Không phải món cao lương mỹ vị nhưng mèn mén lại khiến nhiều người khó quên khi nếm thử một lần .Món ăn được làm từ những hạt ngô tẻ địa phương là thực phẩm hàng ngày của người Mông. Cứ sau mỗi mùa thu hoạch, ngô lại được đồng bào Mông phơi trên những hiên nhà hay gác bếp, chờ khi thật khô mới đem đi làm mèn mén. Tuy nhiên để có được bát thành phẩm ngon phải trải qua nhiều quy trình và thời hạn .
Nguyên liệu duy nhất tạo ra sự món mèn mén là bột ngô tẻ. Ảnh : Diệu Huyền .
Đầu tiên ngô được tách hạt sau đó nhặt bỏ hạt sâu, mốc, chỉ giữ lại những hạt tròn và mẩy nhất. Sau đó số ngô hạt này được mang đi xay. Người Mông vẫn sử dụng những cối xay đá truyền thống nên đây có thể coi là khâu vất vả nhất khi làm mèn mén.
Ngô xay xong được đem sàng để bỏ mày và sạn, sau đó mới bỏ bột vào nia để trộn cùng một chút ít nước. Lúc này người Mông phải đo lường và thống kê lượng nước cho vào vừa đủ để bột không bị khô hay quá vón. Bột khô quá sẽ khó chín khi hấp, bột vón quá thì món ăn sẽ bị nát, không ngon. Chính thế cho nên, người làm món này thường là người có kinh nghiệm tay nghề nấu nướng trong mái ấm gia đình, để bảo vệ chuẩn và giữ nguyên mùi vị .
Không giống những món ăn khác ở đây, mèn mén được hấp tất cả hai lần. Nồi hấp được sử dụng là một chiếc chảo lớn chứa nước và ở giữa đặt một chõ cao. Bột ngô sau khi đảo với nước sẽ được đặt trong chiếc chõ này.
Người Mông còn hòa mèn mén vào nước phở để ăn cùng tại những phiên chợ. Ảnh : Diệu Huyền .
Thời gian hấp lần đầu tùy thuộc vào từng loại ngô. Nếu là ngô non thì chỉ sau khi nước trong chảo sôi, hơi bốc nhiều trên miệng chõ là được. Nếu là bột ngô già thì cần thời gian lâu hơn. Sau đó, bột được đổ ra mẹt, đợi bớt nóng sẽ được vò cho tơi. Do đồ lần đầu tiên chưa chín hẳn nên người làm vẫn phải cho thêm một lượng nước vừa đủ và đảo đều tay để bột không bị vón. Khi thấy bột tơi trở lại thì tiếp tục cho vào chõ để đồ lần hai, cũng là lần cuối cùng.
Món mèn mén trộn cơm được rất nhiều người Mông yêu quý vì vị ngọt, bùi, thơm của ngô và vị mềm dẻo của cơm. Tại những phiên chợ, món này còn được hòa vào nước dùng để ăn cùng phở hay mỳ .
Trước đây, người Mông thường chỉ dùng để ăn trong nhà. Tuy nhiên thời nay, chúng đã được làm nhiều hơn để bán trong những phiên chợ. Do vậy hành khách ghé thăm những phiên chợ vùng cao đều hoàn toàn có thể tìm mua được món ăn dân dã, đặc trưng nàycủa người Mông .
Diệu Huyền
