Đối với những định nghĩa khác, xem Shisha ( xu thế )
Một shisha của Ai Cập với một cái chụp phía trên chén và ống Syria .
Shisha (شيشة), xuất phát từ chữ shīshe (شیشه) trong tiếng Ba Tư hay ống nước[1] (hay còn gọi là “thuốc lào Ả rập”) là một thiết bị có một hoặc nhiều thân (thường làm bằng thủy tinh) dùng để hút như hút thuốc lá, trong đó khói được lọc và làm lạnh bằng cách đi qua nước.[2] Xuất phát từ Ấn Độ,[3][4][5][6] shisha đã trở nên phổ biến, đặc biệt tại Trung Đông và dần dần được biết đến ngày càng nhiều ở Bắc Mỹ, Châu Âu, Úc và Brasil.[7]
Một nhóm người trẻ tuổi đang hút shisha tại quán bar của Mali
Tùy vào từng địa phương, shisha hay hookah thường được gọi bằng nhiều tên: tiếng Ả Rập gọi là Shisha (شيشة) hoặc Nargeela (نرجيلة) hoặc Argeela (أركيلةأرجيلة) và được sử dụng trong toàn bộ thế giới Ả Rập; Narguileh (đôi khi còn đọc là Argilah) là tên thường dùng ở Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Hy Lạp, Síp, Armenia, Azerbaijan, Liban, Iraq, Jordan, và Syria. Narghile xuất phát từ chữ Ba Tư nārghile, có nghĩa là cây dừa, từ này lại xuất phát từ chữ Phạn nārikela (नारिकेला), cho thấy khi xưa shisha được làm từ vỏ dừa.[8][9]
Người ta vẫn chưa biết chính xác thời gian và nơi Shisha được nghĩ ra. Theo Cyril Elgood (trang 41, 110) trong đó không ghi nguồn tham khảo, người nghĩ ra thứ này là Hakim Abu’l-Fatḥ Gīlānī (mất năm 1588), một bác sĩ người Ba Tư làm việc tại cung điện của hoàng đế Mughal Akbar I (1542 – 1605).[10][11][12] Sau khi người châu Âu đưa thuốc lá vào Ấn Độ, Hakim, hậu duệ của Abdul-Qadir Gilani người tỉnh Gilan, một tỉnh ở phía bắc Iran đến sinh sống tại Ấn Độ, rồi trở thành bác sĩ trong cung điện Mughal đã tỏ ra lo ngại khi việc hút thuốc lá ngày càng phổ biến trong giới quý tộc Ấn Độ, nên ông mường tượng ra một hệ thống làm cho khói phải đi qua nước để được ‘tinh lọc’.[10] Gilani đã nghĩ ra ḡalyān sau khi Asad Beg, đại sứ của Bijapur, khuyến khích Akbar hút thuốc.[10] Sau khi thiết bị mới này đã phổ biến trong giới quý tộc, nó nhanh chóng trở thành biểu tượng của đẳng cấp của giới quý tộc và cận quý tộc.[10][12]
Ở phía bắc Ấn Độ, truyền thống này còn giữ trong cách dân tộc Jat, Bisnois, Rajput, v.v. Tuy vậy, một bài thơ của nhà thơ Ba Tư Ahlī Šīrāzī (mất năm 1535) đã nhắc đến việc sử dụng ḡalyān (Falsafī, II, tr. 277; Semsār, 1963, tr. 15), vì thế có thể nó đã được dùng từ thời kỳ Vua Ṭahmāsp I (1514-1576). Vì thế, có vẻ như Abu’l-Fatḥ Gīlānī chỉ là người có công truyền bá ḡalyān, thứ đã được dùng ở Ba Tư, đến Ấn Độ.
Cấu trúc và hoạt động giải trí[sửa|sửa mã nguồn]
Nếu không kể ống dây, một shisha gồm có một số ít thành phần, trong đó có bốn thành phần quan trọng .
Hay còn được gọi là đầu shisha, chén đóng vai trò bình chứa, thường được làm từ đất sét hoặc cẩm thạch, có công dụng giữ than và thuốc lá trong quy trình hút. Người ta bỏ thuốc lá vào chén rồi được phủ một miếng giấy bạc có đục lỗ hoặc một màn bằng thủy tinh hay sắt kẽm kim loại. Than hồng sẽ được đặt lên trên cùng, để hoàn toàn có thể đốt thuốc lá với nhiệt độ thích hợp .Cũng có biến thể trong phần đầu của shisha, trong đó người ta dùng trái cây thay cho chén đất truyền thống cuội nguồn. Trái cây được khoét rỗng ruột và đục lỗ để có được hình dạng và cấu trúc tựa như như chén đất, rồi bỏ thuốc vào giống như cách trên .Gần đây người ta cũng nâng cấp cải tiến cái chén để giữ nước ép trong thuốc lá. Chén Tangiers Phunnel và Chén Sahara Vortex là hai mẫu chén shisha nâng cấp cải tiến này .
Màn gió ( hoàn toàn có thể có, hoàn toàn có thể không )[sửa|sửa mã nguồn]
Màn gió shisha là một tấm phủ đặt lên trên phần chén, có dạng lỗ khí. Nó ngăn gió không làm tăng tỷ suất cháy và nhiệt độ của củi, và để tro và tàn than bay lên không khí xung quanh. Nó hạn chế cháy vì làm cho than không văng ra khi có va chạm .
Vòi là một ống dẻo dài được cho phép hút khói từ xa, làm cho nguội trước khi hít vào. Phía đầu ống thường được bịt bằng một miếng hút bằng sắt kẽm kim loại, gỗ, hoặc nhựa với hình dáng và sắc tố khác nhau. Có thể có một hoặc nhiều ống trong một shisha .
Thân và miếng đệm[sửa|sửa mã nguồn]
Thân shisha là một cái ống rỗng. Chén được gắn ở phía trên ống. Đôi khi người ta gắn xô đá vào giữa thân và chén để làm mát khói. Ở cuối là một ống hẹp được nhúng chìm trong nước. Nơi thân gắn với bình nước được hàn kín bằng một miếng đệm. Gần đó có tối thiểu hai cái lỗ thoát khí phía trên nước. Người ta hoàn toàn có thể gắn vòi vào một hoặc nhiều lỗ này .
Van làm sạch ( không bắt buộc )[sửa|sửa mã nguồn]
Nhiều shisha được trang bị một van làm sạch gắn với bình nước nối ra ngoài không khí để làm sạch khói cũ nằm trong bình lâu ngày. Van một chiều này thường là một hòn bi đơn thuần bịt lỗ bằng sức nặng và sẽ mở ra nếu người ta thổi vào vòi .
Những thợ mộc ở Damas đang sản xuất những bộ phận gỗ cho một loại sản phẩm Shisha ( thế kỷ 19 ) .Thân shisha nằm trên một bình nước. Đầu dưới của ống thân nằm dưới mặt nước. Khói được truyền qua thân và khỏi đầu dưới, tạo thành bọt trong nước. Làm như vậy sẽ làm mát và làm ẩm khói. Người ta thường dùng nước trái cây đổ thêm vào nước hoặc thay trọn vẹn nước. Một miếng trái cây, lá bạc hà, và đá viên cũng hoàn toàn có thể bỏ thêm vào .
Một cái đĩa hoặc khay tàn thuốc nằm ngay phía dưới chén để hứng tàn rơi khỏi than .
Vành đai trong shisha thường được gắn giữa chén và thân, giữa miếng đệm thân và bình nước và giữa thân với vòi. Tác dụng của vành đây, tuy không bắt buộc, nhưng để giúp hàn chặt những đoạn nối giữa những bộ phận, giúp làm giảm lượng khí đưa vào và làm tăng lượng khói hít vào .
Miếng khuếch tán ( hoàn toàn có thể có hoặc không )[sửa|sửa mã nguồn]
Miếng khuếch tán là một thiết bị bằng nhựa nhỏ có đục lỗ nối với cuối ống. Phần này được nhúng trọn vẹn trong nước, nên tính năng của nó là phá vỡ bọt khí tạo ra trong quy trình lọc khói, khiến cho khói sạch hơn và bớt tiếng lọc bọc. Nó được dùng trong những shisha sang trọng và quý phái để hút kiểu hạng sang và không phải là thiết bị bắt buộc .
Cách hoạt động giải trí[sửa|sửa mã nguồn]
Người ta đổ nước vào bình ở phía dưới shisha để ống thân đã gắn chặt ngập trong nước khoảng chừng vài phân ( centimet ). Nước càng sâu thì lực hút khi dùng càng phải lớn. Thuốc lá được bỏ vào trong chén đặt ở đầu shisha và than hồng đặt trên đầu thuốc lá. Một số nền văn hóa truyền thống phủ chén bằng một miếng thiếc hoặc màn sắt kẽm kim loại để ngăn cách than với thuốc, làm tối thiểu lượng tro than lẫn trong khói. Cách này cũng giúp giảm nhiệt độ đốt thuốc, để tránh làm cháy thuốc trực tiếp .Khi người ta hút vòi, khí được đẩy qua cục than và vào trong chén đựng thuốc. Không khí nóng do than tỏa ra sẽ làm bốc hơi ( chứ không cháy ) thuốc lá, tạo ra khói, rồi được truyền xuống ống thân để đi vào nước trong bình. Khí sẽ tạo ra bọt, mất nhiệt, và tràn lên phần trên của bình, nơi có gắn vòi. Khi người hút hút vòi, khói sẽ đi vào phổi, và sự biến hóa áp suất trong bình sẽ lại kéo khí vào than, liên tục quy trình .Nếu shisha được đốt và tạo ra khói nhưng không ai hút trong thời hạn dài, khói bên trong bình nước sẽ được coi là ” cũ ” và không ngon nữa. Khói cũ sẽ được đẩy ra ngoài qua van làm sạch, nếu có .
Tác động đến sức khỏe thể chất[sửa|sửa mã nguồn]
Nhiều người lầm tưởng là khói từ shisha ít nguy hại hơn nhiều so với khói thuốc lá. [ 13 ] Hơi nước do shisha tạo ra làm cho khói bớt không dễ chịu và gây ra cảm xúc bảo đảm an toàn giả tạo, bớt lo ngại về tai hại thực sự so với sức khỏe thể chất. [ 14 ] Các bác sĩ tại nhiều bệnh viện trong đó có Phòng khám Mayo đã nói rằng việc hút shisha cũng tàn phá sức khỏe thể chất giống như hút thuốc lá, [ 15 ] [ 16 ] và một điều tra và nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới cũng xác nhận tác dụng này. [ 17 ]
Mỗi lượt hút shisha thường kéo dài hơn 40 phút, và gồm từ 50 đến 200 lần hít, mỗi lần từ 0,15 đến 0,5 lít khói.[18][19] Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và Hội Ung thư Hoa Kỳ cho thấy, trong một lượt hút shisha kéo dài một giờ, một người có thể sẽ hít nhiều gấp 100 đến 200 lượng khói và nhiều hơn 70% lượng nicotine so với hút một điếu thuốc lá.[20]
Một nghiên cứu và điều tra vào năm 2005 cũng cho thấy người hút shisha có rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh răng miệng gấp 5 lần người không hút. Người hút shisha cũng có rủi ro tiềm ẩn bị ung thư phổi cao gấp 5 lần người không hút. [ 21 ]Nước dùng để lọc khói trọn vẹn không hiệu suất cao trong việc vô hiệu tổng thể những chất ô nhiễm. [ 22 ]Một điều tra và nghiên cứu về việc hút shisha và ung thư tại Pakistan đã được xuất bản năm 2008. [ 23 ] Mục tiêu của điều tra và nghiên cứu là ” tìm ra mức độ huyết thanh CEA trong những người chỉ hút shisha, tức là những ai hút shisha mà không hút thứ nào khác ( thuốc lá, bidi, v.v. ), nhồi thuốc từ 1 đến 4 lần một ngày, mỗi lần một lượng 120 g ( một chén trung bình chứa 30 g ) hỗn hợp thuốc lá-mật đường ( tức là lượng thuốc lá tương tự với 60 điếu thuốc, mỗi điếu 1 g thuốc ) và hút hết trong 1 đến 8 lượt “. Carcinoembryonic antigen ( CEA ) là chỉ dấu tìm thấy trong một vài dạng ung thư. Mức độ huyết thanh này trong những người chỉ hút shisha thấp hơn so với người hút thuốc điếu mặc dầu số lượng này không độc lạ về mặt thống kê giữa người hút shisha và người không hút. Ngoài ra, điều tra và nghiên cứu cũng Tóm lại rằng việc hút shisha nặng ( 2-4 lần sẵn sàng chuẩn bị mỗi ngày ; 3-8 lượt mỗi ngày ; từ 2 đến 6 tiếng ) làm tăng đáng kể lượng CEA .
