Ai đi học mà chả muốn mình được học giỏi, như họa sỹ muốn vẽ đẹp, ca sĩ muốn hát hay, nhạc sĩ muốn để lại những bản nhạc bất hủ vậy. Nhưng việc ca, việc vẽ, việc viết là do người ta giỏi sẵn, có tài sẵn và yêu thích sẵn rồi, hát hay thì tập tành ca hát, vẽ đẹp thì rèn luyện vẽ vời. Xưa nay chưa thấy ai hát dở mà trở thành ca sĩ cả, chưa thấy ai ghét âm nhạc mà thành nhạc sĩ tài hoa cả …Còn cái sự học, kể cũng lạ, để học giỏi thì phải thích học, mà thích học ở đây nghĩa là thích Văn, thích Toán, thích Anh Văn, Sinh Học, Hóa Học, Vật Lý, Địa Lý, Lịch Sử, Tin Học, Công nghệ, Công Dân, Thể Dục, v.v… thử hỏi có mấy người thích ” học ” đến mức như vậy ? Mà thật ra để được công nhận là ” giỏi ” thì không cần phải nhiều đến thế, anh chỉ cần giỏi Toán, Lý, Hóa thì anh sẽ được công nhận là ” giỏi “. Toán Lý Hóa được mặc nhiên là những môn học ” sang chảnh “. Sống trong một thiên nhiên và môi trường quá tôn vinh ba môn tự nhiên đến như vậy thì hoặc là phải giỏi nó, hoặc là sẽ bị coi thường .Và hãy tâm lý lại một chút ít về định nghĩa việc ” học tập “
Học Là Gì, Và Những Hiểu Lầm Sai Trái:
Học hay còn gọi là học tập, học hành, học hỏi là quá trình tiếp thu cái mới hoặc bổ sung, trau dồi các kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, giá trị, nhận thức hoặc sở thích và có thể liên quan đến việc tổng hợp các loại thông tin khác nhau
Wikipedia
Học tập là một quy trình lâu dài hơn và bền chắc. Người xưa có câu ” Tiên học lễ, hậu học văn “, tức là thứ nhất phải học cái lễ nghi, sau mới cần học kiến thức và kỹ năng. Lại có cụm ” Học hành “, học là để ứng dụng những kiến thức và kỹ năng vào thực tiễn, giúp ích cho đời sống .Vậy, một cách đơn thuần, hoàn toàn có thể nói rằng, việc ” học ” gồm có học lễ nghi – học kiến thức và kỹ năng – và vận dụng kiến thức và kỹ năng vào trong thực tiễn. Quá trình này lặp đi lặp lại cả đời người, ở mọi độ tuổi con người đều cần phải học .
Đọc thêm:
Việc ” học lễ “, tưởng dễ nhưng khó, nên thường hay bị người học bỏ lỡ, bỏ lỡ vì cho rằng cái ” lễ ” là cái thấy thường ngày, lẽ nào không biết, cần gì học, hoặc hoàn toàn có thể bỏ lỡ vì cái ” lễ ” không cho ra quyền lợi tức thì, không đem lại cái con 9, con 10 nhanh gọn được. Vì thiếu đi cái ” lễ “, mà mới sinh ra quay cóp, gian lận – một việc làm rất dễ thấy trong trường học, từ từ quen tay, khi ra trường đời sinh ra thói tham lam, công của người khác nhận vơ là của mình, hay nói một cách ngắn gọn là đánh cắp. Để rèn luyện cái ” lễ ” quả thật là rất khó. Chỉ có hai trường hợp, một là cái ” lễ ” tuyệt đối, tức là người công minh chính trực, hai là trái nghịch tuyệt đối với cái ” lễ “, tức là người bất công bất chính thì bản thân mới hoàn toàn có thể thu được nhiều cái tốt về chính mình, gặt được nhiều thành quả. Người công minh chính trực đối xử tốt với mọi người, bất kể là người tốt hay kẻ xấu, dùng cái tâm để thao tác, luôn ngay thật, chính trực trong mọi lúc, người công minh chính trực dùng chính tiềm năng của mình để học hỏi, trau dồi năng lực trình độ, dù có bị lừa dối, họ vẫn thuận tiện đứng lên vì trong bản thân họ đã chứa một cái ” tầm ” đủ lớn để giải quyết và xử lý mọi việc. Còn người bất công bất chính tuyệt đối, tức là loại người dùng mánh khóe lường gạt người khác, dối thầy bịp bạn, vì có đủ năng lực và thành thục trong gian lận nên người bất công bất chính đủ năng lực để thu lợi về cho mình, mặc dầu không theo cách chính thống. Cả hai loại người này khi học tập hay thao tác đều có năng lực thành công xuất sắc cao hơn loại người rèn luyện cái ” lễ ” chưa tới nơi tới chốn, nửa nạc nửa mỡ. Kiểu người đó khi làm một việc thì phải dành nhiều thời hạn căn kè, Để ý đến đúng sai, việc phải việc trái, nên làm đúng luật hay lách luật, vì vậy đương nhiên tốn nhiều thời hạn hơn hai loại người trên kia, vốn mọi việc đã ăn vào bản năng, đó là nguyên do vì sao cái ” lễ ” chưa chín muồi thì thao tác gì cũng khó .Cái ” lễ ” đã thế thì cái ” hành ” càng không được coi trọng, mặc dầu mục tiêu hướng đến của ” học ” là ” hành “. Ta hiện tại còn chú trọng vào tu dưỡng kỹ năng và kiến thức nhiều quá. Biết rằng học chưa tới chốn thì không nên hành, vì chưa có kiến thức và kỹ năng nền tảng mà đòi làm thì tất sẽ nguy hại. Người ta thường nói vui ” Ngu dốt + Nhiệt tình = Phá hoại “. Điều đó đúng. Tuy nhiên, nói đi thì cũng phải nói lại, chẳng phải để học viên học theo kiểu ” sai – sửa ” thì sẽ tốt hơn thay vì chỉ ngồi học đống công thức hay sao ? Vì nhà trường là một thiên nhiên và môi trường còn được cho phép học viên phạm sai lầm đáng tiếc. Như bọn trẻ chơi đồ hàng, xây đổ rồi lại xây, dành tổng thể niềm vui thú cho việc học. Nhiều người lúc bấy giờ, kể cả những thầy, cô giáo có tiếng, đánh đồng việc ” hành ” với những giờ học máy chiếu công phu và màu mè. Một buổi ” hành ” thật sự, theo tôi nghĩ là một buổi học mà trong đó, học viên được tự do bàn luận, nghiên cứu và điều tra theo đề tài của giáo viên, và tác dụng của máy chiếu ở đó là gì ? Là phát những video gợi ý, hướng dẫn sơ bộ, hoặc đơn thuần hơn là phát một bản nhạc không lời nào đó để làm nền cho buổi học ( ? ). Còn ở ta, những tiết học như vậy thì hoặc là máy chiếu làm TT của cả tiết học, thay thế sửa chữa cho bảng đen, hoặc là giáo viên đứng nói lại những gì có trên màn hình chiếu, một việc vô cùng thừa thãi. Và tôi thề rằng, những tiết học như vậy rất đáng chán, thà giáo viên giảng dạy theo cách truyền thống lịch sử còn thích hơn !
Đọc thêm:
Và vì học hành có cả thảy ba giai đoạn mà hai trong số đó đã bị bỏ dở. Hãy xét đến phần xót lại: học kiến thức. Để tiếp thu được tri thức thì phải nắm rõ từng câu, từng chữ, từng phần nhỏ của tri thức đó. Muốn vậy thì phải học thuộc. Xin mượn lời của giáo sư Cao Xuân Hạo để chứng minh cho ý trên:
” … Học trước hết là phải thuộc. Thuộc có nghĩa là ‘ nấu chín ‘, tức là tiêu hóa thành của mình ( nhân thể cũng xin nhận xét là ngày này nhiều thầy giáo rất coi nhẹ việc học thuộc lòng, lẫn lộn nó với lối ‘ học vẹt ‘ ). Tôi còn nhớ hồi nhỏ học tiếng Anh với một ông thầy tu người Anh, suốt năm năm học ông bắt chúng tôi học thuộc hơn 100 bài dân ca Anh, Tô Cách Lan và Ái Nhĩ Lan ( đương nhiên là phải thuộc lòng cả lời lẫn nhạc ), và chính nhờ đó mà đến thời nay chúng tôi còn nhớ được những gì chúng tôi học được về thứ tiếng không dễ học này. Có ‘ thuộc lòng ‘ mới nhớ ‘ như in ‘ được cách hành văn, cách dùng từ của những bài mẫu mực, để khi nói, khi viết bật ngay ra được một cách hầu hết bản năng, hồn nhiên, như của chính mình. Học thuộc lòng không phải không cần sáng dạ. Người không sáng dạ phải bỏ ra một công sức của con người gấp đôi, nhiều khi gấp mười một người sáng dạ mới học thuộc được. Và công sức của con người bỏ ra trong nhiều năm để học thuộc lòng sẽ luyện cho người không sáng dạ trở thành người sáng dạ … “Đúng là nhiều người lúc bấy giờ đánh đồng học thuộc lòng với học vẹt. Mà không hiểu rằng, học vẹt chính là một lối học thuộc lòng chưa tới nơi tới chốn. Tôi tự nhận mình đã từng học vẹt, nhiều lần là đằng khác, đó là những buổi quá ham chơi mà quên học bài, phải tranh thủ 5 ‘ giải lao để là ngốn lấy ngốn để mớ kỹ năng và kiến thức mà hầu hết không hiểu gì. Để học thuộc lòng thì không hề dễ, muốn thuộc trước hết phải hiểu đã. Cô dạy Toán của tôi luôn nhu yếu học viên phải học thuộc định lý trong sách sách giáo khoa, chính-xác-từng-từ, sai một từ tức là sai cả định lý. Tôi nghĩ đôi lúc ý niệm của cô sao mà làm khổ học viên quá, nhưng cô cũng chỉ muốn tốt cho học viên mình. Cũng cô dạy toán đó, có một lần tôi vướng mắc tại sao chắc như đinh cô biết đứa bạn học thuộc cách giải bài toán ở nhà rồi lên bảng chỉ nhớ và chép lại, nhưng vẫn được điểm trên cao, thì cô nói rằng nó hoàn toán xứng danh, vì để học thuộc cách giải một bài toán rất là khó, nếu nó đã chép lại trọn vẹn đúng thì một là nó cực kỳ suôn sẻ, hai là nó đã hiểu được bài toán đó rõ ràng, vì toán thì không như Văn, có vần có điệu, toán có 1 logic, mà chỉ cần sai một mắc xích, một dấu nhân thôi thì cũng hoàn toàn có thể hỏng cả bài .
Học giỏi, học dốt? Lại câu chuyện nhà ông So bà Sánh
Khỏi phải nói thì cũng biết học viên lúc bấy giờ bị chia làm hai loại là ” học giỏi “, và ” học dốt “. Học không giỏi thì tức là học dốt, và ngược lại. Một cách rõ ràng, ta thấy được ” giỏi “, ” dốt ” ở đây chính là cái ý niệm cổ hủ sinh ra từ cách học ít chú trọng ” lễ ” và ” hành “. Vì nếu đã tuân theo quá trình học lễ nghi – học kỹ năng và kiến thức – thực hành thực tế thì không hề chia học viên ra làm hai phần ” giỏi – dốt ” được. Soi xét cái chữ ” hành “, nếu mục tiêu của học là để hành thì mọi người sinh ra đều để góp phần một thứ gì đó cho xã hội, và so với đa phần, thì chỉ một là tốt nhất. Ai cũng có một công dụng nhất định, với công dụng đó thì cần 1 số ít kiến thức và kỹ năng nền tảng cơ bản để tăng trưởng. Nói thế không có nghĩa là vận động viên điền kinh không cần giỏi Hóa Học, cần chứ, ai cũng cần cả. Và đó là nguyên do chương trình giáo dục phổ thông sinh ra .Trớ trêu thay, chương trình giáo dục phổ thông lại là nơi thuận tiện để người ta chia học sinh thành ” giỏi ” và ” dốt “. Cái đó từ đâu mà có, hẳn là từ định kiến, định kiến từ giáo viên, rồi mái ấm gia đình, rồi đến cả học viên. Tôi không muốn nghĩ mình ” dốt “, nhưng thầy cô nói tôi ” dốt “, rồi về nhà ba mẹ lại bảo tôi ” dốt “, bạn hữu cũng bảo tôi ” dốt “, ok thế là tôi gật đầu rằng tôi dốt. Sau đó tôi thấy đứa kia còn dốt hơn tôi, thế là tôi đi chê nó dốt. Vậy đó, càng ngày cái định kiến đó càng lan rộng ra, thế rồi cả thảy học viên hiện tại lần đầu gặp mặt nhau chỉ vướng mắc xem điểm trung bình năm của nó bao nhiêu điểm, nếu nó cao hơn mình thì nhìn nó với ánh mắt ngưỡng mộ, nếu thấp hơn mình thì lại tự nghĩ trong đầu ” ôi thằng này dốt “. Định kiến đó làm đầu óc con người ta lu mờ lại, được dăm ba con điểm mười thì lại ra vẻ ta đây, không chịu tiếp thu cái mới. Thế đó, rồi chết khi nào không hay .Thiết nghĩ, nhìn nhận học viên bằng thang điểm cũng là một nguyên do dẫn đến sự phân biệt ” giỏi ” – ” dốt “. Nếu không có thang điểm thì học viên chả phải khốn đốn, cũng không tự ti ( vì điểm thấp ). Mà đôi lúc giáo viên cũng lười lắm cơ, có nhiều người chỉ dựa vào bảng điểm mà nhìn nhận học viên, dùng bảng điểm mà rình rập đe dọa học viên, kiểu như, nếu người giáo viên ấy không còn bảng điểm nữa thì như Thor mất búa vậy, rất khó làm cho học viên chịu nghe lời. Cũng nhờ cái bảng điểm mà học viên điểm thấp thì cứ thấp, điểm trên cao thì ngày ngày cứ cao dần đều. Như thầy hiệu trưởng cũ từng nói : ” Học yếu, ớn, yếu, càng yếu càng ớn, càng ớn càng yếu ” .Cái ” giỏi ” – ” dốt ” cũng là công cụ thuận tiện để người ta so sánh. ” Người ta ” ở đây chắc rằng là những vị cha mẹ, còn đối tượng người tiêu dùng so sánh hẳn là ” con nhà người ta ” rồi. Không gì thuận tiện hơn khi nói ” Thằng Thành con nhà bà Đạt giỏi thế, sao mày dốt vậy hả con “. Nếu không có khái niệm ” giỏi ” – ” dốt ” thì cũng không biết bà mẹ trên kia phải nói thế nào nữa .
“Giỏi” – “dốt” là một thứ cần phải loại bỏ trong quá trình cái cách nền giáo dục. Để giải quyết vấn đề này thì không chỉ đơn giản là “đổi với sách giáo khoa” hay “đổi mới phương pháp giáo dục”, vì chương trình giáo dục có tiên tiến đến nhường nào mà con người xung quanh, trực tiếp là các giáo viên vẫn giữ cái định kiến cổ hủ đó thì không thể thành công được. Mà để thay đổi cách suy nghĩ của con người thì phải mất nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỉ. Chúng ta chỉ biết chờ. Và cho đến lúc đó thì học vẫn là “hành” mà là “hành xác”.
Hành cái củ hành
Một số kiến thức và kỹ năng trong bài được lấy từ cuốn Tiếng Việt, Văn Việt, Người Việt của giáo sư Cao Xuân Hạo .Đọc thêm :
