Gai cột sống (danh pháp khoa học: Spondylosis) là một căn bệnh thoái hóa cột sống[1], trong đó xuất hiện các phần xương mọc ra (gai xương) phía ngoài và hai bên của cột sống. Đó chính là sự phát triển thêm ra của xương trên thân đốt sống, đĩa sụn, dây chằng quanh khớp do viêm khớp cột sống mạn tính, chấn thương hay sự lắng đọng calci ở các dây chằng, gân tiếp xúc với đốt sống. Gai cột sống hay gặp ở nam và tăng theo độ tuổi.
Gai xương chính là các mỏm xương hoặc điểm lồi nhô ra tại các khớp. Chúng thường được hình thành do sự tổn thương bề mặt của khớp và cản trở cử động của xương, đồng thời gây ra đau đớn ở các mức độ khác nhau. Nhìn chung, bất cứ phần nào của cột sống cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bệnh gai cột sống, nhưng thông thường khu vực thắt lưng và cổ hay mắc chứng bệnh này nhất. Các thuật ngữ như gai đốt sống cổ (Cervical Spondylosis), gai đốt sống ngực (Thoratic Spondylosis) và gai đốt sống thắt lưng (Lumbar Spondylosis) được sử dụng tương ứng với khu vực mắc phải.
Vị trí thường mọc gai là mặt trước và bên của cột sống, hiếm khi mọc ở phía sau nên ít chèn ép vào tủy và rễ thần kinh. Gai cột sống khiến người bệnh rất không dễ chịu, nhất là cảm xúc đau ở vùng thắt lưng, đau vai hoặc cổ do gai tiếp xúc với dây thần kinh, những xương đốt sống khi cử động, đau lan xuống cánh tay, tê chân tay, đôi lúc làm số lượng giới hạn hoạt động .
Wikipedia tiếng Việt không bảo đảm và không chịu trách nhiệm về tính pháp lý và độ chính xác của các thông tin có liên quan đến y học và sức khỏe. Đề nghị liên hệ và nhận tư vấn từ các bác sĩ hay các chuyên gia. Khuyến cáo cẩn thận khi sử dụng các thông tin này. Xem chi tiết lại Wikipedia:Phủ nhận y khoa và Wikipedia:Phủ nhận về nội dung.
về tính pháp lý và độ chính xác của các thông tin có liên quan đến y học và sức khỏe.Khuyến cáo cẩn thận khi sử dụng các thông tin này
Đa số bệnh gai cột sống không gây ra tín hiệu triệu chứng gì một cách rõ ràng. Tuy nhiên khi gai cọ xát với xương khác hoặc những ứng dụng ở xung quanh như dây chằng, rễ dây thần kinh ( tức là quy trình hoạt động ) thì bệnh nhân mới thấy đau và triệu chứng thường gặp là đau vai, đau thắt sống lưng, tay bị têMột số biểu lộ đau thường thì của gai cột sống [ 2 ]
- Đau thường xuất hiện ở cổ, thắt lưng, đặc biệt là khi bệnh nhân đứng hoặc đi. Vị trí đau tương ứng với phần cột sống liên quan.
- Cảm giác bất thường hoặc mất cảm giác ở phần cột sống liên quan.
- Trường hợp nặng thì đau tê ở cổ lan qua hai tay, đau ở lưng, đau dọc xuống hai chân.
- Đau tăng lên khi đi lại hay vận động nhiều. Cơn đau tăng khi cử động, giảm khi nghỉ do đó sẽ đưa tới giới hạn cử động ở các phần này.
- Cơ bắp yếu đi (đặc biệt là ở tay và chân).
- Mất cân bằng.
- Mất kiểm soát đường tiểu tiện và/hoặc đại tiện (tình huống nguy cấp).
- Rối loạn thần kinh thực vật (rối loạn phản xạ tự động, tăng tiết mồ hôi, hạ hô hấp, biến chứng huyết áp…)
Nguyên nhân, chính sách[sửa|sửa mã nguồn]
Nguyên nhân gây ra bệnh gai cột sống bắt nguồn từ phần đĩa tròn từ sụn nằm giữa hai đốt sống (được gọi là bao xơ đĩa đệm), khi nó gặp vấn đề. Xương sống lưng (lumbar spine) và cổ (cervical spine) là nơi chịu ảnh hưởng nhiều nhất của các động tác đi đứng, khiêng nặng, cúi lên cúi xưống. Nó có xu hướng bị thoái hóa theo tuổi tác. Khi đó, phần bao xơ này bị mất nước, nứt vỡ và xẹp đi. Kết quả là các đốt sống liền kề tiếp xúc trực tiếp với nhau và bắt đầu mòn dần do ma sát. Theo đó hình thành các gai xương, gây đau và cản trở cử động của khớp.
Các đốt xương sống tiếp giáp với nhau bằng những khớp xương nhỏ (facet joint, vertebral joint) ở hai bên phía sau đốt sống. Lúc khớp xương bị thoái hoá (degeneration), mất sụn bọc các đầu xương ở trong khớp bị hư hại, mòn và tróc ra, làm lộ xương ở dưới sụn. Khớp xương bị viêm (sưng và đau) lúc đứng, ngồi và cả lúc đi. Vì khớp cột sống bị viêm, các đĩa đệm giữa các đốt sống cũng bị hư hại, cột sống không còn vững chắc như trước. Do đó, cột sống tìm cách tự ổn định bằng cách mọc ra những nhánh xương hay gai xương (bone spurs, osteophytes) bao quanh những khớp xương sống lưng đó. Đồng thời, thân đốt xương sống mọc ra những nhánh tương tự.[3]
Ngoài ra khi tuổi tác càng cao, thì thực trạng viêm khớp và chấn thương cũng là một trong những nguyên do gây ra đau đốt sống. Ngoài ra còn hoàn toàn có thể có tai hại do tai nạn thương tâm, chấn thương, béo phì cũng như tính năng do yếu tố di truyền ( có những người mang gien có công dụng làm cho đĩa đệm của họ yếu hơn thông thường ) .Theo một số ít thống kê thì có 3 nguyên do chính dẫn đến gai cột sống :
- Viêm khớp cột sống mãn tính: Quá trình viêm ảnh hưởng đến phần sụn đốt sống, lâu ngày phần sụn này bị hao mòn dần, khiến bề mặt trơn láng của nó trở nên thô ráp, xù xì và cuối cùng hai bề mặt xương tiếp xúc, cọ xát lên nhau. Đến lúc này, cơ thể sẽ có một quá trình tự điều chỉnh để khắc phục hiện tượng trên, nhưng kết quả của quá trình chỉnh sửa lại là sự hình thành gai xương.
- Sự lắng đọng calci ở các dây chằng, gân tiếp xúc với đốt sống: Trường hợp này thường gặp trong thoái hóa cột sống ở người lớn tuổi, đó là sự lắng đọng calci dưới dạng calcipyrophosphat. Sự thoái hóa cột sống có thể xảy ra ở một trong các thành phần cấu tạo của cột sống: xương đốt sống, đĩa sụn, các dây chằng bám quanh khớp. Quá trình thoái hóa làm mất nước (chiếm 80% trong sụn) và biến đổi một số chất, làm sụn khớp dễ bị calci hóa.
- Chấn thương: Chấn thương làm hư hại xương hoặc khớp ở cột sống, và phản ứng của cơ thể để sửa chữa nơi bị tổn thương sẽ dẫn đến sự hình thành gai cột sống. Trong trường hợp này, gai cũng có thể hình thành từ sự lắng đọng calci ở dây chằng đã dày lên do phản ứng viêm.
Phòng ngừa gai cột sống cần thực hiện:[3]
Khi bị gai cột sống, nên dùng thuốc tích hợp với giải pháp châm cứu, vật lý trị liệu, tập thể dục liên tục. Thực hiện những giải pháp mát-xa, vật lý trị liệu bằng hồng ngoại, sóng ngắn, điện xung, tập hồi sinh tính năng là những giải pháp vận dụng tốt, không có hại. Người bệnh bị gai cột sống thường được điều trị bảo tồn bằng những thuốc giảm đau kháng viêm không steroid, thuốc corticoid, nhóm vitamin, thuốc giãn cơ hay sử dụng 1 số ít dụng cụ nâng đỡ như nẹp cổ … nhằm mục đích giảm bớt gánh nặng lên những đốt sống bị bệnh. Mổ Ruột chỉ đặt ra trong trường hợp có sự chèn ép vào tủy, làm hẹp ống tủy hoặc chèn ép hệ thần kinh và gây những tín hiệu tê chân, tay, rối loạn đại tiểu tiện .Tuy nhiên, ngay cả khi phẫu thuật gai xương vẫn hoàn toàn có thể mọc lại ở cùng vị trí cũ vì trong thực tiễn quy trình hình thành gai xương là một cung ứng tự nhiên của khung hình so với phản ứng viêm. Nếu bị đau do gai cột sống nên điều trị theo phác đồ của bác sĩ và tái khám định kỳ để phát hiện sớm những tiến triển xấu từ đó có giải pháp xử trí thích hợp. Ngoài ra người bệnh nên chọn cho mình những bài thuốc lành tính, có công dụng sâu từ trong ra ngoài, không gây ra những biến chứng nguy hại như :
- Bài thuốc từ hạt đu đủ chưng rượu
- Bài thuốc trị gai cột sống lưng từ cây lá lốt
- Bài thuốc từ bưởi + chanh + đường đỏ
- Bài thuốc từ cây ngải cứu
- Bài thuốc từ cây xương rồng + cám gạo
Đây đều là những cây thuốc nam có công dụng điều trị gai cột sống rất tốt, dễ tìm, tiết kiệm chi phí ngân sách, thân thiện với đời sống hàng ngày nên bất kể bệnh nhân nào cũng hoàn toàn có thể vận dụng được .
