Công Hiếu
Lều Yurt là dạng kiến trúc đặc trưng của văn hóa truyền thống Mông Cổ mà hành khách dù chỉ một lần đến quốc gia này cũng sẽ giữ những ấn tượng khó quên về nó .Lều Yurt của người Mông Cổ thường được dựng ở giữa thảo nguyên, trên vách đá hay dựa vào cây … để tránh gió bão, tuyết, mưa và thú dữ. Khác với trước đây, ngày nay dạng kiến trúc này chỉ còn nhiều ở những vùng dân cư có đời sống ít tăng trưởng hoặc những khu công trình văn minh được truyền cảm hứng từ thiết kể cổ xưa.
Lều Yurt bắt nguồn từ Thổ Nhĩ Kì
Lều Yurt (tiếng Mông Cổ gọi Ger) là nơi cư trú truyền thống của người du mục ở Mông Cổ. Theo các nghiên cứu khảo cổ, Yurt ban đầu có nguồn gốc từ Thổ Nhĩ Kì và phát triển sâu rộng trên toàn vùng Trung Á. Chính sự phát triển của lều Yurt đã góp phần hình thành nên đặc trưng kiến trúc ở Mông Cổ. Tuỳ mỗi quốc gia, căn lều thể hiện ý nghĩa riêng biệt.
Tuy nhiên ít ai biết rằng, kiến trúc Mông Cổ ngay từ thời cổ đại không khởi đầu bằng kiểu kiến trúc của lều Yurt. Những vật chứng khảo cổ đã cho thấy những dấu vết của những ngôi mộ hình tứ giác có niên đại từ thế kỉ 4-5 TCN, trải đều khắp chủ quyền lãnh thổ phần TT Mông Cổ. Các khu công trình này được thiết kế xây dựng bằng gạch bền vững và kiên cố, thậm chí còn những nhà khảo cổ còn khẳng định chắc chắn rằng nó đã tăng trưởng đến một trình độ nhất định. 
Cách xây dựng một lều Yurt. Ảnh: Pinterest.
Đến thời đại đế quốc Genghis Khan, trong những lần chinh phạt những nước khác, đội quân này đã sử dụng Yurt làm TT chỉ huy. Để chuyển dời thuận tiện, Yurt được gắn trên một chiếc xe có bánh xe khổng lồ được kéo bởi bò. Khi không chuyển dời, nó được canh gác bởi những kỵ binh tinh luyện. Không những thế, Yurt còn được sử dụng làm nhà ở cho những dân tộc bản địa du mục Mông Cổ. Marco Polo – một thương gia người Ý khi đến đế quốc Mông Cổ vào thế kỉ 14 đã viết : ” Họ làm nhà tròn bằng gỗ và bảo phủ bằng vải nỉ. Trên mỗi toa xe 4 bánh, nhà của họ hoàn toàn có thể đi bất kể đâu. Những thanh gỗ được xếp đặt tuyệt vời để ánh sáng luôn hoàn toàn có thể loạt vào lều. Đặc biệt, mỗi khi bước ra khỏi nhà, cánh cửa luôn hướng về phía Nam “.
Theo nghệ sĩ và nhà phê bình nghệ thuật Mông Cổ – N. Chultem, các yurt và lều trại là căn bản cho sự phát triển của kiến trúc truyền thống Mông Cổ. Ở thế kỷ XVI và XVII, các tu viện lama đã được xây dựng trên khắp đất nước. Nhiều công trình trong số đó khởi đầu như những đền yurt. Khi chúng cần được mở rộng để đủ chỗ cho số lượng tín đồ ngày càng đông đảo thêm, các kiến trúc sư Mông Cổ đã sử dụng các cấu trúc với 6 và 12 góc với các mái kiểu kim tự tháp để thích hợp với hình dáng tròn của yurt. Việc mở rộng thêm nữa dẫn tới hình dạng bậc hai của các đền. Các mái được làm theo hình dạng những lều lớn.
Độc đáo kiến trúc lều Yurt
Trải qua hàng thế kỷ, lều Yurt trở thành dạng nhà lều căn bản của cư dân du mục. Với cuộc sống nay đây mai đó trên du mục, người Mông Cổ ngày càng hoàn thiện kĩ thuật dựng lều Yurt để dễ di chuyển. Lều Yurt của người Mông Cổ thường được dựng giữa thảo nguyên, trên vách đá hay dựa vào cây… để tránh gió bão, tuyết, mưa và thú dữ. Ngày nay, dạng kiến trúc này chỉ còn nhiều ở các vùng cư dân có đời sống ít phát triển hoặc trở thành cảm hứng văn hoá cho các công trình hiện đại.
Ảnh: Oziel Gómez.
Ảnh: Vince Gx.
Ảnh: Patrick Schneider.
Ảnh: Patrick Schneider.
Về cơ bản, lều Yurt được dựng bằng vải bạt phủ lên một khung gỗ được tạo trước, về sau người Mông Cổ có làm thêm một số ít dạng Yurt bằng gỗ, gạch và những vật liệu khác. Các lều Yurt có cầu trục trụ tròn, vòm mái được phong cách thiết kế tỉ mỉ và ấn tượng. Với những khu công trình mang cảm hứng lều Yurt theo khuynh hướng văn minh thì chóp vòm càng được trang trí tỉ mỉ hơn. 
Bên trong một lều Yurt ở Mông Cổ. Ảnh: Pinterest.
Với dạng tròn, lều Yurt có được diện tích quy hoạnh lớn nhất trên khoảng chừng khoảng chừng khoảng trống đó, và người Mông Cổ cũng luôn tìm cách sắp xếp nội thất bên trong thật ngăn nắp, ngăn nắp trong khoảng trống của mình. Với mỗi người Mông Cổ, một buổi sớm được thức dậy trong lều Yurt rồi bước ra hít thở không khí thảo nguyên mùa xuân hay không khí mát lạnh của của mùa tuyết rơi vẫn là một cảm xúc thật đặc biệt quan trọng và luôn luôn mới mẻ và lạ mắt.
