(HNMCT) – Đứng trước bất kỳ một sự vật, hiện tượng nào, dù là tự nhiên hay nhân tạo, để bày tỏ quan điểm về tầm vóc, giá trị của nó, chúng ta thường thốt lên: Đó là một kiệt tác. Vậy, như thế nào là một kiệt tác? Trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, chúng tôi xin nêu lên một số suy nghĩ, nhằm hình dung rõ hơn phẩm chất của một tác phẩm được gọi là kiệt tác.
Bạn đang xem: Tuyệt tác là gì
Trong những trình diễn có đặc thù gợi ý của H.Benac ( Dẫn giải sáng tạo độc đáo văn chương ), kiệt tác luôn luôn là một tác phẩm phản ánh và ( nhiều lúc ) làm sáng rõ thời đại của nó .Điều này hiển nhiên với hầu hết những tác phẩm, không riêng gì kiệt tác. Bởi lẽ, tác phẩm là sự phóng chiếu niềm tin, nhận thức, ý hướng của chủ thể phát minh sáng tạo về quốc tế – thời đại vào trong cấu trúc thẩm mỹ và nghệ thuật. Ở góc nhìn này, văn học nghệ thuật và thẩm mỹ trung đại, cận văn minh, đương đại đều có những đặc trưng riêng, bộc lộ chân dung của lịch sử dân tộc ở thời gian tác phẩm sinh ra. Vì thế, đây không phải là phẩm chất cốt lõi nhất, nhưng một kiệt tác thì đương nhiên phải có, dù là được biểu lộ dưới hình thức kỳ ảo, hư cấu đến như thế nào. Bất kỳ mạng lưới hệ thống biểu nghĩa nào cũng mang tính phản ánh, dù ít, dù nhiều, dù sâu xa gián tiếp hay trực diện .
Vượt lên trên tính nhất thời đó, kiệt tác bao trùm thời đại và “vượt qua thời đại”. Truyện Kiều sau hơn 200 năm vẫn là kiệt tác vì các giá trị nhân sinh, nghệ thuật vẫn không ngừng khiến con người thao thức. Đó là mẫu hình của ngôn ngữ nghệ thuật cùng chiều sâu tư tưởng, thể hiện con mắt trông thấu sáu cõi, nghĩ suốt ngàn đời của bậc đại thi hào như Nguyễn Du. Cũng như thế, Dế Mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài là một kiệt tác, bởi đó không chỉ là câu chuyện của chàng Dế Mèn mới lớn, cũng chẳng phải chỉ là chuyện của thế giới loài vật, thể loại đồng thoại dành cho thiếu nhi… Dế Mèn phiêu lưu ký là câu chuyện của xã hội con người vẫn chưa thôi khiến chúng ta ngạc nhiên.
Vượt lên thời đại có lẽ rằng là phẩm chất số 1 của một kiệt tác. Điều đó chính là sức sống của tác phẩm. Một tác phẩm sống được với nhiều khoảng trống, nhiều lịch sử dân tộc, nhiều thời đại, tự nó đã bày tỏ phẩm chất xuất sắc ưu tú mà những giá trị nhất thời không sao gánh vác nổi. Nhìn rộng ra, những kiệt tác quốc tế như Don Quixote của Cervantes, Romeo và Juliet của Shakespeare, Những người khốn khổ của V.Hugo, Chiến tranh và độc lập của L.Tolstoy, Lâu đài của F.Kafka, Âm thanh và cuồng nộ của W.Faulkner, Đi tìm thời hạn đã mất của M.Proust. .. luôn gợi lên trong tất cả chúng ta những ưu tư trước những yếu tố của hiện tại .
Chưa bao giờ ngưng trên trái đất này nhịp đập vĩnh cửu của tình yêu, của khao khát sống cao cả, những lo âu khắc khoải về tồn tại, những vây bủa bức bách từ đời sống, chiến tranh và bạo lực, ký ức, lịch sử và thân phận… Những kiệt tác đã bao trùm lên những vấn đề cốt lõi nhất của con người, muôn nơi và muôn thuở. Ai đã đọc Trong gia đình của Hector Malot, hẳn sẽ thấy thêm yêu cuộc sống, gia đình, những niềm tin vào ý chí, nghị lực, lòng bao dung và khát vọng sống một cuộc đời cao cả, vị tha. Ai đã từng đọc Thép đã tôi thế đấy của Nikolai Ostrovsky mới thấu tỏ tinh thần của con người cách mạng được tôi luyện trong “lửa đỏ và nước lạnh”, của tình yêu và lẽ sống. Đó có thể là những kiệt tác khi chúng ta nhìn về những giá trị nhân văn mà nhân loại đang hướng tới.
Xem thêm: Tác Động Tích Cực Tiếng Anh Là Gì ? Thái Độ Tích Cực Tiếng Anh Là Gì
Kiệt tác phải giữ được trong lòng nó những bí ẩn không nguôi thôi thúc con người tìm kiếm, lý giải. Xã hội vận động không ngừng và con người tìm thấy trong những kiệt tác đó dấu ấn của thời đại mà mình hiện diện. Một kiệt tác thực sự phải là một phần nội tâm của mỗi con người xuyên qua các thời đại, các không gian khác nhau. Nó luôn luôn là một cấu trúc động để đáp ứng những diễn biến tinh vi của lòng người trước cuộc đời. Ký ức là địa hạt của nhân tính, lịch sử tựa vào khả năng đó của con người mà tồn tại.
Vang bóng một thời của Nguyễn Tuân, dù có bỏ lỡ mọi điểm nhấn về mặt hiện tượng kỳ lạ, thì vẫn luôn là niềm khắc khoải khôn nguôi của con người trên bước tiến của thời hạn. Đời sống của mỗi cá thể kết dệt nên bằng quá khứ, đan dày những thưởng thức hiện tại đồng thời chắp nối bởi tham vọng, kỳ vọng, chờ đón ở tương lai. Vang bóng một thời nhắc lại những vùng ký ức làm cân đối trạng thái chông chênh, phôi phai, trôi trượt của hiện tại, giữ chặt con người trong quỹ đạo vô thủy, vô chung của thời hạn. Theo nghĩa đó, nền văn học cách mạng của Nước Ta sẽ đọng lại trong ký ức như thể một tượng đài của khát vọng độc lập và thống nhất, vượt lên trên sự diệt trừ bạo tàn của bom đạn. Con người đã kinh ngạc và có lẽ rằng sẽ còn phải kinh ngạc hơn nữa khi sự sống vẫn bừng lên can đảm và mạnh mẽ từ trong khói lửa đạn bom và cái chết .
Kiệt tác, nếu nhìn từ góc độ tác giả, như H.Benac đã chỉ ra, phải là một tác phẩm lớn, chủ chốt, nơi mà tác giả đạt đến sự hoàn thiện nhất. Sự hoàn thiện của tác giả ở một tác phẩm không nhất thiết là ở giai đoạn sáng tác sau, khi đã có nhiều kinh nghiệm, tri thức hay thành thạo về kỹ thuật, phương pháp. Văn học nghệ thuật là loại hình của sáng tạo, là nơi thăng hoa của cảm xúc, bùng cháy của tâm hồn và sự đột khởi của trí tuệ.
Bởi vậy, kiệt tác hoàn toàn có thể sinh ra ngay với tác phẩm đầu tay mà những quy trình tiến độ sau tác giả hoàn toàn có thể không tìm lại được. Nó gần như là một cơ duyên, hạnh ngộ hơn là một thưởng thức mang ý nghĩa lịch sử vẻ vang. Tất nhiên, không phải kiệt tác nào cũng là mẫu sản phẩm của cơ duyên. Trải nghiệm, tri thức, chiêu thức cùng với sự chín muồi của xúc cảm, suy tưởng cũng là những tác nhân quan trọng, góp thêm phần hình thành những tác phẩm hứa hẹn. Sự hoàn thành xong của tác giả bộc lộ trong kiệt tác cần phải được nhìn nhận trên nhiều bình diện. Cùng với những phẩm chất như đã trình diễn ở trên, một kiệt tác còn biểu lộ rõ tầm vóc tư tưởng, triết học, mỹ học, năng lực bao quát những yếu tố có tính phổ quát của con người .
Nhìn từ phía độc giả, một kiệt tác dĩ nhiên là luôn luôn đem đến cho người đọc nhiều thế hệ sự thích thú, say mê, thán phục, sự thôi thúc kiếm tìm, lý giải hay chinh phục. Kiệt tác vượt lên thời gian để sống cùng nhân loại nhiều thời, thử thách và vẫy gọi. Nhiều kiệt tác văn học của nhân loại, cho đến giờ vẫn làm say lòng người đọc, mời gọi những quá trình thông diễn. Đời sống của kiệt tác phụ thuộc vào khả năng đánh thức nhu cầu đọc, đọc lại của công chúng. Thực tế là trong tiến trình lịch sử của việc đọc, có tác phẩm bị oan khuất đã tìm lại vị trí vinh quang, cũng có tác phẩm đã không còn được thừa nhận. Đó cũng là lẽ thường, là lửa thử vàng trong đời sống của kiệt tác.
Xem thêm: Mobilization Là Gì – Nghĩa Của Từ Mobilization
Để có một kiệt tác cần quy tụ nhiều yếu tố, phẩm chất. Các tiêu chuẩn nhìn nhận kiệt tác cũng không phải là cái khuôn đông cứng. Sẽ là hài hòa và hợp lý hơn khi tất cả chúng ta tưởng tượng rằng, dù trong bất kể khoảng trống xã hội, lịch sử dân tộc, thời đại nào, một tác phẩm vẫn sống, vẫn không thôi mời gọi người đọc, tham gia vào đời sống niềm tin của con người, ấy chính là kiệt tác.
