Khu bảo tồn thiên nhiên Tarvasjõgi
Rừng nguyên sinh được bảo tồn
Khu bảo tồn thiên nhiên là vùng đất hay vùng biển đặc biệt được dành để bảo vệ và duy trì tính đa dạng sinh học, các nguồn tài nguyên thiên nhiên, kết hợp với việc bảo vệ các tài nguyên văn hoá và được quản lý bằng pháp luật hoặc các phương thức hữu hiệu khác[1]. Theo nghĩa hẹp, khu bảo tồn thiên nhiên còn gọi là khu dự trữ tự nhiên và khu bảo toàn loài sinh cảnh, là vùng đất tự nhiên được thành lập nhằm mục đích đảm bảo diễn thế sinh thái tự nhiên.
Mục đích của những khu bảo tồn thiên nhiên[sửa|sửa mã nguồn]
Bản đồ thế giới với tổng tỷ lệ phần trăm của khu vực được bảo hộ theo mỗi quốc gia
- Nghiên cứu khoa học;
- Bảo vệ các vùng hoang dã;
- Bảo vệ sự đa dạng loài và gen;
- Duy trì các lợi ích về môi trường từ thiên nhiên;
- Bảo vệ các cảnh quan đặc biệt về thiên nhiên và văn hoá;
- Sử dụng cho du lịch và giải trí;
- Giáo dục;
- Sử dụng hợp lý các tài nguyên từ các hệ sinh thái tự nhiên;
- Duy trì các biểu trưng văn hoá và truyền thống
Khu bảo tồn thiên nhiên là những khu được bảo vệ khắt khe, chỉ dành cho những hoạt động giải trí điều tra và nghiên cứu khoa học, giảng dạy và quan trắc thiên nhiên và môi trường. Các khu bảo tồn thiên nhiên này được cho phép gìn giữ những quần thể của những loài cũng như những quy trình của hệ sinh thái không hoặc ít bị nhiễu loạn .
Yêu cầu so với khu bảo tồn thiên nhiên[sửa|sửa mã nguồn]
- Vùng đất tự nhiên có dự trữ tài nguyên thiên nhiên và có giá trị đa dạng sinh học cao.
- Có giá trị cao về khoa học, giáo dục, du lịch.
- Có các loài động thực vật đặc hữu hoặc là nơi cư trú, ẩn náu, kiếm ăn của các loài động vật hoang dã quý hiếm.
- Đủ rộng để chứa được một hay nhiều hệ sinh thái, tỷ lệ cần bảo tồn trên 70%.
Khu vực núi Bogd Khan Uul, cao 2261 m tại phía nam TP. hà Nội Ulaanbaatar, Mông Cổ là khu bảo tồn tiên phong trên quốc tế
Vườn quốc gia Yellowstone, Mỹ là khu bảo tồn thứ nhì trên thế giới, từ năm 1872, bao gồm các lĩnh vực được phân loại như là một công viên quốc gia (loại II) và một khu vực quản lý loài/sinh cảnh (loại IV).Theo IUCN ( 1994 ), mạng lưới hệ thống phân hạng khu bảo tồn thiên nhiên gồm có [ 2 ] :
- Khu dự trữ thiên nhiên nghiêm ngặt/khu bảo vệ hoang dã: chủ yếu để nghiên cứu khoa học hay bảo vệ vùng hoang dã;
-
- khu dự trữ thiên nhiên nghiêm ngặt (tiếng Anh: Strict Nature Reserve): chủ yếu cho nghiên cứu khoa học;
- vùng hoang dã (Wildeness Area): chủ yếu để bảo vệ sự nguyên vẹn của vùng chưa có sự tác động của con người;
Khu bảo tồn thiên nhiên khắt khe / Khu bảo vệ động vật hoang dã hoang dã[sửa|sửa mã nguồn]
Khu bảo tồn thiên nhiên khắt khe[sửa|sửa mã nguồn]
Là khu đất và / hoặc biển có hệ sinh thái điển hình nổi bật hoặc tiêu biểu vượt trội, có những nét đặc trưng về sinh học hay địa chất học và / hoặc những loài hầu hết dành cho nghiên cứu và điều tra khoa học và / hoặc giám sát thiên nhiên và môi trường .
- Để bảo tồn sinh cảnh, hệ sinh thái và các loài hầu như chưa bị tác động;
- Để bảo tồn nguồn gen sống động và đang tiến hoá;
- Để duy trì tiến trình sinh thái đã được thiết lập;
- Để gìn giữ cấu trúc cảnh quan hay những dãy núi đá;
- Để làm mô hình minh hoạ về môi trường tự nhiên cho công tác nghiên cứu khoa học, giám sát môi trường và giáo dục bao gồm cả các khu riêng biệt;
- Giảm thiểu tác động bằng việc lập quy hoạch cụ thể, tiến hành nghiên cứu và các hoạt động đã được phê duyệt;
- Hạn chế không cho người dân vào.
Khu bảo tồn thiên nhiên hoang dã[sửa|sửa mã nguồn]
Là một khu đất có diện tích quy hoạnh lớn và / hoặc vùng biển chưa bị hoặc ít bị ảnh hưởng tác động, còn giữ được những đặc thù và tác động ảnh hưởng của tự nhiên, được bảo vệ và quản trị nhằm mục đích mục tiêu bảo tồn những điều kiện kèm theo tự nhiên .
Mục tiêu quản trị[sửa|sửa mã nguồn]
- Để bảo đảm rằng các thế hệ tương lai có cơ hội hiểu biết và thưởng ngoạn các khu bảo tồn thiên nhiên còn chưa bị con người tác động trong một thời gian dài;
- Để duy trì các thuộc tính tự nhiên thiết yếu và chất lượng của môi trường trong thời gian dài;
- Để cho mọi người dân ở mọi cấp khác nhau có thể tiếp cận một loại hình mà loại hình này sẽ phục vụ tốt nhất lợi ích vật chất và tinh thần cho các du khách và gìn giữ được những nét đặc trưng của vùng hoang dã cho thế hệ hôm nay và mai sau; và
- Để giúp cho các cộng đồng các đân tộc thiểu số sống rải rác, cân bằng với các nguồn lực hiện có để duy trì lối sống của họ.
Vườn vương quốc[sửa|sửa mã nguồn]
Vùng đất liền và / hoặc biển tự nhiên được hoạch định để ( a ) bảo vệ tính toàn vẹn của một hay nhiều hệ sinh thái cho những thế hệ thời điểm ngày hôm nay và tương lai, ( b ) không được khai thác hay chiếm đoạt làm tổn hại đến tiềm năng đã hoạch định và ( c ) để làm cơ sở cho những hoạt động giải trí đi dạo, vui chơi, khoa học, giáo dục, niềm tin của những hành khách, tổng thể những hoạt động giải trí này phải hài hoà giữa văn hoá và môi trường tự nhiên .
Mục tiêu quản trị[sửa|sửa mã nguồn]
- Để bảo vệ các khu vực tự nhiên và cảnh quan có tầm quan trọng quốc gia và quốc tế phục vụ cho mục đích vui chơi, giải trí, giáo dục, nghiên cứu khoa học, đời sống tinh thần hay du lịch;
- Để duy trì một cách lâu dài hiện trạng tự nhiên, các minh hoạ đặc trưng của các vùng địa sinh học, quần thể sinh học, nguồn gen và các loài khác nhau, bảo đảm ổn định và đa dạng về sinh thái;
- Để quản lý khách du lịch trong việc sử dụng các dịch vụ vui chơi, giải trí, văn hoá, giáo dục sao cho vẫn duy trì được đặc điểm tự nhiên hoặc gần gũi với thiên nhiên,
- Để ngăn ngừa và sau đó chấm dứt các hoạt động khai thác và chiếm giữ làm tổn hại đến mục tiêu đã xác định;
- Duy trì và tôn trọng các giá trị sinh thái, địa mạo, thiêng liêng, hay thẩm mỹ đã được xác định;
- Quan tâm đến nhu cầu của người dân tộc bao gồm cả việc sử dụng nguồn tài nguyên từ trước đến nay của họ vì họ sẽ không gây tác động xấu đến các mục tiêu quản lý khác.
Khu bảo tồn thắng cảnh tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]
Là nơi có một hoặc nhiều đặc thù văn hoá và tự nhiên có giá trị điển hình nổi bật hoặc độc lạ vì chúng quý và hiếm, có tính đặc trưng giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ hay văn hoá .
Mục tiêu quản trị[sửa|sửa mã nguồn]
- Để bảo vệ hoặc bảo tồn những đặc trưng nổi bật và vĩnh cửu của tự nhiên, những nét độc đáo, tiêu biểu về tín ngưỡng.
- Cũng giống như các m?c tiêu trước, để tạo cơ hội cho mọi người nghiên cứu, giáo dục, tìm hiểu và đánh giá.
- Để ngăn chặn và chấm dứt các hoạt động khai thác hay xâm lấn làm tổn hại đến mục tiêu đề ra;
- Phổ biến thông tin cho mọi người dân về những lợi ích trên để thực hiện các mục tiêu quản lý.
Khu bảo tồn Loài / Sinh cảnh[sửa|sửa mã nguồn]
Là diện tích quy hoạnh đất và / hoặc biển được khoanh vùng để tập trung chuyên sâu quản trị nhằm mục đích duy trì những sinh cảnh và / hoặc phân phối những nhu yếu của những loài .
Mục tiêu quản trị[sửa|sửa mã nguồn]
- Bảo đảm và duy trì các điều kiện sinh cảnh cần thiết để bảo vệ các loài quan trọng, các quần thể loài, khu sinh vật hoặc các đặc điểm tự nhiên, môi trường nơi mà những loài này cần có tác động của con người để quản lý được tối ưu.
- Tạo điều kiện cho công tác nghiên cứu khoa học và giám sát môi trường được coi là các hoạt động chủ yếu gắn với quản lý tài nguyên bền vững;
- Xây dựng các khu để giáo dục công dân, nâng cao nhận thức về đặc điểm sinh cảnh có liên quan và công tác quản lý động vật hoang dã;
- Ngăn chặn và chấm dứt các hoạt động khai thác hay lấn chiếm làm tổn hại đến mục đích đã định;
- Phổ biến những lợi ích trên cho mọi người sống trong khu bảo tồn, phù hợp với các mục tiêu quản lý khác.
Khu bảo tồn cảnh sắc đất liền / cảnh sắc biển[sửa|sửa mã nguồn]
Là diện tích quy hoạnh đất có biển và bờ biển, nơi qua bao năm tháng sự tương tác giữa con người và tự nhiên đã tạo nên một vùng đất có tính đặc trưng riêng cùng với nó là những giá trị văn hoá, sinh thái xanh và / hoặc thẩm mỹ và nghệ thuật và thường thì có tính đa dạng sinh học cao. Bảo vệ sự toàn vẹn của mối tương tác truyền kiếp này là điều sống còn để bảo vệ, duy trì và tăng trưởng khu bảo tồn này .
Mục tiêu quản trị[sửa|sửa mã nguồn]
- Duy trì mối tương tác hài hoà giữa thiên nhiên và văn hoá bằng cách bảo vệ cảnh quan đất và/hoặc cảnh quan biển và tiếp tục sử dụng đất đai truyền thống, xây dựng các chuẩn mực và giá trị van hoá và xã hội;
- Hỗ trợ đời sống và các hoạt động kinh tế sao cho hài hoà với thiên nhiên và bảo tồn các công trình văn hoá và xã hội của cộng đồng;
- Duy trì tính đa dạng của cảnh quan trên đất, sinh cảnh cùng với các loài và hệ sinh thái;
- Ngăn ngừa và chắm dứt các hoạt động và sử dụng đất đai không phù hợp với quy mô và/hoặc đặc điểm của vùng;
- Tạo cơ hội để cho người dân thưởng ngoạn thông qua các hoạt động vui chơi giải trí và du lịch có quy mô và loại hình phù hợp với đặc tính của vùng;
- Khuyến khích các hoạt động nghiên cứu khoa học và giáo dục để góp phần nâng cao phúc lợi cho người dân và bảo vệ môi trường cho các khu bảo tồn;
- Mang lại lợi ích và phúc lợi cho cộng đồng địa phương thông qua việc cung cấp các sản phẩm tự nhiên (chẳng hạn như lâm sản, hải sản) và dịch vụ (như nước sạch hoặc thu nhập từ các loại hình du lịch bền vững).
Khu bảo tồn tích hợp sử dụng vững chắc tài nguyên thiên nhiên[sửa|sửa mã nguồn]
Là khu có những hệ sinh thái tự nhiên phần đông chưa bị ảnh hưởng tác động, được quản trị để bảo đảm bảo vệ được lâu bền hơn và duy trì tính đa dạng sinh học, đồng thời bảo vệ cung ứng một cách bền vững và kiên cố những loại sản phẩm tự nhiên và dịch vụ để cung ứng nhu yếu của hội đồng .
Mục tiêu quản trị[sửa|sửa mã nguồn]
- Bảo vệ và duy trì lâu dài tính đa dạng sinh học và các giá trị thiên nhiên khác của khu bảo tồn;
- Tăng cường các hoạt động quản lý để bảo đảm sản xuất bền vững;
- Bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên khỏi các hoạt động sử dụng đất làm tổn hại đến tính đa dạng sinh học của khu bảo tồn;
- Góp phần vào phát triển vùng và quốc gia.
Khu bảo tồn thiên nhiên trên quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]
Năm 1997, trên toàn quốc tế có khoảng chừng 30.000 khu bảo tồn thiên nhiên, chiếm hơn 132 triệu ha, 8,84 % diện tích quy hoạnh đất liền .Đến năm 2004, trên quốc tế có hơn 100.000 khu bảo tồn thiên nhiên, chiếm 11,7 % diện tích quy hoạnh đất liền toàn quốc tế. Vườn quốc gia chiếm số lượng và diện tích quy hoạnh lớn nhất, tiếp đến là những khu bảo tồn loài và sinh cảnh [ 2 ] .
Khu bảo tồn thiên nhiên ở Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]
xem thêm Khu bảo tồn tại Việt Nam và Danh sách khu bảo tồn Việt Nam
Ở Nước Ta, vườn vương quốc Cúc Phương là khu bảo tồn thiên nhiên tiên phong được xây dựng vào năm 1962. Đến năm 1998, đã có hạng mục 105 khu bảo tồn thiên nhiên, chiếm diện tích quy hoạnh 2.092.466 ha, trong đó có 10 vườn vương quốc, 61 khu dự trữ thiên nhiên, bảo vệ những hệ sinh thái và những loài và 34 khu di tích lịch sử văn hoá và lịch sử dân tộc. [ 4 ]Đến năm 2008, mạng lưới hệ thống khu bảo tồn thiên nhiên của Nước Ta gồm 164 khu rừng đặc dụng ( gồm có 30 Vườn vương quốc, 69 khu dự trữ thiên nhiên, 45 khu bảo vệ cảnh sắc, 20 khu điều tra và nghiên cứu thực nghiệm khoa học ) và 03 khu bảo tồn biển tiềm ẩn những hệ sinh thái, cảnh sắc đặc trưng với giá trị đa dạng sinh học tiêu biểu vượt trội cho hệ sinh thái trên cạn, đất ngập nước và trên biển [ 2 ] .
Các mô hình khu bảo tồn thiên nhiên khác[sửa|sửa mã nguồn]
Một số mô hình khu bảo tồn thiên nhiên khác được ghi nhận trong list của Liên hợp quốc mà thực ra là những thương hiệu khu vực và quốc tế .
Khu Dự trữ sinh quyển quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]
Khái niệm khu dự trữ sinh quyển đã được UNESCO phê chuẩn năm 1995. Đây là nơi tạo điều kiện cho sự gặp gỡ giữa con người và thiên nhiên, hài hoà giữa nhu cầu phát triển và mục tiêu bảo tồn. Các khu dự trữ sinh quyển được xem là nơi lý tưởng để thử nghiệm và áp dụng các cách tiếp cận phát triển bền vững, tiếp cận hệ sinh thái, trong đó có sự hài hoà giữa con người và thiên nhiên, giữa các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường, qua đó đảm bảo các yếu tố cho sự phát triển bền vững[2].
Hiện tại Nước Ta, đến năm 2009 đã có 8 khu dự trữ sinh quyển quốc tế được UNESCO ( xem thêm : Khu dự trữ sinh quyển tại Nước Ta ) .
Di sản thiên nhiên quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]
Các khu Di sản thiên nhiên quốc tế thường trùng với những khu bảo tồn thiên nhiên .Hiện tại Nước Ta có 2 khu Di sản thiên nhiên quốc tế là Vịnh Hạ Long và Khu Phong Nha – Kẻ Bàng ( trùng với Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng ) .
Các nước tham gia Công ước về những vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế ( viết tắt là RAMSAR ) xây dựng những khu bảo tồn thiên nhiên và sử dụng bền vững và kiên cố những vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế được Công ước công nhận và đưa vào Danh sách những khu RAMSAR của quốc tế. Hiện tại Nước Ta có 5 khu RAMSAR, đó là khu Xuân Thuỷ ( tỉnh Tỉnh Nam Định ) và khu Bầu Sấu thuộc Vườn quốc gia Cát Tiên, khu Ba Bể ( tỉnh Bắc Kạn ), vườn vương quốc Tràm Chim ( tỉnh Đồng Tháp ) và vườn vương quốc Mũi Cà Mau. Và Sắp tới sẽ là khu Côn Đảo
Khu bảo tồn biển ( MPA )[sửa|sửa mã nguồn]
Trên quốc tế, những khu bảo tồn biển đã Open từ lâu. Năm 1913, Khu bảo tồn biển tiên phong được xây dựng tại Công viên vương quốc Cabrillo, California và đến cuối năm 2013, Hoa Kỳ đã có hơn 1.700 khu bảo tồn biển. Theo WWF, tính đến năm ngoái đã có 4 % diện tích quy hoạnh biển được bảo tồn. Tại Nước Ta, khu bảo tồn biển được định nghĩa là mô hình khu bảo tồn thiên nhiên, được xác lập ranh giới trên biển, hòn đảo, quần đảo, ven biển để bảo vệ đa dạng sinh học biển. Chức năng bảo vệ đa dạng sinh học biển luôn được nhấn mạnh vấn đề như một tính năng quan trọng nhất của những khu bảo tồn biển bởi chúng tạo thiên nhiên và môi trường, sinh cảnh thuận tiện để những loài cá, sinh vật sinh trưởng và tăng trưởng. Bên cạnh đó, việc hình thành và tăng trưởng những khu bảo tồn biển còn giúp tăng lượng cá đánh bắt cá được cả về số lượng và chất lượng ở những ngư trường thời vụ xung quanh, tạo sinh kế không thay đổi cho người dân địa phương, đồng thời góp thêm phần chống lại những ảnh hưởng tác động xấu đi của biến hóa khí hậu và những thảm họa thiên nhiên trên biển .Định hướng lan rộng ra khu bảo tồn biển : Năm 2010, Thủ tướng nhà nước đã việc phê duyệt Quy hoạch mạng lưới hệ thống khu bảo tồn biển Nước Ta đến năm 2020. Nghị quyết TW 36 với tiềm năng đến hết quy trình tiến độ 2020 – 2025 thiết lập và đưa vào hoạt động giải trí 16 khu bảo tồn biển và đến năm 2030, có tối thiểu 4 % diện tích quy hoạnh vùng biển Nước Ta nằm trong những khu bảo tồn biển và khoảng chừng 30 % diện tích quy hoạnh của từng khu bảo tồn biển được bảo vệ khắt khe. Hiện nay đến hết 2019 Nước Ta mới có 11/16 khu bảo tồn biển được xây dựng, gồm : Cát Bà, Bạch Long Vỹ, Cồn Cỏ, Cù Lao Chàm, Vịnh Nha Trang, Núi Chúa, Hòn Cau, Côn Đảo, Phú Quốc. Các khu bảo tồn này đã phát huy vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sinh thái – môi trường tự nhiên biển, thôi thúc tăng trưởng kinh tế tài chính biển, cải tổ sinh kế của hội đồng ngư dân những địa phương ven biển và phân phối cơ sở pháp lý cho việc đấu tranh bảo vệ bảo mật an ninh chủ quyền lãnh thổ vương quốc trong khoanh vùng phạm vi vùng độc quyền kinh tế tài chính của nước ta, đồng thời xử lý những yếu tố thiên nhiên và môi trường xuyên biên giới trong vùng Biển Đông mà những nước trong khu vực đang rất chăm sóc .Danh sách những khu bảo tồn biển ( đã được duyệt )
- Cát Bà,
- Bạch Long Vỹ
- Cồn Cỏ,
- Cù Lao Chàm,
- vịnh Nha Trang,
- Núi Chúa,
- Hòn Cau,
- Côn Đảo
- Phú Quốc
- Lý Sơn
- Phú Quý
5. Dư Văn Toán ( 2013 ), Hiện trạng quy mô hợp tác quốc tế về bảo tồn thiên nhiên tại những vùng biển cận biên và 1 số ít gợi ý bắt đầu cho Nước Ta ; Tạp chí MT, số 9/2013. http://nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu-vietnam/2102-hin-trng-mo-hinh-hp-tac-quc-t-v-bo-tn-thien-nhien-ti-cac-vung-bin-cn-bien-va-mt-s-gi-y-ban-u-cho-vit-nam6. Emily ( năm trước ), Marine Protected Areas : A Timeline of MPAs in the U.S ( http://marinesciencetoday.com/2014/01/14/marine-protected-areas-a-timeline-of-mpas-in-the-u-s/ ) .
7.http://wwf.panda.org/what_we_do/how_we_work/our_global_goals/oceans/solutions/protection/protected_areas/
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Các khu bảo tồn trên biển Nước Tahttp://nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu-vietnam/2102-hin-trng-mo-hinh-hp-tac-quc-t-v-bo-tn-thien-nhien-ti-cac-vung-bin-cn-bien-va-mt-s-gi-y-ban-u-cho-vit-nam
