CHUYÊN MỤC
CÁC VẤN ĐỀ XÃ HỘI ( 350 ) GIỚI VÀ PHÁT TRIỂN ( 161 ) KINH NGHIỆM SƯ PHẠM ( 362 ) Kinh nghiệm giảng dạy ( 234 ) LÝ LUẬN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT ( 1.039 ) Xã hội, nhà nước và pháp lý Nước Ta ( 775 ) LUẬT DÂN SỰ ( 2.435 ) 2. QUI ĐỊNH CHUNG ( 500 ) Chủ thể ( 236 ) 3. VẬT QUYỀN ( 458 ) Quyền sở hữu ( 403 ) 4. TRÁI QUYỀN ( 873 ) Trách nhiệm dân sự ( 265 ) LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH ( 346 ) 1. LÝ LUẬN CHUNG ( 72 ) 2. HÔN NHÂN ( 95 ) 3. CHA MẸ VÀ CON ( 99 ) LUẬT KINH DOANH ( 1.177 ) VBPL Kinh doanh ( 227 ) LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ và CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ ( 316 ) LUẬT TÀI CHÍNH – TÍN DỤNG – CHỨNG KHOÁN – BẢO HIỂM ( 588 ) LUẬT THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ( 247 ) LUẬT ĐẤT ĐAI và KINH DOANH Bất Động Sản Nhà Đất ( 321 ) PHÁP LUẬT QUỐC TẾ ( 172 ) PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT VỤ VIỆC DÂN SỰ ( 841 ) LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ ( 767 ) 5. Quan điểm của Tòa án và về Tòa án ( 349 ) PHÁP LUẬT VỀ LAO ĐỘNG VÀ ASXH ( 321 ) VĂN BẢN PHÁP LUẬT NƯỚC NGOÀI ( 101 )
BÀI ĐƯỢC ĐỌC NHIỀU
FORWARD
GIỚI THIỆUKINH NGHIỆM HỌC TẬP VÀ ĐÀO TẠO LUẬTPHÁP LUẬT – VƯỚNG MẮC TỪ THỰC TIỄN VÀ QUAN ĐIỂMQ và A
LƯU Ý: Nội dung các bài viết có thể liên quan đến quy phạm pháp luật còn hiệu lực, không còn hiệu lực hoặc mới chỉ là dự thảo.
KHUYẾN CÁO: Sử dụng thông tin trung thực, không ngoài mục đích hỗ trợ cho học tập, nghiên cứu khoa học, cuộc sống và công việc của chính bạn.
MONG RẰNG: Trích dẫn nguồn đầy đủ, để kiến thức là năng lực của chính bạn, để tôn trọng quyền của tác giả và chủ sở hữu tác phẩm, cũng như công sức, trí tuệ của người đã xây dựng trang Thông tin này.
TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA – DƯỚI GÓC NHÌN SO SÁNH
Posted on 10 Tháng Mười Một, 2017 by Civillawinfor
THS. VŨ THỊ LAN HƯƠNG – Khoa Luật, Đại học Lao động – Xã hội
Ngay từ thời La Mã cổ đại, trách nhiệm bồi thường thiệt hại (BTTH) do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra đã được các học giả La Mã đề cập đến thông qua quy định về tố quyền cautio damni infecti (tố quyền để bảo vệ sự thiệt hại viễn ảnh). Theo đó, trong trường hợp một tòa nhà có nguy cơ bị sụp đổ, tạo ra một mối đe dọa cho những người láng giềng thì những người này có quyền yêu cầu các Pháp quan buộc chủ sở hữu của tòa nhà phải nộp một số tài sản bảo đảm với mục đích nếu thiệt hại thực sự xảy ra thì người bị thiệt hại sẽ luôn được bồi thường. Cùng với tố quyền cautio damni infecti, Luật La Mã cũng quy định trách nhiệm bồi thường cho những thiệt hại gây ra bởi các vật bị ném ra hoặc rơi ra khỏi tòa nhà (actio effusis et dejectis).
Kế thừa những lao lý trong Luật La Mã, sau này, pháp lý dân sự của những vương quốc đều có lao lý về nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác gây ra. Tuy nhiên, do được thiết kế xây dựng dựa trên nền tảng những học thuyết khác nhau nên thực chất và nội dung của nghĩa vụ và trách nhiệm này ở những vương quốc cũng được lao lý khác nhau .
1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra trong pháp luật của Anh
Ở Anh không có lao lý riêng về nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng khác gây ra. Trách nhiệm này nằm trong nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH trên gia tài ( Liability for harm occurring on premises ) được lao lý trong Luật về Trách nhiệm của người chiếm hữu năm 1957 và 1984 ( Occupiers ’ Liability Act 1957, 1984 ). Khái niệm “ premises ” ( gia tài ) trong trường hợp này được hiểu là “ bất kể một cấu trúc cố định và thắt chặt hoặc di động nào gồm có cả tàu, xe hoặc máy bay ”. Trách nhiệm BTTH trên gia tài của Anh được thiết kế xây dựng dựa trên học thuyết về sự cẩu thả ( the tort of negligence ). Theo Baron Alderson trong Blyth v Birmingham Waterworks Company ( 1856 ) 11 Ex Ch 781, “ sự cẩu thả ” ( negligence ) là “ việc bỏ lỡ không triển khai những điều mà một người thông thường … sẽ làm hoặc làm những việc mà những người thận trọng thông thường sẽ không làm ” .
Để được BTTH, người bị thiệt hại phải chứng tỏ được người chiếm hữu ( ocupiers ) gia tài có một nghĩa vụ và trách nhiệm theo pháp luật của pháp lý là phải chăm sóc bảo vệ sự bảo đảm an toàn về tính mạng con người, gia tài, sức khoẻ cho mình ( the common duty of care ) ; người chiếm hữu đã vi phạm nghĩa vụ và trách nhiệm đó ( a breach of this duty ) ; thiệt hại xảy ra là hậu quả của việc vi phạm nghĩa vụ và trách nhiệm của người chiếm hữu. Tuy nhiên, mức độ “ chăm sóc ” ( care ) của người chiếm hữu so với người bị thiệt hại lại nhờ vào vào “ vị thế pháp lý của người bị thiệt hại là “ khách mời ” ( visitors ) hay “ kẻ xâm phạm ” ( trespasser ) .
Luật về Trách nhiệm của người chiếm hữu năm 1957 ( Occupiers ’ Liability Act 1957 ) pháp luật nghĩa vụ và trách nhiệm của người chiếm hữu so với “ khách mời ”. Khách mời ” được hiểu là những người được người chiếm hữu “ mời ” hoặc “ được cho phép ” ( một cách trực tiếp hoặc gián tiếp ) được đi vào hoặc được sử dụng gia tài. Đối với “ khách mời ”, người chiếm hữu có nghĩa vụ và trách nhiệm chăm sóc một cách hài hòa và hợp lý ( the common duty of care ) trong mọi trường hợp để bảo vệ khách mời sẽ được bảo đảm an toàn ( cả về sức khoẻ, tính mạng con người, gia tài ) trong việc sử dụng gia tài ( premises ) tương thích với mục tiêu mà người khách đã được mời hoặc được được cho phép. Người chiếm hữu chỉ được loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm trong hai trường hợp : ( 1 ) thiệt hại xảy ra do lỗi của khách mời đã không theo sự cảnh báo nhắc nhở của người chiếm hữu về một mối nguy hại trên gia tài ( với điều kiện kèm theo sự cảnh báo nhắc nhở ở mức đủ để khách mời hoàn toàn có thể được bảo đảm an toàn hài hòa và hợp lý trong mọi trường hợp ) ; ( 2 ) thiệt hại xảy ra cho khách mời là do lỗi của bên thứ ba ( VD : lỗi của nhà thầu do người chiếm hữu thuê để kiến thiết xây dựng, bảo dưỡng, thay thế sửa chữa gia tài ) .
Luật về Trách nhiệm của người chiếm hữu năm 1984 lao lý nghĩa vụ và trách nhiệm của người chiếm hữu so với “ những người không phải là khách mời ” ( persons other than his visitors ) – hay còn gọi là “ kẻ xâm phạm ” ( trespasser ). Trong Robert Addie và Sons ( Colliery ) Ltd v. Dumbreck AC 358, Lord Dunedin đã định nghĩa về “ kẻ xâm phạm ” là : “ những người xâm nhập vào đất của người khác mà không được mời và chủ sở hữu cũng không biết về sự xuất hiện của họ, hoặc nếu biết cũng không chấp thuận đồng ý ”. Đối với “ kẻ xâm phạm ”, người chiếm hữu vẫn có nghĩa vụ và trách nhiệm chăm sóc bảo vệ bảo đảm an toàn cho “ kẻ xâm phạm ”. Tuy nhiên, mức độ chăm sóc của người chiếm hữu so với “ kẻ xâm phạm ” “ nhẹ ” hơn rất nhiều so với “ khách mời ”. Người chiếm hữu chỉ cần bảo vệ sự bảo đảm an toàn về tính mạng con người và sức khoẻ mà không cần bảo vệ sự bảo đảm an toàn về gia tài cho “ kẻ xâm phạm ”. Người chiếm hữu chỉ cần bảo vệ để “ kẻ xâm phạm ” không gặp nguy khốn trên “ gia tài ” ( premises ) của mình trong trường hợp : người chiếm hữu đã biết về sự nguy hại hoặc có cơ sở hài hòa và hợp lý để tin rằng nó sống sót ; người chiếm hữu biết hoặc có nguyên do hài hòa và hợp lý để tin rằng “ khách không mời ” đang trong vùng nguy hại hoặc hoàn toàn có thể đi vào vùng nguy hại đó ; trong năng lực của mình, người chiếm hữu hoàn toàn có thể đưa ra một số ít giải pháp bảo vệ .
2. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra trong pháp luật của Đức
Bộ luật Dân sự ( BLDS ) Đức dành tới 3 điều luật ( Điều 836, 837, 838 ) để lao lý về nghĩa vụ và trách nhiệm so với những thiệt hại phát sinh do “ sự sụp đổ hoặc sự vỡ ra ” của một “ toà nhà hoặc khu công trình kiến thiết xây dựng khác gắn liền với đất ” ( Gebäudes oder eines anderen mit einem Grundstück verbundenen Werkes ) .
Khái niệm “ toà nhà ” ( Gebäudes ) và “ khu công trình ” ( Werkes ) được lý giải là những cấu trúc không cần phải liên kết vĩnh viễn, ngặt nghèo với mặt đất. Nó hoàn toàn có thể gồm có cả những shop, giàn giáo, cổng, quầy bán hàng triển lãm, bia mộ, và những cây cầu. Trách nhiệm này được vận dụng với cả những tấm ván rơi ra từ giàn giáo hoặc những vòi hoa sen bị rơi xuống từ chỗ được gắn cố định và thắt chặt trên tường nhưng không được vận dụng với tuyết rơi xuống từ mái nhà vì tuyết không phải là một phần của toà nhà .
Theo pháp luật của BLDS Đức, nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác gây ra ở Đức phát sinh khi thoả mãn những điều kiện kèm theo : ( 1 ) người bị thiệt hại chứng tỏ được ba yếu tố : có thiệt hại, có sự tự thân ảnh hưởng tác động của nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng và có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại xảy ra với sự tự thân ảnh hưởng tác động của nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng ; ( 2 ) chủ sở hữu của mảnh đất mà trên đó có những toà nhà hoặc khu công trình, người chiếm hữu toà nhà hoặc khu công trình trên đất của người khác và người chịu nghĩa vụ và trách nhiệm bảo dưỡng toà nhà hoặc khu công trình không hề chứng tỏ được là mình không có lỗi trong việc để nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng gây thiệt hại .
Như vậy, hoàn toàn có thể thấy rằng, BLDS Đức sử dụng học thuyết lỗi do suy đoán để xác lập nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác gây ra. So với nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH trong pháp lý Anh, BLDS Đức tạo điều kiện kèm theo thuận tiện hơn cho người bị thiệt hại do gánh nặng về nghĩa vụ và trách nhiệm chứng tỏ lỗi đã được chuyển từ nguyên đơn sang bị đơn. Sự chuyển “ gánh nặng ” này là hài hòa và hợp lý bởi với tư cách là chủ sở hữu, người chiếm hữu, người bảo dưỡng nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng thì những chủ thể này thường có kỹ năng và kiến thức, có sự am hiểu nhất định về nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng thuộc quyền sở hữu, chiếm hữu, quản trị của mình, do đó, họ có những điểm thuận tiện nhất định khi đưa ra những dẫn chứng chứng tỏ mình đã thực thi vừa đủ những giải pháp phòng ngừa, chăm nom thiết yếu nhưng nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng vẫn sụp đổ, gây thiệt hại .
3. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra trong pháp luật của Pháp
Trách nhiệm BTTH theo Điều 1386 BLDS Pháp phát sinh khi thoả mãn ba điều kiện kèm theo : ( 1 ) có thiệt hại ; ( 2 ) có sự tự thân ảnh hưởng tác động của khu công trình kiến thiết xây dựng ; ( 3 ) có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại xảy ra với sự tự thân tác động ảnh hưởng của khu công trình thiết kế xây dựng ( thiệt hại là hậu quả của sự sụp đổ của nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng khác ). Nguyên đơn không cần chứng tỏ yếu tố lỗi của chủ sở hữu ; ngược lại, chủ sở hữu cũng không hề được miễn trách nhiệm chỉ vì chứng tỏ được rằng mình không có lỗi .
Có thể nói rằng, BLDS Pháp đã xây dựng trách nhiệm BTTH trên cơ sở học thuyết về trách nhiệm nghiêm ngặt. Đây chính là điểm khác biệt với trách nhiệm BTTH do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra trong BLDS Đức. Nếu như trong BLDS Đức, bị đơn sẽ được loại trừ trách nhiệm nếu chứng minh được là mình không có lỗi (đã tuân thủ sự cẩn trọng cần thiết nhằm mục đích phòng tránh nguy cơ); còn trong BLDS Pháp, kể cả trong trường hợp chứng minh được là mình không có lỗi, bị đơn vẫn phải chịu trách nhiệm. Bị đơn chỉ được loại trừ trách nhiệm trong ba trường hợp: thiệt hại xảy ra là do sự kiện bất khả kháng, thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi của nạn nhân hoặc hoàn toàn do lỗi của người thứ ba.
So với pháp lý dân sự của Anh và Đức, những pháp luật trong BLDS Pháp về nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác gây ra đã tạo điều kiện kèm theo thuận tiện tối đa cho nạn nhân trong việc nhu yếu BTTH .
4. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra trong Bộ Tham khảo chung về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng
Với mong muốn nhằm nhất thể hoá hệ thống pháp luật BTTH ngoài hợp đồng để tiến tới xây dựng BLDS chung châu Âu, hai nhóm nghiên cứu là Study Group on a European Civil Code và The Research Group on EC Private Law (Acquis Group) đã xây dựng Bộ Tham khảo chung về BTTH ngoài hợp đồng (Draft common Frame of reference, viết tắt là DCFR). Bộ DCFR không quy định về trách nhiệm BTTH do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra, mà quy định trách nhiệm đối với thiệt hại do tình trạng không an toàn của bất động sản gây ra (Accountability for damage caused by the unsafe state of an immovable – Điều VI-3:02). Khái niệm “bất động sản” được quy định riêng tại phần Phụ lục, theo đó, “bất động sản” là “đất đai và bất cứ cái gì gắn liền với đất mà không thể thay đổi vị trí bằng hành động bình thường của con người”. Với định nghĩa này, “bất động sản” được hiểu là “những tòa nhà, cây cầu bền vững và cấu trúc tương tự”. Khái niệm “bất động sản” trong điều này tương đồng với khái niệm tài sản (“premises”) trong pháp luật Anh.
Trách nhiệm theo Điều VI-3 : 02 của DCFR phát sinh khi thiệt hại xảy ra là do “ thực trạng không bảo đảm an toàn của bất động sản ”. “ Tình trạng không bảo đảm an toàn của bất động sản ” được hiểu theo nghĩa rộng, không riêng gì gồm có sự “ sụp đổ ” hoặc sự “ vỡ ra ” của nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng như trong BLDS Pháp và Đức mà còn gồm có cả những trường hợp khác như : sự sụp đổ của một tấm bia mộ trong nghĩa trang ; sự trơn trượt của sàn nhà do dùng quá nhiều dầu đánh bóng ; sự thiếu những tấm biển cảnh báo nhắc nhở nguy khốn tại nơi công cộng ở những vị trí có cây cối bị đổ, có lối đi phủ đầy băng chưa được dọn sạch, có những cái hố chưa được che chắn ; sự không bảo đảm an toàn tại một hồ bơi do mạng lưới hệ thống nước lắp ráp không đúng quy cách khiến trẻ nhỏ gặp nguy hại khi bơi hoặc lặn ; sự thiếu một mạng lưới hệ thống gọi điện khẩn cấp khiến người mua bị khoá trái trong một căn phòng mà không hề gọi cứu hộ cứu nạn để thoát ra ngoài …
Điều VI-3 : 02 của DCFR lao lý “ người có quyền trấn áp độc lập trên bất động sản ” ( A person who independently exercises control over an immovable ) sẽ phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm so với những thiệt hại do thực trạng không bảo đảm an toàn của bất động sản gây ra. Khoản 3 Điều VI-3 : 02 lao lý : “ Người có quyền trấn áp độc lập trên bất động sản ” thường thì chính là chủ sở hữu, trừ trường hợp chủ sở hữu chứng tỏ được người khác đang triển khai quyền trấn áp độc lập này. Như vậy, chủ thể chịu nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH hoàn toàn có thể là “ chủ sở hữu ” hoặc là “ người chiếm hữu ” bất động sản tại thời gian bất động sản gây thiệt hại ( VD : người thuê nhà, hoặc nếu trong tiến trình kiến thiết xây dựng, công ty kiến thiết xây dựng phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho sự bảo đảm an toàn trong khoanh vùng phạm vi công trường thi công thiết kế xây dựng … )
Được kiến thiết xây dựng dựa trên học thuyết về nghĩa vụ và trách nhiệm khắt khe nên “ Người có quyền trấn áp độc lập trên bất động sản ” không được loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH ngay cả khi chứng tỏ được mình không có lỗi. Họ chỉ được loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm trong trường hợp thiệt hại xảy ra trọn vẹn do lỗi của người bị thiệt hại ( Điều VI. – 5 : 101 ), trọn vẹn do lỗi của bên thứ ba / cơ quan có thẩm quyền theo pháp luật của pháp lý ( Điều VI. – 5 : 201 ) hoặc do một sự kiện ngoài tầm trấn áp ( bất khả kháng ) theo Điều VI. – 5 : 302 .
Nghiên cứu những pháp luật về nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác gây ra trong pháp lý của một số ít vương quốc và trong Bộ Tham khảo chung về BTTH ngoài hợp đồng cho thấy, dù được kiến thiết xây dựng dựa trên những học thuyết khác nhau : học thuyết về sự cẩu thả ( Anh ), học thuyết về lỗi do suy đoán ( Đức ), học thuyết về nghĩa vụ và trách nhiệm khắt khe ( Pháp, Bộ Tham khảo chung về BTTH ngoài hợp đồng song pháp lý những vương quốc này đều rất rõ ràng trong việc xác lập thực chất của nghĩa vụ và trách nhiệm, điều kiện kèm theo làm phát sinh nghĩa vụ và trách nhiệm, chủ thể phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm và những trường hợp loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm .
5. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác trong Bộ luật Dân sự năm 2015 của Việt Nam
Trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng khác gây ra được pháp luật tại Điều 605 BLDS năm năm ngoái của Nước Ta. Đối chiếu lao lý tại Điều 605 BLDS 2015 với những pháp luật trong pháp lý dân sự của những vương quốc nói trên, hoàn toàn có thể rút ra 1 số ít nhận xét như sau :
Thứ nhất, về thực chất nghĩa vụ và trách nhiệm
Điều 605 không rõ ràng trong việc xác lập thực chất của nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác gây ra. Cụ thể, nếu địa thế căn cứ vào đoạn 1 Điều 605 : “ Chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản trị, sử dụng nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác phải BTTH do nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng khác đó gây thiệt hại cho người khác ” thì hoàn toàn có thể chứng minh và khẳng định : đây là nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do gia tài gây ra ( nguyên do gây thiệt hại là “ do nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng khác gây ra ” ). Nhưng nếu địa thế căn cứ vào đoạn 2 Điều 605 : “ Khi người thiết kế có lỗi trong việc để nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng khác gây thiệt hại thì phải trực tiếp bồi thường ” – thì đây lại là nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do hành vi trái pháp lý, có lỗi ( của người xây đắp gây ra ) .
Trong cùng một điều luật, chúng ta đã thấy hai sự mâu thuẫn: (1) mâu thuẫn giữa tên gọi và nội dung điều luật (tên gọi là “trách nhiệm BTTH do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra” nhưng nội dung lại điều chỉnh trách nhiệm BTTH do lỗi của người thi công gây ra); (2) mâu thuẫn trong chính nội dung của điều luật khi đoạn 1 thì quy định về trách nhiệm BTTH do tài sản gây ra còn đoạn 2 lại quy định về trách nhiệm BTTH do hành vi trái pháp luật có lỗi gây ra.
Thứ hai, về điều kiện kèm theo làm phát sinh nghĩa vụ và trách nhiệm
Sự xích míc trong việc xác lập thực chất của nghĩa vụ và trách nhiệm đã dẫn đến sự xích míc trong việc xác lập điều kiện kèm theo làm phát sinh nghĩa vụ và trách nhiệm. Nếu theo đoạn 1 Điều 605 thì để làm phát sinh nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH của chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản trị, sử dụng nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng nguyên đơn cần chứng tỏ ba điều kiện kèm theo : có thiệt hại, có sự tự thân ảnh hưởng tác động của nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng và có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại với sự tự thân ảnh hưởng tác động của nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng mà không cần chứng tỏ lỗi của chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản trị, sử dụng nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng .
Trong khi đó, để buộc người kiến thiết phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH thì nguyên đơn lại phải chứng tỏ bốn điều kiện kèm theo : có thiệt hại, có hành vi trái pháp lý của người xây đắp, có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại với hành vi trái pháp lý của người kiến thiết và quan trọng nhất là phải chứng tỏ được cả lỗi của người thiết kế .
Đoạn 2 Điều 605 lao lý nghĩa vụ và trách nhiệm của người thiết kế là nghĩa vụ và trách nhiệm trực tiếp ( “ Khi người kiến thiết có lỗi trong việc để nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng khác gây thiệt hại thì phải trực tiếp bồi thường ” ). Điều này có nghĩa, nếu người kiến thiết có lỗi họ phải trực tiếp cùng chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản trị, sử dụng nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng BTTH. Vấn đề đặt ra trong trường hợp này, nguyên đơn phải chứng tỏ những gì để được BTTH ? Chứng minh thiệt hại xảy ra là do sự tự thân tác động ảnh hưởng của nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng hay chứng tỏ thiệt hại xảy ra là do hành vi trái pháp lý có lỗi của người thiết kế ? Hay cả hai ? Trong trường hợp người thiết kế có lỗi thì chỉ cần chứng tỏ lỗi của người kiến thiết hay phải chứng tỏ cả lỗi của chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản trị, sử dụng nhà cửa, khu công trình kiến thiết xây dựng ?
Về yếu tố này, pháp lý hiện hành chưa có phương hướng xử lý .
Thứ ba, về chủ thể chịu nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH
Điều 605 BLDS 2015 quy định tới năm chủ thể phải chịu trách nhiệm BTTH là: chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng (trong khi đó tối đa như BLDS Đức cũng chỉ quy định đến ba chủ thể (chủ sở hữu, người chiếm hữu, người bảo trì); Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan chỉ quy định hai chủ thể (chủ sở hữu, người chiếm hữu); còn Pháp chỉ một chủ thể (chủ sở hữu). Mặc dù quy định tới năm chủ thể có khả năng phải chịu trách nhiệm nhưng BLDS 2015 hoàn toàn không đưa ra bất kỳ một quy định nào về thứ tự các chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường hay tiêu chí để xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường trong từng trường hợp cụ thể. Các quy định trong Điều 605 chỉ đơn thuần mang tính liệt kê.
Trong khi đó, như đã phân tích, BLDS của các quốc gia hoặc trực tiếp xác định rõ ràng chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường (tại Pháp luôn là chủ sở hữu) hoặc đưa ra những tiêu chí rõ ràng để xác định chủ thể chịu trách nhiệm (BLDS Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan quy định: người phải chịu trách nhiệm trước hết là người đang trực tiếp chiếm hữu nhà cửa, công trình xây dựng; nếu người này chứng minh được là mình không có lỗi thì khi đó chủ sở hữu phải chịu trách nhiệm BTTH). Hơn nữa, việc quy định buộc chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng phải liên đới bồi thường cùng với người thi công trong trường hợp thiệt hại xảy ra do “lỗi của người thi công” cũng là không hợp lý. Tại sao chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng phải bồi thường trong khi thiệt hại xảy ra do lỗi của người thi công? Sở dĩ, tại khoản 1 Điều 605 BLDS 2015 họ phải chịu trách nhiệm BTTH – ngay cả khi họ chứng minh được là mình không có lỗi – là bởi vì họ là người được hưởng lợi ích từ việc khai thác, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng nên khi nhà cửa, công trình xây dựng gây thiệt hại thì họ đương nhiên phải chịu trách nhiệm bồi thường. Tuy nhiên, theo quy định của đoạn 2, thiệt hại xảy ra do lỗi của người thi công, chủ sở hữu không hề có lỗi, bản thân họ cũng là người bị thiệt hại (nhà cửa, công trình xây dựng thuộc sở hữu của họ bị sụp đổ, hư hỏng, sụt lở do lỗi của người thi công) nhưng họ lại phải liên đới chịu trách nhiệm BTTH cùng người thi công? Vậy cơ sở của việc buộc chủ sở hữu phải bồi thường trong trường hợp này là gì? Về vấn đề này, BLDS 2015 cũng chưa có sự giải quyết thoả đáng.
Thứ tư, về những trường hợp loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm
Các trường hợp loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm không được lao lý tại Điều 605 mà được pháp luật chung trong Điều 584 cho toàn bộ những nghĩa vụ và trách nhiệm. Theo đó, chủ thể chịu nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH sẽ được loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm bồi thường trong trường hợp : “ thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc trọn vẹn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận hợp tác khác hoặc luật có pháp luật khác ” ( khoản 2 Điều 584 ) .
Nghiên cứu quy định này có thể thấy các trường hợp loại trừ trách nhiệm BLDS 2015 chưa được quy định đầy đủ. Cụ thể, BLDS 2015 đã “bỏ qua” trường hợp được loại trừ trách nhiệm bồi thường trong trường hợp thiệt hại xảy ra “hoàn toàn do lỗi của người thứ ba”. “Người thứ ba” ở đây có thể là cá nhân, tổ chức bất kỳ hoặc cũng có thể là cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Trên thực tế, có rất nhiều công trình xây dựng thuộc danh mục di tích lịch sử phải bảo tồn (nhà cổ, đền, chùa…). Đối với những công trình này, việc sửa chữa phải được sự đồng ý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Vậy, nếu trong trường hợp vì cơ quan có thẩm quyền không cấp phép sửa chữa khiến công trình bị xuống cấp rồi sụp đổ thì ai phải chịu trách nhiệm BTTH? Nếu căn cứ vào khoản 2 Điều 584 BLDS 2015 thì đây không thuộc các trường hợp để được loại trừ trách nhiệm bồi thường (thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại). Do đó, chủ sở hữu hoặc người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng sẽ vẫn phải chịu trách nhiệm BTTH. Điều này không phù hợp với lẽ công bằng.
Từ những nghiên cứu và phân tích nêu trên, chúng tôi yêu cầu để hoàn thành xong một số ít pháp luật của BLDS năm năm ngoái về nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do nhà cửa, khu công trình thiết kế xây dựng khác gây ra như sau :
Một là, nên tách trách nhiệm BTTH của người thi công thành một điều luật riêng với những quy định riêng thể hiện bản chất của trách nhiệm là trách nhiệm BTTH do hành vi trái pháp luật gây ra; điều kiện làm phát sinh trách nhiệm là có lỗi của người thi công; nội dung của trách nhiệm có thể là trách nhiệm độc lập của người thi công nếu thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi của người thi công, hoặc có thể là trách nhiệm liên đới trong trường hợp chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng hoặc người thứ ba cũng có lỗi khiến thiệt hại xảy ra.
Hai là, xác định rõ tiêu chí để một chủ thể phải chịu trách nhiệm BTTH theo hướng: Trong trường hợp nhà cửa, công trình xây dựng gây thiệt hại thì người chiếm hữu nhà cửa, công trình xây dựng chịu trách nhiệm BTTH; người chiếm hữu sẽ được loại trừ trách nhiệm nếu chứng minh được là mình không có lỗi, khi đó chủ sở hữu sẽ chịu trách nhiệm bồi thường (kể cả khi chủ sở hữu chứng minh được là mình không có lỗi). Quy định này rất chặt chẽ, phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của nước ta.
Ba là, bổ sung khoản 2 Điều 584 trường hợp được loại trừ trách nhiệm BTTH là “thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi của người thứ ba”. Theo đó, Khoản 2 Điều 584 quy định như sau: “Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm BTTH trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng, hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại hoặc hoàn toàn do lỗi của người thứ ba, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác”./.
Xem Vũ Văn Mẫu, Nước Ta Dân luật lược khảo ( Quyển II – Nghĩa vụ và khế ước ), Nxb. Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh, 1963, tr. 469 .
Xem Christian von Bar ( 2009 ), Non-contractual Liability Arising Out of Damage Caused to Another : ( PEL Liab. Dam. ), Sellier Eropean law publishers, p. 671 .
“ Negligence is the omission to do something which a reasonable man …. would do, or doing something which a prudent and reasonable man would not do ” .
Để thiết lập nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do cẩu thả ( negligence ), nguyên đơn cần chứng tỏ được ba yếu tố ( elements ) : ( 1 ) bị đơn có một nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý cần chăm sóc đến nguyên đơn ( a legal duty owed by the defendant to the claimant to take care ) ; ( 2 ) bị đơn đã vi phạm nghĩa vụ và trách nhiệm đó ( a breach of this duty by the defendant ) ; ( 3 ) thiệt hại xảy ra là do sự vi phạm nghĩa vụ và trách nhiệm đó của bị đơn ( damage to the claimant, caused by the breach ) .
Xem Occupiers ’ Liability Act 1984 tại http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1984/3/section/1 .
Xem John Hodgson, John Lewthwaite, 2007, Tort Law Textbook, OUP Oxford, p. 219 :
“ A trespasser is a person who goes upon land without invitation of any sort and whose presence is unknown to the proprietor or, if known, is practically objected to ” .
Xem bản tiếng Đức tại https://dejure.org/gesetze/BGB ;
Bản dịch tiếng Việt : Trường Đại học Luật TP.HN, German Civil Code ( BGB ) BLDS Đức : Chế định nghĩa vụ và trách nhiệm, Nxb Lao động, H., tr. 685 – 686 .
RG 23 March 1916, JW 1916, 1019 ( booth ) ; BGH 27 April 1999, NJW 1999, 2593 = VersR 1999, 1424 ; BGH 4 March 1997, NJW 1997, 1853 = VersR 1997, 835 ; BGH 21 April 1959, 694 ( walls, gates, and scaffolding ) ; BGH 29 March 1977, NJW 1977, 1392 = Vers 1977, 668 ( gravestone ) ; BGH 9 July 1959, VersR 1959, 948 ( bridge ) .
( Trích dẫn trong Cees van Dam, 2013, European Tort Law, 2 th edition, OUP Oxford, p. 465 ) .
BGH 4 March 1997, NJW 1997, 1853 = VersR 1997, 835 ( scaffolding ) ; RG 13 October 1930, JW 1931, 194 ( sunshade ) ; BGH 12 March 1985, 2588 = VersR 1985, 666 ( shower cubicle )
( Trích dẫn trong Cees van Dam, sđd, tr. 465 ) .
BGH 8 December 1954, NJW 1955, 300
( Trích dẫn trong Cees van Dam, sđd, tr. 465 ) .
Xem Xiang Li, Jigang Jin, năm trước, Concise Chinese Tort Laws, Springer, p. 29 .
Về lỗi do suy đoán ( Presumed Fault Liability ) :
“ According to this principle, if the victim can prove damage or injury, illegal act, as well as causation, and the perpetrator cannot prove that there was no intention or negligence relating to the act and damage, then the judge can make the presumption that the perpetrator is at fault and order him to pay for the damage ” ( Theo nguyên tắc này, nếu nạn nhân hoàn toàn có thể chứng tỏ có thiệt hại, có hành vi trái pháp lý, cũng như có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp lý và thiệt hại ; còn người gây thiệt hại không hề chứng tỏ không có lỗi cố ý hoặc vô ý gây ra thiệt hại, khi đó thẩm phán hoàn toàn có thể suy đoán rằng người gây thiệt hại có lỗi và buộc người đó chịu nghĩa vụ và trách nhiệm bồi thường ) .
Điều 1386 BLDS Pháp – bản Tiếng Pháp “ Le propriétaire d’un bâtiment est responsable du dommage causé par sa ruine, lorsqu’elle est arrivée par une suite du défaut d’entretien ou par le vice de sa construction ” ; nguồn https://www.legifrance.gouv.fr/affichCodeArticle.do?cidTexte=LEGITEXT000006070721&idArticle=LEGIARTI000006438858 ;
Bản dịch Tiếng Việt : “ Chủ sở hữu một khu công trình kiến thiết xây dựng phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về thiệt hại do khu công trình bị đổ vì thiếu bảo trì hoặc vì khuyết tật trong khi kiến thiết xây dựng ”, Nhà Pháp luật Việt – Pháp, 1998, BLDS của nước Cộng hoà Pháp, Nxb. Chính trị vương quốc, H., tr. 366 .
Điều 1386 BLDS Pháp .
Xem C. Giraudel, Responsabilité du fait des bâtiments, Jurisclasseur, 1996, fascicule 152, n ° 34 .
Xem Paris, 20 août 1877, S. 1878.2.48 .
Xem Paris, 11 mars 1904, D. 1904.2.257 .
Trích dẫn trong Olivia Depetris, La responsabilité civile délictuelle du fait des immeubles ,
Franz Werro, (2010), Liability for Harm Caused by Things,
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1639357 truy vấn ngày 1/6 / năm nay .
Paris, 26 novembre 1946, JCP G 1947.2.3444. 62 Civ « une construction résultant de l’assemblage de matériaux qui, d’une part, sont reliés artificiellement de façon à procurer une union durable, et d’autre part, sont incorporés au sol ou à un immeuble par nature ” .
Xem Richard A. Epstein, 1973, A Theory of Strict Liability .
Trách nhiệm khắt khe ( strict liability ) hay còn gọi là nghĩa vụ và trách nhiệm không cần lỗi ( no-fault liability ) là loại nghĩa vụ và trách nhiệm mà để được bồi thường nguyên đơn không cần chứng tỏ lỗi của bị đơn và ngược lại, bị đơn cũng không hề được loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm chỉ vì chứng tỏ được là mình không có lỗi. Bị đơn chỉ được loại trừ nghĩa vụ và trách nhiệm trong ba trường hợp : thiệt hại xảy ra là do sự kiện bất khả kháng, thiệt hại xảy ra trọn vẹn do lỗi của nạn nhân hoặc trọn vẹn do lỗi của người thứ ba .
Điều 836 BLDS Đức .
Xem Christian von Bar ( 2009 ), Non-contractual Liability Arising Out of Damage Caused to Another : ( PEL Liab. Dam. ), Sellier Eropean law publishers, p. 660 .
Xem Christian von Bar ( 2009 ), Non-contractual Liability Arising Out of Damage Caused to Another : ( PEL Liab. Dam. ), Sellier Eropean law publishers, p. 660 .
Xem Christian von Bar ( 2009 ), Non-contractual Liability Arising Out of Damage Caused to Another : ( PEL Liab. Dam. ), Sellier Eropean law publishers, p. 662 .
Điều 717 BLDS Nhật Bản quy định: “Nếu việc xẩy ra thiệt hại đối với người khác vì nguyên nhân sai sót trong xây dựng hoặc bảo quản cấu trúc trên đất thì người chiếm hữu cấu trúc chịu trách nhiệm về những thiệt hại đối với bên bị thiệt hại, song nếu như người chiếm hữu đã thể hiện sự quan tâm đúng mức nhằm ngăn chặn việc xảy ra thiệt hại thì chủ của các cấu trúc phải BTTH”.
Điều 434 BLDS và Thương mại Thái Lan: Nếu tổn thất xảy ra vì lý do xây dựng tồi hoặc không được bảo trì đầy đủ đối với một ngôi nhà hoặc kiến trúc khác thì người chiếm hữu ngôi nhà hoặc kiến trúc đó có bổn phận bồi thường; nhưng nếu người chiếm hữu đó đã có sự chăm nom thích đáng để ngăn ngừa xẩy ra tổn thất thì chủ sở hữu có bổn phận bồi thường.
Điều 717 BLDS Nhật Bản, Điều 434 BLDS và Thương mại xứ sở của những nụ cười thân thiện, Tlđd. / .
SOURCE: TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP ĐIỆN TỬ
Trích dẫn từ: http://www.nclp.org.vn/kinh_nghiem_quoc_te/trach-nhiem-boi-thuong-thiet-hai-do-nha-cua-cong-trinh-xay-dung-khac-gay-ra-duoi-goc-nhin-so-sanh
