Đối với những định nghĩa khác, xem Mối ( khuynh hướng )
Mối, tên khoa học Isoptera, là một nhóm côn trùng, có họ hàng gần với gián. Mối là nhóm côn trùng có “tính xã hội” cao. Chúng lập thành vương quốc sớm nhất.
Đôi khi người ta gọi mối là “kiến trắng” nhưng thực tế chúng chẳng có họ hàng gì với kiến (thậm chí chúng còn tấn công nhau), chúng chỉ có mối quan hệ: đều là côn trùng. Mối từng được phân loại làm một bộ riêng là bộ Cánh bằng (Isoptera), tuy nhiên, dựa trên chứng cứ DNA, người ta thấy có sự ủng hộ cho một giả thuyết gần 120 năm trước, nguyên thủy dựa trên hình thái học, rằng mối có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với các loài gián ăn gỗ (chi Cryptocercus). Gần đây, điều này đã dẫn tới việc một số tác giả đề xuất rằng mối nên được phân loại lại như là một họ duy nhất, gọi là Termitidae, trong phạm vi bộ Blattodea, một bộ chứa các loài gián.[1][2] Tuy nhiên, phần lớn các nhà nghiên cứu ủng hộ biện pháp ít quyết liệt hơn và coi mối vẫn là nhóm có tên gọi khoa học Isoptera, nhưng chỉ là một nhóm dưới bộ trong gián thực thụ, nhằm bảo vệ phân loại nội bộ của các loài mối[3]. .
Mối là một loài côn trùng hoạt động ẩn náu, theo đàn. Trên thế giới có hơn 2700 loài mối, thường thấy nhất là mối nhà, mối đất cánh đen.
Vào đầu tháng 5, tháng 6 hằng năm, mối cánh dài từ trong tổ bay ra, bay không lâu thì rụng cánh và bò, mối đực tìm mối cái giao phối, gặp thực trạng thích hợp thì chui vào tổ sinh nở. Mối đực chuyên giao phối, mối hậu là mối cái chuyên đẻ trứng ; chúng là cơ sở sinh sôi đàn mối cho tổ mới. Sau khi làm tổ 10 ngày thì mở màn đẻ trứng, một tháng sau ấu trùng sinh ra, sau hai tháng, qua mấy lần lột xác lớn lên thành mối thợ và mối lính .
Tổ chức xã hội[sửa|sửa mã nguồn]
Đầu nhỏ, bụng to ( hoàn toàn có thể dài từ 12 – 15 cm ). Bộ phận sinh dục tăng trưởng .Mối hậu hoàn toàn có thể sống 10 năm ; lúc đầu đẻ ít trứng, sau 4-5 năm, bộ phận sinh dục trưởng thành, mỗi ngày hoàn toàn có thể đẻ ra 8000 – 10000 trứng .
Cơ thể nhỏ, những chi tăng trưởng .Mối thợ chiếm phần nhiều, tới 70-80 % trong đàn mối, gánh vác mọi việc làm trong vương quốc như xây tổ, làm đường, chuyển trứng, hút nước, nuôi nấng mối non …Mối thợ dùng món ăn và bùn, qua gia công kỹ lưỡng cho dính vào nhau để xây tổ. Có tổ chính và tổ phụ, là nơi hầu hết để đàn mối hoạt động và sinh hoạt tập thể và sinh sống. Ở châu Phi, có loài mối xây tổ trên mặt đất thành gò mối cao đến 10 m và rất chắc như đinh, tựa như pháo đài, thành lũy vậy .
Mối lính phân hóa từ mối thợ. Mối lính không nhiều, hầu hết canh gác và tiến công. Cặp hàm trên mối lính rất tăng trưởng ( là vũ khí lợi hại của chúng ), có con còn có tuyến hàm tiết ra dịch nhũ trắng, khi đánh nhau hoàn toàn có thể phun chất dịch làm mê đối phương .Giác quan hai bên miệng của mối lính rất đặc biệt quan trọng, mất năng lực lấy mồi, khi cần thì mối thợ phải cho mối lính ăn .
Mối thích ăn chất cellulose của gỗ. Mối thợ có giác quan hai bên miệng kiểu nhai đặc biệt, vòm họng rất chắc. Chất cellulose của gỗ khó tiêu hoá nhưng đường ruột mối có một loài siêu trùng roi tiết ra dung môi có thể phân giải cellulose thành đường cung cấp cho mối.
Mối là côn trùng nhỏ có hại so với những khu công trình kiến thiết xây dựng, thậm chí còn nhiều đồ vật quan trọng của con người. Sức ăn của đàn mối hoàn toàn có thể phá hoại nhà cửa, đê điều, hồ chứa nước, thuyền bè, cầu và cống …, thậm chí còn tiêu hủy nhiều tài liệu thư viện quý giá …Do đời sống bầy đàn với số lượng thành viên cực lớn, để chống lại mối đe dọa của mối, không hề chỉ nhắm vào từng cá thể đơn lẻ. Bên cạnh việc giải quyết và xử lý để chống lại sự xâm nhập phá hoại của đàn mối, người ta còn tìm nhiều giải pháp để hủy hoại cả mạng lưới hệ thống tổ mối, với mục tiêu quan trọng nhất là phải diệt được mối chúa .Loài mối ” gỗ khô ” hoàn toàn có thể phát hiện tổ một cách đơn thuần, trải qua đặc thù sinh sống đục gỗ thành những khe dích dắc, vừa khai thác thức ăn vừa làm nơi cư trú. Do tổ mối loài này hình thành từ bằng những hạt phân đùn ra ngoài như hạt cát nên chúng còn gọi là mối ” đống cát “. Diệt loại này chỉ cần dùng thuốc đặc trị mối tiêm trực tiếp vào tổ .Các loài mối khác trong khu công trình trong đó có loài mối nhà ( copt-formosanus ), tổ phần nhiều nằm dưới nền nhà hoặc trong ruột panen, tổ phụ hoàn toàn có thể Open ở góc tường, trên trần nhà v.v … Để tìm được tổ những loài trên, người ta thường dùng những dụng cụ phức tạp như máy dò đồng vị phóng xạ, siêu âm, hoặc đo điện trở v.v… Để hủy hoại tổ mối dạng này, người ta thường dùng phương pháp hóa sinh, phun thuốc vào mối thợ nhằm mục đích lây nhiễm độc hoặc những vi sinh có hại cho mối để hủy hoại tổ mối và mối chúa .
- ^ “Termites are ‘social cockroaches’” (bằng tiếng Anh). BBC News. ngày 13 tháng 4 năm 2007.
- ^
Eggleton P. &al. (2007), Biological Letters, 7-6, trích dẫn trong Science News tập 171, trang 318
- ^
Lo N. &al. (2007), Biology Letters, ngày 14 tháng 8 năm 2007, doi 10.1098/rsbl.2007.0264
