Cichorium intybus, một loại thực vật thân thảo lâu năm.Rau diếp xoăn thường thì, , một loại thực vật thân thảo lâu năm .
Thực vật lâu năm hay cây lưu niên (perennial plant, hay gọi đơn giản là perennial, bắt nguồn từ tiếng Latinh với “per” có nghĩa là “xuyên suốt” và “annus” có nghĩa là “năm“) là loại thực vật sống lâu hơn hai năm.[1] Thuật ngữ này được sử dụng để phân biệt thực vật sống một năm và hai năm. Nó cũng được sử dụng để phân biệt các loại thực vật có ít hoặc không có thân gỗ trong nhóm cây thân gỗ và cây bụi, mà về chuyên môn cũng là cây lâu năm.[2]
Những loại thực vật lâu năm, đặc biệt quan trọng là những loại cây nhỏ có hoa, mọc và ra hoa trong mùa xuân và mùa hạ, tàn đi vào mỗi mùa thu và mùa đông, và rồi mọc trở lại vào mùa xuân từ thân rễ của chúng, và được biết với tên gọi ” cây thân thảo lâu năm “. Tuy nhiên, tùy thuộc vào sự khắc nghiệt của khí hậu địa phương, một loại cây là dạng lâu năm ở nơi sống địa phương của nó, hoặc ở một khu vườn ôn hòa hơn, hoàn toàn có thể được chăm nom bởi một người làm vườn như là cây sống một năm và được trồng hàng năm, từ hạt giống, cành giâm hay từ một đoạn. Ví dụ như thân leo cà chua, sống được vài năm ở vùng nhiệt đới gió mùa / cận nhiệt đới tự nhiên của chúng, nhưng được trồng hàng năm ở những vùng khí hậu ôn đới chính do chúng không sống được trong mùa đông .
Cũng có một nhóm cây trường xuân, hay là dạng không phải thân thảo, sống lâu năm, bao gồm các loại thực vật giống như Bergenia, loại cây mà vẫn giữ một lớp lá xuyên suốt khoảng thời gian trong năm. Một nhóm thực vật trung gian được biết là cây bụi thấp, mà vẫn còn giữ lại dấu vết của cấu trúc thân gỗ trong mùa đông, ví dụ như Penstemon. Khí hậu địa phương có thể gây ảnh hưởng đến việc chăm sóc cây theo như dạng cây bụi hoặc lâu năm. Ví dụ như ở các vùng khí hậu lạnh hơn, nhiều chủng cây bụi Fuchsia được cắt sát gốc để bảo vệ chúng khỏi sương giá mùa đông.[2]
Ký hiệu dành cho thực vật lâu năm, dựa theo cuốn Species Plantarum của Linnaeus, là 
, mà cũng là ký hiệu thiên văn của sao Mộc.[3]
Vòng đời và cấu trúc[sửa|sửa mã nguồn]
Thực vật lâu năm hoàn toàn có thể là dạng sống vài năm hoặc lâu hơn nữa, như những loại thực vật thân gỗ. Chúng gồm có một phân nhóm thực vật thoáng đãng, từ dương xỉ và rêu tản đến những loại thực vật có hoa mang tính phong phú cao như những loài lan và cỏ .
Những loại thực vật mà ra hoa và kết quả chỉ một lần rồi chết đi thì được gọi là “monocarpic” hay “semelparous“. Tuy nhiên, hầu hết thực vật lâu năm đều là “polycarpic” (hay “iteroparous“), ra hoa qua nhiều mùa trong đời của chúng.
Thực vật lâu năm thường phát triển những cấu trúc mà cho phép chúng thích nghi với việc sống từ năm này sang năm khác thông qua một dạng sinh sản sinh dưỡng hơn là tạo ra hạt giống. Những cấu trúc này bao gồm củ thân hành, thân củ, thân gỗ, thân rễ và những thứ khác. Chúng có thể có các cành nhánh hay thân đặc trưng, cho phép sống sót qua các thời kỳ tiềm sinh của các mùa lạnh hoặc khô trong năm. Thực vật sống một năm tạo ra hạt giống để duy trì giống loài bằng thế hệ mới khi mà mùa phát triển phù hợp với chúng, và hạt giống sống sót qua các thời kỳ lạnh hoặc khô để bắt đầu nảy mầm khi các điều kiện thuận lợi trở lại.
Nhiều loài thực vật lâu năm đã tăng trưởng những điểm điển hình nổi bật đặc trưng mà được cho phép chúng sống sót trong những điều kiện kèm theo khí hậu và thiên nhiên và môi trường khắc nghiệt. Một số đã thích nghi để sống sót trong những điều kiện kèm theo nóng và khô hoặc nhiệt độ thấp. Những loài thực vật đó có khuynh hướng dành rất nhiều dinh dưỡng cho sự thích nghi và thường không ra hoa hay tạo hạt cho đến khoảng chừng vài năm sau khi đã tăng trưởng. Nhiều loài tạo ra hạt tương đối lớn, mà đó hoàn toàn có thể là một thuận tiện, với cây con lớn hơn được sinh ra sau khi nảy mầm, chiếm lợi thế hơn khi cạnh tranh đối đầu với những loài khác. Một số thực vật sống một năm tạo ra nhiều hạt giống mỗi cây hơn trong một mùa, trong khi một số ít thực vật lâu năm khác ( polycarpic ) thì không phải chịu áp lực đè nén phải tạo ra một lượng hạt lớn như vậy, mà hoàn toàn có thể tạo ra hạt từ từ qua nhiều năm .
Ở những vùng khí hậu ấm và thích hợp hơn, thực vật lâu năm tăng trưởng liên tục. Ở vùng có khí hậu theo mùa, sự tăng trưởng của chúng bị số lượng giới hạn vào những mùa thích hợp .Một số loài duy trì tán lá quanh năm, chúng được gọi là thực vật trường xuân ( evergreen ). Những thực vật lâu năm khác là loài rụng lá, ví dụ như ở những vùng ôn đới, một loài thực vật lâu năm hoàn toàn có thể tăng trưởng và ra hoa trong suốt những thời kỳ ấm cúng của năm, với phần tán lá héo đi vào mùa đông. Ở nhiều vùng trên quốc tế, sự phân biệt theo mùa được bộc lộ rõ ràng là mùa mưa và mùa khô hơn là những mùa ấm và mùa lạnh, và loài thực vật lâu năm rụng lá sẽ rụng vào mùa khô. Với phần rễ được bảo vệ bởi những tầng đất sâu trong mặt đất, thực vật lâu năm đáng chú ý quan tâm ở năng lực chịu được lửa lan nhanh. Thực vật thân thảo lâu năm cũng có năng lực chịu được sự khắc nghiệt của cái lạnh trong vùng ôn đới và mùa đông vùng Bắc Cực, với sự mẫn cảm thấp hơn là cây hay cây bụi .
Lợi ích trong nông nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]
Cỏ Panicum virgatum (switchgrass) là một loại cỏ lâu năm có rễ đâm sâu. Những chiếc rễ này dài hơn 3 m.
Dù rằng hầu hết trái đất đều ăn những hạt từ những cây ngũ cốc sống một năm, những loài thực vật sống lâu năm cũng cho nhiều quyền lợi. Thực vật lâu năm thường có bộ rễ sâu, dài mà hoàn toàn có thể giữ đất lại, ngăn ngừa xói mòn đất. Chúng còn giúp giữ lại khí ni-tơ hòa tan trong đất trước khi đất và mặt nước bị ô nhiễm, và còn có năng lực cạnh tranh đối đầu với cỏ dại ( giảm nhu yếu sử dụng thuốc diệt cỏ ). Những quyền lợi tiềm tàng này đã đưa đến những cố gắng nỗ lực mới nhằm mục đích ngày càng tăng sản lượng hạt giống của những chủng loài thực vật lâu năm, mà hoàn toàn có thể dẫn đến sự phát minh sáng tạo những loài cây ngũ cốc lâu năm mới. Một số ví dụ về những loài cây nhiều năm đang được tăng trưởng đó là lúa lâu năm và cỏ wheatgrass. Viện nghiên cứu và điều tra đất Dự kiến rằng những loài ngũ cốc lâu năm có hiệu suất và doanh thu sẽ mất tối thiểu 25 năm để có được .
Thự vật lâu năm chiếm lợi thế ở nhiều hệ sinh thái tự nhiên trên mặt đất và vùng nước ngọt, với chỉ rất ít loài ( ví dụ như Zostera ) ở vùng biển nông. Thực vật thân thảo lâu năm đặc biệt quan trọng chiếm lợi thế ở những vùng mà quá dễ cháy so với cây và cây bụi, ví dụ như hầu hết những loại thực vật ở những vùng đồng cỏ Bắc Mỹ và thảo nguyên đều là thực vật lâu năm. Chúng cũng chiếm lợi thế ở những vùng lãnh nguyên mà quá lạnh để cây tăng trưởng. Gần như toàn bộ những loài thực vật trong những khu rừng đều là thực vật lâu năm, gồm có cả cây và cây bụi .Thực vật lâu năm thường cạnh tranh đối đầu tốt hơn thực vật sống một năm, đặc biệt quan trọng là dưới những điều kiện kèm theo không thay đổi, nghèo chất dinh dưỡng. Điều này là do sự tăng trưởng của những bộ rễ lớn hơn mà hoàn toàn có thể lấy được nước và dưỡng chất trong đất .
- Ví dụ về dạng trường xuân lâu năm bao gồm Thu hải đường (Begonia) và chuối
- Ví dụ về dạng cây lâu năm rụng lá bao gồm Solidago (GoldenRod) và bạc hà
- Ví dụ về dạng cây lâu năm cho quả một lần bao gồm các cây trong chi Thùa (Agave) vài chủng loài của Streptocarpus
- Ví dụ về dạng cây lâu năm thân gỗ bao gồm cây thích, thông và táo
- Ví dụ về dạng cây thân thảo lâu năm được sử dụng trong nông nghiệp bao gồm cỏ linh lăng, Thinopyrum intermedium và Trifolium pratense.
