BNEWS
Là quốc gia ven bờ Thái Bình dương, Việt Nam chịu ảnh hưởng bởi những tác nhân thời tiết đến toàn bộ khu vực rộng lớn này, điển hình là hiện tượng El Nino và La Nina.
Năm 2019 là năm hiện tượng El Nino diễn ra khiến nhiệt độ nhiều nơi trên Trái Đất cao kỷ lục. Còn sang năm 2020, Trái Đất lại đang hứng chịu La Nina.
Hiểu thế nào về hiện tượng La Nina và El Nino?
El Nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8 – 12 tháng, hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 – 4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.
La Nina là hiện tượng lớp nước biển bề mặt ở khu vực nói trên lạnh đi dị thường, xảy ra với chu kỳ tương tự hoặc thưa hơn El Nino. Hiện tượng La Nina có thể xuất hiện ngay khi hiện tượng El Nino suy yếu, nhưng có khi không phải như vậy.
ENSO là chữ viết tắt của các từ ghép El Nino Southern Oscillation (El Nino – Dao động Nam) để chỉ cả 2 hai hiện tượng El Nino và La Nina và có liên quan với dao động của khí áp giữa 2 bờ phía Đông Thái Bình Dương với phía Tây Thái Bình Dương – Đông Ấn Độ Dương (Được gọi là Dao động Nam) để phân biệt với dao động khí áp ở Bắc Đại Tây Dương).
Thuật ngữ El Nino trong tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “Chúa hài đồng”, cách gọi này được đặt tên cho hiện tượng kỳ lạ xảy ra ở khu vực biển các nước Peru và Chile đó vào thời kỳ mùa đông có những năm nước biển ở khu vực này ấm lên, mưa nhiều, sinh vật phù du phát triển dẫn đến tôm cá khu vực này xuất hiện nhiều, trái với quy luật tự nhiên, hiện tượng này thường có chu kỳ từ 3 đến 10 năm, và xuất hiện trước ngày lễ Giáng sinh của năm đó, vì vậy mới có thuật ngữ El Nino – Chúa hài đồng.
Ngược lại với hiện tượng El Nino là hiện tượng La Nina, nhiều năm, nước biển khu vực trên trở nên lạnh đi, tôm cá ít hơn mọi năm và thuật ngữ La Nina được dùng để đặt tên cho hiện tượng này.
Hiện tượng La Nina và El Nino gây biến động thời tiết như thế nào?
Hiện tượng El Nino và La Nina biểu lộ sự dịch chuyển dị thường trong mạng lưới hệ thống khí quyển – đại dương với quy mô thời hạn giữa những năm, có tính chu kỳ luân hồi hoặc chuẩn chu kỳ luân hồi .Chu kỳ hoạt động giải trí của hiện tượng kỳ lạ El Nino từ 2 đến 7 năm, có khi trên 10 năm. Thời gian Open trung bình của một hiện tượng kỳ lạ El Nino là 11 tháng, dài nhất 18 tháng ( El Nino 1982 – 1983 ) .Hiện tượng La Nina thường mở màn hình thành từ tháng Ba đến tháng Sáu hằng năm, và gây tác động ảnh hưởng mạnh nhất vào cuối năm cho tới tháng hai năm sau .Chu kỳ của hiện tượng kỳ lạ La Nina thường lê dài hơn chu kỳ luân hồi của hiện tượng kỳ lạ El Nino. Thời gian trung bình của một lần Open hiện tượng kỳ lạ La Nina là 14 tháng, nhiều nhất 24 tháng .
Hoạt động của El Nino
Dưới áp lực đè nén của gió tín phong ( hay còn gọi là gió mậu dịch là gió thổi liên tục trong những miền Cận Xích đạo. Gió mậu dịch thổi từ những miền áp cao ở những vĩ độ ngựa về vùng áp thấp xung quanh xích đạo ) lên mặt đại dương mà mực nước biển ở khu vực phía Tây Thái Bình Dương cao hơn phía Đông 30 – 70 cm, khi gió tín phong suy yếu dẫn đến lượng nước trồi suy giảm, dòng nước ấm từ vùng bể nóng Tây Thái Bình Dương nhanh gọn dồn về phía Đông làm cho biển khu vực này nóng lên dị thường .Do nhiệt độ bề mặt biển cao, lượng ẩm nhiều, gây mưa lớn cho khu vực phía Đông, lượng sinh vật phù du trong nước biển tăng trưởng mạnh do điều kiện kèm theo nước ấm kéo theo lượng tôm cá nhiều cho khu vực Peru, Chile .Do sự di dời của lớp nước ấm mặt phẳng, dẫn đến lớp nêm nhiệt ở bờ Tây mỏng mảnh đi, nhiệt độ bề mặt biển ở đây lạnh đi dị thường dẫn đến ít mưa cho khu vực phía Tây Thái Bình Dương trong pha El Nino .
Hoạt động của La Nina
Khi gió tín phong mạnh lên, áp lực gió lên bề mặt tăng lên, hiện tượng nước trồi sẽ làm nhiệt độ bề mặt biển phía Đông lạnh đi dị thường, dòng chảy hướng Đông, do gió tín phong tạo ra sẽ đưa lượng nước ấm bề mặt dồn về phía Tây, lớp nêm nhiệt ở phía Tây dày lên, hoàn lưu Walker mạnh dần lên, nhiệt độ bề mặt biển cao hình thành dòng thăng ở phía Tây Thái Bình Dương gây mưa cho khu vực này, còn ở phía Đông, nước trồi mạnh làm bề mặt biển lạnh đi dẫn đến ít mưa, lượng sinh vật phù du suy giảm, tôm cá ít đi, tạo ra pha La Nina ngược lại với El Nino.
Sự chênh lệch khí áp giữa Đông (cao) và Tây (thấp) và nhiệt độ giữa (Đông) thấp và Tây (cao) trên khu vực xích đạo Thái Bình Dương dẫn đến chuyển động ngược chiều của không khí ở tầng thấp (gió Đông) trên cao (gió Tây); chuyển động giáng phía Đông và chuyển động thăng phía Tây tạo thành một hoàn lưu khép kin gọi là hoàn lưu Walker.
Những tác động của ENSO (Hiện tượng El Nino và La Nina)
ENSO chính là hệ quả của tương tác biển – khí quyển, sự dịch chuyển qua lại của vùng biển ấm và dịch chuyển vùng mưa trong hoàn lưu Walker đều tác động đến điều kiện thời tiết, khí hậu ở các quốc gia bị ảnh hưởng.
Đối với các quốc gia Tây Thái Bình Dương như: Việt Nam, Philipin, Malaixia, Indonexia, Thái Lan, Lào, Australia, vào thời kì El Nino, thường xảy ra các hiện tượng hạn hán, nắng nóng kéo dài do vùng mưa trong hoàn lưu Walker dịch chuyển sang phía Đông Thái Bình Dương, ngược lại vào thời kỳ La Nina, khi vùng nước ấm và vùng mưa dịch chuyển về khu vực phía Tây thường gây ra mưa lớn, và ngập lụt ở các quốc gia trên.
Sự dịch chuyển vùng nước ấm sẽ làm thay đổi tần suất bão ở các trung tâm bão Đông và Tây Thái Bình Dương.
Vào thời kỳ El Nino vùng biển phía Đông ấm lên dị thường, tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho bão hình thành và tăng trưởng, ngược lại El Nino làm cho khu vực biển ở Tây Thái Bình Dương lạnh đi dẫn bão ít Open hơn so với trung bình năm .Vào thời kỳ La Nina, điều ngược lại xảy ra, khu vực Tây Thái Bình Dương biển ấm lên, tạo điều kiện kèm theo cho bão hình thành và tăng trưởng, trong những năm có La Nina, bão thường Open nhiều hơn và có cường độ mạnh hơn, và trong năm La Nina, vùng Đông Thái Bình Dương ít bão hơn những năm không Open hiện tượng kỳ lạ này .
Nhận định xu thế khí tượng thủy văn từ tháng 11/2020 đến tháng 4/2021 (Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thuỷ văn Quốc gia)
Hiện tượng ENSO
Xu thế nhiệt độ mặt nước biển liên tục lạnh đi và hiện tượng kỳ lạ La Nina đã Open ; dự báo hiện tượng kỳ lạ La Nina sẽ liên tục duy trì từ nay cho tới những tháng đầu năm 2021 .
Bão/Áp thấp nhiệt đới và các hiện tượng thời tiết nguy hiểm
Dự báo từ nay cho tới hết năm 2020, số lượng bão và Áp thấp nhiệt đới gió mùa trên khu vực Biển Đông còn có năng lực Open khoảng chừng 04-06 cơn, trong đó có khoảng chừng 02-04 cơn ảnh hưởng tác động trực tiếp đến đất liền nước ta, tập trung chuyên sâu nhiều ở khu vực Trung Bộ và phía Nam .Tiếp tục đề phòng gió mạnh trên biển do ảnh hưởng tác động không khí lạnh trên khu vực phía Bắc và Giữa Biển Đông vào những tháng chính của mùa đông năm 2020 – 2021 .Đề phòng những đợt mưa lớn dồn dập và lê dài ở khu vực Miền Trung trong nửa cuối tháng 10 và tháng 11/2020, đặc biệt quan trọng khu vực Trung và Nam Trung Bộ .Trong những tháng mùa khô tại khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ nhiều năng lực Open những đợt mưa trái mùa .
Nhiệt độ
Tháng 11 tại khu vực Bắc Bộ và khu vực từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế thấp hơn từ 0,5 – 1,00 C, những khu vực khác thông dụng giao động so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ .Tháng 12/2020 và tháng 3/2021 khu vực từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế thấp hơn từ 0,5 – 1,00 C, khu vực khác phổ cập xê dịch so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ .Từ tháng 1, 2 và 4/2021 trên khoanh vùng phạm vi toàn nước nhiệt độ thông dụng xê dịch so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ .Các đợt rét đậm, rét hại tập trung chuyên sâu trong thời kỳ từ nửa cuối tháng 12/2020 đến tháng 02/2021, mỗi đợt có năng lực lê dài từ 7-10 ngày và hoàn toàn có thể lê dài hơn ở những tỉnh vùng vùng núi phía Bắc. Đề phòng những hiện tượng kỳ lạ băng giá và sương muối trong những tháng chính của mùa Đông 2020 – 2021 .
Lượng mưa
– Khu vực Bắc Bộ
Tháng 11/2020 khu vực Tây Bắc và Việt Bắc tổng lượng mưa thông dụng thấp hơn từ 10-30 %, khu vực Đông Bắc và Đồng bằng Bắc Bộ phổ cập giao động so với trung bình nhiều năm .Tháng 12/2020 – 02/2021, tổng lượng mưa tháng phổ cập từ 10-30 mm có nơi trên 40 mm .Tháng 3-4 / 2021, tổng lượng mưa thông dụng xê dịch so với Trung bình nhiều năm .- Khu vực Trung BộTháng 11/2020 từ Thanh Hóa đến Quảng Bình tổng lượng mưa xê dịch, từ Quảng Trị đến Bình Thuận Tổng lượng mưa cao hơn từ 20-50 % so với Trung bình nhiều năm cùng thời kỳ .Tháng 12/2020 tổng lượng mưa từ Thanh Hóa đến TP. Đà Nẵng thông dụng thấp hơn từ 10-30 %, từ Quảng Nam đến Bình Thuận thông dụng cao hơn từ 15-35 % so với trung bình nhiều năm .Tháng 01-02 / 2021 thông dụng giao động so với trung bình nhiều năm, riêng từ Phú Yên đến Bình Thuận tổng lượng mưa cao hơn từ 10-30 % .Tháng 3/2021 tổng lượng mưa thông dụng giao động, riêng từ Thành Phố Đà Nẵng đến Bình Thuận tổng lượng mưa 30-60 mm cao hơn trung bình nhiều năm .Tháng 4/2021 tổng lượng mưa thông dụng giao động so với trung bình nhiều năm .- Khu vực Tây Nguyên và Nam BộTháng 11/2020 Tây Nguyên tổng lượng mưa cao hơn 20-40 % so với trung bình nhiều năm, Nam Bộ phổ cập xê dịch so với Trung bình nhiều năm .Tháng 12/2020 khu vực tổng lượng mưa cao hơn trung bình nhiều năm 20-40 % .Tháng 01-3 / 2021 có năng lực Open mưa trái mùa nên tổng lượng mưa tại khu vực cao hơn trung bình nhiều năm, tổng lượng mưa thông dụng 20-50 mm .Tháng 4/2021 tổng lượng mưa cao hơn từ 10-30 % .
Thủy văn
– Bắc BộNguồn nước từ tháng 11-12 / 2020 trên những lưu vực sông phổ cập ở mức giao động trung bình nhiều năm, riêng sông Thao, hạ lưu sông Lô và sông Hồng liên tục thiếu vắng so với Trung bình nhiều năm từ 20-50 % .Từ tháng 01-4 / 2021, nguồn nước trên những lưu vực sông thông dụng ở mức giao động dưới trung bình nhiều năm, sông Thao và hạ lưu sông Lô thiếu vắng so với Trung bình nhiều năm từ 20-30 %, riêng hạ lưu sông Hồng lớn hơn 10-30 % .- Khu vực Trung Bộ, Tây NguyênTừ nửa cuối tháng 10 đến tháng 12/2020, trên những sông ở Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên có năng lực Open 02-03 đợt lũ vừa và lớn .Đỉnh lũ năm 2020, tại hạ lưu những sông chính ở Bắc Trung Bộ ở mức báo động1-báo động2, xê dịch đỉnh lũ trung bình nhiều năm ; những sông từ Quảng Bình đến Bình Thuận và khu vực Tây Nguyên ở mức báo động2-báo động3 và trên báo động3, tương tự đỉnh lũ trung bình nhiều năm. Trên những sông suối nhỏ, vùng thượng lưu những sông năng lực Open lũ lớn, lũ quét và sụt lún đất .Từ tháng 01-4 / 2021, dòng chảy trên những sông ở Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên thông dụng ở mức xê dịch và thấp hơn trung bình nhiều năm từ 10-40 %, 1 số ít sông thấp hơn trên 40 % .- Khu vực Nam BộTổng lượng dòng chảy trong những tháng đầu mùa khô năm 2020 – 2021 từ thượng nguồn sông MêCông về Đồng bằng sông Cửu Long có năng lực cao hơn năm 2019 từ 10-15 % và ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm từ 15-30 % .Đỉnh lũ năm 2020 ở đầu nguồn sông Cửu Long ở mức thấp hơn Báo động1, Open vào thời kỳ từ 17-20 / 10 .Mực nước tại những trạm thủy văn vùng hạ nguồn sông Cửu Long tác động ảnh hưởng mạnh của thủy triều, đỉnh lũ năm tại những trạm ở mức báo động2-báo động3, một số ít trạm trên báo động3, rủi ro tiềm ẩn cao xảy ra ngập lụt tại 1 số ít vùng trũng thấp, ven sông, đặc biệt quan trọng tại thành phố Cần Thơ, Vĩnh Long .Trong những tháng đầu mùa khô 2020 – 2021, mực nước đầu nguồn sông Cửu Long chịu ảnh hưởng tác động mạnh của thủy triều. Xâm nhập mặn vùng cửa sông Nam Bộ ở mức cao hơn trung bình nhiều năm, nhưng ít năng lực nghiêm trọng hơn mùa khô năm 2019 – 2020 .Các địa phương ở vùng Đồng bằng Nam Bộ cần sớm có những giải pháp dữ thế chủ động phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn, dữ thế chủ động update những thông tin dự báo hằng ngày, dự báo tháng để đề phòng trường hợp diễn biến tình hình khí tượng thủy văn trở nên phức tạp hơn .
Hải văn
Tại ven biển miền Trung cần chú ý quan tâm sóng lớn do tác động ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới gió mùa, bão gây sụt lún đê sông, đê biển .Từ ngày 15/10/2020 đến tháng 3/2021, tại ven biển Nam Bộ sẽ Open 4 đợt triều cường cao vào những ngày 15-19 / 10/2020, 14-18 / 11/2020, 13-17 / 12/2020 và 13-16 / 01/2021 .Đợt triều cường từ ngày 15-19 / 10/2020 là cao nhất năm 2020, ngày 18/10/2020 mực nước triều cao nhất ngày tại Vũng Tàu hoàn toàn có thể đạt 4,3 m. Do tác động ảnh hưởng của triều cường, khu vực ven biển Đông Nam Bộ và TP. Hồ Chí Minh có năng lực ngập úng tại những vùng trũng, thấp .
