Tóm tắt nội dung bài giảng môn Tâm lý học đại cương (từ chương 1 đến chương 9) được biên soạn dựa trên Giáo trình tâm lý học đại cương – Đại học Luật Hà Nội.
Những tài liệu liên quan:
Tóm tắt nội dung bài giảng Tâm lý học đại cương
Bài giảng Tâm lý học đại cương PDF
Do hệ thống lưu trữ dữ liệu của Hocluat.vn thường xuyên bị quá tải nên Ban biên tập không đính kèm File PDF bài giảng Tâm lý học đại cương trong bài viết. Nếu bạn cần File PDF bài giảng Tâm lý học đại cương, vui lòng để lại Email ở dưới phần bình luận!
Mục lục :
Phần I. Những vấn đề chung của tâm lý học
Chương 1. Tâm lý học là một khoa học
I. Đối tượng, nhiệm vụ của tâm lý học
1. Tâm lý và tâm lý học
Tâm lý là tất cả những hiện tượng tinh thần nảy sinh trong đầu óc con người, gắn liền và điều hành mọi hành động, hoạt động của con người.
(Hiện tượng tâm lý là hiện tượng có cơ sở tự nhiên là hoạt động thần kinh và hoạt động nội tiết, được nảy sinh bằng hoạt động sống của từng người và gắn bó mật thiết với các quan hệ
xã hội.)
Tâm lý học là khoa học về các hiện tượng tâm lý. Nó nghiên cứu các quy luật nảy sinh vận hành và phát triển của các hiện tượng tâm lý trong hoạt động đa dạng diễn ra trong cuộc sống hàng ngày của mỗi con người.
2. Lịch sử hình thành và phát triển tâm lý học
2.1. Quan niệm về tâm lý con người trong hệ tư tưởng triết học duy tâm
– Theo những nhà duy tâm thì tâm lý con người là “ linh hồn ” – do những lực lượng siêu nhiên như Thượng Đế, Trời, Phật tạo ra. “ Linh hồn ” là cái có trước, quốc tế vật chất là cái thứ hai, có sau .
– Đại diện tiêu biểu vượt trội : Platôn ( 427 – 347 trcn ), Becơli ( 1685 – 1753 ), Hium. Platôn :
– Tâm hồn trí tuệ nằm ở đầu, chỉ có ở giai cấp chủ nô .
– Tâm hồn quả cảm nằm ở ngực và chỉ có ở những tầng lớp quý tộc .
– Tâm hồn khát vọng nằm ở bụng và chỉ có ở những tầng lớp nô lệ .
2.2. Quan niệm về tâm lý con người trong hệ tư tưởng triết học duy vật
Các đại diện thay mặt tiêu biểu vượt trội :
– Arixtot ( 348 – 322 trcn ) – tâm hồn gắn liền với thể xác và có ba loại :
+ Tâm hồn thực vật : có chung ở cả người và động vật hoang dã làm tính năng dinh dưỡng ( tâm hồn dinh dưỡng ) .
+ Tâm hồn động vật hoang dã : có chung ở cả người và động vật hoang dã làm tính năng cảm xúc, hoạt động ( tâm hồn cảm xúc ) .
+ Tâm hồn trí tuệ : chỉ có ở người ( tâm hồn tâm lý ) .
– Anaximen ( TkV trcn ), Heraclit ( TK VII-VI trcn ) – tâm hồn cấu trúc từ vật chất gồm nước, lửa, không khí, đất .
– Đêmôcrit ( 460 – 370 trcn ) – tâm hồn được cấu trúc từ nguyên tử rất phức tạp .
– Xôcrát ( 469 – 399 trcn ) “ hãy tự biết mình ” tự nhận thức, ý thức về mình .
– Spinôda ( 1632 – 1667 ) coi toàn bộ đều có tư duy .
– L. phơbách ( 1804 – 1872 ) – tâm lý không tách rời khỏi não người, nó là mẫu sản phẩm của thứ vật chất tăng trưởng tới mức độ cao là bộ não. Tâm lý là hình ảnh của quốc tế khách quan .
2.3. Quan niệm về tâm lý con người của thuyết nhị nguyên luận
– Các nhà tâm lý học này cho rằng cơ sở sống sót khách quan được cấu trúc bởi hai thực thể vật chất và ý thức. Hai thực thể này sống sót độc lập với nhau và phủ định lẫn nhau .
– Đại diện tiêu biểu vượt trội : R. Đêcac ( 1596 – 1650 ). “ tôi tư duy là tôi sống sót ”. Tư duy – thông hiểu, mong ước, niềm tin, ý thức. J.Locke ( 1632 – 1704 ). “ tâm lý học kinh nghiệm tay nghề ” .
2.4. Tâm lý học trở thành một khoa học độc lập
– Các sự kiện có ảnh hưởng tác động đến sự sinh ra của tâm lýH để nó trở thành một khoa học độc lập :
– Thuyết tiến hoá của S. Đacuyn ( 1809 – 1894 ) nhà duy vật Anh
– Thuyết tâm tâm lý học giác quan của HemHôn ( 1821 – 1894 ) người Đức
– Thuyết tâm tâm lý học của Phecne ( 1801 – 1887 ) và Vê-Be ( 1795 – 1878 ) người Đức
– Tâm lý học phát sinh của Gantôn ( 1822 – 1911 ) người Anh
– Các khu công trình điều tra và nghiên cứu về Tâm thần học của bác sỹ Saccô ( 1875 – 1893 ) người Pháp .
– Năm 1897 nhà tâm lýH Đức v. Vuntơ ( 1832 – 1920 ) đã sáng lập ra phòng thí nghiệm tâm lýH tiên phong cuả quốc tế tại TP. Laixic .
– Từ vương quốc chủ nghĩa duy tâm, coi ý thức chủ quan là đối tượng người tiêu dùng của tâm lýH và con đường nghiên cứu và điều tra ý thức là những giải pháp nội quan, tự quan sát Vuntơ đã khởi đầu dần chuyển sang nghiên cứu và điều tra tâm lý ý thức một cách khách quan bằng quan sát, thực nghiệm, đo đạc .
3. Các quan điểm cơ bản trong tâm lý học hiện đại
3.1. Tâm lý học hành vi
– Đại diện tiêu biểu vượt trội : Nhà tâm lý học Mỹ J.Oátsơn ( 1878 – 1958 ). Đối tượng nghiên cứu và điều tra là hành vi của con người và động vật hoang dã, không tính đến những yếu tố nội tâm .
– Toàn bộ hành vi, phản ứng của con người và động vật hoang dã phản ánh bằng công thức : S ( kích thích ) – R ( phản ứng ) .
Đánh giá:
+ Ưu điểm : coi hành vi là do ngoại cảnh quyết định hành động, hành vi hoàn toàn có thể quan sát được, nghiên cứu và điều tra một cách khách quan, từ đó hoàn toàn có thể điều khiển và tinh chỉnh hành vi theo giải pháp “ Thử – Sai ”
+ Nhược điểm : ý niệm một cách cơ học, máy móc về hành vi, đánh đồng hành vi của con người và con vật .
3.2. Phân tâm học
– Người sáng lập ra PTH S. Frued ( 1859 – 1939 ) là bác sỹ người Áo .
– Vô thức là yếu tố quyết định hành động nhất trong tâm lý con người và nhân cách của con người gồm ba phần : vô thức ( cái ấy ), ý thức ( cái tôi ), siêu thức ( siêu tôi ) .
Đánh giá:
+ Ưu điểm : Đã cố gắng nỗ lực đưa tâm lýH đi theo hướng khách quan, góp thêm phần trong việc lý giải giấc mơ .
+ Nhược điểm : Đề cao quá đáng cái bản năng vô thức -> phủ nhận ý thức, thực chất xã hội, lịch sử dân tộc của tâm lý con người, như nhau tâm lý người với tâm lý của con vật .
3.3. Tâm lí học Gestalt (TLH Cấu trúc)
– Dòng phái này sinh ra ở Đức, những đại diện thay mặt tiêu biểu vượt trội như : Vecthainơ ( 1880 – 1943 ), Côlơ ( 1887 – 1967 ), Côpca ( 1886 – 1947 ) .
Đánh giá:
– Ưu điểm : Họ đã đi sâu điều tra và nghiên cứu những quy luật về tính không thay đổi và tính toàn vẹn của tri giác, quy luật ” bừng sáng ” của tư duy .
– Nhược điểm : ít quan tâm đến vai trò của kinh nghiệm tay nghề sống, kinh nghiệm tay nghề xã hội lịch sử vẻ vang .
3.4. Tâm lý học nhân văn
– Bản chất con người vốn tốt đẹp, con người có lòng vị tha, có tiềm năng kỳ diệu .
– Đại diện tiêu biểu vượt trội : Rôgiơ ( 1902 – 1987 ) và H. Maxlâu .
– Sơ đồ về nhu yếu của Maxlâu .
Ảnh …
Đánh giá:
– Ưu điểm : Hướng con người đến một xã hội tốt đẹp
– Nhược điểm : quá tôn vinh những cảm nghiệm, thể nghiệm của bản thân, tách con người ra khỏi những mối quan hệ xã hội. Thiếu tính thực tiễn
3.5. Tâm lý học nhận thức
– Coi hoạt động giải trí nhận thức là đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và điều tra của mình
– Hai đại biểu nổi tiếng là G. Piagiê ( Thuỵ Sỹ ) và Brunơ .
Đánh giá:
+ Ưu điểm : Nghiên cứu tâm lý con người, nhận thức của con người trong mối quan hệ với môi trường tự nhiên, với khung hình và với não bộ ; Xây dựng đựơc nhiều chiêu thức nghiên cứu và điều tra tâm lý .
+ Nhược điểm : Coi nhận thức của con người như thể sự nỗ lực của ý chí. Chưa thấy hết ý nghĩa tích cực, thực tiễn của hoạt động giải trí nhận thức .
3.6. Tâm lý học liên tưởng
– Đại diện tiêu biểu vượt trội Milơ ( 1806 – 1873 ), Spenxơ ( 1820 1903 ), Bert ( 1818 – 1903 ) .
– Theo họ cần gắn tâm lý học với tâm lý học, và thuyết tiến hoá thiết kế xây dựng tâm lý học theo quy mô của những khoa học tự nhiên .
3.7. Tâm lý học hoạt động
– Do những nhà tâm lý học Xô viết sáng lập như L.X. Vưgôtxki, rubinstêin, Lêônchiev, luria ..
– Lấy triết học Mác – Lênin là cơ sở phương pháp luận, dựa trên những nguyên tắc sau :
+ Nguyên tắc coi tâm lý là hoạt động giải trí .
+ Nguyên tắc gián tiếp .
+ Nguyên tắc lịch sử vẻ vang và nguồn gốc xã hội của những công dụng tâm lý .
+ Nguyên tắc tâm lý là tính năng của não .
4. Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu của tâm lý học
4.1. Đối tượng của tâm lý học
Đối tượng của tâm lý học là những hiện tượng kỳ lạ tâm lý với tư cách là một hiện tượng kỳ lạ ý thức do quốc tế khách quan ảnh hưởng tác động vào não người sinh ra, gọi chung là những hoạt động giải trí tâm lý .
4.2. Nhiệm vụ của tâm lý học
– Nghiên cứu thực chất của hoạt động giải trí tâm lý cả về mặt số lượng và chất lượng .
– Phát hiện những quy luật hình thành và tăng trưởng tâm lý .
– Tìm ra chính sách của những hiện tượng kỳ lạ tâm lý .
– Áp dụng tâm lý một cách có hiệu suất cao nhất .
5. Vị trí, ý nghĩa của tâm lý học
Vị trí :
– Tâm lý học và triết học .
– Tâm lý học có quan hệ ngặt nghèo với khoa học tự nhiên .
– Tâm lý học có quan hệ gắn bó hữu cơ với những khoa học xã hội và nhân văn .
Ý nghĩa :
– Ý nghĩa cơ bản về mặt lí luận, góp thêm phần tích cực vào việc đấu tranh chống lại những quan điểm phản khoa học về tâm lý người .
– Phục vụ trực tiếp cho sự nghiệp giáo dục .
– Giải thích một cách khoa học những hiện tượng kỳ lạ tâm lý như tình cảm, trí nhớ …
– Có ý nghĩa thực tiễn với nhiều nghành đời sống xã hội, như văn học, y học, hình sự, lao động …
II. Bản chất chức năng phân loại các hiện tượng tâm lý
1. Bản chất của tâm lý người
1.1. Tâm lý người là sự phản ánh HTKQ vào não người thông qua chủ thể.
Phản ánh tâm lý là một loại phản ánh đặc biệt quan trọng :
– Sự tác động ảnh hưởng vào hệ thần kinh, não bộ – tổ chức triển khai cao nhất của vật chất .
– Hình ảnh tâm lý mang tính sinh động, phát minh sáng tạo .
– Hình ảnh tâm lý mang tính chủ thể, mang đậm sắc tố cá thể .
1.2. Tâm lý người mang bản chất xã hội và có tính lịch sử
– Có nguồn gốc quốc tế khách quan trong đó nguồn gốc xã hội là cái quyết định hành động .
– Sản phẩm của hoạt động giải trí và tiếp xúc .
– Kết quả của quy trình lĩnh hội, tiếp thu vốn kinh nghiệm tay nghề xã hội, nền văn hóa truyền thống xã hội trải qua hoạt động giải trí và tiếp xúc .
– Tâm lý hình thành, tăng trưởng và biến hóa cùng với sự tăng trưởng của lịch sử vẻ vang cá thể, lịch sử vẻ vang của dân tộc bản địa và hội đồng .
Kết luận :
– Cần phải điều tra và nghiên cứu thực trạng, điều kiện kèm theo sống của con người .
– Cần quan tâm nguyên tắc sát đối tượng người dùng .
– Tổ chức những hoạt động giải trí và tiếp xúc .
2. Chức năng của tâm lý
– Định hướng .
– Động lực .
– Điều khiển, kiểm tra .
– Điều chỉnh .
3. Phân loại hiện tượng tâm lý
3.1. Căn cứ vào thời gian tồn tại và vị trí tương đối của các hiện tượng tâm lý
a. Các quá trình tâm lý
– Khái niệm : Là những hiện tượng kỳ lạ tâm lý diễn ra trong một thời hạn tương đối ngắn có khởi đầu, có diễn biến và kết thúc tương đối rõ ràng .
– Phân biệt thành ba quy trình tâm lý : những quy trình nhận thức, quy trình cảm hứng, quy trình hành vi ý chí .
b. Các trạng thái tâm lý
Khái niệm : là những hiện tượng kỳ lạ tâm lý diễn ra trong thời hạn tương đối dài, việc khởi đầu kết thúc không rõ ràng .
c. Các thuộc tính tâm lý
Khái niệm : là những hiện tượng kỳ lạ tâm lý tương đối không thay đổi, khó hình thành và khó mất đi, tạo thành những nét riêng của mỗi nhân cách .
3.2. Căn cứ sự có ý thức hay chưa được ý thức của các hiện tượng tâm lý
Hiện tượng tâm lý có ý thức .
Hiện tượng tâm lý chưa đựơc ý thức .
3.3 Phân biệt hiện tượng tâm lý tiềm tàng và hiện tượng tâm lý sống động
Hiện tượng tâm lí sôi động biểu lộ trong hành vi hoạt động giải trí .
Hiện tượng tâm lý tiềm tàng tích đọng trong sản phẩm của hoạt động
3.4. Hiện tượng tâm lý cá nhân và hiện tượng tâm lý xã hội
Hiện tượng tâm lý cá thể như cảm xúc tri giác, tư duy …
Hiện tượng tâm lý xã hội như phong tục, tập quán, tin đồn thổi, dư luận .
III. Các nguyên tắc và phương pháp nghiên cứu cứu tâm lý học
1. Các nguyên tắc nghiên cứu tâm lý học.
1.1. Nguyên tắc quyết định luận duy vật biện chứng .
1.1. Nguyên tắc quyết định luận duy vật biện chứng .
1.2. Nguyên tắc thống nhất tâm lý, ý thức, nhân cách với hoạt động giải trí .
1.3. Nguyên tắc nghiên cứu và điều tra những hiện tượng kỳ lạ tâm lý trong sự hoạt động và tăng trưởng không ngừng của chúng .
1.4. Nguyên tắc điều tra và nghiên cứu những hiện tượng kỳ lạ tâm lý trong MQH B / C giữa chúng với nhau và những hiện tượng kỳ lạ khác .
1.5. Nguyên tắc điều tra và nghiên cứu tâm lý trong một con người đơn cử, một nhóm người đơn cử và hoạt động giải trí trong xã hội nhất định .
2. Các phương pháp nghiên cứu tâm lý
2.1. Phương pháp quan sát
– Khái niệm : Quan sát là tri giác có chủ định, có kế hoạch, có sử dụng những phương tiện đi lại thiết yếu nhằm mục đích tích lũy thông tin về đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và điều tra qua một số ít bộc lộ như hành vi, cử chỉ, cách nói năng, nét mặt … của con người .
– Các hình thức quan sát : quan sát tổng lực hay quan sát bộ phận, quan sát có trọng điểm, trực tiếp hay gián tiếp .
– Các nhu yếu khi quan sát :
+ Xác định mục tiêu, nội dung, kế hoạch quan sát .
+ Chuẩn bị chu đáo về mọi mặt .
+ Tiến hành quan sát một cách cẩn trọng và có mạng lưới hệ thống .
+ Ghi chép tài liệu trung thực, khách quan .
2.2. Phương pháp thực nghiệm
– Khái niệm : là quy trình ảnh hưởng tác động vào đối tượng người tiêu dùng một cách dữ thế chủ động, trong những điều kiện kèm theo đã được khống chế, để gây ra ở đối tượng người dùng những bộc lộ về quan hệ nhân quả, tính quy luật, cơ cấu tổ chức, chính sách của chúng, hoàn toàn có thể lặp đi lặp lại nhiều lần và đo đạc, định lượng, định tính một cách khách quan những hiện tượng kỳ lạ cần nghiên cứu và điều tra .
Hai loại thực nghiệm cơ bản :
– Thực nghiệm trong phòng thí nghiệm : Khống chế một cách nghiêm khắc những tác động ảnh hưởng bên ngoài, người làm thí nghiệm tự tạo ra những điều kiện kèm theo để làm phát sinh hay phát triêrn một hiện tượng kỳ lạ tâm lý cần đo .
– Thực nghiệm tự nhiên : thực thi trong điều kiện kèm theo thông thường .
2.3. Phương pháp Test:
– Khái niệm : Test là một phép thử để “ giám sát ” tâm lý đã được chuẩn hóa trên một số lượng người đủ tiêu biểu vượt trội .
Test trọn bộ gồm có bốn phần :
– Văn bản test .
– Hướng dẫn quá trình thực thi .
– Hướng dẫn nhìn nhận .
– Bản chuẩn hóa .
Đánh giá:
– Ưu điểm :
+ Có năng lực làm cho hiện tượng kỳ lạ tâm lý cần đo được trực tiếp thể hiện qua hành vi giải bài tập test .
+ Có năng lực thực thi nhanh, tương đối đơn thuần .
+ Có khả năng lượng hóa, chuẩn hóa chỉ tiêu tâm lý cần đo .
– Nhược điểm :
+ Khó soạn thảo một bộ test bảo vệ tính chuẩn hóa .
+ Chủ yếu cho biết hiệu quả, ít bộ lộ quy trình tâm lý .
2.4. Phương pháp đàm thoại
Đó là cách đặt câu hỏi cho đối tượng người dùng và dựa vào câu vấn đáp của họ để trao đổi, hỏi thêm, nhằm mục đích tích lũy thông tin về yếu tố cần điều tra và nghiên cứu .
Đánh giá
– Nhược điểm : độ đáng tin cậy không cao .
Muốn đàm thoại tốt :
– Chuẩn bị mạng lưới hệ thống câu hỏi, tránh câu hỏi rắc rối, khó hiểu .
– Xác định rõ mục tiêu nhu yếu .
– Tìm hiểu trước thông tin về đối tựơng với 1 số ít đặc thù của họ .
– Có một kế hoạch trước để “ lái hướng ” câu truyện ; linh động lái hướng .
– Quá trình chuyện trò phải tự nhiên, thân thương không gò ép .
2.5. Phương pháp điều tra
– Là giải pháp dùng một số ít câu hỏi nhất loạt đặt ra cho một số ít lớn đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu nhằm mục đích tích lũy quan điểm chủ quan của họ về một số ít yếu tố nào đó .
– Câu hỏi : đóng hoặc mở .
Ví dụ câu hỏi đóng :
Anh ( chị ) thường dùng những giải pháp tránh thai nào ?
a. Dùng bao cao su .
b. Đặt vòng tránh thai .
c. Uống thuốc tránh thai .
Đánh giá:
– Ưu điểm : thời hạn ngắn hoàn toàn có thể tích lũy được một lượng lớn quan điểm .
– Nhược điểm : Đó là quan điểm chủ quan của người được nghiên cứu và điều tra .
Muốn tìm hiểu tốt nên :
– Câu hỏi rõ ràng, dễ hiểu, tương thích với trình độ của đối tượng người dùng .
– Soạn kỹ bản hướng dẫn điều tra viên .
– Khi xử lí cần sử dụng những giải pháp toán Tỷ Lệ thống kê .
2.6. Phương pháp phân tích sản phẩm của hoạt động
Là dựa vào tác dụng vật chất tức là mẫu sản phẩm của hoạt động giải trí để nghiên cứu và điều tra gián tiếp những quy trình, những thuộc tính tâm lý của cá thể, bởi trong loại sản phẩm mang dấu vết của người tạo ra nó .
2.7. Phương pháp nghiên cứu tiểu sử cá nhân
Là chiêu thức nghiên cứu và điều tra tâm lý dựa trên cơ sở tài liệu lịch sử dân tộc của đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu .
Ví dụ : nhân viên cấp dưới, hay thủ trưởng mới chuyển công tác làm việc thì có nhiều điểm chưa tương đương, thích hợp .
Kết luận : muốn nghiên cứu và điều tra tâm lý một cách khoa học, đúng mực, khách quan cần phải :
– Sử dụng p. pháp nghiên cứu và điều tra một cách thích hợp với yếu tố điều tra và nghiên cứu .
– Sử dụng phối hợp đồng bộ những giải pháp .
Chương 2. Cơ sở tự nhiên và cơ sở xã hội của tâm lý người
I. Cơ sở tự nhiên của tâm lý người
1. Não và tâm lý
1.1. Quan điểm tâm lý- vật lí song song
– Coi quy trình tâm lý và tâm lý song song diễn ra trong não người không phụ thuộc vào vào nhau trong đó tâm lý được coi là hiện tượng kỳ lạ phụ .
– Đại diện tiêu biểu vượt trội :
1.2. Quan điểm đồng nhất tâm lý với tâm lý:
Tư tưởng do não tiết ra giống như gan tiết mật .
Đại diện tiêu biểu vượt trội : Búcsơne, phôtxtơ, Mêlôsốt .
1.3. Quan điểm duy vật
– Coi tâm lý và tâm lý có quan hệ ngặt nghèo với nhau, tâm lý cơ sở vật chất là hoạt động giải trí của não bộ, nhưng tâm lý không song song hay như nhau với tâm lý .
– Phơbách ( 1804 – 1872 ) : ý thức, ý thức không hề tách rời khỏi não người, nó là sản vật của vật chất đã được tăng trưởng tới mức độ cao nhất là não bộ .
– Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, tâm lý là tính năng của bão : bộ não nhận tác động ảnh hưởng của quốc tế dưới những dạng xung động thần kinh cũng những đổi khác lí hoá ở từng nơron, từng xi náp, những trung khu thần kinh ở bộ phận dưới vỏ não và vỏ não, làm cho não bộ trở nên hoạt động giải trí theo quy luật thần kinh tạo nên hiện tượng kỳ lạ tâm lý này hay hiện tượng kỳ lạ tâm lý kia theo chính sách phản xạ …
Sự tăng tương đối trọng lượng não trên những bậc thang tiếp nối nhau của chủng loài phát sinh .
Ảnh …
Tương quan những số lượng nơ – ron thần kinh với một sợi dây thần kinh trong từng tổ chức triển khai não riêng không liên quan gì đến nhau trên những bậc thang tiến hoá .
Ảnh …
2. Phản xạ có điều kiện và tâm lý
I.M Xêtrênov nhà tâm lý học người Nga cho rằng : toàn bộ những hiện tượng kỳ lạ tâm lý, kể cả có ý thức lẫn vô thức, về nguồn gốc đều là phản xạ .
3. Vấn đề khu chức năng trong não
– TK V trước công nguyên : lí trí khu trú ở trong đầu, tình cảm ở ngực, đam mê ở bụng .
– Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX : Mỗi công dụng tâm lý được định khu trong não .
– Theo khoa học : Trên vỏ não có những miền ( vùng, thuỳ ). Mỗi miền hoàn toàn có thể tham gia vào nhiều hiện tượng kỳ lạ tâm lý khác nhau .
Phản xạ có ba khâu :
– Nhận kích thích bên ngoài, biến thành hưng phấn theo đường hướng tâm đi vào .
– Quá trình thần kinh trên não và tạo ra hoạt động giải trí tâm lý .
– Dẫn truyền thần kinh từ TW theo đường li tâm gây nên phản ứng của khung hình .
Palốp : sáng lập ra học thuyết phản xạ có điều kiện kèm theo .
Khái niệm:
Đặc điểm của phản xạ có điều kiện kèm theo :
– Là phản xạ tự tạo .
– Cơ sở giải phẫu tâm lý là vỏ não và hoạt động giải trí thông thường của vỏ não .
– Là quy trình xây dựng đường liên hệ trong thời điểm tạm thời .
– Thành lập với kích thích bất kể, đặc biệt quan trọng là lời nói .
– Báo hiệu gián tiếp kích thích không điều kiện kèm theo sẽ tác động ảnh hưởng vào khung hình .
4. Quy luật hoạt động thần kinh cấp cao và tâm lý (4 quy luật)
4.1. Quy luật hoạt động theo hệ thống
Phối hợp nhiều trung khu cùng hoạt động giải trí để tập hợp những loại kích thích riêng rẽ, thành nhóm, thành bộ hoàn hảo ( hoạt động giải trí theo mạng lưới hệ thống ) .
Biểu hiện : hoạt động giải trí động hình .
Ý nghĩa:
– Vỏ não đỡ tốn nguồn năng lượng và phản ứng với ngoại giới linh động, đúng chuẩn hơn .
4.2. Quy luật lan tỏa và tập trung
– Nhờ hưng phấn phủ rộng mà hoàn toàn có thể xây dựng liên hệ thần kinh, hoàn toàn có thể từ một vấn đề này liên tưởng vấn đề khác, hoàn toàn có thể nhớ vật này – nhớ đến vật khác … ( ví dụ : Khi người ta phẫn nộ ) .
– Nhờ ức chế tỏa khắp mà có trạng thái thôi miên, ngủ .
– Ức chế lan tỏa đến tập trung chuyên sâu đưa thần kinh từ trạng thái ngủ sang trạng thái thức. Hưng phấn tập trung chuyên sâu giúp nghiên cứu và phân tích sâu, kỹ một mặt của sự vật …
Các loại cảm ứng:
– Cảm ứng tích cực : hưng phấn làm cho ức chế sâu hơn, hay ức chế làm cho hưng phấn ở điểm kia trở nên mạnh hơn. VD : im không nói để nhìn kỹ hơn
– Cảm ứng xấu đi : Hưng phấn gây ra ức chế, ức chế làm giảm hưng phấn, làm giảm ức chế. VD : buồn ngủ làm cho năng lực tập trung chuyên sâu thấp .
4.3. Quy luật cảm ứng qua lại
Khi hưng phấn phát sinh ở một điểm trong bán cầu đại não tạo ra ức chế ở những điểm khác lân cận, hay ngược lại ức chế phát sinh ở một điểm trong bán cầu đại não hoàn toàn có thể tạo ra hưng phấn những điểm lân cận .
Ví dụ : Tập trung nhìn một bức tranh mà không nghe một tiếng động, lời nói thông thường xảy ra bên cạnh .
Cảm ứng qua lại đồng thời : VD : học viên nghe suốt một tiết những trung khu hoạt động điều khiển và tinh chỉnh chân tay không ít bị giảm hoạt động giải trí hoặc ức chế trọn vẹn, đến lúc ra chơi phần nhiều những em thích chạy nhảy và chạy nhảy rất hăng .
Cảm ứng qua lại tiếp nối ( cảm ứng qua lại trong một trung khu ) : hưng phấn ở một điểm chuyển sang ức chế chính ở điểm đó. VD : khi bị quở mắng quá nhiều, không cho vô lý, người ta dễ phát khùng, có phản ứng không tốt, đôi lúc quá đáng .
4.4. Quy luật phụ thuộc vào cường độ
Trong trạng thái thông thường của vỏ não độ lớn của phản ứng tỷ suất thuận với cường độ của kích thích. ( kích thích tương thích, còn nếu kích thích quá lớn hoặc quá bé thì không xảy ra theo quy luật trên ). Ngoài ra ở người còn phụ thuộc vào vào ngôn từ .
5. Hệ thống tín hiệu thứ hai và tâm lý
1. Hệ thống tín hiệu thứ nhất (có ở cả người và động vật)
Tác động ngoại giới trừ ngữ ngôn được nghe và nhìn thấy, kích thích vào não động vật hoang dã và người để lại những dấu vết của những kích thích ấy trong những bán cầu. Đó là mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ nhất của hiện thực .
Sự vật và hiện tượng kỳ lạ khách quan và thuộc tính của chúng chính là những tín hiệu. Những tín hiệu đó cùng với những hình ảnh do những tín hiệu đó để lại trong não hợp thành mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ nhất .
Vai trò:
– Cơ sở sinh lý của hoạt động giải trí cảm tính, trực quan của người cũng như của động vật hoang dã .
– Cơ sở sinh lý của những mầm mống tư duy ( ta gọi là tư duy đơn cử của động vật hoang dã ) .
2. Hệ thống tín hiệu thứ hai (chỉ có ở người)
Ngôn ngữ hay ngữ ngôn là phản ánh sự vật, hiện tượng kỳ lạ, thuộc tính của sự vật, thực chất của hiện tượng kỳ lạ, sự vật một cách khái quát .
Tiếng nói, chữ viết là một kích thích có nhiều tính năng và công dụng mạnh ( nếu dùng đúng chỗ, đúng lúc, hài hòa và hợp lý, hợp tình ) so với não người .
Tiếng nói, chữ viết tác động ảnh hưởng vào não người tạo ra hình ảnh về sự vật, hiện tượng kỳ lạ, thuộc tính của sự vật, hiện tượng kỳ lạ mà từ đó dùng để chỉ chúng .
Ngoài ta nó tạo nên những hình ảnh về mối quan hệ giữa sự vật này với sự vật kia .
Nếu gọi những sự vật hiện tượng kỳ lạ và những thuộc tính của sự vật và hiện tượng kỳ lạ và những “ dấu vết ” của chúng trong những đại bán cầu là những tín hiệu thứ nhất, thì ngôn từ, ngữ ngôn là những “ tín hiệu của những tín hiệu thứ nhất ” hay còn gọi là tín hiệu của tín hiệu. Tòan bộ những tín hiệu của những tín hiệu thứ nhất hợp lại thành mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ hai .
Vai trò: là cơ sở sinh lý của tư duy ngôn ngữ, tư duy trừu tượng của loài người.
II. Cơ sở xã hội của tâm lý người
1. Quan hệ xã hội, nền văn hoá xã hội và tâm lý con người
Các quan hệ xã hội tạo nên thực chất con người .
Cơ chế hầu hết của sự tăng trưởng tâm lý con người là chính sách lĩnh hội nền văn hóa truyền thống xã hội .
2. Hoạt động và tâm lý
2.1. Khái niệm hoạt động
Hoạt động là mối quan hệ tác động ảnh hưởng qua lại giữa con người và quốc tế để tạo ra loại sản phẩm cả về phía quốc tế cả về phía con người .
2.2. Đặc điểm của hoạt động
– Hoạt động khi nào cũng có đối tượng người tiêu dùng .
– Hoạt động khi nào cũng có chủ thể .
– Hoạt động khi nào cũng có mục tiêu .
– Hoạt động quản lý và vận hành theo nguyên tắc gián tiếp .
2.3. Các loại hoạt động
– Xét về phương diện thành viên :
• Vui chơi
• Học tập
• Lao động
• Hoạt động xã hội
– Xét về phương diện loại sản phẩm
• Hoạt động thực tiễn
• Hoạt động lý luận
– Còn có cách phân loại khác chia hoạt động giải trí thành bốn loại
• Hoạt động biến đổi
• Hoạt động nhận thức
• Hoạt động định hướng giá trị• Hoạt động giao tiếp
2.4. Cấu trúc của hoạt động giải trí
Ảnh …
3. Giao tiếp và tâm lý
3.1. Khái niệm
Giao tiếp là sự tiếp xúc tâm lý giữa người và người, thông qua đó con người trao đổi với nhau về thông tin, về cảm xúc, tri giác lẫn nhau và ảnh hưởng tác động qua lại lẫn nhau. Hay nói khác đi giao tiếp xác lập và vận hành các quan hệ người – người, hiện thực hoá các quan hệ xã hội giữa chủ thể này và chủ thể khác.
3.2. Chức năng của giao tiếp
– Chức năng thông tin .
– Chức năng xúc cảm : thể hiện cảm hứng và còn tạo ra những ấn tượng, cảm hứng mới .
– Chức năng nhận thức lẫn nhau và nhìn nhận lẫn nhau .
– Chức năng kiểm soát và điều chỉnh hành vi .
– Chức năng phối hợp hoạt động giải trí .
3.3. Phân loại giao tiếp
– Căn cứ vào phương tiện đi lại tiếp xúc : tiếp xúc bằng vật chất, tiếp xúc phi ngôn từ, tiếp xúc bằng ngôn từ .
– Căn cứ vào khoảng cách tiếp xúc : trực tiếp, gián tiếp .
– Căn cứ vào quy cách và nội dung tiếp xúc : chính thức và không chính thức .
3.4. Giao tiếp và sự phát triển tâm lý
– Giao tiếp là điều kiện kèm theo sống sót của cá thể và của xã hội, là một nhu yếu Open sớm nhất của con người .
– Qua tiếp xúc con người gia nhập vào những mối quan hệ xã hội, lĩnh hội nền văn hoá xã hội, quy tắc đạo đức, chuẩn mực xã hội .
– Qua tiếp xúc con người hình thành năng lượng tự ý thức .
Chương 3. Sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức
I. Sự hình thành và phát triển tâm lý
1. Sự nảy sinh và hình thành tâm lý về phương diện loài người
1.1. Tiêu chuẩn xác định sự nảy sinh tâm lý
– Tiêu chuẩn xác lập sự phát sinh tâm lý tiên phong dưới hình thức nhạy cảm hay gọi là tính cảm ứng, Open ở sinh vật có hệ thần kinh hạch .
– Tính nhạy cảm Open cách đây 600 triệu năm .
1.2. Các thời kỳ phát triển tâm lý
– Xét theo mức độ phản ánh :
+ Thời kỳ cảm xúc
+ Thời kỳ tri giác
+ Thời kỳ tư duy
– Xét về nguồn gốc phát sinh :
+ Thời kỳ bản năng
+ Thời kỳ kỹ xảo
+ Thời kỳ hành vi trí tuệ
2. Các giai đoạn phát triển tâm lý về phương diện cá thể
Khái niệm : là một quy trình quy đổi liên tục từ Lever này sang Lever khác. Ở mỗi Lever lứa tuổi, sự tăng trưởng tâm lý đạt tới chất lượng mới và diễn ra theo một quy luật đặc trưng .
Các tiến trình tăng trưởng tâm lý thành viên :
– Giai đoạn tuổi sơ sinh và hài nhi : hoạt động giải trí chủ yếu là tiếp xúc cảm hứng trực tiếp .
– Giai đoạn trước tuổi học : hoạt động giải trí chủ yếu là chơi với vật phẩm và đi dạo .
– Giai đoạn tuổi đi học : họat động chủ yếu là học tập, lao động và hoạt động giải trí xã hội .
II. Sự hình thành và phát triển ý thức
1. Khái niệm chung về ý thức
1.1. Ý thức là gì?
– Khái niệm 1: Ý thức là hình thức phản ánh tâm lý cao nhất chỉ riêng con người mới có, phản ánh bằng ngôn ngữ, là khả năng con người hiểu đựơc các tri thức mà con người đã tiếp thu
được.
– Khái niệm 2 : Ý thức là công dụng tâm lý hạng sang của con người. Con người nhờ ngôn từ đã biến hình ảnh tâm lý vừa mới được phản ánh thành đối tượng người dùng khách quan để liên tục phản ánh về nó tạo nên trong vỏ não hình ảnh tâm lý mới hơn, nhờ đó hoạt động giải trí của con người được khuynh hướng cao hơn, phức tạp hơn, có mục tiêu rõ ràng hơn .
– Khái niệm 3: Ý thức là năng lực hiểu được các tri thức về thế giới khách quan và năng lực hiểu được thế giới chủ quan trong chính bản thân mình. Nhờ đó con người có thể cải tạo thế
giới khách quan và hoàn thiện bản thân mình.
1.2. Các thuộc tính cơ bản của ý thức
– Năng lực nhận thức một cách khái quát và thực chất về hiện thực khách quan .
– Khả năng xác lập thái độ so với hiện thực khách quan .
– Khả năng phát minh sáng tạo .
– Khả năng nhận thức về mình và xác lập thái độ so với bản thân mình .
1.3. Cấu trúc của ý thức
– Mặt nhận thức : nhận thức cảm tính là tầng bậc thấp, nhận thức lý tính là tầng bậc cao hơn .
– Mặt thái độ : thái độ lựa chọn, thái độ xúc cảm, thái độ nhìn nhận của chủ thể so với quốc tế .
– Mặt năng động : Điều chỉnh, tinh chỉnh và điều khiển hoạt động giải trí của con người làm cho hoạt động giải trí của con người có ý thức .
2. Sự hình thành và phát triển ý thức của con người
2.1. Sự hình thành và phát triển tâm lý ý thức về phương diện loài người.
– Vai trò của lao động so với sự hình thành ý thức :
+ Con người tưởng tượng ra quy mô của loại sản phẩm trước khi làm ra ( ví dụ về con ong và người kiến trúc sư ) .
+ Ý thức được hình thành và biểu lộ trong quy trình lao động .
+ Con người có ý thức so sánh mẫu sản phẩm để hoàn thành xong loại sản phẩm .
– Vai trò của ngôn từ và tiếp xúc so với sự hình thành ý thức .
+ Là công cụ để con người thiết kế xây dựng và tưởng tượng ra quy mô tâm lý của loại sản phẩm và cái cách để làm ra nó .
+ Giúp con người có ý thức về việc sử dụng công cụ lao động .
+ Giúp con người nghiên cứu và phân tích, so sánh nhìn nhận mẫu sản phẩm .
+ Giúp con người trao đổi thông tin, thông tin cho nhau, phối hợp với nhau .
+ Giúp con người ý thức về bản thân mình, về người khác .
2.2. Sự hình thành ý thức và tự ý thức về phương diện cá nhân
– Hình thành trong hoạt động giải trí và trải qua loại sản phẩm hoạt động giải trí của cá thể đó .
– Hình thành trong sự tiếp xúc với người khác và nhận thức vê người khác .
– Hình thành bằng con đường tiếp thu ý thức xã hội, nền văn minh của dân tộc bản địa và trái đất .
– Hình thành bằng con đường tự nghiên cứu và phân tích hành vi của mình và tự quan sát .
3. Các cấp độ của ý thức
3.1. Cấp độ chưa ý thức
3.2. Cấp độ ý thức, tự ý thức
3.3. Cấp độ ý thức nhóm và ý thức tập thể
4. Chú ý – điều kiện của hoạt động có ý thức
4.1. Khái niệm
Chú ý là sự tập trung chuyên sâu của ý thức vào một hay một nhóm sự vật hiện tượng kỳ lạ, để xu thế hoạt động giải trí, bảo vệ điều kiện kèm theo thần kinh – tâm lý thiết yếu cho hoạt động giải trí triển khai có hiệu suất cao .
4.2. Phân loại chú ý
– Chú ý không chủ định .
– Chú ý có chủ định .
– Chú ý “ sau chủ định ” .
4.3. Các thuộc tính cơ bản của chú ý.
– Sức tập trung chuyên sâu của quan tâm : mức độ quan tâm ít hay nhiều .
– Sự vững chắc của chú ý quan tâm : thời hạn quan tâm .
– Sự phân phối quan tâm : năng lực phân tán sức tập trung chuyên sâu .
– Sự chuyển dời quan tâm .
Phần II. Các quá trình nhận thức
Chương 4. Cảm giác và tri giác
I. Cảm giác
1. Khái niệm chung về cảm giác
1.1. Cảm giác là gì?
Cảm giác là một quá trình tâm lý phản ánh từng thuộc tính riêng lẻ của sự vật và hiện tuợng đang trực tiếp tác động vào giác quan của ta.
1.2. Đặc điểm của cảm giác
– Là một quy trình tâm lý .
– Phản ánh từng thuộc tính riêng không liên quan gì đến nhau .
– Phản ánh hiện thực khách quan một cách trực tiếp .
– Phản ánh những trạng thái bên trong của khung hình .
1.3. Bản chất xã hội của cảm giác
– Đối tượng phản ánh : quốc tế tự nhiên và tự tạo .
– Cơ chế tâm lý : mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ nhất và mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ hai .
– Chịu ảnh hưởng tác động bởi những hiện tượng kỳ lạ tâm lý cấp cao khác .
– Ảnh hưởng trải qua giáo dục và hoạt động giải trí .
1.4. Vai trò của cảm giác
– Là hình thức xu thế tiên phong .
– Là nguồn phân phối những nguyên vật liệu .
– Là điều kiện kèm theo quan trọng bảo vệ trạng thái hoạt động giải trí của vỏ não .
– Là con đường nhận thức hiện thực khách quan nhất là so với người khuyết tật .
2. Các loại cảm giác
2.1. Những cảm giác bên ngoài
– Cảm giác nhìn .
– Cảm giác nghe .
– Cảm giác ngửi .
– Cảm giác nếm .
– Cảm giác da .
2.2. Những cảm giác bên trong
– Cảm giác hoạt động và cảm xúc sờ mó .
– Cảm giác cân đối .
– Cảm giác rung .
– Cảm giác khung hình .
Cảm giác nếm .
Những vùng lưỡi khác nhau cảm nhận vị khác nhau : Đầu lưỡi cảm nhận vị ngọt, hai bên lưỡi cảm nhận vị chua, cuống lưỡi nhạy với vị đắng. Nếu lau khô lưỡi thì không cảm nhận được vị mặn và vị ngọt, vị đắng .
3. Các quy luật cơ bản của cảm giác
3.1. Quy luật ngưỡng cảm giác
– Ngưỡng cảm xúc : là số lượng giới hạn mà ở đó kích thích gây ra được cảm xúc .
– Cảm giác có hai ngưỡng : phía trên và phía dưới .
– Ngưỡng cảm xúc phía trên : cường độ kích thích tối đa vẫn gây ra được cảm xúc .
– Ngưỡng cảm xúc phía dưới : cường độ kích tối thiểu đủ để gây ra cảm xúc .
Tình huống : An và Hòa tranh luận với nhau : tai ai thính hơn ?
– Ngưỡng sai biệt : mức độ chênh lệch tối thiểu về cường độ hoặc đặc thù hoạt của hai kích thích để phân biệt sự khác nhau giữa chúng .
– Ngưỡng sai biệt của mỗi cảm xúc là một hằng số .
Kết luận
– Người nào càng có ngưỡng sai biệt thính giác càng cao thì càng có năng lực cảm thụ âm nhạc .
– Người nào càng có ngưỡng sai biệt về thị giác càng cao thì càng có năng lực hội họa .
– Mức độ truyền âm thanh của xương và đất tốt hơn không khí .
– Ănghen nói : “ Con đại bàng nhìn xa hơn người nhiều, nhưng mắt người phân biệt được nhiều sự vật hơn mắt đại bàng ” .
3.2. Quy luật thích ứng của cảm giác
– Thích ứng : là năng lực biến hóa độ nhạy cảm của cảm xúc cho tương thích với sự biến hóa của cường độ kích thích, khi cường độ kích thích tăng thì độ nhạy cảm giảm và ngược lại
– Có ở tổng thể những loại cảm xúc, nhưng mức độ khác nhau và hoàn toàn có thể rèn luyện được .
3.3. Quy luật tác động qua lại lẫn nhau của cảm giác
– Các cảm xúc luôn tác động ảnh hưởng lẫn nhau : sự kích thích yếu lên một cơ quan nghiên cứu và phân tích này sẽ làm tăng lên độ nhạy cảm của một cơ quan nghiên cứu và phân tích kia và ngược lại .
– Có thể diễn ra đồng thời hoặc tiếp nối đuôi nhau .
II. Tri giác
1. Khái niệm chung về tri giác
1.1. Tri giác là gì
Tri giác là một quá trình tâm lý phản ánh một cách trọn vẹn các thuộc tính của bề ngoài của sự vật, hiện tượng đang trực tiếp tác động vào các giác quan của ta.
1.2. Đặc điểm của tri giác
– Giống cảm xúc :
+ Là một quy trình tâm lý .
+ Phản ánh những thuộc tính vẻ bên ngoài .
+ Phản ánh một cách trực tiếp .
– Khác cảm xúc :
+ Phản ánh một cách toàn vẹn ( ví dụ về hai hình tam giác )
+ Phản ánh theo những cấu trúc nhất định .
+ Gắn với hoạt động giải trí của con người .
1.3. Vai trò của tri giác
– Là thành phần chính của nhận thức cảm tính .
– Là điều kiện kèm theo quan trọng cho sự khuynh hướng hành vi và hoạt động giải trí .
– Trong đó quan sát là một giải pháp khoa học .
2. Các loại tri giác
2.1. Tri giác không gian
– Là sự phản ánh khoảng chừng khoảng trống sống sót khách quan ( hình dạng, độ lớn, … ) .
– Giữ vai trò quan trọng trong ảnh hưởng tác động qua lại giữa con người với môi trường tự nhiên, giúp con người khuynh hướng .
– Mức độ quan trọng của những cơ quan : thị giác -> cảm xúc hoạt động -> va chạm -> cảm xúc ngửi và nghe .
2.2. Tri giác thời gian
– Là sự phản ánh độ lâu bền hơn, vận tốc và tính kế tục khách quan của những hiện tượng kỳ lạ trong hiện thực .
– Giúp phản ánh được những biến hóa trong quốc tế khách quan .
– Cảm giác nghe và hoạt động tương hỗ đắc lực cho sự nhìn nhận thời hạn. ( Xê – Sê – nốp xem hai loại cảm xúc đó là những kẻ đo lường và thống kê lỗi lạc những khoảng chừng thời hạn ngắn ) .
– Hoạt động, trạng thái tâm lý và lứa tuổi có tác động ảnh hưởng lơn đến việc tri giác thời hạn .
– Không phải là cái gì bẩm sinh, nó tăng trưởng do hiệu quả của những kinh nghiệm tay nghề đã tích góp được .
Bài tập : Bằng kỹ năng và kiến thức tâm lý học và sinh lý học anh ( chị ) hãy lý giải tại sao lại có sự cảm nhận khác nhau về thời hạn, có lúc thấy thời hạn trôi qua rất nhanh có lúc thấy thời hạn trôi rất chậm .
Giải đáp :
– Theo tâm lý học : sự ước đạt thời hạn của tất cả chúng ta có sự biến hóa .
– Theo sinh lý học : ở những trường hợp, lúc vỏ não có những quy trình hưng phấn, và do đó, sự trao đổi chất được tăng cường, thì thời hạn “ đi nhanh hơn ” còn khi ức chế chiếm lợi thế thì thời hạn “ lê bước lừ đừ ” .
2.3. Tri giác vận động
– Là sự phản ánh những biến hóa về vị trí của những sự vật trong khoảng trống .
– Cảm giác nhìn và hoạt động đóng vai trò cơ bản .
2.3. Tri giác vận động
– Là một quy trình phản ánh lẫn nhau của con người trong những điều kiện kèm theo giao lưu trực tiếp .
– Bao gồm toàn bộ cá mức độ của sự phản ánh tâm lý từ cảm xúc đến tư duy .
– Có ý nghĩa thực tiễn to lớn ( biểu lộ công dụng kiểm soát và điều chỉnh ) .
3. Quan sát và năng lực quan sát
– Quan sát : là một hình thức tri giác cao nhất, mang tính tích cực dữ thế chủ động và có mục tiêu rõ ràng .
– Năng lực quan sát: là khả năng tri giác nhanh chóng và chính xác những điểm quan trọng, chủ yếu và đặc sắc của sự vật, hiện tượng cho dù những điểm đó khó nhận thấy hoặc có vẻ
là thứ yếu.
4. Các quy luật cơ bản của tri giác
4.1. Quy luật về tính đối tượng của tri giác
– Sự phản ánh hiện thực khách quan chân thực và được hình thành do sự tác động ảnh hưởng của sự vật, hiện tượng kỳ lạ xung quanh vào giác quan .
– Là cơ sở của công dụng khuynh hướng cho hành vi và hoạt động giải trí .
4.2. Quy luật về tính lựa chọn của tri giác
– Tri giác có năng lực tách đối tượng người tiêu dùng ra khỏi toàn cảnh .
– Vai trò của đối tượng người tiêu dùng và toàn cảnh không xác lập hoàn toàn có thể thay thể cho nhau .
4.3. Quy luật về tính có ý nghĩa của tri giác
Tức là có năng lực gọi được tên của sự vật, hiện tượng kỳ lạ và xếp chúng vào một nhóm hay một lớp sự vật, hiện tượng kỳ lạ nhất định .
4.4. Quy luật về tính ổn định của tri giác
– Tính không thay đổi của tri giác là năng lực phản ánh sự vật, hiện tượng kỳ lạ không đổi khác khi điều kiện kèm theo tri giác đổi khác .
– Được hình thành trong hoạt động giải trí và là điều kiện kèm theo thiết yếu để xu thế trong đời sống và hoạt động giải trí .
4.5. Quy luật tổng giác
– Tri giác nhờ vào vào vật kích thích và cả chủ thể tri giác ( thái độ, nhu yếu, hứng thú … ) .
– Sự nhờ vào của tri giác vào nội dung đời sống tâm lý con người, vào đặc thù nhân cách của họ được gọi là hiện tượng kỳ lạ tổng giác .
– Tri giác hoàn toàn có thể tinh chỉnh và điều khiển được .
4.6. Ảo giác
Ảo giác là sự tri giác cho ta hình ảnh không đúng về sự vật trong một số trường hợp.
Lêona Ơle ( 1707 – 1783 ), nhà vật lý học vĩ đại thế kỷ XVIII, Viện sỹ viện hàn lâm khoa học Pêtecbua, Beclanh, Pari, Hội viên Hội Hàng gia Anh, đã viết : “ Toàn bộ thẩm mỹ và nghệ thuật hội họa đều kiến thiết xây dựng trên sự đánh lừa ấy. Nếu tất cả chúng ta quen phán đoán những vật theo đúng thực sự thì nghệ thuật và thẩm mỹ ( tức mỹ thuật ) không còn chỗ dựa nữa, cũng giống như khi tất cả chúng ta mù vậy. Dù nhà mỹ thuật có dốc hết tài nghệ ra để pha màu cũng trọn vẹn vô ích ; nhìn tác phẩm của ông, tất cả chúng ta sẽ nói : đây là những vết đỏ, đây là những vết lam, đó là một mảng màu đen, và kia là vài đường trăng trắng : toàn bộ đều ở trên một mặt phẳng, nhìn vào không thấy một sự khác nhau nào về khoảng cách và chẳng giống một vật gì hết. Dù trên bức tranh này có vẽ gì đi chăng nữa thì so với tất cả chúng ta cũng chỉ như chữ trên trang giấy mà thôi … Trong trường hợp này, tất cả chúng ta mất hết những lạc thú mà nền thẩm mỹ và nghệ thuật vui tươi, hữu dụng hàng ngày đem lại cho tất cả chúng ta ; như vậy há chẳng đáng tiếc lắm sao ? ” .
Chương 5. Tư duy và tưởng tượng
I. Tư duy
1. Khái niệm chung về tư duy
1.1. Tư duy là gì?
Tư duy là một quá trình tâm lý phản ánh những thuộc tính bên trong, bản chất, những mối liên hệ, quan hệ có tính quy luật của sự vật, hiện tượng mà trước đó ta chưa biết.
1.2. Bản chất xã hội của tư duy
– Dựa vào kinh nghiệm tay nghề của những thế hệ trước đã được tích luỹ sử dụng ngôn từ làm phương tiện đi lại .
– Thúc đẩy do nhu yếu xã hội .
– Mang đặc thù tập thể ( sử dụng những tri thức của những nghành nghề dịch vụ có tương quan ) .
– Có đặc thù chung của loài người .
1.3. Đặc điểm của tư duy
– Tính có yếu tố của tư duy .
– Tính gián tiếp của tư duy .
– Tính trừu tượng và khái quát của tư duy .
– Tư duy liên hệ ngặt nghèo với ngôn từ .
– Tư duy có quan hệ mật thiết với nhận thức cảm tính .
Tính có yếu tố của tư duy : Muốn Open tư duy cần bảo vệ hai điều kiện kèm theo sau :
– Gặp thực trạng ( trường hợp ) có yếu tố .
– Hoàn cảnh có yếu tố được cá thể nhận thức không thiếu .
Tính gián tiếp của tư duy : Tư duy cần sử dụng công cụ, phương tiện đi lại và những hiệu quả nhận thức của loài người và kinh nghiệm tay nghề của cá thể mình để tìm ra thực chất, quy luật của sự vật hiện tượng kỳ lạ .
Tính trừu tượng và khái quát của tư duy :
– Tính trừu tượng đó là tư duy hoàn toàn có thể trừu xuất khỏi những sự vật, hiện tượng kỳ lạ những cái đơn cử, riêng biệt
– Tính khái quát tức là tư duy có năng lực tổng hợp, phản ánh những cái chung cho nhiều sự vật, hiện tượng kỳ lạ .
Tư duy liên hệ ngặt nghèo với ngôn từ .
– Tư duy sử dụng ngôn từ làm phương tiện đi lại .
– Ngôn ngữ cố định và thắt chặt lại tác dụng tư duy và nhờ đó làm khách quan hoá chúng cho người khác và cho cả bản thân chủ thể tư duy .
Tư duy có quan hệ mật thiết với nhận thức cảm tính .
– Tư duy phải dựa trên những tài liệu cảm tính, trên kinh nghiệm tay nghề .
– Tư duy và mẫu sản phẩm của nó cũng ảnh hưởng tác động đến những quy trình nhận thức cảm tính .
2. Tư duy là một quá trình
2.1. Các giai đoạn cơ bản của một quá trình tư duy
– Xác định yếu tố và diễn đạt yếu tố .
– Huy động tri thức, kinh nghiệm tay nghề .
– Sàng lọc những liên tưởng và hình thành giả thuyết .
– Sự kiểm tra giả thuyết .
– Giải quyết trách nhiệm .
Xác định yếu tố và miêu tả yếu tố .
– Tư duy chỉ phát sinh khi con người nhận thức được thực trạng có yếu tố và diễn đạt được nó .
– Hoàn cảnh có yếu tố tiềm ẩn những xích míc khác nhau .
– Tuỳ thuộc vào kinh nghiệm tay nghề của từng người để xác lập được yếu tố .
Huy động tri thức, kinh nghiệm: Làm xuất hiện trong đầu những tri thức và kinh nghiệm những liên tưởng nhất định có liên quan.
Sàng lọc những liên tưởng và hình thành giả thuyết : Lựa chọn những tri thức và kinh nghiệm tay nghề tương thích nhất để xử lý yếu tố .
Sự kiểm tra giả thuyết :
– Kiểm tra những giả thuyết tương thích và vô hiệu những g. thuyết không tương thích .
– Trong quy trình kiểm tra hoàn toàn có thể phát hiện ra những trách nhiệm mới, do đó lại khởi đầu một quy trình tư duy mới .
Giải quyết trách nhiệm :
– Sau khi kiểm tra sẽ cho ta một hiệu quả về yếu tố tư duy .
– Quá trình tư duy xử lý trách nhiệm thường có nhiều khó khăn vất vả, do :
+ Chủ thể không nhận thấy một số ít dữ kiện của bài toán .
+ Chủ thể đưa vào bài toán một điều kiện kèm theo thừa .
+ Tính chất khuôn sáo, cứng ngắc của tư duy .
– Các thao tác tư duy có quan hệ mật thiết với nhau, thống nhất theo 1 hướng nhất định, do nhiệm vu tư duy lao lý .
– Trong thực tiễn những thao tác tư duy đan chéo với nhau, chứ không theo một trình tự máy móc như trên .
– Tùy theo trách nhiệm, điều kiện kèm theo tư duy, không nhất thiết trong hành vi tư duy nào cũng thực thi những thao tác trên .
Ảnh …
2.2. Các thao tác tư duy
2.2.1. Phân tích – tổng hợp
2.2.2. So sánh
2.2.3. Trừu tượng hoá và khái quát hoá
3. Các loại tư duy và vai trò của chúng
3.1. Theo lịch sử hình thành và mức độ phát triển của tư duy
– Tư duy trực quan hành vi .
– Tư duy trực quan hình ảnh .
– Tư duy trừu tượng .
3.2. Theo hình thức biểu hiện và phương thức giải quyết nhiệm vụ
– Tư duy thực hành .
– Tư duy hình ảnh đơn cử .
– Tư duy lí luận .
II. Tưởng tượng
1. Khái niệm chung về tưởng tượng
1.1. Tưởng tượng là gì?
Tưởng tượng là một quá trình tâm lý phản ánh những cái chưa từng có trong kinh nghiệm của cá nhân bằng cách xây dựng những hình ảnh mới trên cơ sở những biểu tượng đã có.
Khái niệm hình tượng
Biểu tượng là sự làm hiện ra trong óc cá thể một cách nguyên vẹn hoặc có phát minh sáng tạo những hình tượng của sự vật hiện tượng kỳ lạ mà ta đã tri giác trước đây, mặc dầu không có những thuộc tính đơn cử của những sự vật hiện tượng kỳ lạ đó tác động ảnh hưởng trực tiếp vào cơ quan cảm xúc .
1.2. Đặc điểm của tưởng tượng
– Chỉ phát sinh trước thực trạng có yếu tố .
– Là một quy trình nhận thức được mở màn và triển khai đa phần bằng hình ảnh .
– Liên quan ngặt nghèo với nhận thức cảm tính .
1.3. Vai trò của tưởng tượng
– Cho phép con người tưởng tượng được hiệu quả trung gian và ở đầu cuối của lao động .
– Kích thích con người hoạt động giải trí và tìm tòi .
– Ảnh hưởng đến học tập, giáo dục và tăng trưởng nhân cách .
2. Các loại tưởng tượng
2.1. Tưởng tượng tích cực và tưởng tượng tiêu cực
– Tưởng tượng xấu đi là tưởng tượng tạo ra những hình ảnh không hề được thực thi trong đời sống, vạch ra những chương trình hành vi không thực thi, tưởng tượng chỉ để mà tưởng tượng, để thay thế sửa chữa cho hành vi .
– Tưởng tượng tích cực là tưởng tượng là loại tưởng tượng tạo ra những hình ảnh nhằm mục đích phân phối những nhu yếu. Kích thích tính tích cực thực tiễn của con người .
2.2. Ước mơ và lí tưởng
– Ước mơ là những loại tưởng tượng được hướng về tương lai, biểu hiện mong muốn, ước ao của con người, không hướng vào hoạt động hiện tại.
– Lý tưởng là loại tưởng tượng được hướng về tương lai là một hình ảnh chói lọi, rực sáng, cụ thể, hấp dẫn của cái tương lai mong muốn. Nó là một động cơ mạnh mẽ thúc đẩy con người vươn tới giành tương lai.
3. Các cách sáng tạo hình ảnh mới trong tưởng tượng
3.1. Thay đổi kích thước, số lượng
3.2. Nhấn mạnh
3.3. Chắp ghép
3.4. Liên hợp
3.5. Điển hình hoá
3.6. Loại suy
4. Sự giống nhau và khác nhau giữa tư duy và tưởng tượng
4.1. Giống nhau:
– Đều là quy trình nhận thức lý tính .
– Đều phản ánh một cách gián tiếp
– Đều Open khi gặp thực trạng có yếu tố .
– Đều tương quan ngặt nghèo với ngôn từ và nhận thức cảm tính .
4.2. Khác nhau:
Tư duy phản ánh xử lý vấn ngặt nghèo hơn bằng những khái niệm. Còn tưởng tượng phản ánh ít ngặt nghèo hơn tư duy vì thiết kế xây dựng hình ảnh mới từ những hình tượng .
Chương 6. Trí nhớ
I. Khái niệm chung về trí nhớ
1. Khái niệm trí nhớ
Trí nhớ là sự ghi lại, giữ lại, nhận lại và làm xuất hiện lại những kinh nghiệm trước đây của bản thân mỗi người.
2. Cơ sở sinh lý của trí nhớ
Là sự hình thành củng cố và Phục hồi những đường liên hệ thần kinh trong thời điểm tạm thời. Đó là sự để lại dấu vết trong tế bào vỏ não khi khung hình nhận được kích thích .
3. Vai trò của trí nhớ
Có vai trò rất quan trọng trong đời sống và hoạt động giải trí, học tập của con người :
– Tích lũy được những kinh nghiệm tay nghề, ứng dụng được những kinh nghiệm tay nghề vào đời sống .
– Giúp con người xác lập được phương hướng thích nghi với ngoại giới .
– Không có trí nhớ thì không có một sự tăng trưởng nào hết trong nghành trí tuệ cũng như trong nghành thực tiễn của loài người. ( Người ta chỉ hoàn toàn có thể trở thành người cộng sản sau khi làm giàu trí nhớ của mình bằng sự hiểu biết tổng thể những kho tàng tri thức mà quả đât đã tạo ra ( Lênin ) ) .
II. Các loại trí nhớ
1. Căn cứ vào tính chất của tính tích cực tâm lý trong hoạt động
1.1. Trí nhớ vận động
– Là trí nhớ những quy trình hoạt động không ít mang đặc thù tổng hợp .
– Loại trí nhớ này có vai trò đặc biệt quan trọng quan trọng để hình thành kỹ xảo lao động chân tay. Tốc độ hình thành nhan và bền vững và kiên cố của những kỹ xảo này được dùng làm tiêu chuẩn để nhìn nhận trí nhớ hoạt động tốt .
1.2. Trí nhớ xúc cảm
– Là trí nhớ về những xúc cảm, tình cảm đã diễn ra trong một hoạt động giải trí trước kia .
– Biểu hiện của loại trí nhớ này chính là sự cảm thông với người khác .
– Vai trò đặc biệt quan trọng của trí nhớ xúc cảm là để cá thể cảm nhận được giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật trong hành vi, cử chỉ, lời nói và trong thẩm mỹ và nghệ thuật .
1.3. Trí nhớ hình ảnh
– Là trí nhớ so với một ấn tượng mạnh thuộc về một cơ quan cảm xúc .
– Vai trò của từng loại trí nhớ hình ảnh so với mọi người là khác nhau và thường có vai trò quan trọng nhất là so với nghệ sỹ .
1.4. Trí nhớ từ ngữ – lôgic
– Là trí nhớ về những mối quan hệ, liên hệ mà nội dung được tạo nên bởi tư tưởng của con người, có cơ sở sinh lý là hoạt động giải trí của mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ hai .
– Trí nhớ này tăng trưởng dựa trên những loại trí nhớ trên và ngày càng có vị trí thống trị và ảnh hưởng tác động trở lại những loại trí nhớ trên .
2. Căn cứ vào tính chất mục đích của hoạt động
2.1. Trí nhớ không chủ định:
Là trí nhớ không có mục tiêu chuyên biệt ghi nhớ, giữ gìn và tái hiện tài liệu .
2.2. Trí nhớ có chủ định:
Là trí nhớ có mục tiêu chuyên biệt ghi nhớ, giữ gìn và tái hiện tài liệu và con người thường sử dụng những giải pháp kỹ thuật để ghi nhớ .
3. Căn cứ vào thời gian củng cố và giữ gìn tài liệu
3.1. Trí nhớ ngắn hạn
Hay còn gọi là trí nhớ thao tác, trí nhớ tức thời, là trí nhớ ở ngay sau quy trình tiến độ vừa ghi nhớ .
3.2. Trí nhớ dài hạn
Là trí nhớ sau quy trình tiến độ ghi nhớ một khoảng chừng thời hạn cho đến mãi mãi .
3.3. Trí nhớ thao tác
– Trí nhớ thao tác về mặt thời hạn là trí nhớ sau quy trình tiến độ trí nhớ ngắn han và ở trước trí nhớ dài hạn .
– Về mặt thực chất trí nhớ thao tác là trí nhớ thao tác, tức được kêu gọi từ trí nhớ dài hạn để cá thể thực thi những thao tác hay hành vi khẩn thiết, đặc biệt quan trọng là hành vi phức tạp .
III. Các quá trình của trí nhớ
1. Sự ghi nhớ
Sự ghi nhớ là một quá trình trí nhớ đưa tài liệu nào đó vào ý thức, gắn tài liệu đó với những kiến thức hiện có, làm cơ sở cho những quá trình giữ gìn về sau đó.
– Chất lượng của sự ghi nhớ nhờ vào vào động cơ, mục tiêu và phương tiện đi lại để đạt mục tiêu .
2. Sự giữ gìn
Sự giữ gìn là quá trình nhằm củng cố vững chắc những dấu vết đã hình thành trên vỏ não trong quá trình ghi nhớ tài liệu.
– Có hai hình thức : giữ gìn tích cực và giữ gìn xấu đi .
3. Sự tái hiện:
Sự tái hiện là một quá trình trí nhớ làm sống lại những nội dung đã ghi lại trên đây.
3.1. Sự nhận lại
Khi sự vật mà ta tri giác trước đây tác động ảnh hưởng vào cơ quan nghiên cứu và phân tích, ta nhận ngay ra được sự vật đó .
3.2. Nhớ lại
Có những sự vật mà ta tri giác được trước kia, mặc dầu hiện tại không có trước mắt ta, không trực tiếp ảnh hưởng tác động vào cơ quan nghiên cứu và phân tích của ta, mà hình ảnh sự vật đó vẫn hiện ra trong óc ta được .
3.3. Hồi tưởng
Hồi tưởng là nhớ lại một cách tự giác, chịu sự quy định của nhiệm vụ mục đích.
Loại nhớ lại này yên cầu phải khắc phục khó khăn vất vả, yên cầu phải có sự cố gắng nhất định
4. Sự quên và sự giữ gìn tri thức trong trí nhớ
– Quên là không tái hiện được nội dung đã ghi nhớ trước đây vào thời gian thiết yếu .
– Nguyên nhân :
+ Do quy trình ghi nhớ .
+ Do những quy luật ức chế của hoạt động giải trí thần kinh trong quy trình ghi nhớ .
+ Do không gắn được vào hoạt động giải trí hàng ngày, ít có tính thực tiễn .
Biện pháp chống quên .
– Ôn tập ngay sau khi ghi nhớ tài liệu .
– Giảng dạy tránh nhồi nhét, học tập theo cách ghi nhớ “ điểm tựa ” .
– Không nên ôn tập hai tài liệu có nội dung giống nhau .
– Vận dụng nhiều giác quan khi ghi nhớ .
– Kết hợp nghỉ ngơi .
– Ôn tập kết hợp với thực hành thực tế luỵên tập .
IV. Sự khác biệt cá nhân về trí nhớ
1. Sự khác biệt cá nhân trong quá trình trí nhớ: nhớ nhanh, nhớ lâu, nhớ nhiều, nhớ chính xác.
2. Kiểu trí nhớ của cá nhân:
– Trí nhớ hình ảnh – trực quan .
– Trí nhớ từ ngữ – lô gíc .
– Trí nhớ trung gian .
Chương 7. Ngôn ngữ và nhận thức
I. Khái niệm chung về ngôn ngữ
1. Khái niệm
Ngôn ngữ là một hệ thống kí hiệu đặc biệt, dùng làm phương tiện giao tiêp và làm công cụ tư duy.
2. Chức năng của ngôn ngữ
– Chức năng chỉ nghĩa .
– Chức năng thông tin .
– Chức năng khái quát hoá .
II. Phân loại ngôn ngữ
1. Ngôn ngữ bên ngoài
2. Ngôn ngữ bên trong
III. Vai trò ngôn đối với nhận thức
1. Vai trò của ngôn ngữ trong nhận thức cảm tính
– Đối với cảm xúc .
– Đối với tri giác .
– Đối với trí nhớ .
2. Vai trò của ngôn ngữ trong nhận thức lý tính
– Đối với tư duy .
– Đối với tưởng tượng .
Phần III. Nhân cách và sự hình thành nhân cách
Chương 8. Nhân cách và sự hình thành nhân cách
I. Khái niệm chung về nhân cách
1. Nhân cách là gì?
Khái niệm:
– Con người : là thành viên của một hội đồng, một xã hội, vừa là một thực thể tự nhiên vừa là một thực thể xã hội .
– Cá nhân : dùng để chỉ một con người đơn cử của hội đồng, thành viên của xã hội .
– Cá tính : dùng để chỉ cái đơn nhất, có 1 không 2, khônglặp lại trong tâm lý của thành viên động vật hoang dã hoặc thành viên người .
– Marx nhấn mạnh vấn đề : “ tiền đề thứ nhất của bất kể lịch sử vẻ vang loài người nào rõ ràng cũng là sự sống sót của thành viên có sinh mệnh ”. Cá nhân không chỉ là “ tiền đề ” của lịch sử dân tộc loài người, thậm chí còn còn là mục tiêu của sự tăng trưởng lịch sử dân tộc, “ lịch sử vẻ vang xã hội của người ta trước sau chỉ là lịch sử dân tộc sự tăng trưởng thành viên của họ ” .
– Rubinstêin : “ Con người là đậm chất ngầu do nó có những thuộc tính đặc biệt quan trọng, không tái diễn, con người là nhân cách do nó xác lập được quan hệ của mình với những người xung quanh một cách có ý thức ” .
– Nhân cách là tổ hợp những đặc điểm, những thuộc tính tâm lý của cá nhân, biểu hiện bản sắc và giá trị xã hội của con người.
2. Các đặc điểm của nhân cách
– Tính thống nhất của nhân cách .
– Tính không thay đổi của nhân cách .
– Tính tích cực của nhân cách .
– Tính giao lưu của nhân cách .
II. Cấu trúc tâm lý của nhân cách
– Các quan điểm khác nhau về cấu trúc nhân cách .
– Bao gồm : những quy trình tâm lý, những trạng thái tâm lý, những thuộc tính tâm lý .
– Theo K.K. Platonov :
+ Tiểu cấu trúc có nguồn gốc sinh học .
+ Tiểu cấu trúc về những đặc thù của những quy trình tâm lý .
+ Tiểu cấu trúc về vốn kinh nghiệm tay nghề, tri thức, kĩ năng, năng lượng .
+ Tiểu cấu trúc xu thế nhân cách :
• Gồm bốn nhóm thuộc tính tâm lý nổi bật : xu thế, khí chất, tính cách, năng lượng .
• Gồm bốn khối : khuynh hướng, năng lực, phong thái, mạng lưới hệ thống cái tôi .
| Phẩm chất + Phẩm chất xã hội + Phẩm chất cá thể + Phẩm chất ý chí + Cung cách ứng xử |
Năng lực + năng lượng xã hội hóa + Năng lực chủ thể hóa + Năng lực hành vi + Năng lực giao lưu |
Không có xúc cảm của con người thì trước đây, lúc bấy giờ và sau này không có sự tìm tòi của con người về chân lý ( Lênin ) .
III. Các phẩm chất tâm lý nhân cách
A. Tình cảm
1. Khái niệm về tình cảm
1.1. Tình cảm là gì?
Tình cảm là những thái độ thể hiện sự rung cảm của con người đối với sự vật và hiện tượng có liên quan tới nhu cầu và động cơ của họ.
1.2. Xúc cảm và tình cảm (so sánh)
Sự giống nhau giữa xúc cảm và tình cảm .
– Đều do hiện thực khách quan tác động ảnh hưởng vào cá thể mà có .
– Đều biểu lộ thái độ của con người so với hiện thực .
– Đều mang đặc thù lịch sử dân tộc xã hội .
– Đều mang đậm sắc tố cá thể .
Khác nhau giữa tình cảm và xúc cảm :
| Xúc cảm + có ở cả con người và con vật + Là một quy trình tâm lý + Có đặc thù nhất thời, trường hợp và phong phú + Luôn ở trạng thái hiện thực + Xuất hiện trước + Thực hiện tính năng sinh vật + Gắn liền với phản xạ không điều kiện kèm theo |
Tình cảm + Chỉ có ở con người + Là thuộc tính tâm lý + Có đặc thù không thay đổi + Thường ở trạng thái tiềm tàng + Xuất hiện sau + Thực hiện tính năng xã hội + Gắn liền với phản xạ có đ. kiện |
1.3. Tình cảm và nhận thức
1.3.1. So sánh tình cảm với nhận thức(so sánh) Giống nhau giữa tình cảm và nhận thức
– Đều phản ánh hiện thực khách quan .
– Mang thực chất xã hội .
– Mang tính chủ thể .
Khác nhau giữa tình cảm và nhận thức :
| Tình cảm – Phản ánh mối quan hệ giữa những sự vật, hiện tượng kỳ lạ với nhu yếu và động cơ của con người – Phạm vi hoạt động giải trí hẹp hơn – Phản ảnh bằng những rung cảm – Tính chủ thể cao hơn – Khó hình thành hơn |
Nhận thức – Phản ánh những thuộc tính và những mối liên hệ của bản thân quốc tế – Phạm vi rộng hơn – Phản ánh bằng hình ảnh, hình tượng, khái niệm – Tính chủ thể thấp hơn – Dễ hình thành hơn |
1.3.2. Mối quan hệ giữa nhận thức và tình cảm
1.4. Những đặc điểm đặc trưng của tình cảm
– Tính nhận thức .
– Tính xã hội .
– Tính khái quát .
– Tính không thay đổi .
– Tính chân thực .
– Tính hai mặt .
2. Những biểu hiện bên ngoài
– Lời nói .
– Điệu bộ .
– Cơ thể .
3. Các mức độ của tình cảm
3.1. Màu sắc cảm xúc của cảm giác
– Là mức độ thấp nhất của sự phản ánh xúc cảm, là một sắc thái tình cảm đi kèm quy trình cảm xúc .
– Đặc điểm :
+ Do những thuộc tính riêng không liên quan gì đến nhau của sự vật và hiện tượng kỳ lạ gây nên .
+ Tính ý thức mờ nhạt .
+ Rung động yếu .
+ Không bền .
– Liên hệ : ảnh hưởng tác động tới trạng thái thao tác của con người .
3.2. Xúc cảm
– Là một quy trình cảm hứng, là mức độ phản ánh cao hơn, nó thể nghiệm trực tiếp một tình cảm nào đó .
– Đặc điểm :
+ Do những sự vật hiện tượng kỳ lạ toàn vẹn gây nên .
+ Rung động mạnh hơn .
+ Bền hơn sắc tố xúc cảm .
+ Ý thức không ít rõ ràng hơn .
Có hai loại xúc cảm: Xúc động và tâm trạng
– Xúc động là một quá trình xúc cảm có cường độ mạnh, xẩy ra trong một thời gian ngắn và xâm chiếm con người một cách nhanh chóng. Nó có thể làm cho con người mất đi sự sang suốt, tính tự chủ. Họ không ý thức được hành vi và hậu quả, dễ đi đến những quyết định sai lầm. Mặt khác có thể tạo ra trạng thái mất cân bằng của cơ thể.
– Tâm trạng là một trạng thái cảm xúc. Nó có cường độ vừa phải hoặc tương đối yếu, tồn tại trong một thời gian tương đối dài, có khi hàng tháng hàng năm và con người không ý thức được nguyên nhân gây ra nó. Có hai loại tâm trạng: tích cực và tiêu cực.
Stress
– Khái niệm : Stress là những trạng thái xúc cảm phát sinh trong những trường hợp nguy hại trong những trường hợp phải chịu đựng những nặng nhọc về thể xác lẫn ý thức .
– Hậu quả : tàn phá nhan sắc, chóng già, tóc rụng, suy sụp sức khỏe thể chất và ý thức .
Các giải pháp giảm stress :
– Hãy nói thành thật mọi nỗi đau với người đáng tin cậy .
– Quên đi bằng cách thao tác khác .
– Đừng làm đổ vỡ mối quan hệ .
– Kiềm chế giận giữ, đừng yên cầu quá ở bản thân .
– Đừng tự giằn vặt bản thân.
3.3. Tình cảm
– Khái niệm : Tình cảm là những rung cảm, những thái độ không thay đổi của con người so với hiện thực .
– Đặc điểm :
+ Do một loại sự vật hiện tượng kỳ lạ gây nên .
+ Ổn định, vững chắc .
+ Được chủ thể ý thức rõ ràng .
+ Nó có cường độ mạnh.
Hai loại tình cảm
– Tình cảm cấp thấp : Liên quan đến nhu yếu sinh lý .
– Tình cảm cấp cao: Mang tính xã hội rõ ràng nói lên thái độ của con người đối với những mặt và hiện tượng khác nhau của đời sống xã hội.
Các lọai tình cảm cấp cao
– Tình cảm đạo đức : là những tình cảm có tương quan đến sự thỏa mãn nhu cầu hay không thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu đạo đức của con người .
– Tình cảm trí tuệ : là những tình cảm phát sinh trong quy trình hoạt động giải trí trí óc, nó tương quan những quy trình nhận thức và phát minh sáng tạo tương quan đến sự thỏa mãn nhu cầu hay không thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu nhận thức .
– Tình cảm nghệ thuật và thẩm mỹ : là những tình cảm có tương quan đến nhu yếu nghệ thuật và thẩm mỹ, nhu yếu về cái đẹp .
– Tình cảm hoạt động: là sự thể hiện thái độ của con người, đối với 1 hoạt động nhất định, liên quan đến sự thỏa mãn hay không thỏa mãn nhu cầu thực hiện hoạt động đó.
3.4. Tình cảm mang tính chất thế giới quan
– Là mức độ cao nhất của tình cảm. Là một loại thái độ đã có lý lẽ và tương đối không thay đổi và thâm thúy .
– Đặc điểm :
+ Rất không thay đổi và bền vững và kiên cố
+ Do 1 loại hay 1 phạm trù những sự vật và hiện tượng kỳ lạ gây nên
+ Có đặc thù khái quát cao độ
+ Có tính tự giác, ý thức cao trở thành nguyên tắc trong thái độ hành vi.
4. Vai trò của tình cảm
– Đối với sinh lý : bảo vệ sự sống sót thông thường .
– Đối với nhận thức : là nguồn động lực can đảm và mạnh mẽ kích thích con người tìm tồi chân lí .
trái lại nhận thức là cơ sở, chỉ huy tình cảm .
– Đối với hoạt động giải trí : con người với trái tim lạnh lẽo không hề tạo nên những tác phẩm văn học được .
– Đối với đời sống : có năng lực nhìn nhận và kiểm soát và điều chỉnh hành vi đạo đức .
– Đối với công tác giáo dục: vừa là điều kiện vừa là phương tiện, nội dung là mục đích giáo dục.
5. Các quy luật của tình cảm
5.1. Quy luật thích ứng
– Tình cảm lặp đi lặp lại nhiều lần tạo nên sự thích ứng .
– Biểu hiện : dao năng mài thì sắc, người năng chào thì quen .
– Ứng dụng: Tránh thích ứng và tập thích ứng.
5.2. Quy luật “tương phản”
– Trong quy trình hình thành và biểu lộ tình cảm, sự Open hoặc sự suy yếu đi của một tình cảm này hoàn toàn có thể làm tăng hoặc giảm của một tình cảm khác xảy ra đồng thời hoặc tiếp nối đuôi nhau với nó .
Ví dụ : Mai sau anh gặp được người, đẹp hơn người cũ anh thời quên tôi .
– Ứng dụng: Trong dạy học, giáo dục biện pháp “ôn nghèo nhớ khổ, ôn cố tri tân và nghệ thuật xây dựng nhân vật phản diện và chính diện
Các ví dụ:
Làng này khối kẻ sợ anh
Rượu bé với chiếc mảnh sành cầm tay
Sợ anh chửi đổng suốt ngày
Chỉ mình em biết anh say rất hiền ( Quang Huy ) .
5.3. Quy luật “pha trộn”
– Trong đời sống tình cảm của con người đơn cử, nhiều khi 2 tình cảm đối cực nhau hoàn toàn có thể xảy ra cùng một lúc, nhưng không loại trừ nhau chúng “ trộn lẫn ” vào nhau .
– Biểu hiện : Lo âu và tự hào, yêu và ghét .
– Ứng dụng :
+ Từ việc thấy rõ đặc thù phức tạp, nhiều khi xích míc trong tình cảm con người để thông cảm, san sẻ, hiểu nhau hơn và kiểm soát và điều chỉnh hành vi của nhau .
+ Cẩn thận khi quan tâm đến nhìn nhận người khác bởi những biểu lộ trái chiều nhau. Không có niềm hạnh phúc nào là trọn vẹn niềm hạnh phúc. Không có đau khổ nào là trọn vẹn đau khổ ( Mark ) .
5.4. Quy luật “di chuyển”
– Biểu hiện : giận cá chém thớt, vơ đũa cả nắm .
– Ứng dụng :
+ Kiềm chế cảm hứng tránh hiện tượng kỳ lạ vơ đũa cả nắm .
+ Tránh thiên vị trong đánh giá “yêu nên tốt ghét nên xấu”.
Cần có một cái đầu lạnh và một trái tim nóng.
5.5. Quy luật “lây lan”
– Xúc cảm tình cảm hoàn toàn có thể truyền lây từ người này sang người khác .
– Biểu hiện : vui lây, buồn lây, đồng cảm, ủng hộ người nghèo, một con ngựa đau …
– Ứng dụng: các hoạt động tập thể như lao động học tập. Vận dụng trong giáo dục trong tập thể và bằng tập thể.
5.6. Quy luật về sự hình thành tình cảm
– Xúc cảm là cơ sở của tình cảm. Tình cảm được hình thành do quy trình tổng hợp hóa, động hình hóa và khái quát hóa những xúc cảm cùng loại .
+ “ Năng mưa thì giếng năng đầy
Anh năng đi lại mẹ thầy năng thương ”
+ Lửa gần rơm lâu ngày cũng bén .
– Tình cảm được hình thành từ xúc cảm, nhưng khi hình thành thì tình cảm lại thể hiện quan xúc cảm và chi phối xúc cảm.
Vận dụng:
– Muốn hình thành tình cảm cho học viên phải đi từ xúc cảm đồng loại. Ví dụ : Xây dựng tình yêu Tổ quốc phải xuất phát từ tình yêu mái ấm gia đình, yêu mái nhà, yêu từng con người trong mái ấm gia đình, yêu làng xóm, …
“ Dòng suối chảy ra dòng sông, dòng sông chảy ra Đại trường giang Vônga, , Đại trường giang Vônga chảy ra biển cả. Lòng yêu nhà, yêu quê nhà quốc gia trở nên lòng yêu Tổ quốc ( Êrenbua, nhà văn Nga ) .
– Người thực việc thực là kích thích dễ gây rung động nhất. Ví dụ : Để tạo những xúc cảm, trong dạy lịch sử dân tộc nên tổ chức triển khai cho học viên thăm quan lại mặt trận xưa, những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang …
– Cần kiên trì trong quy trình hình thành tình cảm .
– Khái quát hoá là quy trình dùng trí óc để hợp nhất nhiều đối tượng người dùng khác nhau thành một nhóm, một loại theo những thuộc tính, những liên hệ, quan hệ chung nhất định .
– Tổng hợp hoá là quy trình dùng trí óc để hợp nhất những thành phần đã được tách rời nhờ sự nghiên cứu và phân tích, thành một chỉnh thể .
– Động hình hóa (định hình động lực) là khả năng làm sống lại một phản xạ hoặc một chuỗi phản xạ đã được hình thành từ trước
Sự khác nhau giữa quy luật di chuyển và quy luật lây lan?
Kết luận
Giáo dục tình cảm là một công việc khó khăn, phức tạp và lâu dài, cần tiến hành thường xuyên liên tục và lâu dài.
B. Mặt ý chí của nhân cách
1. Ý chí là gì?
Ý chí là một phẩm chất nhân cách, thể hiện ở năng lực thực hiện những hành động có mục đích đòi hỏi phải có sự nỗ lực khắc phục khó khăn.
Các phẩm chất của ý chí
– Tính mục đích: là phẩm chất đặc biệt của ý chí. Nó cho phép con người điều chỉnh hành vi hướng vào mục đích tự giác. Nó phụ thuộc vào thế giới quan, nội dung đạo đức, và tính giai cấp.
– Tính độc lập: là phẩm chất ý chí cho phép con người quyết định và thực hiện hành động theo quan điểm và niềm tin của mình.
+ Tính hay phủ định quan điểm của người khác là một trong những tín hiệu tỏ sự yếu ớt của ý chí .
+ Tính dễ bị ám thị (theo người khác) cũng là người kém ý chí.
– Tính quyết đoán: Đó là khả năng đưa ra những quyết định kịp thời, dứt khoát, trên cơ sở cân nhắc tính tóan kỹ càng, chắc chắn.
– Tính kiên cường: Nói lên cường độ của ý chí, cho phép con người có những quyết định đúng đắn, kịp thời trong những hoàn cảnh khó khăn, và kiên trì thực hiện đến cùng mục đích đã định.
– Tính dũng cảm: là khả năng sẵn sàng và nhanh chóng vươn tới mục đích bất chấp khó khăn nguy hiểm cho tính mạng hay lợi ích của bản thân. (trái với nó là tính hèn nhát, và nhút nhát).
– Tính tự kiềm chế: là khả năng và thói quen kiểm tra hành vi làm chủ của bản thân mình. Kìm hãm những hành động cho là không cần thiết hoặc có hại trong những trường hợp cụ thể.
2. Hành động ý chí
2.1. Khái niệm:
– Hành động ý chí là hành động có ý thức, có chủ tâm đòi hỏi nỗ lực khắc phục khó khăn thực hiện đến cùng mục đích đã đề ra.
– Đặc điểm :
+ Có mục tiêu rõ ràng, và tiềm ẩn nội dung đạo đức
+ Có sự lựa chọn phương tiện đi lại và giải pháp .
+ Có sự điều khiển, điều chỉnh, kiểm tra của ý thức, luôn có sự nỗ lực khắc phụ khó khăn, thực hiện đến cùng mục đích đã định.
2.2. Cấu trúc của một hành động ý chí
2.2.1. Giai đoạn chuẩn bị
– Xác định mục tiêu hành vi, hình thành động cơ .
– Lập kế hoạch hành vi .
– Chọn phương tiện đi lại và giải pháp hành vi .
– Quyết định hành động.
2.2.2. Giai đoạn thực hiện
– Từ quyết định hành động hành vi đến hành vi là sự đổi khác về chất vì đó là chuyển từ nguyện vọng thành hiện thực .
– Diễn ra dưới hai hình thức :
+ Thực hiện hành vi bên ngoài .
+ Thực hiện hành động bên trong.
2.2.3. Giai đoạn đánh giá kết quả
Sau khi hành động kết thúc con người đánh giá kết quả, việc đánh giá là để rút kinh nghiệm cho những hành động sau.
Con đường rèn luyện ý chí (trang 217 sách Tâm lý học nhân cách của Nguyễn Ngọc Bích)
“Gạo đem vào giã bao đau đớn
Gạo giã xong rồi trắng tựa bông
Sống ở trên đời người cũng vậy
Gian nan rèn luyện mới thành công”
3. Hành động tự động hoá, kỹ xảo và thói quen
3.1. Hành động tự động hoá là gì?
Hành động tự động hoá là hành động vốn lúc đầu là hành động có ý thức, nhưng do sự lặp đi lặp lại nhiều lần, hoặc do luyện tập mà trở thành tự động hoá, không cần sự kiểm soát trực tiếp của ý thức mà vẫn thực hiện có hiệu quả.
Hai loại hành động tự động hóa
– Kỹ xảo : là hành vi ý chí đã được tự động hóa nhờ rèn luyện .
– Thói quen: là hành động tự động hóa ổn định, trở thành nhu cầu của con người. Nếu nhu cầu đó không được thỏa mãn thì người này cảm thấy khó chịu, có khi đau khổ, day dứt.
Sự khác nhau giữa kỹ xảo và thói quen
| Thói quen
– Mang tính chất nhu cầu nếp sống |
Kỹ xảo
– Mang tính chất kỹ thuật |
Đặc điểm của kỹ xảo
– Mức độ tham gia của ý chí vào quy trình kỹ xảo ít .
– Không nhất thiết phải theo dõi bằng mắt, mà được kiểm tra bằng cảm giác vận động, tức là các rung động đi qua các dây thần kinh, các khớp xương, bắp thịt. Các động tác mang tính nhuần nhuyễn, kết quả cao và ít tốn kém năng lượng thần kinh và bắp thịt.
Quá trình hình thành kỹ xảo
– Hiểu biết cách làm : có tri thức về kỹ xảo muốn xây dựng .
– Hình thành kỹ năng và kiến thức : biết vận dụng mọt cách sơ bộ tri thức vào một hành vi nào đó .
Mức độ tham gia của ý thức cao, tốn nhiều nguồn năng lượng .
– Hình thành kỹ xảo: kỹ năng được củng cố và tự động hóa nhờ luyện tập. (Biến hành động ý chí thành hành động tự động hóa).
3.2. Quy luật hình thành kỹ xảo
– Quy luật về sự văn minh không đồng đều .
– Quy luật về sự ảnh hưởng tác động qua lại giữa kỹ xảo cũ và kỹ xảo mới .
– Quy luật đỉnh của chiêu thức rèn luyện .
– Quy luật dập tắt kỹ xảo.
Quy luật tiến bộ không đều
– Có loại kỹ xảo khi mới rèn luyện thì văn minh nhanh, sau đó chậm dần .
– Có những loại kỹ xảo khi mới rèn luyện thì tân tiến chậm, nhưng đến một quá trình thì văn minh nhanh .
– Có trường hợp khi bắt đầu luyện tập thì sự tiến bộ tạm thời lùi lại sau đó tăng dần.
Quy luật về sự tác động qua lại giữa kỹ xảo cũ và kỹ xảo mới (quy luật giao thoa)
– Kỹ xảo cũ tác động ảnh hưởng tốt đến kỹ xảo mới. ( chuyển kỹ xảo, cộng kỹ xảo ) .
– Các điều kiện kèm theo để chuyển kỹ xảo : kỹ xảo cũ phải có chính sách giống như kỹ xảo mới sắp hình thành, kỹ xảo cũ phải rất thành thục, người rèn luyện phải có ý thức về sự giống nhau giữa hai kỹ xảo, phải nỗ lực chuyển kỹ xảo cũ sang kỹ xảo mới .
– Kỹ xảo cũ ảnh hưởng xấu đến kỹ xảo mới.
Quy luật đỉnh của phương pháp luyện tập
– Người ta gọi mức cao nhất của kỹ xảo có được nhờ một giải pháp rèn luyện nhất định nào đó là “ điểm đỉnh ” của chiêu thức đó. Sau khi kỹ xảo đã đạt đến “ đỉnh ” thì bằng chiêu thức rèn luyện đó nó không tăng về chất lượng nữa .
– Thay đổi phương pháp luyện tập hoặc cải tiến một số điểm của phương pháp cũ.
Quy luật dập tắt kỹ xảo
– Khi một kỹ xảo mất đặc thù tự động hóa, phải có sự tham gia của ý chí, người ta nói kỹ xảo đó bị suy yếu hay bị phá hoại .
– Nguyên nhân: do không luyện tập thường xuyên, liên tục.
V. Những thuộc tính tâm lý nhân cách
– Xu hướng của nhân cách và động cơ của nhân cách
– Khái niệm : Xu hướng cá thể là một mạng lưới hệ thống động cơ và mục tiêu xu thế, thôi thúc con người tích cực hoạt động giải trí nhằm mục đích thoả mãn những nhu yếu hay hứng thú, hoặc vươn tới tiềm năng cao đẹp mà cá thể lấy làm lẽ sống của mình .
Một số mặt biểu hiện của xu hướng cá nhân
– Nhu cầu .
– Hứng thú .
– Lý tưởng .
– Thế giới quan .
– Niềm tin .
– Hệ thống động cơ của nhân cách.
1. Nhu cầu
1.1. Khái niệm: Nhu cầu là sự đòi hỏi tất yếu mà con người cảm thấy cần được thoả mãn để tồn tại và phát triển.
1.2. Đặc điểm:
– Nhu cầu luôn có đối tượng người tiêu dùng
– Nội dung của nhu yếu do những điều kiện kèm theo và phương pháp của nó quy đinh
– Có tính chu kỳ luân hồi
– Mang bản chất xã hội
Các nhóm nhu cầu:
– Nhu cầu vật chất : gắn liền với sự sống sót của khung hình .
– Nhu cầu ý thức : gồm có nhu yếu hiểu biết và nhu yếu nghệ thuật và thẩm mỹ .
– Nhu cầu lao động : là nhu yếu yên cầu khách quan phải được thỏa mãn nhu cầu về hoạt động giải trí chân tay và hoạt động giải trí trí óc .
– Nhu cầu giao tiếp: là nhu cầu quan hệ giữa người này và người khác, giữa cá nhân với nhóm, nhóm với nhóm.
2. Hứng thú:
Hứng thú là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa có khả năng mang lại khoái cảm cho cá nhân trong quá trình hoạt động.
3. Lý tưởng:
Lý tưởng là một mục tiêu cao đẹp, một hình ảnh mẫu mực tương đối hoàn chỉnh có sức lôi cuốn con người vươn tới nó.
4. Thế giới quan:
Thế giới quan là hệ thống các quan điểm về tự nhiên, xã hội và bản thân, xác định phương châm hành động của con người. Thế giới quan khoa học là thế giới quan duy vật biện chứng mang tính khoa học và tính nhất quán cao.
2. Tính cách
2.1. Tính cách là gì?
– Tính cách là một thuộc tính tâm lý phức tạp của cá thể gồm có một mạng lưới hệ thống thái độ của nó so với hiện thực, bộc lộ trong hành vi cử chỉ và cách nói năng tương ứng .
– Gồm hai nhóm nét tính cách : tốt và xấu .
– Luôn mang tính không thay đổi và vững chắc, thống nhất và cũng mang tính độc lạ, riêng không liên quan gì đến nhau, nổi bật cho mỗi cá thể .
2.2. Cấu trúc của tính cách
– Hệ thống thái độ của cá thể :
– Hệ thống hành vi, cử chỉ, cách nói năng của cá thể .
– Thái độ so với tập thể : lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, thái độ chính trị, ý thức thay đổi, niềm tin hợp tác hội đồng .
– Thái độ so với lao động : lòng yêu lao động, siêng năng, phát minh sáng tạo, lao động có kỷ luật, tiết kiệm ngân sách và chi phí …
– Thái độ so với bản thân : tính nhã nhặn, lòng tự trọng, ý thức tự phê bình ..
– Thái độ đối với mọi người: lòng yêu thương con người theo tinh thần nhân đạo, quý trọng con người, tinh thần đoàn kết, tương trợ, tính cởi mở, chân thành, thẳng thắn, công bằng.
3. Khí chất
3.1. Khí chất là gì?
Khí chất là thuộc tính phức hợp của cá nhân, biểu hiện ở cường độ, tốc độ nhịp độ của hoạt động tâm lý, thể hiện sắc thái hành vi cử chỉ và cách nói năng của cá nhân.
3.2. Các kiểu khí chất theo Hypocrat
– Chất máu ở tim thuộc tính lạnh lẽo .
– Nước nhờn ở não có tính lãnh lẽo .
– Mật vàng ở gan có tính khô .
– Mật đen ở dạ dày có tính khí ẩm .
– Hăng hái ( sanguin ) .
– Bình thản ( Flegmatinque ) .
– Nóng nảy ( cholerique ) .
– Ưu tư (melancolieque).
Theo Paplốp
– Kiểu can đảm và mạnh mẽ, cân đối, linh động .
– Kiểu can đảm và mạnh mẽ, cân đối, không linh động .
– Kiểu can đảm và mạnh mẽ, không cân đối .
– Kiểu yếu .
– Hăng hái .
– Bình thản .
– Nóng nảy .
– Ưu tư.
Hăng hái:
– Nhận thức nhanh, tình cảm dễ Open, sáng sủa, vui tính, ưu dí dỏm, cởi mở, nhiệt tình, dễ và nhanh gọn thích nghi với môi trường tự nhiên .
– Thiếu thâm thúy, tình cảm dễ biến hóa, ý chí thiếu kiên trì, hay hấp tấp vội vàng vội vã .
– Cần giáo dục tính kiên trì, nhẫn nại, tự kiềm chế, cần đôn đốc nhắc nhở liên tục trong hoạt động giải trí .
– Phê bình: một cách thẳng thắn
Bình thản
– Nhiệt tình khi đã tham gia, tâm lý vững chắc, thâm thúy, bình tĩnh, kiên trì, không hấp tấp vội vàng hấp tấp vội vàng, tự kiềm chế tốt
– Tính ỳ và tính không linh động là điểm yếu kém. Thích nghi môi trường tự nhiên chậm, chần chừ nên dễ mất thời cơ .
– Rèn luyện năng lực nhạy cảm, thích nghi, nên tham gia các hoạt động có tính chất “động”.
Nóng nảy
– Năng lực nhận thức nhanh, xúc cảm và tình cảm khi thể hiện thì rất mạnh liệt, có tính quả quyết, quả cảm, nhiệt huyết, sôi sục, ngay thật, hay nói thẳng
– Nhận thức ít thâm thúy, dễ cáu gắt phát khùng, dễ vui dễ buồn, hay mệnh lệnh ít thuyết phục, hay liều lĩnh, mạo hiểm, hấp tấp vội vàng .
– Giáo dục tính tự kiềm chế, kiên trì, nhẫn nại. Nên tham gia hoạt động có tính chất “tĩnh”.
Ưu tư
– Suy nghĩ thâm thúy, chín chắn, năng lượng tưởng tượng dồi dào phong phúÆ thấy được trước khó khăn vất vả, lường được hậu quả, dịu hiền, tình cảm thâm thúy và bền vững và kiên cố, dễ thông cảm với người khác
– Hay sợ hãi, lo lắng, hay tự ti, hòai nghi, bi quan, phản ứng chậm với những kích thích, thích nghi kém .
– Rèn luyện tính quả quyết, tính gan góc và mạnh dạn, niềm tin sáng sủa và sự tự tin .
Nên giao việc có tính chất động.
Căn cứ hệ thống tín hiệu
– Kiểu nghệ sỹ : mạng lưới hệ thống 1 chiếm lợi thế
– Kiểu tri thức : mạng lưới hệ thống tín hiệu 2 chiếm lợi thế
– Kiểu trung gian: hai hệ thống tương đương nhau.
4. Năng lực
4.1. Khái niệm:
– Năng lực là tổ hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân, phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó có hiệu quả.
– Năng lực vừa là điều kiện kèm theo vừa là tác dụng của hoạt động giải trí
– Là sản phẩm của lịch sử.
4.2. Các mức độ của năng lực
– Năng lực .
– Tài năng .
– Thiên tài.
4.3. Phân loại năng lực
– Năng lực chung : thiết yếu cho nhiều hoạt động giải trí khác nhau .
– Năng lực riêng: có tính chất chuyên môn.
4.4. Mối quan hệ giữa năng lực với tư chất, với tri thức, kỹ năng kỹ xảo
– Tư chất là những đặc thù riêng của cá thể về giải phẫu sinh lý bẩm sinh của não bộ, của hệ thần kinh, của cơ quan nghiên cứu và phân tích, cơ quan hoạt động tạo ra sự độc lạ giữa con người với nhau .
– Tư chất là cơ sở vật chất của năng lực. Nó ảnh hưởng đến tốc độ, chiều hướng, và đỉnh cao nhưng khôngquy định trước sự phát triển của các năng lực.
Thiên hướng (khuynh hướng)
– Thiên hướng là tín hiệu hay triệu chứng tiên phong và sớm nhất của sự hình thành năng khiếu sở trường .
– Biểu hiện ở nguyện vọng, ý vọng so với 1 hoạt động giải trí nhất định .
– Xuất hiện khuynh hướng do : một là do tiền đề bẩm sinh, hai là do thiên nhiên và môi trường .
– Có tri thức, kỹ năng, kỹ xảo trong một lĩnh vực nào đó là điều kiện cần thiết để có năng lực trong lĩnh vực ấy và ngược lại.
III. Sự hình thành và phát triển nhân cách
1. Các yếu tố chi phối sự hình thành nhân cách
1.1. Giáo dục và nhân cách
– Giáo dục là quá trình tác đông có mục đích có kế hoạch ảnh hưởng tự giác chủ động đến con người đưa đến sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức, nhân cách.
– Giáo dục đào tạo giữ vai trò chủ yếu so với sự hình thành và tăng trưởng nhân cách :
– Vạch ra phương hướng cho sự hình thành và tăng trưởng nhân cách .
– Thông qua giáo dục thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau lĩnh hội, tiếp thu nền văn hóa truyền thống xã hội – lịch sử vẻ vang .
– Đưa thế hệ trẻ vào vùng tăng trưởng gần, vươn tới những cái mà thế hệ trẻ sẽ có .
– Phát huy tối đa những mặt mạnh, những yếu tố chi phối sự tăng trưởng nhân cách .
– Có thể uốn nắn sai lệch.
1.2. Hoạt động của cá nhân
– Hoạt động là tác nhân sống sót của con người, là tác nhân quyết định hành động trực tiếp đến sự hình thành và tăng trưởng nhân cách .
– Thông qua hoạt động giải trí mà nhân cách được hình thành và thể hiện .
– Sự hình thành nhân cách phụ thuộc vào hoạt động chủ đạo ở mỗi thời kỳ nhất định.
1.3. Giao tiếp với nhân cách
– Giao tiếp là điều kiện kèm theo sống sót của cá thể và xã hội loài người, là nhu yếu cơ bản Open sớm nhất ở con người .
– Nhờ tiếp xúc con người gia nhập vào những quan hệ xã hội, lĩnh hội nền văn hóa truyền thống xã hội, chuẩn mực. Mặt khác góp phần tài lực vào kho tàng quả đât .
– Qua tiếp xúc con người nhận thức người khác và nhận thức bản thân mình .
– Là điều kiện cơ bản của sự hình thành và phát triển nhân cách.
1.4. Tập thể và nhân cách
Là điều kiện, môi trường để hình thành và phát triển nhân cách.
2. Sự hoàn thiện nhân cách
– Thông qua tác động ảnh hưởng của giáo dục, hoạt động giải trí, tiếp xúc, tập thể
– Cá nhân cần tự ý thức để tự hoàn thành xong nhân cách .
Phần IV. Sự sai lệch hành vi cá nhân và hành vi xã hội
Chương 9. Sự xô lệch hành vi cá thể và hành vi xã hội
I. Sự sai lệch hành vi cá nhân
1. Khái niệm về hành vi
2. Chuẩn hành vi
– Đại đa số hành vi của cá thể trong hội đồng có hành vi tựa như nhau, được lặp đi lặp lại giống nhau trong những trường hợp đơn cử xác lập, thì hành vi đó là hành vi tương thích những hành vi nào khác lạ thì được coi là lệch chuẩn .
– Do quy ước hay do hội đồng, xã hội đặt ra .
– Theo chức năng: Nếu phù hợp với mục tiêu đặt ra thì đúng chuẩn còn không thì lệch
chuẩn.
– Hai mức độ xô lệch :
+ Mức độ thấp : là hành vi không thông thường nhưng không ảnh hưởng tác động chung tới hội đồng đến đời sống cá thể .
+ Mức độ cao: ảnh hưởng đến cá nhân và cộng đồng.
3. Các loại sai lệch chuẩn mực hành vi cá nhân
– Sai lệch do thụ động : do nhận thức không vừa đủ hoặc nhận thức sai những chuẩn mực đạo đức .
– Khắc phục :
+ Cung cấp kiến thức và kỹ năng
+ Phân tích, lý giải, thuết phục để họ hiểu đúng và đồng ý
+ Người có bệnh lý cần cho họ tiếp xúc nhiều hoặc nhờ chuyên gia y tế.
II. Hành vi xã hội và sự sai lệch hành vi xã hội (thêm)
1. Hành vi xã hội
2. Chuẩn mực
Chuẩn mực xã hội là những quy tắc, những yêu cầu xã hội đối với cá nhân, các quy tắc, các yêu cầu này có thể ghi thành văn bản, đạo luật, điều luật, điều lệ, văn bản pháp quy, hoặc là những yêu cầu có tính ước lệ trong một cộng đồng nào đó mà mọi người thừa nhận.
Các loại chuẩn mực
– Pháp luật .
– Đạo đức .
– Phong tục truyền thống cuội nguồn .
– Thẩm mỹ .
– Chính trị.
3. Sự sai lệch chuẩn mực hành vi xã hội
Nguyên nhân :
– Do nhận thức .
– Do quan điểm riêng .
– Do cố ý .
– Theo phong trào.
4. Hậu quả của sự sai lệch
Tùy mức độ để lại ảnh hưởng nhiều hay ít.
5. Khắc phục sự sai lệch chuẩn mực hành vi xã hội
– Tuyên truyền giáo dục để ngăn ngừa :
+ Cung cấp những hiểu biết về chuẩn mực .
+ Hình thành thái độ tích cực ủng hộ những hành vi tương thích, lên án hành vi không tương thích .
+ Tăng cường việc hướng dẫn hành vi nhất là so với thành viên mới, thế hệ trẻ .
+ Cá nhân phải tự ý thức .
+ Cộng đồng cần có sự kiểm soát và điều chỉnh những chuẩn mực không tương thích hoặc chưa rõ ràng .
– Biện pháp trừng phạt bằng hành chính .
– Biện pháp chính là thuyết phục, giáo dục. Nhưng giáo dục đi vẫn tốt hơn là giáo dục lại .
5/5 – ( 32004 bầu chọn )
