5/5 – ( 1 bầu chọn )
Chữ “Tài”
Thi hào Nguyễn Du viết trong “ Truyện Kiều ” :
Có Tài mà cậy chi Tài
Chữ Tài liền với chữ Tai một vần.
Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy:
Có Tài mà không có Đức, là người vô dụng
Có Đức mà không có Tài, thì làm việc gì cũng khó.
Tư tưởng lớn của hai bậc Danh nhân văn hóa quốc tế, dù ở hai thời đại khác nhau, nhưng có cốt lõi tương đương. Cái Tâm – tức cái Đức là gốc của con người chân chính, lương thiện, nhưng cái Tài cũng là một phẩm chất quan trọng để tạo nên nhân phẩm. Người vừa có Đức, vừa có Tài, mới là “ con người trọn vẹn ” ( Lời Bác Hồ ). Để được như vậy, không phải dễ !
“ Tài ”, hay kĩ năng, là năng lực làm được những việc làm hoặc một nghề nào đó có ích cho xã hội với chất lượng tốt và hiệu suất cao cao. Người có Tài luôn luôn có óc phát minh sáng tạo, tìm tòi cái mới, thường am hiểu triết lý sâu xa về một nghành nghề dịch vụ nào đó và có năng lượng thực hành thực tế giỏi. “ Tài ” chỉ thật sự có ích, có ý nghĩa xã hội và giá trị nhân văn, khi được kiến thiết xây dựng trên nền tảng chữ “ Đức ”, chữ “ Tâm ”. Có được sự tích hợp hài hòa ấy, và ở trình độ tiêu biểu vượt trội so với đồng loại, mới đáng gọi là nhân tài ! Nói một cách trung thực, nhân tài đích thực – lâu nay thật sự không có nhiều .
Người có Tài, hoặc cao hơn – là nhân tài, thường hay gặp cảnh lận đận, éo le. Thi hào Nguyễn Trãi ( 1380 – 1442 ) đến cuối đời đã phải than vãn : “ Hoa thì hay héo, cỏ thường tươi ” ( Quốc âm thi tập ). Nguyễn Du thì u uất triết lý : “ Có Tài mà cậy chi Tài / Chữ Tài liền với chữ Tai một vần ”. Ngày nay, một số ít người có Tài, có Đức, ham thao tác, ham góp sức tâm lý cho quốc gia, cho nhân dân, nhưng họ lại gặp phải thói đố kỵ của không ít người có chức, có quyền nhưng tài hèn đức mọn và cả những đồng nghiệp ở nhiều địa phương, cơ quan, đơn vị chức năng, nên không thi thố được năng lực, nhiều khi lâm nạn. Đấy là một trong thực tiễn rất đáng đau buồn .
quản trị Hồ Chí Minh, trong Chỉ thị “ Tìm người tài đức ”, đề ngày 20-11-1946, đã lôi kéo : “ Nước nhà cần phải thiết kế. Kiến thiết cần phải có nhân tài ”. Bác Hồ tha thiết cầu hiền tài ra giúp nước, và Người nhã nhặn, thực sự cầu thị khi tự nhận khuyết điểm :
“ E vì nhà nước nghe không đến, thấy không khắp, đến nỗi những bậc tài đức không hề xuất thân. Khuyết điểm đó, tôi xin thừa nhận. / Nay muốn sửa đổi điều đó, và trọng dụng những kẻ hiền năng, những địa phương phải lập tức tìm hiểu nơi nào có người tài đức, hoàn toàn có thể làm được những việc ích nước lợi dân, thì phải báo cáo giải trình ngay cho nhà nước biết ” ( Hồ Chí Minh – Về yếu tố giáo dục, NXB Giáo dục đào tạo, TP. Hà Nội, 1990, tr. 51 ). Đảng và Nhà nước ta, trong công cuộc thay đổi, CNH, HĐH quốc gia và hội nhập quốc tế, đã xác lập : Giáo dục đào tạo và giảng dạy có thiên chức nâng cao dân trí, tăng trưởng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao và tu dưỡng nhân tài, góp thêm phần kiến thiết xây dựng nền văn hóa truyền thống và con người Nước Ta tiên tiến và phát triển. Cho nên, đào tạo và giảng dạy con người vừa có Tâm, vừa có Tài là một nhu yếu bức thiết và tất yếu của quốc gia thời điểm ngày hôm nay và tương lai. Tạo điều kiện kèm theo cho nhân tài xuất thân và tăng trưởng ; phê phán thói đố kỵ hiền tài và những kẻ thời cơ mạo danh là “ nhân tài ” – đang là yếu tố thời sự bức xúc, đồng thời có ý nghĩa to lớn và lâu dài hơn để quốc gia tăng trưởng nhanh và bền vững và kiên cố, tiến kịp và hòa nhập với quốc tế văn minh .
Bàn về chữ tài
Có người hỏi M. Xi-ôn-cốp-xki, cha đẻ của ngành hàng không thiên hà rằng, vì sao con người hoàn toàn có thể ý tưởng được tên lửa, ông hóm hỉnh vấn đáp : Vì con lợn suốt đời cho chúi đầu xuống máng ăn, con người thì đôi lúc biết ngước lên khung trời. Lại có người hỏi Lev Nikolayevich Tolstoy, cái gì ẩn giấu trong chồng tác phẩm đồ sộ của ông, L.Tôn – xtôi đáp : 99 % lao động và 1 % năng lực. Như vậy, khát vọng và ý chí bền chắc, kiên cường trong lao động quyết định hành động mọi thành công xuất sắc trong hoạt động giải trí phát minh sáng tạo, mà năng lực chỉ phát sinh trong lao động phát minh sáng tạo .
Đã có thời người ta nghĩ cần mẫn hoàn toàn có thể bù kĩ năng. Nếu đấy là khẩu hiệu đế khuyến khích quần chúng cho một tiềm năng lao động nào đó thì thiết yếu, nhưng quả thực hiểu năng lực hoàn toàn có thể sửa chữa thay thế bằng sự cần mẫn thì thật tai hại. Cách hiểu ấy đánh đồng sự cần mẫn của người có tài với sự siêng năng của người thông thường, đánh đồng những loại sản phẩm trí tuệ chất lượng cao với loại sản phẩm của những trí tuệ trung bình, đánh đồng lao động của L.Tôn – xtôi với lao động của người nông dân Nga cuối thế kỷ XIX .
Có vô vàn bộc lộ của kĩ năng nhưng đã là người có tài thì tối thiểu họ phải có sự hiểu biết sâu rộng trong nghành trình độ của mình, biết chọn được cách hành vi tối ưu và có đủ bản lĩnh, giải pháp triển khai thành công xuất sắc tiềm năng đặt ra nhanh hơn và hiệu suất cao hơn những người khác .
Tài năng là khát vọng của nhiều người. Càng hiểu biết nhiều, giao tiếp rộng, khát vọng tài năng càng cháy bỏng. Đây cũng là nguồn gốc biết bao bi kịch trong cuộc đời. Trước hết là bi kịch của những tài năng thật sự. Đó là bi kịch của sự cô đơn. Người có tài thường có những ý tưởng và việc làm táo bạo, mới mẻ bị người xung quanh cho là điên rồ. Khi A. Anh-xtanh công bố Thuyết tương đối, khi Ma-ri Qui-ri tin rằng trong đống quặng bẩn thỉu ở góc phòng cửa bà có nguyên tố phóng xạ ra-đi, khi Men-đen loay hoay với mấy con ruồi dấm để tìm cấu trúc gen di truyền hay có ai đó hôm nay tin rằng ngoài vũ trụ có sự sống… họ đều bị coi là những kẻ lẩm cẩm. Tài năng còn là đối tượng của sự ganh ghét, sự ganh ghét sẽ trở nên nguy hiểm khi kẻ ganh ghét là cấp trên, là những người có thế lực, có tiền bạc hoặc những kẻ đê tiện lại xảo quyệt. Bị vây hãm trong tấm lưới nhện vu khống, kèn cựa, chọc gậy bánh xe… nhiều người trở nên tuyệt vọng, thoái chí bỏ cuộc. Nhiều tài năng đã thui chột bằng con đường ấy.
Thứ hai là thảm kịch của sự hoang tưởng. Một số người có tài, đã gặt hái được một vài thành công xuất sắc, họ được tán dương, được xem xét, được quần chúng ủng hộ. Như con gà trống ngỡ mặt trời mọc là nhờ tiếng gáy của mình, họ vơ lấy mọi thành tích của tập thể, coi thường sáng tạo độc đáo cửa người khác, chống lại mọi sự đổi khác trái ý mình. Trong khi người chỉ huy ngủ say sưa trên giàn kèn đồng, cơ quan hoặc doanh nghiệp của ông ta cứ sa sút dần, tin tưởng của ông cũ nó sa sút theo. Cứ đà ấy, người năng lực ngày nào dần da sẽ thành một gã huênh hoang và bảo thủ, nỗi lo âu của mọi năng lực .
Loại thảm kịch thường gặp nữa là thảm kịch năng lực giả. Có nhiều thủ trưởng thường trang sức đẹp bằng những kĩ năng mà mình không có, họ dùng tiền công và cả tiền riêng mua về những tấm bằng Tiến sĩ, Giáo sư để hù dọa thiên hạ. Họ gắn tên mình vào những khu công trình, đề án, giải pháp khoa học của cấp dưới. Họ mông má sáng tạo độc đáo của người khác biến nó thành của mình. Buồn thay, ‘ những con quạ đội lốt công ’ như vậy không ít đi mà có vẻ như ngày càng đông đúc thêm .
Trên một bia đá Văn Miếu có câu Hiền tài là nguyên khí của vương quốc. Hiểu được điều đó và vì điều đó quả không dễ .
