Sinh sống, tồn tại, hoạt động trong một quốc gia nào, chúng ta phải tuân thủ hiến pháp và pháp luật của quốc gia đó. Đấy là điều không cần phải nhắc lại với bất kỳ ai, bởi nó không chỉ thể hiện trách nhiệm của một cá nhân với cộng đồng mà nó còn cho thấy rằng cá nhân ấy là một con người có đầy đủ tri thức, kiến thức tối thiểu để hoà nhập với cả một xã hội.
Pháp luật và thượng tôn pháp lý là những yếu tố cần phải có với mỗi xã hội và đủ để xã hội ấy tăng trưởng như một khung hình lành mạnh thực sự. Song, không phải khi nào pháp lý cũng hoàn toàn có thể can thiệp đến từng chi tiết cụ thể của đời sống được. Và bởi vậy, vẫn sẽ có những xích míc xảy ra, mà soi chiếu theo những khung của lao lý, những bên tham gia trong xích míc ấy không ai phạm pháp cả .
Tuy nhiên, giữa những bên tham gia đó vẫn sẽ phải có một phía có lý hơn, đúng đắn hơn phía còn lại. Và chính do đó, để những xích míc như vậy không hề phát sinh, đã có một công cụ dưới luật được sử dụng thông dụng ở rất nhiều nơi, nhưng tiếc rằng lại chưa hề thông dụng ở Nước Ta mặc dầu tình hình Nước Ta lúc bấy giờ cần tới công cụ ấy hơn khi nào hết. Đó chính là quy ước, quy tắc ứng xử chung ( code of conduct ) cho từng cá thể, hội đồng đơn cử .
Theo định nghĩa, quy ước hành xử là một bộ nguyên tắc chỉ ra những tiêu chuẩn chung, những quy ước, những nghĩa vụ và trách nhiệm của một cá thể, một tập thể, một tổ chức triển khai nào đó và chúng có tương quan đến những ý niệm bao hàm đạo đức, danh dự, nguyên tắc luân lý và tín ngưỡng .
Nói chung, những bộ quy ước này thường được thiết kế xây dựng cho một hội đồng nào đó, hoàn toàn có thể là một làng ( như tất cả chúng ta vẫn có hương ước trước kia ) ; một dòng họ ; một tổ chức triển khai ngành nghề ; một công ty ; tập đoàn lớn ; một hội đoàn ; thậm chí còn là một mạng lưới hệ thống văn phòng của nhà nước. Chính cái quy ước chung ấy sẽ là điều ràng buộc những cá thể tham gia hội đồng và trong trường hợp cá thể nào đó vi phạm quy ước chung, anh ta nghiễm nhiên bị loại khỏi hội đồng ấy. Tuy nó chỉ là những pháp luật dưới pháp lý rất nhiều nhưng nó lại có sức ràng buộc rất lớn .
Hãy hình dung thế này, ta có thể ở khía cạnh nào đó, thời điểm nào đó, làm những điều vi phạm pháp luật nho nhỏ mà không ai để ý tới và ta cũng mặc kệ, cho qua, không thấy ân hận. Song, nếu ở trong một cộng đồng, ta làm sai quy ước của cộng đồng đó, ta lập tức sẽ bị nhìn nhận như một “con cừu đen” và rõ ràng cảm giác bị cô lập là thứ không ai thích chút nào.
Thậm chí, có những quy ước còn ngặt nghèo đến mức người đã từng vi phạm sẽ vĩnh viễn không được gật đầu tái nhập hội đồng ấy nữa. Thậm chí, có những quy ước hành xử của những hội đồng còn được tương hỗ can đảm và mạnh mẽ bởi pháp luật .
Hãy thử tưởng tượng nếu một luật sư vi phạm quy ước hành xử của giới luật sư, và sau đó không được phép hành nghề như luật sư nữa, người ấy sẽ nghĩ gì trước khi hành vi ? Chắc chắn, để bảo vệ danh dự, uy tín và vị thế của mình, quy ước hành xử của nghề luật sẽ không khi nào bị người luật sư ấy xé rào .
Một trong những cơ sở tiên phong của những bộ quy ước hành xử chính là lời thề Hippocrates của ngành Y. Còn ở Nước Ta, những lệ làng, hương ước, quy ước của dòng họ cũng là một dạng quy ước hành xử ấy. Nhưng ở ngày thời điểm ngày hôm nay, có vẻ như người Việt đã bỏ lỡ tầm quan trọng của nó và điều đó dẫn đến quá nhiều vấn đề không hay .
Đơn cử như chuyện những nhân viên cấp dưới lên facebook xúc phạm cơ quan mình đang thao tác ví dụ điển hình. Tiêu chuẩn chung của rất nhiều doanh nghiệp, ngành nghề trên quốc tế là khắt khe cấm việc hạ nhục đồng nghiệp, tổ chức triển khai trên mạng xã hội và đưa nó vào bộ quy tắc ứng xử của mình. Chính cho nên vì thế, những cá thể thuộc những tổ chức triển khai nằm trong quy chiếu của dạng quy tắc ứng xử đó luôn luôn có ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm rõ ràng trước khi đăng tải bất kể điều gì lên mạng xã hội .
Trong khi đó, tình trạng chung ở Việt Nam hiện giờ khá lộn xộn và do đó, nhất thiết cần khuyến khích xây dựng các bộ quy tắc ứng xử, thậm chí có thể có thêm cả sự hỗ trợ của pháp luật để các bộ quy tắc ứng xử đó có sức mạnh hơn nữa. Ở rất nhiều lĩnh vực, nhân viên lại đang hoạt động tay ngang ở các lĩnh vực khác dễ mâu thuẫn quyền lợi giữa cái riêng với cái chung của nghề. Tất cả những hoạt động đó đều vi phạm nghiêm trọng quy ước ứng xử (nếu có) và nó đã hình thành nên những hệ lụy đáng để thở dài.
Nếu có những quy ước ứng xử rõ ràng, minh bạch, thậm chí còn tất cả chúng ta còn xử lý được rất nhiều yếu tố lớn mà đơn cử là quỹ lương công chức. Có nhiều vị trí công tác làm việc ở những đơn vị chức năng hành chính nhà nước buộc phải sử dụng công chức, nhân viên chứ không hề thuê lao động hợp đồng bên ngoài bởi những gì người công chức ấy làm ảnh hưởng tác động trực tiếp đến diện mạo của cơ quan. Chính do đó, nạn xấu đi thi tuyển công chức mới có thời cơ phát sinh .
Nhưng giả sử như có những bộ quy ước ứng xử chuẩn mực, chỉ cần một người lao động hợp đồng hiểu việc, hiểu nghề và biết tuân thủ theo quy ước kia một cách tráng lệ, rủi ro đáng tiếc tác động ảnh hưởng uy tín của đơn vị chức năng sẽ giảm thiểu rất nhiều .
Nói chung, quy ước hành xử sẽ giúp con người ta soi chiếu lương tâm mình có công chính hay không mỗi giờ, mỗi ngày. Và thiết kế xây dựng những quy ước hành xử cũng chính là việc góp thêm phần kiến thiết xây dựng một lương tâm xã hội chung đầy liêm chính, đúng đắn, nghĩa vụ và trách nhiệm …, điều mà tất cả chúng ta vẫn mong mỏi bấy lâu nay .
