Những năm gần đây, xu hướng hoài niệm đã giúp một số ngành nghề thủ công được hồi sinh, trong đó có nghề làm mặt nạ giấy bồi, một vật phẩm mang cả hồn cốt của ngày Tết Trung thu truyền thống.
Bên cạnh những chiếc lồng đèn đầy sắc màu thì chiếc mặt nạ giấy bồi cũng là một trong những vật phẩm quen thuộc so với trẻ nhỏ trong các dịp Tết Trung thu. Những chiếc mặt nạ giấy bồi được làm bằng giấy với nhiều sắc tố không chỉ làm mãn nhãn người dùng mà còn chứa đựng nhiều bài học kinh nghiệm về văn hóa truyền thống tâm linh của người Việt .
1 Giới thiệu về mặt nạ giấy bồi
Trước đây, thị trường mặt nạ giấy bồi bị “ lu mờ ” bởi người dân yêu dấu sự tiện lợi và giá tiền rẻ của những chiếc mặt nạ nhựa Trung Quốc. Tuy nhiên, những năm gần đây, các bậc cha mẹ mong ước giáo dục con cháu hướng về cội nguồn nên họ có xu thế mua những món đồ chơi dân gian như tò he, lồng đèn giấy, mặt nạ giấy, …
Không chỉ mang lại niềm vui cho thiếu nhi, những chiếc mặt nạ này còn là một công cụ để người lớn truyền đạt đến trẻ những nét đẹp văn hóa dân tộc.
Mặt nạ giấy bồi có rất nhiều hình dạng khác nhau, mô phỏng nhiều nhân vật trong đời sống, thậm chí là trong văn học, hoạt hình, phim điện ảnh như Ông Địa, Thị Nở, Chí Phèo, Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới, Thỏ Ngọc, hổ, mèo,… Những chiếc mặt nạ này có giá dao động từ 35.000 – 50.000 VNĐ mỗi cái. Nhìn chung, mức giá này khá hợp lý vì công đoạn làm ra chúng hoàn toàn thủ công và những nguyên liệu không chứa chất độc hại.
2 Quy trình làm mặt nạ giấy bồi
Mặt nạ giấy bồi là mặt hàng thủ công dễ làm nhưng đòi hỏi sự cẩn thận trong từng công đoạn từ bước phơi khô hồ dán đến vẽ màu. Sở dĩ được gọi là mặt nạ giấy bồi là từ cách làm mặt nạ giấy bồi trung thu này. Những chiếc mặt nạ này được làm từ giấy xé vụn và đắp bồi lên nhau để tạo độ dày và kết dính.
Cách làm mặt nạ giấy bồi trung thu trải qua rất nhiều công đoạn. Đầu tiên, nghệ nhân sẽ tạo nhiều khuôn đút mặt nạ bằng xi măng với nhiều hình dáng khác nhau. Sau đó, họ xé giấy thành từng mảnh vụn vừa phải rồi dùng hồ dán được làm từ bột sắn, dán bồi các mảnh giấy lên khuôn đúc thành nhiều lớp.
Đây là công đoạn quyết định hình dáng và độ bền của mặt nạ, vì thế nghệ nhân phải đảm bảo được độ căng, độ mịn, độ dày cũng như hình dáng chuẩn với khuôn đút. Tiếp theo, họ sẽ phơi khô các khuôn đút dưới mặt trời.
Cuối cùng, họ bắt đầu tô sơn lên từng chiếc mặt nạ, đây là giai đoạn đòi hỏi độ tỉ mỉ và tốn thời gian nhất bởi mỗi chiếc mặt nạ được tô nhiều lớp chồng lên nhau, lớp này khô thì mới tô lớp sau lên để tránh bị nhòe màu.
3 Ý nghĩa của chiếc mặt nạ giấy bồi
Mỗi chiếc mặt nạ giấy bồi với hình dáng khác nhau đều ẩn chứa những ý nghĩa riêng biệt. Theo phát biểu của PGS-TS Trang Thanh Hiền (ĐH Mỹ Thuật Hà Nội): “Thoạt nhìn, những chiếc mặt nạ có vẻ như chỉ là những vật dụng mua vui đêm rằm cho trẻ con. Nhưng thực chất các hình tượng trên chiếc mặt nạ mang lại những thông điệp văn hóa rất rõ ràng.” Chẳng hạn như, hình dáng của mặt nạ Ông Địa và Thỏ Ngọc là tượng trưng cho sự to tròn, đầy đủ và sung túc của mùa màng bội thu và sự trong sáng của ánh trăng đêm rằm.
Ngoài ra, chiếc mặt nạ hình con lân đầy sắc đỏ khi đi kèm với Ông Địa cầm quạt không chỉ mang đến những tiết mục múa lân sôi động cho trẻ con cùng hát đồng dao mà còn là hình ảnh tượng trưng cho sự khởi đầu hưng thịnh .
Bên cạnh đó, những chiếc mặt nạ giấy bồi cũng mang đến ý nghĩa của Phật giáo như ý chí vượt khó khăn, lòng dũng cảm, tình nghĩa thầy trò, cuộc chiến của cái thiện – cái ác thông qua hình ảnh Đường Tăng, Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới,…
Chỉ với những nhân vật mô phỏng đơn thuần, tưởng chừng như chỉ có tính năng mang lại niềm vui cho trẻ nhỏ nhưng trong thực tiễn, ý nghĩa của những chiếc mặt nạ giấy bồi còn to lớn hơn thế nữa .
Dưới ánh trăng rằm, trẻ em đeo mặt nạ đi phá cỗ cùng ngân nga khúc đồng dao như sự hài hòa của “thiên thời địa lợi nhân hòa”, cầu mong cho một cuộc sống sung túc, ấm no và sức khỏe dồi dào.
>> 10 bài hát trung thu hay và ý nghĩa nhất mà mẹ hoàn toàn có thể dạy bé
4 Thị trường mặt nạ giấy bồi hiện nay
Nghề thủ công làm mặt nạ giấy bồi hiện nay ở nước ta vẫn được duy trì ở một số địa phương, đa phần tập trung ở Hà Nội (phố Hàng Lược, Hàng Mã) và Hưng Yên (Làng Hảo, Liêu Xá). Đặc biệt, ở Hà Nội có cặp vợ chồng Nguyễn Văn Hòa – Đặng Hương Lan, là nghệ nhân gìn giữ nét đẹp của mặt nạ giấy bồi trong suốt 40 năm qua.
Với nhiệt huyết được góp sức cho xã hội và lòng yêu nghề, họ đã tạo ra hàng trăm nghìn chiếc mặt nạ bằng tay thủ công để phân phối ở khắp mọi nơi trong mỗi dịp Tết Trung thu .
Với chủ trương tăng trưởng du lịch tích hợp làng nghề bằng tay thủ công để tiếp thị nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc bản địa, mái ấm gia đình của vợ chồng nghệ nhân này trở thành một nơi vừa dạy nghề cho nhiều người có đam mê nét đẹp văn hóa truyền thống vừa là khu vực thăm quan văn hóa truyền thống dành cho hành khách trong nước và quốc tế .
Ngày nay, mặt nạ giấy bồi dần chiếm lại được vị thế của mình trong thị trường cạnh tranh hàng hóa. Bạn có thể tìm mua chúng ở các tiệm bán đồ chơi trẻ em, chợ đêm, các gian hàng bán đồ Trung Thu hoặc mua online trên các trang mạng xã hội, các website mua sắm,…
Giữa guồng quay nhanh chóng và hối hả của xã hội, Bách hóa XANH mong rằng bạn có thể tìm về những giá trị nguyên bản, đơn sơ và mộc mạc nhất của ngày Tết Trung thu trọn vẹn và đầy ý nghĩa với những chiếc mặt nạ giấy bồi đầy màu sắc bên cạnh những chiếc bánh trung thu chuẩn vị truyền thống,… cho ngày Trung thu trở nên ý nghĩa và đầm ấm nhất nhé!
Trung thu năm nay, hãy dành tặng tình yêu đong dầy cho cả gia đình với bánh trung thu Kinh Đô. Mỗi chiếc bánh là một lời chúc ý nghĩa. Khang – đong đầy sức khỏe, Lộc – sung túc phú quý, Vinh – rạng rỡ danh thế, Phúc – dồi dào may mắn, An – trọn vẹn bình yên.Tuyệt phẩm Trăng Vàng thay lời chúc Thu Như Ý.
Mua bánh quy tại Bách hoá XANH để làm quà cho các bé dịp Trung Thu:
Bách hóa XANH
