Công đoàn (nghiệp đoàn, liên đoàn lao động) là “một hiệp hội của những người làm công ăn lương có mục đích duy trì hay cải thiện các điều kiện thuê mướn họ” [1], hoặc là nghiệp đoàn của những người công nhân.
Trải qua 300 năm, những công đoàn tăng trưởng thành nhiều dạng thức, dưới sự tác động ảnh hưởng của những thể chế chính trị và kinh tế tài chính. Mục tiêu và hoạt động giải trí đơn cử của những công đoàn có khác nhau, nhưng thường gồm có :
- Cung cấp lợi ích dự phòng: Các công đoàn thời xưa, như các Hội Ái hữu (Friendly Societies), thường cung cấp nhiều lợi ích để bảo trợ cho các thành viên trong trường hợp thất nghiệp, ốm đau, tuổi già hay chết. Ngày nay, ở các nước phát triển, những chức năng này được coi là thuộc về nhà nước, nhưng những quyền lợi khác như đào tạo huấn luyện, tư vấn và đại diện về luật pháp vẫn còn là những lợi ích quan trọng đối với thành viên công đoàn.
- Thương lượng tập thể: Ở các nước mà công đoàn có thể hoạt động công khai và được giới chủ thừa nhận, các công đoàn có thể thương lượng với chủ thuê mướn lao động về lương bổng và các điều kiện làm việc.
- Hành động áp lực: Các công đoàn có thể tổ chức đình công hay phản đối để gây áp lực theo những mục tiêu nào đó.
- Hoạt động chính trị: Các công đoàn có thể tác động đến những luật lệ có lợi cho toàn thể giới lao động. Họ có thể tiến hành những chiến dịch chính trị, vận động hành lang hay hỗ trợ tài chính cho những cá nhân hay chính đảng ứng cử vào các vị trí công quyền.
Bắt đầu từ thế kỷ 18, hầu hết xã hội phương Tây, nhất là Anh Quốc với nhiều dịch chuyển diễn ra trước hết, tận mắt chứng kiến sự quy đổi từ nền văn hóa truyền thống trồng trọt với nền tảng sản xuất bằng tay thủ công sang cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất. Bên trong cuộc chuyển mình này nhiều dịch chuyển đã thôi thúc sự Open của công đoàn .
Những biến động lúc bấy giờ, gây ra những lo ngại ngày càng tăng đối với thợ thủ công và các phường hội. Họ lo sợ bị chiếm mất những công việc đã ổn định từ xưa, sợ những đổi thay về lương bổng và phương thức lao động. Hơn nữa, sự bùng phát của xã hội công nghiệp đã lôi kéo phụ nữ, trẻ con, người lao động từ ruộng đồng vào lực lượng công nhân, với số lượng lớn và với những vai trò mới mẻ. Điều kiện làm việc và lương bổng không đạt tới tiêu chuẩn sống hiện đại.
Nguồn gốc và những ngày đầu lịch sử vẻ vang[sửa|sửa mã nguồn]
Công đoàn nhiều lúc được xem như hậu duệ của những phường hội Âu Châu trung cổ mặc dầu sự tương quan giữa chúng còn đáng bàn cãi. Các phường hội trung cổ sống sót là để bảo vệ và cải thiện kế sinh nhai của những thành viên trải qua việc trấn áp vốn kỹ năng và kiến thức của thợ thủ công ( tuyệt kỹ nghề nghiệp ) và sự tăng trưởng của những thành viên từ thợ học việc đến thợ tay nghề cao, thợ giỏi, và sau cuối thành thợ cả hay trùm thợ của cả phường nghề. Chúng cũng phân phối chỗ ăn ở cho những thành viên, giúp họ khi đi lại để tìm việc. Các phường hội có bộc lộ 1 số ít góc nhìn của công đoàn tân tiến, nhưng đồng thời cũng có những đặc điệm của những hội nghề nghiệp hay những công ty tân tiến .Hơn nữa, cũng như vài hiệp hội nghề thủ công bằng tay thời nay, những phường hội rất khắc nghiệt trong việc kết nạp thành viên và chỉ số lượng giới hạn trong số những thợ thủ công làm một nghề đặc trưng nào đó. Nhiều công đoàn tân tiến có xu thế bành trướng, tiếp tục tìm cách kết nạp nhiều loại công nhân khác nhau để tăng tầm hoạt động giải trí của toàn thể tổ chức triển khai. Một liên đoàn lao động của năm 2006 hoàn toàn có thể chỉ gồm công nhân làm một nghề, mà cũng hoàn toàn có thể tích hợp rất nhiều hay hàng loạt công nhân của một công ty hoặc của cả một ngành công nghiệp .Kể từ khi phát hành cuốn Lịch sử Chủ nghĩa Công đoàn ( History of Trade Unionism ) ( 1984 ) của Sidney và Beatrice Webb, quan điểm lịch sử vẻ vang rằng công đoàn là ” một hiệp hội của những người làm công ăn lương có mục tiêu duy trì hay cải tổ những điều kiện kèm theo cho thuê họ ” thắng thế. Có một định nghĩa văn minh khác của Cục Thống kê Úc Đại Lợi rằng công đoàn là ” … một tổ chức triển khai hợp thành hầu hết bởi những người làm thuê, hoạt động giải trí cơ bản là thương lượng về lương bổng và điều kiện kèm theo cho thuê cho những thành viên của nó ” .Như nhà sử học R.A Leeson, trong cuốn United We Stand ( Tạm dịch : Chúng ta hãy đoàn kết đứng lên ) ( 1971 ) có viết : ” Hai quan điểm xích míc nhau của trào lưu công đoàn đấu tranh với nhau để giành lợi thế trong thế kỷ mười chín : một đằng là truyền thống cuội nguồn phường hội khắt khe có tính phòng thủ truyền lại qua những câu lạc bộ thợ thuyền và những hội bạn thợ, … đằng khác là xu thế bành trướng có tính tiến công nhằm mục đích thống nhất toàn thể ‘ người lao động nam cũng như nữ ‘ để thiết lập một ‘ trật tự mới ‘ … “Trong điều tra và nghiên cứu lịch sử vẻ vang gần đây, Trade or Mystery ( 2001 ), Tiến sĩ Bob James trình diễn rằng công đoàn là một phần của một trào lưu to lớn hơn của những hội đồng chung quyền lợi, nó gồm có cả những phường hội trung cổ, những hội Tam điểm, hội ái hữu Oddfellow, những hiệp hội bạn thợ và những hội kín khác .Kinh tế gia thế kỷ XIX Adam Smith đã chú ý quan tâm sự bất cân đối về quyền hạn của người lao động so với của người chiếm hữu ( hay ” ông chủ ” ). Trong chương 8, tập I cuốn Của cải của những Quốc gia ( The Wealth of Nations ), Smith viết :
Hiếm khi ta nghe nói đến sự liên hiệp của các ông chủ, mà thường nghe đến hội của những người làm công. Nhưng ai đó dựa trên điều này mà tưởng tượng rằng các ông chủ hiếm khi tập hợp lại thì kẻ đó thật dốt nát, cả về thế giới lẫn về vấn đề này. Các ông chủ ở mọi lúc mọi nơi đều liên hiệp với nhau một cách ngấm ngầm nhưng khư khư bất biến, hòng không nâng lương của nhân nhân công lên trên mức hiện hữu…
[Khi những người lao động tập hợp lại,] các ông chủ… không ngừng làm ầm ĩ lên kêu gọi sự hỗ trợ của chính quyền dân sự, và đòi thực thi nghiêm khắc những luật lệ ngặt nghèo được ban hành nhằm chống lại sự liên hiệp của những người đầy tớ, người làm công và thợ thuyền.
Như đoạn trích trên đây cho thấy, những công đoàn đều là phạm pháp trong nhiều năm ở hầu hết những nước. Đã có những hình phạt khắc nghiệt so với những mưu toan tổ chức triển khai công đoàn, thập chí đến mức tử hình. Mặc dù thế, những công đoàn vẫn được xây dựng và từ từ có được sức mạnh chính trị, hiệu quả sau cuối là một bộ luật lao động không riêng gì hợp pháp hoá những nỗ lực tổ chức triển khai công đoàn mà có luật hoá mối quan hệ giữa giới chủ với những người làm thuê được tổ chức triển khai thành những công đoàn. Nhưng sự chống đối vẫn sống sót thậm chí còn sau khi những công đoàn được hợp pháp hoá, như vụ án Tolpuddle Martyrs cho thấy .Nhiều người cho rằng đây là yếu tố công minh, khi công nhân được phép góp chung những nguồn lực của họ vào một thực thể pháp nhân, tựa như như việc góp vốn tư bản vào những công ty .Quyền gia nhập công đoàn đã được nhắc đến trong điều 23 phân đoạn 4 của bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền ( UDHR ), và được khẳng định chắc chắn lại trong điều 20 phân đoạn 2 rằng ” Không được ép buộc bất kỳ ai trong việc tham gia vào một hiệp hội “. Việc không cho một người không được tham gia hay xây dựng công đoàn, cũng như ép buộc một người thao tác ấy, dù là do cơ quan chính phủ hay doanh nghiệp thực thi, đều bị coi là hành vi xâm hại nhân quyền. Những lý lẽ tựa như cũng được đặt ra khi người dịch vụ thuê mướn phân biệt đối xử dựa trên việc có tham gia công đoàn hay không. Những mưu toan của người chủ, thường là với sự tương hỗ của những lực lượng bên ngoàn, nhằm mục đích không cho việc nhân viên cấp dưới của mình tham gia công đoàn được gọi là phá hoại công đoàn ( union busting )
Chủ nghĩa Công đoàn thế kỷ XIX[sửa|sửa mã nguồn]
Ở Pháp và Đức cũng như các quốc gia Âu Châu khác, các đảng phái chủ nghĩa xã hội và những người vô chính phủ đóng một vai trò nổi bật trong việc tạo lập và xây dựng các công đoàn, đặc biệt là kể từ những năm 1870 về sau. Ở Anh Quốc thì sự việc lại đối nghịch, các Công đoàn kiểu mới ôn hoà thống trị phong trào công đoàn kể từ giữa thế kỷ XIX và chủ nghĩa công đoàn lại mạnh hơn phong trào lao động có tính chính trị, mãi cho đến khi Công Đảng ra đời và phát triển hồi đầu thế kỷ XX.
Công đoàn thời nay[sửa|sửa mã nguồn]
Cấu trúc và đời sống chính trị[sửa|sửa mã nguồn]
Các công đoàn hoàn toàn có thể tổ chức triển khai dựa trên một nhóm công nhân có cùng kiến thức và kỹ năng ( chủ nghĩa công đoàn nghề nghiệp ), những công nhân thuộc những ngành nghề khác nhau ( chủ nghĩa công đoàn toàn thể ), hay những công nhân trong hàng loạt một ngành công nghiệp ( chủ nghĩa công đoàn ngành ). Các công đoàn này thường phân loại theo địa phương và thống nhất với nhau thành những nghiệp đoàn vương quốc. Các nghiệp đoàn này lại link với nhau thành những tổ chức triển khai quốc tế, kiểu như Liên hiệp Công đoàn Tự do Quốc tế ( International Confederation of Free Trade Unions ) .Ở nhiều vương quốc, một công đoàn hoàn toàn có thể có được vị thế của một pháp nhân, được ủy quyền thương lượng với giới chủ thay cho những công nhân mà nó đại diện thay mặt. Trong một vài trường hợp, những công đoàn có một số ít quyền hợp pháp nào đó mà quan trọng nhất là quyền thương lượng một cách tập thể với người cho thuê lao động về lương bổng, giờ làm cũng như những điều kiện kèm theo thuê lao động khác. Việc hai bên không hề đạt đến một thỏa thuận hợp tác nào đó hoàn toàn có thể dẫn đến những hành vi gây áp lực đè nén, đỉnh điểm là đình công hay đóng cửa xí nghiệp sản xuất không cho công nhân vào làm. Trong một số ít trường hợp cực đoan, từ những sự này hoàn toàn có thể phát sinh đấm đá bạo lực hay nhiều hành vi phạm pháp .Trong nhiều cảnh huống khác, những công đoàn hoàn toàn có thể không có quyền đại diện thay mặt hợp pháp cho công nhân, hoặc quyền này bị đặt yếu tố. Sự thiếu vị thế của công đoàn hoàn toàn có thể ở mức độ không được thừa nhận cho đến việc truy tố những nhà hoạt động giải trí công đoàn như tội phạm, đã có nhiều vấn đề bạo động hay chết người được ghi nhận trong lịch sử vẻ vang cũng như ngày này .Các công đoàn hoàn toàn có thể tham gia vào cuộc đấu tranh chính trị hay xã hội to lớn hơn. Chủ nghĩa công đoàn xã hội gồm có nhiều công đoàn hoàn toàn có thể dùng sức mạnh quốc tế để ủng hộ cho những chủ trương và luật lệ xã hội có lợi cho thành viên của chúng hay cho toàn thể giới công nhân. Các công đoàn ở nhiều nước cũng kề vai sát cánh với những chính đảng .Cũng hoàn toàn có thể miêu tả những công đoàn dựa theo quy mô ship hàng hay quy mô tổ chức triển khai. Công đoàn theo quy mô ship hàng tập trung chuyên sâu hơn vào việc duy trì quyền lợi và nghĩa vụ cho công nhân, cung ứng những dịch vụ và sắp xếp những sự không tương đồng. Trong khi đó, quy mô tổ chức triển khai thường có những nhà tổ chức triển khai thao tác toàn thời hạn, họ lo thiết kế xây dựng nên niềm tin, những mạng lưới và những nhà chỉ huy can đảm và mạnh mẽ trong lực lượng lao động cũng như những chiến dịch chống đối tập hợp rất nhiều thành viên công đoàn. Có nhiều công đoàn trộn lẫn giữa hai triết lý này, và định nghĩa về hai quy mô vẫn còn được tranh cãi .Mặc cho những cấu trúc chính trị và tính tự trị rất độc lạ với nhau, chỉ huy công đoàn thường được bầu lên một cách dân chủ .Nhiều tác dụng nghiên cứu và điều tra, như của Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Quan hệ Công nghiệp Úc Đại Lợi ( ACIRRT ), cho thấy công nhân có tham gia công đoàn được hưởng lương và chính sách tốt hơn những người không tham gia .
Các loại hãng xưởng[sửa|sửa mã nguồn]
Các công ty thuê công nhân có công đoàn thường hoạt động giải trí theo một trong những quy mô sau :
- Hãng loại đóng (closed shop – Mỹ) chỉ thuê những người đã là thành viên của công đoàn.
- Hãng loại công đoàn (union shop – Mỹ hay closed shop – Anh) có thể thuê những người chưa vào công đoàn, nhưng đặt một thời hạn để người được thuê phải tham gia công đoàn.
- Hãng loại môi giới (agency shop) yêu cầu các công nhân không tham gia công đoàn phải trả một khoản phí cho công đoàn cho việc nó thương lượng hợp đồng của họ. Tình huống này đôi khi được gọi là “Thể thức Rand”.
- Hãng loại mở (open shop) khi thuê muớn hay giữ lại nhân công không phân biệt dựa trên tư cách thành viên công đoàn. Khi một công đoàn hoạt động tích cực, hãng loại mở cho phép những công nhân sắp được thuê có thể được lợi từ một sự thương lượng của công đoàn hay tập thể, mà không cần phải đóng góp vào đó.
Tại Anh Quốc những năm 1980, cơ quan chính phủ của Margaret Thatcher đã đưa ra một loạt những bộ luật nhằm mục đích hạn chế những hãng đóng hay hãng công đoàn. Tất cả những thoả ước bắt buộc công nhân phải tham gia công đoàn nay bị coi là phạm pháp. Ở Mỹ, Luật Taft-Hartley năm 1947 đã đặt những hãng đóng ra ngoài vòng pháp lý, nhưng vẫn được cho phép những hãng loại công đoàn trong hầu hết những bang .
Sự phong phú của những công đoàn quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]
Do luật lao động của những nước rất khác nhau nên tính năng công đoàn cũng thế. Chẳng hạn như ở Đức, chỉ có những hãng mở là hợp pháp. Tất cả những hành vi phân biệt dựa trên tư cách thành viên công đoàn đều bi cấm. Điều này ảnh hưởng tác động đến công dụng và dịch vụ của công đoàn. Hơn nữa những công đoàn Đức chiếm vai trò lớn trong những quyết định hành động của giới quản trị bằng cách tham gia vào ban chỉ huy công ty và cùng ra quyết định hành động. Ở Mỹ thì không bằng như thế .
Ngoài ra, sự liên đới giữa các công đoàn với các chính đảng cũng khác biệt. Ở một số nước các công đoàn quan hệ chặt chẽ, thậm chí có cùng ban lãnh đạo, với một chính đảng nhằm đại diện cho quyền lợi của người lao động. Thông thường đây là một đảng cánh tả hay đảng xã hội chủ nghĩa, nhưng cũng có một số ngoại lệ. Ở Mỹ thì ngược lại, mặc dù đã gắn kết từ lâu với Đảng Dân chủ, phong trào công nhân không nhất quán về mặt này; hội Hội Ái Hữu Nghiệp Đoàn Tài xế Xe Tải Quốc tế (International Brotherhood of Teamsters) ủng hộ một số ứng viên Đảng Cộng hòa, và hội Professional Air Traffic Controllers Organization (PATCO) đã ủng hộ Ronald Reagan vào năm 1980 (đến năm sau Reagan đã tàn hủy PATCO, phá vỡ một cuộc đình công bằng cách đưa vào những công nhân thay thế vĩnh viễn). Ở Anh Quốc, quan hệ giữa phong trào công đoàn với Công Đảng Anh đang căng thẳng vì lãnh đạo của đảng này tiến hành các kế hoạch tư nhân hoá xung đột với nhiều thứ mà người ta coi là quyền lợi của công nhân.
Ở Tây Âu, những hiệp hội nghề nghiệp thường thực thi công dụng của công đoàn. Trường hợp điển hình nổi bật là hội Verein deutscher Ingenieure ở Đức. Trong những trường hợp này chúng dứng ra thương lượng cho những công nhân cổ áo trắng như bác sĩ, kỹ sư hay giáo viên. Thường thì những công đoàn kiểu này tránh tham chính, hoặc ngả theo cánh hữu nhiều hơn so với công đoàn của công nhân cổ áo xanh .Cuối cùng, luật lao động ảnh hưởng tác động đến vài trò của công đoàn và những thức hoạt động giải trí của chúng. Ở nhiều nước Tây Âu, lương bổng và quyền hạn hầu hết là do chính quyền sở tại thiết lập. Nước Mỹ có một cách tiếp cận ít can thiệp hơn, thiết lập 1 số ít mức chuẩn tối thiểu nhưng để mặc lương bổng và quyền hạn của công nhân cho những cuộc mặc cả tập thể và thị trường quyết định hành động. Trong lịch sử vẻ vang, Cộng hoà Nước Hàn từng chỉnh đốn việc thương lượng tập thể bằng cách bắt buộc những chủ thuê lao động phải tham gia, nhưng thương lượng tập thể chỉ hợp pháp nếu triển khai trước tết nguyên đán. Trong những chính sách toàn trị như Đức Quốc xã, những công đoàn là những cơ quan nhà nước mặc định có công dụng làm cho những công xưởng hoạt động giải trí thông suốt và hiệu suất cao .
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
- ^ Webb, Sidney ; Webb, Beatrice ( 1920 ). History of Trade Unionism. Longmans, Green and Co. London. ch. I
