóa ở đông nam Thổ Nhĩ Kỳ cách đây 10,500 năm,[1] hiện nay có khoảng 1.3 tỉ con bò trên thế giới.[2]
Bài chi tiết cụ thể : Bovini
Bò nhà ban đầu từng được xác định là 3 loài riêng biệt: Bos taurus, bò châu Âu “taurine” (bao gồm các kiểu giống với châu Phi và châu Á); Bos indicus, zebu; và loài tuyệt chủng Bos primigenius. Loài auroch là tổ tiên của bò zebu và taurine. Gần đây, người ta gộp chúng thành một loài, gồm các phân loài Bos primigenius taurus, Bos primigenius indicus và Bos primigenius primigenius.[3]
Vấn đề phức tạp là khả năng bò giao phối với các loài có quan hệ gần. Các cá thể lai vận thậm chí nhân giống tồn tại không chỉ giữa bò taurine và zebu (như bò sanga, Bos taurus africanus), mà còn giữa một hoặc cả hai nhóm này với các thành viên khác trong chi Bos – yaks (dzo[4]), banteng, và gaur. Các loài lai như beefalo thậm chí giữa bò taurine và với các loài của bison, ban đầu một số tác giả xem chúng là một phần của chi Bos.[5] Nguồn gốc lai của một số loại có thể không được rõ ràng – ví dụ, thử nghiệm gen của Dwarf Lulu, chỉ có loại bò taurine ở Nepal, được phát hiện là lai giữa bò taurine, zebu, và yak.[6] Tuy nhiên, bò nhà không được lai thành công với các loài trong phân họ Bò có quan hệ xa như trâu nước hoặc trâu châu Phi.
Aurochs bắt đầu phân bổ khắp châu Âu, Bắc Mỹ, và hầu hết châu Á. Trong thời hạn biểu lịch sử dân tộc, dải phân bổ của nó chỉ số lượng giới hạn ở châu Phi, và những thành viên gần đây được phát hiện chết ở Masovia, Ba Lan, vào khoảng chừng năm 1627. [ 7 ] Các nhà lai tạo đã nỗ lực Phục hồi lại bò có hình dạng tương tự như với auroch bằng những giải pháp thuần chủng bò nhà truyền thống lịch sử, tạo ra loại bò Heck .
Giải phẫu học[sửa|sửa mã nguồn]
Bò N’DamaBò có một dạ dày với 4 ngăn gồm dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ lá sách, và dạ túi khế, với dạ cỏ là ngăn lớn nhất. Dạ tổ ong là ngăn nhỏ nhất. Bò nhiều lúc ăn những vật thể sắt kẽm kim loại chúng tích tụ trong dạ tổ ong và việc kích thích từ những vật sắt kẽm kim loại gây ra những bệnh phần cứng. Chức năng chính của dạ lách sách là hấp thụ nước và chất dinh dưỡng từ thức ăn hoàn toàn có thể tiêu hóa. Dạ múi khế giống như dạ dày người, và đây là nguyên do tại sao nó được gọi là ” dạ dày thực sự ” .Bò là động vật hoang dã nhai lại nên hệ tiêu hóa của nó được cho phép sử dụng những loại thực phẩm khó tiêu hóa bằng cách nhai đi nhai lại thức ăn. Nhai lại được cho phép những vi sinh vật đặc biệt quan trọng trong dạ cỏ tiêu hóa thức ăn. Các vi sinh vật này có công dụng phân hủy cellulose và những carbohydrat khác thành những axit béo dễ bay hơn mà bò sử dụng nó làm nhiêu liệu trao đổi chất cơ bản. Các vi sinh vật trong dạ cỏ cũng tổng hợp những amino acid từ những nguồn nitơ không phải protein như urea và amonia. Vì những vi sinh vật này sinh sản trong dạ cỏ, những thế hệ già hơn chết đi và những tế bào của chúng liên tục trên con đường tiêu hóa. Các tế bào này sau đó một phần bị bò tiêu hóa, được cho phép tạo ra một nguồn protein chất lượng cao. Các đặc thù này được cho phép bò tăng trưởng mạnh trên cỏ và những loại thực vật khác .
Thời gian mang thai của bò là 9 tháng. Bò con mới sinh ra năng 25 đến 45 kg (55 đến 99 lb). Kỷ lục thế giới về bò nặng nhất là 1.740 kg (3.840 lb), được triển lãm ở Arezzo năm 1955.[8][cần dẫn nguồn] Bò tơ nặng nhất ở tuổi 8 ‘Old Ben’ đạt 2.140 kg (4.720 lb) năm 1910.[9][cần dẫn nguồn] Bò tơ thường bị lấy thị trước khi đạt đến cân nặng 750 kg (1.650 lb). Bò giống thường sống khoảng 15 năm (thỉnh thoảng đến 25 năm). Bò ghi kỷ lục già nhất sống được 48 năm 1993.
Một quan điểm sai lầm đáng tiếc về bò là chúng bị chọc tức giận bằng màu đỏ. Quan điểm này không đúng mực vì bò bị mù màu đỏ-lục. [ 10 ] [ 11 ] Có hai loại thụ màu trong những tế bào hình nón trong võng mạc của chúng, bò có hai màu gốc, cũng như hầu hết những động vật hoang dã có vú khác bộ linh trưởng khác. [ 12 ] [ 13 ] những giống bò nhà nhìn chung tính hiền, chúng sống hòa thuận với nhau và với những loài vật nuôi khác .
Thịt bò là loại thực phẩm có giá cao, bên cạnh bộ phận khác của bò cũng làm thực phẩm như máu, gan, thận, tim và đuôi bò. Bò còn cho sữa và bò sữa được tạo ra chỉ với mục tiêu tạo một lượng lớn sữa Giao hàng cho nhu yếu của con người. Nuôi bò ngày này là một ngành công nghiệp chiếm hàng tỷ đô trên toàn thế giới. Thương mại quốc tế về thịt bò năm 2000 khoảng chừng hơn 30 tỉ và chỉ chiếm 23 % sản lượng thịt bò quốc tế. [ 14 ] Sản lượng sữa, cũng dùng làm phô mai, bơ, yogurt, và những mẫu sản phẩm từ sữa khác, hoàn toàn có thể so sánh với tỷ trọng kinh tế tài chính của thịt bò, và phân phối một phần thực phẩm quan trọng cho nhiều người dân trên quốc tế. Bò còn cho da làm giày, ghế, quần áo là những mẫu sản phẩm khác từ bò .Ở một số ít vương quốc, bò còn được nuôi để lấy sức kéo ( kéo xe chở sản phẩm & hàng hóa, kéo cày, kéo bừa … )
Trong văn hóa truyền thống[sửa|sửa mã nguồn]
Một con bò nhà
Trong văn hóa đại chúng, hình tượng con bò được khắc họa trong nhiều nền văn minh lớn và gắn liền với tín ngưỡng thờ phượng xuất phát từ sự gần gũi và vai trò to lớn của bò trong đời sống của loài người. Nhiều dân tộc sùng kính và tôn thờ con bò, nâng hình ảnh con bò lên vị trí Thần Bò và thờ phụng nó là điển hình là ở Ấn Độ người ta thờ con Bò trắng, người Do Thái thờ con Bê Vàng, người Ai Cập thờ con bò…
Trong văn hóa truyền thống phương Tây, bò được đề cập qua nhiều câu truyện truyền thuyết thần thoại của Hi Lạp và bò là một con vật trong 12 cung Hoàng Đạo, ứng với cung Kim Ngưu và cũng là một trong những con vật được nhắc đến trong Kinh Thánh. Trong văn hóa truyền thống Á Đông, bò cũng là động vật hoang dã nằm trong lục súc, tuy nhiên nó bị lép vế nhiều hơn so với hình ảnh con trâu và nhiều khi là hình ảnh ví von cho sự ngờ nghệch .
Newscientist.com. Truy cập 26 tháng 12 năm 2006.
