( GDVN ) – Hiểu nôm na muốn biết “ Bản thể Việt ”, thì phải biết “ chất thể Việt ” – tức là bản thân con người – và “ hình thể Việt ” tức là tư duy, tính cách, phong tục …Bản thể Việt là gì ? Người viết cứ do dự với câu hỏi này sau khi đọc bài viết với tít bài hơi “ quậy ” trên mạng xã hội mà một nhà báo dẫn lại trên trang cá thể của mình. [ 1 ]
Vì là dân ngoại ngạch, kiến thức và kỹ năng triết học nông cạn nên người viết không có dự tính bàn luận về góc nhìn triết học của “ bản thể ” mà chỉ sử dụng khái niệm này như là cầu nối cho vài suy luận, trước hết để mình hiểu mình, sau nữa là để bạn đọc chăm sóc yếu tố này cùng mạn đàm .
Xin lược ghi một vài khái niệm đã được công bố:
– Trong đạo Bà la môn, Atman là khái niệm đặc biệt quan trọng quan trọng, thuật ngữ này được dịch sang tiếng Việt là Bản thể, Bản ngã, hoặc Tự Ngã .
– Bản thể chỉ rõ thực ra của vấn đề, đối tượng người dùng mà chỉ có lí trí mới hiểu được .
– Trong tiếng Anh thuật ngữ “ Indentity ” được dịch sang tiếng Việt là “ Bản thể hoặc Danh tính ”, là tiêu chuẩn giúp phân biệt “ sự giống nhau ” của “ vật mang ” – tức là một đối tượng người dùng đơn cử nào đó, ( 1 số ít tác giả còn sử dụng những thuật ngữ tiếng Anh khác như “ substance ; being ” với cùng nghĩa là “ Bản thể ) .
 |
– Trong tiếng Hy Lạp, thuật ngữ “ Ousia ” vừa có nghĩa là “ bản thể ”, cũng còn có nghĩa là “ sống sót, thực chất ” …
“ Bản thể ” là khái niệm triết học được bàn luận từ thời Aristote ( 384 – 322 trước công nguyên ), cho tới tận ngày hôm nay những triết gia vẫn mong ước tìm hiểu và khám phá, tăng trưởng .
Aristote cho rằng bản thể như là cái được hợp thành từ “ vật liệu ” ( vật chất ) và “ mô thức ” ( nhận thức, lý luận, khung tham chiếu hay lăng kính nhìn nhận quốc tế ) .
Một bản thể phải mang toàn vẹn cả “ hình thể ” và “ chất thể ”, thiếu một trong hai yếu tố không gọi là bản thể .
Trong phác họa này “ chất thể ” đóng vai trò “ vật liệu ” còn “ hình thể ” đóng vai trò “ mô thức ” .
Bản thể giúp nhận ra sự sống sót của “ vật mang ” – tức là thành viên – trong sự độc lạ về thuộc tính với những “ vật mang ” khác dù chúng có rất nhiều điểm giống nhau .
Hiểu nôm na muốn biết “ Bản thể Việt ”, thì phải biết “ chất thể Việt ” – tức là bản thân con người – và “ hình thể Việt ” tức là tư duy, tính cách, thói quen, phong tục, tập quán, tín ngưỡng, …
Có thể minh họa một cách đơn thuần thế này : Hai người sinh đôi có rất nhiều nét giống nhau về “ chất thể ” như khuôn mặt, màu mắt, màu tóc, …, dù họ có ăn mặc, trang điểm trọn vẹn như nhau thì vẫn trọn vẹn khác nhau về “ hình thể ” tức là tâm ý, tính cách, thói quen, …, đó là hai “ người ” trọn vẹn khác nhau chứ không phải một người .
Như vậy trong tự nhiên không hề có cái gọi là sự “ như nhau với nhau ” giữa những “ vật mang ” dù chúng cùng “ đứng ” trong một tập hợp mà ta gọi là “ đối tượng người dùng ” .
Đôi khi có sự nhầm lẫn giữa “ bản thể ” và “ truyền thống ”, ví dụ điển hình khi nói “ Giữ gìn truyền thống văn hóa truyền thống Việt ” là người ta tưởng tượng một cách sai lầm đáng tiếc rằng đó là cái gì đó đặc trưng, không giống ai và là cái duy nhất để phân biệt người Việt với người quốc tế .
Thực ra “ truyền thống văn hóa truyền thống Việt ” do người Việt ( trong nước ) nghĩ khác với cách nghĩ của người quốc tế, cũng khác với “ truyền thống văn hóa truyền thống Việt ” do người gốc Việt định cư ở quốc tế nghĩ .
Ẩm thực là một phạm trù của “ truyền thống văn hóa truyền thống ”, người TP. Hà Nội ăn phở yên cầu nước phở phải thật trong, gia vị cho vào nồi nước phở truyền thống cuội nguồn bắt buộc phải là thảo quả, quế chi, hoa hồi và một chút ít sá sùng, trên bát phở chỉ có một chút ít hành chẻ và rau mùi .
Phở TP.HN không cho ngò gai ( mùi tàu ) hoặc thêm giá đỗ .
Thế giới xem phở là một trong những nét đặc trưng của văn hóa truyền thống siêu thị nhà hàng Việt, thế nhưng người Việt ở miền Trung lại xem nét đặc trưng quê nhà mình là mì Quảng hay bún bò Huế, người Hồ Chí Minh thích hủ tiếu, sủi cảo, cafe vỉa hè, …
Sau mấy nghìn năm lịch sử dân tộc, bản thể Việt có gì biến hóa ?
Nếu sống sót những “ vật mang ” ( thành viên ) giống nhau tuyệt đối về hình thể và chất thể thì chúng cùng là một đối tượng người dùng, tức là như nhau bản thể .
Như vậy muốn xác lập bản thể Việt, phải tìm được những đặc trưng của những thành viên thuộc hội đồng .
Để tìm hiểu và khám phá “ Bản thể Việt ” cần phải tôn trọng nó như một thứ sống sót ngoài ý muốn chủ quan, bộ não chỉ làm trách nhiệm “ phản ánh ” cái thực tại đó chứ không phải là “ diễn giải ” nó .
Bản thể không phải là không bao giờ thay đổi, có người cho rằng : “ Triệu năm trước, triệu năm sau mặt trời vẫn thế, vẫn là “ bản thể mặt trời ” ” .
Nói thế không đúng chuẩn bởi mặt trời chỉ có “ chất thể ” mà không có “ hình thể ”, ngay cả chất thể mặt trời cũng biến hóa theo thời hạn .
Dù có là mặt trời thì cũng đến lúc lụi tàn, không còn phát ra nguồn năng lượng nuôi sống muôn loài, thậm chí còn chưa kịp lụi tàn có khi nó đã bị hố đen nuốt chửng .
Nhìn vào mỗi nhóm thành viên trong hội đồng người Việt ngày này, về “ chất thể ” thấy có nhiều điều khác so với thời phong kiến, thực dân đô hộ .
Chẳng hạn địa chủ thời nay giàu gấp trăm, nghìn lần so với địa chủ rất lâu rồi ; Giáo sư, phó giáo sư, tiến sỹ thời nay chỉ trong một năm xét phong – công nhận nhiều bằng khối năm xưa cộng lại, …
Về “ hình thể ”, lấy vài nhóm “ vật mang ”, ví dụ điển hình quan chức, tri thức làm ví dụ, với hai nhóm này đặc tính “ tham ” phần đông chưa hề biến hóa, thời xưa “ tham ” thế nào, ngày này “ tham ” … vẫn thế .
Làm đến thiếu tướng công an như ông Nguyễn Thanh Hóa, chịu nghĩa vụ và trách nhiệm chỉ huy Cục Phòng chống tội phạm công nghệ cao những vẫn “ bảo kê ” cho doanh nghiệp tư nhân tổ chức triển khai đánh bạc qua mạng nhằm mục đích kiếm lời .
Báo chí đưa tin ngôi nhà mà ông Hóa đang xây có giá khoảng chừng 20 tỷ đồng, [ 2 ] hoặc “ vị nguyên cục trưởng này sẽ được chia khoảng chừng 20 % doanh thu từ số tiền Dương được hưởng ”. [ 3 ]
Gần đây khi ánh sáng từ chiếc “ lò đốt củi ” phát ra, người ta mới thấy không ít ông / bà Bí thư, quản trị tỉnh “ bảo kê ” cho con cháu, em út chiếm ghế nơi công đường, “ tham ghế ” chưa đủ, 1 số ít còn “ tham ” thêm bồ nhí, con riêng, …
Tham quyền, cố vị trong hàng ngũ quan là điều có từ thời xưa, thời nay số quan từ chức khi có sai phạm do mình gây ra hay trong nghành mình đảm nhiệm đếm chưa kín hai bàn tay .
Nói như một số ít dân biểu thì quan trường nước Việt thời văn minh chưa có “ Văn hóa từ chức ” .
Hình như có người xem sự sửa chữa thay thế cụm từ “ vạn tuế ” bằng “ muôn năm ” là chuyện đương nhiên .
Trí thức là những tầng lớp cao hơn “ dân thường ” xét về góc nhìn học vấn, hoàn toàn có thể họ không làm quan nhưng họ là đối tượng người tiêu dùng dễ trở thành quan hơn dân nên thuộc tính “ tham ” của nhóm này cũng giống của quan hơn của dân .
Chuyện phong giáo sư, phó giáo sư gần đây được gọi là “ chuyến tàu vét ” hay cái gọi là “ tiến sỹ rởm, thạc sĩ rởm ” chỉ là một trong vô số “ thuộc tính tham ” của không ít “ tri thức ” .
Nói chuyện đua nhau làm “ giáo sư, tiến sỹ ” bắt nguồn từ thói háo danh không sai nhưng chưa đúng thực chất, nguồn gốc sâu xa của hiện tượng kỳ lạ này chính là thuộc tính “ tham ” vốn được truyền đi truyền lại đời này qua đời khác .
Bên cạnh câu thành ngữ “ hiền quá hóa đần ” hay “ tham thì thâm ” cũng còn câu ít người chú ý là “ tham quá hóa ngu ” .
Nếu không “ hóa ngu ” thì vì sao “ Học 8 ngày lấy bằng tiến sỹ ” ( Nld. com.vn ) hoặc “ Lấy bằng tiến sỹ trong … 10 ngày ” ( Tuoitre. vn ) mà lại còn vác bằng đến nhu yếu Trung tâm Công nhận văn bằng – Cục Quản lý chất lượng – Bộ Giáo dục và Đào tạo xác nhận để “ lòi ” ra cái bản mặt “ rởm ” !
Thuộc tính “ tham ” biểu lộ rõ ở “ Quan tham ” nhưng không có nghĩa là dân không tham bởi quan từ dân mà ra .
Người Việt gọi chính mình là “ dân gian ”. Dân giờ đây có “ gian ” như thời xưa ?
Nói “ có gian ” e là hơi cực đoan, nói “ khoảng trống ” e bị gọi là … đần, thế nên chính “ dân gian ” mới nghĩ cách vấn đáp “ hơi gian ” là “ không có ” .
Không là không, có là có, làm thế nào vừa không lại vừa có ?
Có thể quý vị bực mình, cho rằng nói thế khác nào lý luận kiểu “Chí Vũ Đại”, không có tức là không có chứ còn gì mà lý với chả luận?
Xin kể câu truyện này :
Trong bàn nhậu, một nhân viên cấp dưới thân cận hỏi : “ Thủ trưởng có thích “ chân dài ” không ” ?
Thủ trưởng vấn đáp : “ Không thích ” .
Có điều sau từ “ không ” thủ trường nghỉ lấy hơi một lúc rồi mới nói từ “ thích ”, thế nên anh nhân viên cấp dưới hiểu ngay ý thủ trưởng và cũng biết mình phải làm gì ! Dù có ghi âm lại, đố ai dám Kết luận thủ trưởng “ gian ” !
Đấy là nói về “ bề trên ”, thế còn “ bề dưới ” thì sao ?
Sắn ( củ mì ) sấy bằng lưu huỳnh biến thành vị thuốc bắc ( Hoài sơn ), lòng lợn thối biến thành đặc sản nổi tiếng, tôm bơm nước, rau hai luống, trụ trì ở chùa uống rượu, ăn tiết canh, …, thượng vàng, hạ cám cái gì cũng có đồ rởm lẫn lộn. Vậy nên thuộc tính “ gian ” của dân có lẽ rằng vẫn còn sống nhiều năm nữa .
Thế còn chuyện “ mưu trí, siêng năng, chịu khó ” ?
Người Việt thú vị chuyện Trạng Quỳnh thắng sứ Tàu khi thi vẽ con vật trong ba hồi trống, chỉ cần một hồi trống Quỳnh vẽ xong 10 con giun .
Đấy là mưu trí hay khôn lỏi, phát minh sáng tạo hay mẹo vặt ?
Sống cả ngàn năm dưới ách đô hộ của người Tàu, phân biệt mười mươi thực chất thâm trầm của họ tuy nhiên lại chẳng học tập được gì, khi nào cũng bị bắt nạt, bị lừa gạt .
Đến tận thời nay, bị thương lái Tàu lừa mua hoa thanh long, đỉa, râu ngô, cau non, dứa xanh, … mà vẫn không tirnh ngộ, vẫn để “ hướng dẫn viên du lịch chui ” người Tàu bêu xấu quê nhà quốc gia mình, vẫn tin “ lời thâm của … bạn tốt ” …
Thế có gọi là mưu trí ?
Sang đến thế kỷ 21, tình hình “ ỷ lại ” của địa phương vào TW gần như không đổi .
Năm năm nay, chỉ 13 tỉnh thành phố có điều tiết về ngân sách TW, nghĩa là gần 80 % số địa phương không hề tự nuôi mình .
Tỉnh Thanh Hóa có năm phải trợ cấp bổ trợ 6.503 tỉ đồng ( bằng 40 % tổng chi trong năm ), Nghệ An nhận trợ cấp 5.138 tỉ đồng ( bằng 37,5 % tổng chi cả năm ) .
Nhận tiền “ điều tiết ” từ ngân sách, nói theo ngôn từ tầm trung là “ ăn xin ” .
Cả một tỉnh hết năm này qua năm khác “ ăn xin ”, thế nhưng quan và dân đều không biết ngượng khi khoản “ điều tiết ” ấy chính là mồ hôi, sức lao động của người khác .
Không ít nơi hễ bão lụt, thiên tai xảy ra, điều tiên phong nghĩ đến là xin cứu trợ, từ quan đến dân đều xem “ cứu trợ ” là điều hiển nhiên, thậm chí còn còn có tư tưởng “ tội gì mà không xin cứu trợ ”, khai khống thiệt hại để xin cứu trợ !
Thế có phải là cần mẫn, chịu khó ?
Đầu tư công sức của con người, tiền của cho một nhóm học viên tham gia những kỳ thi Olympic quốc tế, mục tiêu sau cuối là giành phần thưởng ;
Thi đua, ý tưởng sáng tạo kiểu gì cũng phải 99 % đỗ tốt nghiệp trung học phổ thông, bỏ mặc nền giáo dục suốt hơn nửa thế kỷ “ chuột chạy cùng sào ” .
Đoạt giải nhì bóng đá U23 châu Á là ầm ĩ cả tuần liền khắp cả nước từ Bắc vào Nam, khiến quốc tế phải “ mắt tròn, mắt dẹt ”, …
Thế là sĩ diện hay lịch sự ?
Tất cả những điều nêu trên có phải chỉ là riêng biệt, có phải chỉ thuộc về “ một bộ phận không nhỏ ” ?
Nếu không là riêng biệt thì có phải đó là “ chất thể ” và “ hình thể ” hình thành nên “ bản thể Việt ” ?
Vấn đề là “ bản thể ” không phải là “ bất khả biến ”, vậy nên muốn biến hóa, phải đứng ngoài mà nhìn vào, theo đó xã hội và văn hóa truyền thống hội đồng vừa là “ hiện thực khách quan ” vừa là “ thực tại chủ quan ” .
Một khi coi xã hội là hiện thực khách quan thì “ xã hội ” sẽ lao lý hành vi của những thành viên, con người tốt hay xấu, mưu trí hay ngu đần là do họ sống trong xã hội như thế nào .
Nếu coi xã hội và văn hóa truyền thống là “ hiện thực khách quan ” mà lại sử dụng những quy luật của “ thực tại chủ quan ” để nghiên cứu và điều tra là phi khoa học .
Chẳng hạn có quan điểm cho rằng cuộc chiến tranh giữa những vương quốc, giữa những chủng tộc nhất định sẽ chấm hết, quốc tế sẽ đại đồng, đó là dựa vào cái “ thực tại chủ quan ” mà Kết luận .
Nếu xem xét bằng Vật lý học, trong một hệ cô lập, trạng thái nhiệt là không biến hóa, nếu trạng thái nhiệt ở chỗ này giảm thì ở chỗ khác sẽ tăng, ở chỗ “ lạnh ” hoạt động của những thành phần sẽ bớt “ hỗn loạn ” hơn chỗ “ nóng ” .
Vận dụng vào xã hội thì trạng thái nóng ( bộc lộ của cuộc chiến tranh ) không xảy ra ở nơi này tất sẽ xảy ra ở nơi khác chừng nào toàn cầu vẫn còn “ cô lập ” trong thiên hà .
Chỉ khi nào loài người tiếp xúc với những nền văn minh khác ngoài toàn cầu thì sự không thay đổi mới có năng lực hình thành, mới hoàn toàn có thể tạo nên cái gọi là “ quốc tế đại đồng ” .
Có thể dẫn thêm ví dụ thế này :
Cuộc chiến chống tham nhũng hiện tại có thực trạng “ trên nóng, dưới lạnh ” .
Khi chống tham nhũng vẫn là nghĩa vụ và trách nhiệm của những cơ quan Kiểm tra, Thanh tra, Công an, Kiểm sát, … mà chưa là sự nghiệp của toàn dân thì đó chính là một “ vật thể cô lập ”, khi đã là “ cô lập ” thì chỗ này “ nóng ”, chỗ khác tất sẽ “ lạnh ” .
Chỉ khi nào đại chiến ấy không còn “ cô lập ” nữa, khi gia tài quan chức công khai minh bạch cho toàn dân được biết chứ không chỉ trong khoanh vùng phạm vi cơ quan thì mới hết được “ trên nóng, dưới lạnh ” .
Khi xem xét xã hội theo hướng là “ thực tại chủ quan ” thì nghĩa vụ và trách nhiệm giáo dục, dẫn dắt của bộ phận đứng đầu hay cá thể đứng đầu có vai trò quyết định hành động .
Khi “ phụ mẫu ” mà tham ăn, mà ngu dốt thì chắc như đinh “ con nhà tông ” là dân đen “ không giống lông cũng giống cánh ” .
Vậy nên muốn đổi khác “ bản thể Việt ” cần có hiểu biết về khoa học ( tự nhiên ) kèm theo một tư duy nhân bản .
Điều này hoàn toàn có thể khó trong một quy trình tiến độ lịch sử vẻ vang nào đó tuy nhiên không phải là vĩnh viễn .
Tài liệu tham khảo:
[1] https://www.yeuchua.net/2018/03/uc-phat-i-ai.html
[ 2 ] https://thanhnien.vn/thoi-su/vo-chong-ong-nguyen-thanh-hoa-xay-nha-sai-phep-941024.html
[ 3 ] https://tuoitre.vn/he-lo-hop-dong-bao-ke-danh-bac-ngan-ti-cua-tuong-cong-an-20180313081622222.htm
Xuân Dương
